|
|
|
|
| ||||||
|
Το κινητό τηλέφωνο σαν πολυμέσο (διασκευασμένα αποσπάσματα) του Παντελή Mπουκάλα
[…] Το πώς φτάσαμε να καταντήσουμε εξαρτημένοι από ένα εξαρτηματάκι διευκολυντικό, υποτίθεται, της καθημερινότητάς μας είναι μια ολόκληρη ιστορία, που αν γραφτεί, ίσως και να φέρει τον τίτλο «φετιχιστικός καταναλωτισμός». Το πράγμα πάντως είχε φανεί σχεδόν από την αρχή, πριν εγκατασταθεί η «κινητή δημοκρατία»: το κινητό δεν ήταν μόνο για να το χρησιμοποιούμε, αλλά και για να το δείχνουμε. Άλλη μια φορά πέσαμε εκουσίως θύματα του φαίνεσθαι. Δώρα της τεχνολογίας είναι η ηλεκτρική κουζίνα και το κινητό, και, τουλάχιστον όταν πρωτοεμφανίστηκαν και πριν η χρήση τους γίνει μαζικότατη, λειτούργησαν και τα δύο σαν σύμβολα και δείκτες του κοινωνικού στάτους. Εδώ, όμως, εξαντλούνται τα κοινά τους γνωρίσματα. Ακόμα και αν δεχτούμε ότι η ηλεκτρική κουζίνα επηρέασε μέχρις ενός σημείου τη δίαιτά μας, εξοικειώνοντάς μας με τη δεσπόζουσα Λογική Fast, δεν ανέτρεψε την «κουλτούρα του φαγητού», για να την πω κάπως βαρύγδουπα. Αντίθετα, το κινητό έφθειρε και αλλοίωσε, αν δεν ανέτρεψε, μια πολύχρονη κουλτούρα, συστατικά στοιχεία της οποίας ήταν η διακριτικότητα και η ιδωτικότητα, που ακόμα και αν παραβιάζονταν, διατηρούσαν τη βαρύτητά τους. Σε όλους έχει τύχει να γίνουν άθελά τους αυτήκοοι μάρτυρες, σε δημόσιους χώρους συνδιαλέξεων ποικίλου περιεχομένου και κλιμακούμενου εκμυστηρευτικού τόνου που δεν θα ήθελαν ποτέ να τις ακούσουν. Εδώ το ιδιωτικό (ο μικροχώρος του ομιλούντος στο κινητό) εισβάλλει αδιάκριτος στον δημόσιο χώρο και επιβάλλεται προκαλώντας δυσφορία σε όσους τουλάχιστον δεν είναι επαγγελματίες κουτσομπόληδες. Το αντίθετο συμβαίνει όταν με όχημα και πάλι το κινητό (με άρμα μάλλον) το δημόσιο εισβάλλει στο ιδιωτικό και το καταργεί. Αυτό συμβαίνει με δύο τρόπους. Πρώτον, όταν οι τηλεφωνικές μας συνδιαλέξεις, και αυτές που αφελώς νομίζουμε πως είναι οι πλέον προστατευόμενες και απόρρητες, παρακολουθούνται από κρατικούς ή υπερεθνικούς πράκτορες. Δεύτερον, όταν το «αθώο» κινητό του τυχαίου διπλανού λειτουργεί με την ενσωματωμένη μικροκάμερά του σαν χαφιές, καταγράφει λέξεις και εικόνες και κάποια στιγμή το «υλικό» της παράνομης καταγραφής προωθείται στην τηλεόραση ή και στο Ιντερνετ. […] Κατά κάποιο τρόπο, το κινητό έχει γίνει ένα πολυμέσο-σύμβολο των καιρών μας εδώ και μία δεκαετία. Εκτός από χρήσιμο εργαλείο για τις συνεννοήσεις μας είναι και ένα πλέι στέισον χειρός, για να αποκοιμίζουμε την αμηχανία μας παίζοντας φιδάκι ή ό,τι άλλο. Είναι, σε πολλές περιπτώσεις, ένα υποκατάστατο του κομπολογιού ή και του (κομμένου) τσιγάρου, ένα αμυντικό αντανακλαστικό των δακτύλων. Είναι μέσον εκβιασμού ή διασυρμού, ενίοτε στο πλαίσιο της «ερευνητικής δημοσιογραφίας». Και βέβαιο είναι το σύνεργο που, δια των SMS, υλοποιεί τη «λαϊκή συμμετοχή» και την «άμεση δημοκρατία» στην ευτελέστερη εκδοχή τους, όταν «ψηφίζουμε» στη Γιουροβίζιον ή όπου αλλού. Να του φερθούμε όπως φέρθηκαν στην Αγγλία οι λουδιστές, στις αρχές του 19ου αιώνα, όταν κατέστρεφαν τα μηχανήματα από τον φόβο της ανεργίας, δεν έχει νόημα. Να κηρύξουμε κινητοαπαγόρευση, στα πρότυπα της ποτοαπαγόρευσης, και πάλι δεν οδηγεί πουθενά. Και εν πάση περιπτώσει, όταν οι παιδονομικές πρακτικές αμφισβητούνται πλέον ακόμα και αν αφορούν παιδιά, πώς να μετατοπιστούν σε ανθρώπους ενήλικους, τυπικώς ώριμους και υπεύθυνους δηλαδή.
Προφορική και ουσιαστική άσκηση: να χαρακτηρίσετε τη γλώσσα του κειμένου (λεξιλόγιο, συντακτικό, σχήματα λόγου, γραμματικοί τύποι). Εντοπίστε στοιχεία που σας αρέσουν και στοιχεία που δε σας αρέσουν.
Α. Να αποδόσεις το κείμενο σε περίληψη 100 – 120 λέξεων. Πριν γράψεις την περίληψη φρόντισε να απαντήσεις προφορικά στα παρακάτω ερωτήματα: α) ποιο είναι το θέμα του κειμένου; β) ποια είναι η άποψη του συγγραφέα; γ) για ποιο λόγο γράφει το κείμενο; σε ποιους απευθύνεται; δ) τι είδος κείμενο είναι; μονάδες 25
Β1. Να αναπτύξεις σε μία παράγραφο 70-80 λέξεων με αιτιολόγηση την παρακάτω φράση του κειμένου: «Να κηρύξουμε κινητοαπαγόρευση, στα πρότυπα της ποτοαπαγόρευσης, και πάλι δεν οδηγεί πουθενά». μονάδες __
Β1. Να αναπτύξεις σε μία παράγραφο 70-80 λέξεων εξηγώντας το περιεχόμενό της: «(το κινητό) είναι και ένα πλέι στέισον χειρός, για να αποκοιμίζουμε την αμηχανία μας παίζοντας φιδάκι ή ό,τι άλλο». μονάδες __
Β2. Ποιον τρόπο ανάπτυξης παραγράφου αναγνωρίζεις στην δεύτερη παράγραφο; («Δώρα της τεχνολογίας… τη βαρύτητά τους»).
Β2. Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η τέταρτη παράγραφος του κειμένου; («Το αντίθετο συμβαίνει… και στο Ιντερνετ»). μονάδες __
Β2. Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η πέμπτη παράγραφος του κειμένου; («Κατά κάποιο τρόπο… ή όπου αλλού»). μονάδες __
Β3. Ποιος είναι ο ρόλος των παρακάτω διαρθρωτικών λέξεων/ φράσης στη δεύτερη παράγραφο; όταν, όμως, Ακόμα και αν, Αντίθετα. μονάδες __
Β3. Να εξηγήσεις ποιο είναι το περιεχόμενο στις παρακάτω φράσεις του κειμένου όπου χρησιμοποιούνται εισαγωγικά: «κινητή δημοκρατία», «αθώο», «ψηφίζουμε». μονάδες __
Β4. Στις παρακάτω περιπτώσεις ο συγγραφέας χρησιμοποιεί άλλοτε το ελληνικό και άλλοτε το λατινικό αλφάβητο για την απόδοση λέξεων. Μπορείτε να σκεφτείτε με ποιο κριτήριο επιλέγει το ένα ή το άλλο; Ιντερνετ, πλέι στέισον, Λογική Fast, SMS. μονάδες __
Β4. Με τις παρακάτω λέξεις του κειμένου να φτιάξεις φράσεις ώστε να φαίνεται η σημασία τους: αμηχανία, διασυρμού, ευτελέστερη (ευτελής), πρότυπα, παιδονομικές. Μπορείς να χρησιμοποιήσεις τις λέξεις σ’ όποιον τύπο θέλεις. μονάδες __
Γ. Ο συγγραφέας, στα αποσπάσματα που διάβασες, επισημαίνει αρνητικά στοιχεία του κινητού και ισχυρίζεται ότι το κινητό αλλοίωσε τον τρόπο ζωής που είχε χαρακτηριστικά την διακριτικότητα και την ιδωτικότητα. Μπορείς να γράψεις ένα κείμενο που θα σκοπεύει να τονίσει τη θετική όψη του κινητού και τους τρόπους που μπορεί να διασφαλιστεί η διακριτικότητα και η προσωπική ζωή του καθενός. (Και να μη μπορείς, πρέπει να προσπαθήσεις, επειδή γράφεις στο σχολείο και η επίδοσή σου θα καθορίσει τον βαθμό και τα μόριά σου για την εισαγωγή στα ΑΕΙ, 500 περίπου λέξεις). μονάδες 40
ακολουθεί το κείμενο πλήρες
Το κινητό τηλέφωνο σαν πολυμέσο Tου Παντελη Mπουκαλα
Επειδή έχει και η νοσταλγία τα όριά της και τους λόγους της, προφανώς και δεν νοσταλγεί κανένας, στον καιρό της ηλεκτρικής κουζίνας, την εποχή που για να ετοιμάσουν το φαγητό τους οι άνθρωποι έπρεπε να βγουν για ξύλα ή κάρβουνα, ν’ ανάψουν φωτιά και να ’χουν συνεχώς τον νου τους· και αν τύχει να μας πιάσει ο καημός της «παράδοσης», είτε αυθορμήτως είτε επειδή αφεθήκαμε στη σαγήνη διαφημίσεων που προπαγανδίζουν την αυθεντικότητα και τη γνησιότητα, ε, θα πληρώσουμε κάτι παραπάνω σε κάνα μαγέρικο ειδικευμένο στη γάστρα ή στο «μαστέλο», αλλά φούρνο στο διαμέρισμά μας δεν μπορούμε να φτιάξουμε, ακόμα και να το θέλουμε. Προφανώς, επίσης, δεν νοσταλγεί κανένας την (τόσο κοντινή, αλλά και τόσο μακρινή πια) εποχή που πήγαινε διακοπές σε κάποιο νησί και έπρεπε να στηθεί ώρα πολλή μπροστά σε ένα τηλεφωνικό θάλαμο ή σε κάποιο περίπτερο για να τηλεφωνήσει στους δικούς του, μια φορά στις δύο μέρες ή στις πέντε, κατά τον «ψυχαναγκασμό» του ο καθένας. Τώρα, με το κινητό σου, δεν έχεις τέτοιες έγνοιες και, φαινομενικά, εντελώς φαινομενικά, ο χρόνος βρίσκεται υπό την εξουσία σου και δεν θα τον χαραμίσεις σε ουρές· αυτό ήταν άλλωστε, κατά τις πρώτες διαφημίσεις του νέου προϊόντος, το ισχυρότερο πλεονέκτημα του κινητού, το δέλεαρ: ότι απελευθερώνει τον κάτοχο και χρήστη του και ότι τον ξεχωρίζει τιμητικά από τους οπισθοδρομικούς του «σταθερού». Το πώς φτάσαμε να καταντήσουμε εξαρτημένοι από ένα εξαρτηματάκι διευκολυντικό, υποτίθεται, της καθημερινότητάς μας είναι μια ολόκληρη ιστορία, που αν γραφτεί, ίσως και να φέρει τον τίτλο «φετιχιστικός καταναλωτισμός». Το πράγμα πάντως είχε φανεί σχεδόν από την αρχή, πριν εγκατασταθεί η «κινητή δημοκρατία» (που όπως κάθε δημοκρατία, έχει και αυτή τα όριά της: άλλο οι μπαγκατέλες και άλλο οι συσκευές που μόνο καφέ δεν φτιάχνουν): το κινητό δεν ήταν μόνο για να το χρησιμοποιούμε, αλλά (κυρίως αυτό) και για να το δείχνουμε. Αλλη μια φορά πέσαμε εκουσίως θύματα του φαίνεσθαι.
Δώρα της τεχνολογίας είναι η ηλεκτρική κουζίνα και το κινητό, και, τουλάχιστον όταν πρωτοεμφανίστηκαν και πριν η χρήση τους γίνει μαζικότατη, λειτούργησαν και τα δύο σαν σύμβολα και δείκτες του κοινωνικού στάτους. Εδώ, όμως, εξαντλούνται τα κοινά τους γνωρίσματα. Ακόμα και αν δεχτούμε ότι η ηλεκτρική κουζίνα (κι από κοντά, από κάποια στιγμή κι έπειτα, τα μικροκύματα) επηρέασε μέχρις ενός σημείου τη δίαιτά μας, εξοικειώνοντάς μας με τη δεσπόζουσα Λογική Fast, δεν ανέτρεψε την «κουλτούρα του φαγητού», για να την πω κάπως βαρύγδουπα. Αντίθετα, το κινητό (και μόνο του αλλά και ως τμήμα του συνολικότερου πολιτισμού της εικόνας, της τηλεοπτικής εικόνας συμπεριλαμβανομένης) έφθειρε και αλλοίωσε, αν δεν ανέτρεψε, μια πολύχρονη κουλτούρα, συστατικά στοιχεία της οποίας ήταν η διακριτικότητα και η ιδωτικότητα, που ακόμα και αν παραβιάζονταν, διατηρούσαν τη βαρύτητά τους.
Σε όλους έχει τύχει να γίνουν άθελά τους αυτήκοοι μάρτυρες, σε δημόσιους χώρους (σε κάποιο καράβι, σε λεωφορείο, σε νοσοκομείο, σε προθαλάμους ιατρείων, στην κερκίδα ενός γηπέδου, στην αίθουσα κάποιου συνεδρίου, σε καφετέρια ή ταβέρνα, στη θερινή αμμουδιά) συνδιαλέξεων ποικίλου περιεχομένου και κλιμακούμενου εκμυστηρευτικού τόνου που δεν θα ήθελαν ποτέ να τις ακούσουν. Εδώ το ιδιωτικό (ο μικροχώρος του ομιλούντος στο κινητό) εισβάλλει αδιάκριτος στον δημόσιο χώρο και επιβάλλεται προκαλώντας δυσφορία σε όσους τουλάχιστον δεν είναι επαγγελματίες κουτσομπόληδες. Το αντίθετο συμβαίνει όταν με όχημα και πάλι το κινητό (με άρμα μάλλον) το δημόσιο εισβάλλει στο ιδιωτικό και το καταργεί. Αυτό συμβαίνει με δύο τρόπους. Πρώτον, όταν οι τηλεφωνικές μας συνδιαλέξεις, και αυτές που αφελώς νομίζουμε πως είναι οι πλέον προστατευόμενες και απόρρητες, παρακολουθούνται από κρατικούς ή υπερεθνικούς πράκτορες (από την ΚΥΠ και τα τόσα παρακλάδια της έως το ΕΣΕΛΟΝ). Δεύτερον, όταν το «αθώο» κινητό του τυχαίου διπλανού λειτουργεί με την ενσωματωμένη μικροκάμερά του σαν χαφιές, καταγράφει λέξεις και εικόνες και κάποια στιγμή το «υλικό» της παράνομης καταγραφής προωθείται στην τηλεόραση ή και στο Ιντερνετ. Κι αν είναι ίσως πιθανό να συγχωρεθεί το καινούργιο παραθαλάσσιο άθλημα των πιτσιρικάδων, που «αποθηκεύουν» εικόνες με στριγκάκια και τόπλες για να κάνουν ανταλλαγές στην παρέα τους, πώς να συγχωρεθεί το προσκλητήριο (από κιτρινοφυλλάδες και επίσης κίτρινες τηλεοπτικές εκπομπές) να γίνουμε όλοι επ’ αμοιβή χαφιέδες, να «γράψουμε» με το κινητό μας τους «επώνυμους» της γειτονιάς μας και να πουλήσουμε το φρέσκο πράμα στους έντυπους ή ηλεκτρονικούς διακινητές κακοήθειας, προς διαπόμπευση ή και εκβιασμό;
Για να ικανοποιούνται οι κερδοθηρικές ορέξεις των βιομηχανιών, οι «γενιές» των κινητών ακολουθούν η μια την άλλη με ταχύτητα μεγαλύτερη και από την ταχύτητα με την οποία η μια γενιά αυτοκινήτων παραχωρεί τη θέση της στην αμέσως επόμενη και αποσύρεται σε κάποια «μάντρα», περιμένοντας τη διάδοχό της, που δεν θ’ αργήσει και αυτή να θεωρηθεί ντεμοντέ. Καταιγιστικές οι διαφημίσεις που διαλαλούν τα αγαθά της μιας ή της άλλης μάρκας, της μιας ή της άλλης επιχείρησης κινητής τηλεφωνίας, βεβαιώνουν τους καταναλωτές ότι το σύνεργο-μπιχλιμπίδι που κρατάνε στα χέρια τους και που με χαρά το αγόρασαν μόλις ένα δίμηνο πριν, δεν είναι πια «μοντέρνο», «όμορφο», «γρήγορο». Αν το κινητό προοριζόταν απλώς για να ικανοποιήσει απλώς ανάγκες (έστω και ψευδείς ή τεχνητά διογκωμένες) και όχι για να καλλιεργήσει φαντασιώσεις, πολλοί διαφημιστές θα είχαν κηρύξει προ πολλού πτώχευση.
Εκτός από τη φαντασίωση της ελευθερίας και της αποδέσμευσης, που λειτούργησε σαν προωθητής των πωλήσεων, το «πακέτο» περιλαμβάνει και άλλες «προσφορές». Περιέχει πρώτα πρώτα τη φαντασίωση της ασφάλειας (και μάλιστα σε ένα κόσμο που υποτίθεται ότι έχει γεμίσει παγίδες και καταργάρηδες): «ό,τι και να σου τύχει, θα ειδοποιήσεις πάραυτα»· και επειδή προέχει η ατομική μας ασφάλεια (ή απλώς η όρεξή μας να παιδιαρίσουμε) οδηγούμε μιλώντας στο κινητό, αδιαφορώντας για την ασφάλεια των άλλων, πεζών και εποχουμένων. Περιέχει έπειτα την ψευδαίσθηση της «διαρκούς επικοινωνίας» με τους πάντες και για τα πάντα, σοβαρά, σοβαροφανή και αστεία. Κάποια στιγμή, δεν μπορεί, θα δημοσιευτούν στατιστικές που θα αποδεικνύουν και με μαθηματικό τρόπο αυτό που πολλοί υποθέτουμε ή φοβόμαστε: ότι όσο συχνότερα συνομιλούμε τηλεφωνικώς με κάποιον τόσο αραιότερα βλεπόμαστε. Ακόμα και τις ευχές μας άλλωστε, στις μεγάλες και τις μικρές γιορτές, συνηθίζουμε να τις στέλνουμε με μηνύματα, από το κινητό μας στο κινητό του εορτάζοντος, σχεδόν για να βγάλουμε την υποχρέωση και αποκλείοντας εκ των προτέρων την πιθανότητα ανταπόκρισης. Κάπως έτσι η «διαρκής επικοινωνία» και υπονομεύει την κοινωνία αλλά και αυτοκαταργείται. Ποια επικοινωνία μπορεί να συντελεστεί με ένα μόνο εταίρο;
Κατά κάποιο τρόπο, το κινητό έχει γίνει ένα πολυμέσο-σύμβολο των καιρών μας εδώ και μία δεκαετία. Εκτός από χρήσιμο (πάντως όχι αναντικατάστατο, παρά τα φαινόμενα) εργαλείο για τις συνεννοήσεις μας είναι (και όχι μόνο για τους πιτσιρικάδες χρήστες του) και ένα πλέι στέισον χειρός, για να αποκοιμίζουμε την αμηχανία μας παίζοντας φιδάκι ή ό,τι άλλο. Είναι, σε πολλές περιπτώσεις, ένα υποκατάστατο του κομπολογιού ή και του (κομμένου) τσιγάρου, ένα αμυντικό αντανακλαστικό των δακτύλων. Είναι μέσον εκβιασμού ή διασυρμού, ενίοτε στο πλαίσιο της «ερευνητικής δημοσιογραφίας». Και βέβαιο είναι το σύνεργο που, δια των SMS, υλοποιεί τη «λαϊκή συμμετοχή» και την «άμεση δημοκρατία» στην ευτελέστερη εκδοχή τους, όταν «ψηφίζουμε» στη Γιουροβίζιον ή όπου αλλού.
Να του φερθούμε όπως φέρθηκαν στην Αγγλία οι λουδιστές, στις αρχές του 19ου αιώνα, όταν κατέστρεφαν τα μηχανήματα από τον φόβο της ανεργίας, δεν έχει νόημα. Να κηρύξουμε κινητοαπαγόρευση, στα πρότυπα της ποτοαπαγόρευσης, και πάλι δεν οδηγεί πουθενά. Και εν πάση περιπτώσει, όταν οι παιδονομικές πρακτικές αμφισβητούνται πλέον ακόμα και αν αφορούν παιδιά, πώς να μετατοπιστούν σε ανθρώπους ενήλικους, τυπικώς ώριμους και υπεύθυνους δηλαδή.
|
|
