Το λυκόφως της χημείας

Της Μαριάννας Tζιαντζη, Καθημερινή, Κυριακή, 22 Aυγούστου 2004
 

Τον Δεκέμβριο του 2003 ένας δημοσιογράφος των «Νιου Γιορκ Τάιμς» επισκέφθηκε ένα εργαστήριο μοριακής βιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβανίας. Εκεί αντίκρισε «ποντίκια Ράμπο», που έμοιαζαν με μικρά βοοειδή. Τα ποντίκια αυτά έχουν δεχτεί γονιδιακή θεραπεία πριν και μετά τη γέννησή τους, ώστε να παραχθεί μια πρωτεΐνη που ενισχύει την ανάπτυξη των μυών. Έτσι, τα θηριώδη εκείνα ποντικάκια έχουν 35% περισσότερη σωματική δύναμη και αντοχή από τα κανονικά.

Σκοπός των επιστημόνων που διεξάγουν αυτά τα πειράματα δεν είναι να δημιουργήσουν υπέρ-πρωταθλητές, αλλά να βοηθήσουν τους ηλικιωμένους και τα άτομα (ανάμεσά τους και παιδιά) με μυϊκή δυστροφία. Αγαθοποιός, λοιπόν, η πρόθεση των επιστημόνων, αλλά μόλις δημοσιευτεί ένα άρθρο τους σε κάποιο επιστημονικό περιοδικό ή κάνουν μια ανακοίνωση σε κάποιο συνέδριο, έστω και στην άκρη του κόσμου, το εργαστήριο βομβαρδίζεται από e-mails και τηλεφωνήματα προπονητών, αθλητικών παραγόντων, αλλά και μεμονωμένων αθλητών που ζητούν το φίλτρο του Οβελίξ. Τι και αν τους εξηγούν ότι όλα αυτά βρίσκονται σε πειραματικό στάδιο και ότι αυτή η θεραπεία δεν έχει δοκιμαστεί σε ανθρώπους; Πολλοί αθλητές δεν νοιάζονται για τις παρενέργειες, εξηγούν οι ερευνητές. «Θέλουν το πλεονέκτημα, θέλουν το χρήμα και την αναγνώριση. Θέλουν να αποζημιωθούν για τα χρόνια του ιδρώτα και των θυσιών, με οποιοδήποτε κόστος».

«Βy any means necessary» (με οποιοδήποτε μέσο χρειαστεί). Η ιστορική αυτή φράση του Μάλκολμ Χ έρχεται ξανά στην επικαιρότητα, αλλά σε ένα τελείως διαφορετικό πλαίσιο: ο αθλητής (αλλά και ο μαθητής ή ο εργαζόμενος) οφείλει να βελτιώνει την απόδοσή του με κάθε μέσο. Έτσι κι αλλιώς, η αποδοτικότητα, η προβλεψιμότητα, ο έλεγχος, η μετρησιμότητα είναι αρχές που εφαρμόζονται σε πολλά πεδία της κοινωνικής ζωής.

Η ιστορία του πολιτισμού είναι και η ιστορία των βοηθημάτων, των εργαλείων, των επινοήσεων. Βοηθήματα πολύτιμα, που έβγαλαν τον άνθρωπο από τα σπήλαια, από το σκοτάδι. Μόνο που έρχεται κάποια στιγμή που τα βοηθήματα, αντί να διευκολύνουν, καταπίνουν, λεηλατούν τη φύση και τον άνθρωπο. Πληθαίνουν τα σχολικά βοηθήματα (λυσάρια, εκθεσάρια, φροντιστήρια, ιδιαίτερα), τα ερωτικά - συναισθηματικά - οικογενειακά (βιάγκρα, σύμβουλοι γάμου και οικογένειας), τα επαγγελματικά, τα λάιφ στάιλ. Βοηθήματα χυδαία και εκλεπτυσμένα, για πατρίκιους και για πληβείους. Ανιχνεύσιμα και φευγαλέα, προσωποποιημένα και «ετοιματζίδικα». Ταυτόχρονα, αναπτύσσεται ένα ολόκληρο σύστημα από κάτοπτρα, διερμηνείς και λογιστείς, τροχονόμους, ταξιθέτες, σεκιουριτάδες, πολιτιστικούς και πολιτικούς μάνατζερ που μας προσανατολίζουν να μη χαθούμε στο πέλαγος των βοηθημάτων.

Τις τελευταίες ημέρες ζήσαμε το λυκόφως των θεών, των δύο χρυσών παιδιών του ελληνικού αθλητισμού, όμως άλλοι θεοί, λαμπρότεροι, θα καταλάβουν τη θέση τους. Στην πραγματικότητα, ζούμε το λυκόφως των χημικών βοηθημάτων και ετοιμαζόμαστε να υποδεχτούμε τον γενετικά τροποποιημένο αθλητή. Η βιοτεχνολογία εκτοπίζει τη χημεία, όπως η χημεία είχε εκτοπίσει την αλχημεία. Τα μπουκαλάκια με κοκτέιλ βιταμινών, συμπληρώματα διατροφής και μαγικά εκχυλίσματα παραπέμπουν στον μάγο Μέρλιν και στον Παράκελσο και όχι στον θαυμαστό, καινούργιο κόσμο.