|
Ο Ουρανός είναι ο έβδομος πλανήτης από τον
Ήλιο και ο τρίτος σε μέγεθος (βάσει της διαμέτρου). Έχει μεγαλύτερη
διάμετρο αλλά μικρότερη μάζα από τον Ποσειδώνα.
τροχιά: 2 870 990 000 km (19,218 AU) από τον Ήλιο
διάμετρος: 51118 km (στον ισημερινό)
μάζα: 8.683e25 kg
Στην ελληνική μυθολογία, ο θεός Ουρανός ήταν η
προσωποποίηση του ουρανού. Ήταν γιος και σύζυγος της Γαίας, και πατέρας του Κρόνου, των
Κυκλώπων και των Τιτάνων.
Ο Ουρανός ήταν ο πρώτος πλανήτης που ανακαλύφτηκε κατά τη σύγχρονη εποχή. Η ανακάλυψή του έγινε από τον William Herschel στις 13 Μαρτίου 1781, κατά τη διάρκεια συστηματικής έρευνας του ουρανού με το τηλεσκόπιό του. Στην πραγματικότητα, είχε παρατηρηθεί και πιο πριν, αλλά τον θεωρούσαν ως ένα ακόμη άστρο (η πρώτη καταγραφή του έγινε το 1690 από τον John Flamsteed ως άστρο 34 Ταύρου). Ο Herschel τον ονόμασε Γεωργιανό Πλανήτη (Georgium Sidus), προς τιμή του Γεωργίου III, βασιλιά της Αγγλίας. Άλλοι ονόμασαν τον πλανήτη "Herschel". Το μυθολογικό όνομα "Ουρανός" προτάθηκε από τον Bode για να συμφωνεί με την ονοματολογία των άλλων πλανητών και δεν χρησιμοποιούνταν ευρέως πριν το 1850.
Τον Ουρανό έχει επισκεφτεί μόνο ένα διαστημόπλοιο, το Voyager 2 στις 24 Ιανουαρίου 1986.
Οι άξονες περιστροφής των περισσότερων πλανητών είναι
σχεδόν κάθετοι στο επίπεδο της εκλειπτικής.
Αντίθετα, ο άξονας περιστροφής του Ουρανού είναι σχεδόν παράλληλος προς την εκλειπτική. Την
εποχή της διέλευσης του Voyager 2, ο νότιος πόλος του πλανήτη ήταν στραμμένος κατευθείαν προς
τον Ήλιο. Αυτό οδηγεί στο παράδοξο γεγονός, ότι η περιοχή του πόλου δέχεται περισσότερη ηλιακή
ενέργεια από ό,τι οι ισημερινές περιοχές. Παραταύτα, για άγνωστη αιτία, ο ισημερινός του
Ουρανού είναι θερμότερος από τους πόλους του.
Στην πραγματικότητα, υπάρχει μια διαφωνία για το ποιος είναι ο βόρειος πόλος του Ουρανού. Είτε η κλίση του άξονα θα θεωρείται λίγο πάνω από τις 90 μοίρες και η περιστροφή του πλανήτη κανονική (direct) είτε η κλίση του άξονα θα θεωρείται λίγο πιο κάτω από τις 90 μοίρες οπότε η περιστροφή του πλανήτη θα είναι ανάδρομη (retrograde). Το πρόβλημα είναι ότι κάπου πρέπει να μπει ένα διαχωριστικό όριο (στην περίπτωση της Αφροδίτης δεν υπάρχουν διαφωνίες γιατί ο άξονάς της παρουσιάζει κλίση κοντά στις 180 μοίρες).
Ο Ουρανός αποτελείται κυρίως από πέτρωμα και από διάφορους πάγους. Αντίθετα από τον Δία και τον Κρόνο, ο Ουρανός διαθέτει μονάχα 15% περίπου υδρογόνο και λίγο ήλιο. Ο πυρήνας του Ουρανού (και του Ποσειδώνα) είναι παρόμοιος με του Δία και του Κρόνου, πλην όμως δεν διαθέτει το μαζικό στρώμα υγρού μεταλλικού υδρογόνου. Επίσης φαίνεται ότι ο βραχώδης πυρήνας του πλανήτη είναι γενικά ομοιόμορφος, όσον αφορά την κατανομή των διαφόρων υλικών που τον αποτελούν.
Η ατμόσφαιρα του Ουρανού αποτελείται περίπου από 83% υδρογόνο, 15% ήλιο και 2% μεθάνιο.
Όπως και οι άλλοι αεριώδεις πλανήτες, ο Ουρανός διαθέτει
ζώνες νεφών που κινούνται με ταχύτητα γύρω στον πλανήτη. Όμως οι ζώνες αυτές είναι πολύ αμυδρές
και γίνονται ορατές μετά από ισχυρή επεξεργασία των εικόνων του Voyager 2 (δεξιά). Οι πρόσφατες
παρατηρήσεις με το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble δείχνουν πιο ευδιάκριτες και μεγάλες ραβδώσεις
(αριστερά) και άλλες δραστηριότητες. Ο Ουρανός δεν είναι πια ο ήρεμος και βαρετός πλανήτης που
έδειχνε το Voyager. Τώρα φαίνονται καθαρά οι εποχιακές μεταβολές, αφού ο Ήλιος φωτίζει στα
χαμηλότερα πλάτη του Ουρανού, προκαλώντας καιρικά φαινόμενα που έχουν σχέση και με την εναλλαγή
ημέρας και νύχτας. Το 2007 ο Ήλιος θα φωτίζει ακριβώς πάνω από τον ισημερινό του πλανήτη.
Το κυανό χρώμα του Ουρανού οφείλεται στην απορρόφηση του ερυθρού φωτός από το μεθάνιο της ανώτερης ατμόσφαιρας. Ίσως υπάρχουν χρωματιστές ζώνες, όπως και στον Δία, αλλά αυτές δεν φαίνονται επειδή καλύπτονται από το υπερκείμενο στρώμα μεθανίου.
Όπως και οι άλλοι
αεριώδεις πλανήτες, ο Ουρανός διαθέτει δακτυλίους. Οι δακτύλιοι είναι πολύ σκοτεινοί,
όπως και του Δία, αλλά αποτελούνται τόσο από λεπτή σκόνη όσο και από πιο μεγάλα σώματα διαμέτρου
μέχρι και 10 m, όπως και στον Κρόνο. Υπάρχουν 11 γνωστοί δακτύλιοι, όλοι πολύ αμυδροί. Ο πιο
ευδιάκριτος είναι ο δακτύλιος Έψιλον. Οι δακτύλιοι του Ουρανού ήταν οι πρώτοι που ανακαλύφτηκαν
μετά από του Κρόνου κι αυτό ήταν πολύ σημαντικό, γιατί τώρα γνωρίζουμε ότι αυτοί αποτελούν ένα
σύνηθες χαρακτηριστικό κι όχι απλώς μια ιδιαιτερότητα μονάχα του Κρόνου.
Εκτός από τους 5 μεγάλους δορυφόρους του Ουρανού, που ήταν ήδη γνωστοί, το Voyager 2 ανακάλυψε κι άλλους 10 μικρούς δορυφόρους. Ίσως υπάρχουν και κάμποσοι άλλοι μικροσκοπικοί μέσα στους δακτύλιους.
Το μαγνητικό πεδίο του Ουρανού είναι παράξενο. Αφενός το κέντρο του δεν συμπίπτει με το κέντρο του πλανήτη και αφετέρου παρουσιάζει κλίση σχεδόν 60 μοιρών ως προς τον άξονα περιστροφής του πλανήτη. Πιθανώς παράγεται από κινήσεις σε σχετικώς μικρά βάθη στο εσωτερικό του Ουρανού.
Ο πλανήτης Ουρανός μόλις που διακρίνεται με γυμνό οφθαλμό, σε πολύ καθαρό νυχτερινό ουρανό. Με κυάλια εντοπίζεται αρκετά εύκολα. Με μικρό αστρονομικό τηλεσκόπιο φαίνεται σαν ένας μικρός δίσκος.
Απόσταση Ακτίνα Μάζα
Όνομα (000 km) (km) (kg) Ανακαλύφτ. Έτος
--------- -------- ------ ------- ---------- ----
Cordelia 50 13 ? Voyager 2 1986
Ophelia 54 16 ? Voyager 2 1986
Bianca 59 22 ? Voyager 2 1986
Cressida 62 33 ? Voyager 2 1986
Desdemona 63 29 ? Voyager 2 1986
Juliet 64 42 ? Voyager 2 1986
Portia 66 55 ? Voyager 2 1986
Rosalind 70 27 ? Voyager 2 1986
Cupid 75 6 ? Showalter 2003
Belinda 75 34 ? Voyager 2 1986
Perdita 76 40 ? Voyager 2 1986
Puck 86 77 ? Voyager 2 1985
Mab 98 8 ? Showalter 2003
Miranda 130 236 6.30e19 Kuiper 1948
Ariel 191 579 1.27e21 Lassell 1851
Umbriel 266 585 1.27e21 Lassell 1851
Titania 436 789 3.49e21 Herschel 1787
Oberon 583 761 3.03e21 Herschel 1787
Francisco 4281 6 ? Sheppard 2003
Caliban 7169 40 ? Gladman 1997
Stephano 7948 15 ? Gladman 1999
Trinculo 8578 5 ? Holman 2001
Sycorax 12213 80 ? Nicholson 1997
Margaret 14689 6 ? Sheppard 2003
Prospero 16568 20 ? Holman 1999
Setebos 17681 20 ? Kavelaars 1999
Ferdinand 21000 6 ? Sheppard 2003
Απόσταση Πλάτος Όνομα (km) (km) ------- -------- ----- Ζήτα 39600 3500 (πρώην 1986U2R) 6 41840 1-3 5 42230 2-3 4 42580 2-3 Άλφα 44720 4-13 Βήτα 45670 7-12 Ήτα 47190 0-2 Γάμα 47630 1-4 Δέλτα 48290 3-9 Λάμδα 50024 1-2 Έψιλον 51140 20-100 Νι 67300 3800 Μι 97700 17000(Οι αποστάσεις είναι από το κέντρο του Ουρανού έως το εσωτερικό άκρο των δακτυλίων)
Πίνακας Δεδομένων
Miranda
Ariel
Umbriel
Titania
Oberon
Voyager mission (NASA)