Μια πρόταση για την εορτή των Αγίων Τριών Ιεραρχών
Προτείνεται να διαβαστούν οι βίοι τους.
Στις ακόλουθες ιστοσελίδες μπορείτε να δείτε πληροφορίες για το βίο του Αγίου Βασιλείου:
Ιερά Μονή Παντοκράτορος Μελισσοχωρίου: http://www.impantokratoros.gr/D59C1345.el.aspx
Wikipedia: http://el.wikipedia.org/wiki/Βασίλειος_Καισαρείας
Ορθόδοξος Συναξαριστής: http://www.saint.gr/1/saint.aspx
Στις ακόλουθες ιστοσελίδες μπορείτε να δείτε πληροφορίες για το βίο του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου:
Wikipedia: http://el.wikipedia.org/wiki/Γρηγόριος_Ναζιανζηνός
Ορθόδοξος Συναξαριστής: http://www.saint.gr/1161/saint.aspx
Στις ακόλουθες ιστοσελίδες μπορείτε να δείτε πληροφορίες για το βίο του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου:
Ιερά Μονή Παντοκράτορος Μελισσοχωρίου: http://www.impantokratoros.gr/agios-chrysostomos.el.aspx
Wikipedia: http://el.wikipedia.org/wiki/Ιωάννης_ο_Χρυσόστομος
Ορθόδοξος Συναξαριστής: http://www.saint.gr/3021/saint.aspx
Εδώ μπορείτε να βρείτε κείμενο που μπορεί να αποδοθεί από τέσσερα παιδιά. Τρία παιδιά διαβάζουν ως Τρεις Ιεράρχες αντίστοιχα και ένα παιδί ως δημοσιογράφος. Μεταφέρονται σημαντικές θέσεις των Τριών Ιεραρχών για θέματα που είναι εξαιρετικά επίκαιρα.
Για την εορτή των Τριών Ιεραρχών
Ο εορταστικός λόγος κινδυνεύει πάντοτε από τη συνήθεια και τη συμβατικότητα. Όμως ο λόγος των σημερινών Αγίων ακούγεται τόσο σύγχρονος δεκαέξι αιώνες μετά, ώστε μας προφυλάσσει από τη φθορά της συμβατικότητας. Ζητούμε σήμερα όλοι ένα σχολείο συνδεδεμένο με τη ζωή. Κάποιοι με τη λέξη αυτή έχουν στο νου τους την καθημερινότητα, κάποιοι άλλοι την παραγωγή. Οι προστάτες άγιοί μας, αναδεικνύουν ένα σχολείο συνδεδεμένο με την πραγματική ζωή.
Αν έχει κάποιο νόημα να υπάρχει εκπαίδευση, είναι για να προσφέρει τις συνθήκες εκείνες που θα επιτρέψουν στην εικόνα του Θεού να ανατείλει. Αυτό με άλλες λέξεις σημαίνει εκπαίδευση που κάνει τον άνθρωπο όχι πολυμαθή αλλά σοφό, όχι διεκπεραιωτή αλλά δημιουργό, όχι επικοινωνιακό αλλά κοινωνικό. Και πάνω από όλα: όχι απλώς συναισθηματικό ή ερωτικό, αλλά βαθιά αγαπητικό.
Όταν η παιδεία στρέφει τα νώτα στη Ζωή, αργά ή γρήγορα συνδέεται με το θάνατο και τότε αρχίζουν τα εκφυλιστικά φαινόμενα. Στο περιεχόμενο γίνεται τεχνοκρατική και διδάσκει εγωκεντρική χρήση του κόσμου. Στη μέθοδο γίνεται αφύσικη και βασανιστική, ταλαιπωρώντας το μαθητή. Στη δομή της γίνεται ανταγωνιστική και συντεχνιακή, εξωθώντας τον εκπαιδευτικό στην παθητικότητα και το μαθητή στη βίαιη διαμαρτυρία.
Κάτω από τις περίπλοκες κατολισθήσεις τις οποίες συσσώρευσαν οι περιπέτειες της σύγχρονης ελλαδικής κοινωνίας, η μετάβαση προς μια παιδεία Ζωής είναι εφικτή πλέον μόνο με μία Έξοδο. Στην πράξη αυτό σημαίνει έξοδο όλων προς την εντιμότητα και την υπευθυνότητα. Για τους πολιτικούς: έξοδο από τον κομματισμό. Για τους εκπαιδευτικούς: έξοδο από τη συντεχνία. Για τους μαθητές: έξοδο από το βόλεμα. Για τους γονείς: έξοδο από την αδιαφορία. Κάθε άλλη λύση αποτελεί απλώς διαχείριση της κρίσης.
Στη συνέχεια αντλούμε δειγματοληπτικά από το έργο των προστατών μας, των Τριών Ιεραρχών. Θα σας τις μεταφέρουμε μέσα από μια φανταστική συνέντευξη ενός δημοσιογράφου με τους τρεις Ιεράρχες. Ό,τι ακούσετε ως απαντήσεις στις ερωτήσεις του φανταστικού δημοσιογράφου, είναι λόγια των προστατών μας που μπορούν να χαρακτηριστούν επίκαιρα.
Συνέντευξη
Δ: Την ευχή σας άγιοι του Θεού. Σκέφθηκα να ζητήσω τη γνώμη σας στα φλέγοντα θέματα της παιδείας και της αγωγής, στα οποία είστε ειδικοί.
Β: Χαιρόμαστε που ενδιαφέρεστε για την παιδεία. Η πραγματική παιδεία είναι αγωγή ωφέλιμη για την ψυχή, που την καθαρίζει από ελαττώματα, πολλές φορές με κόπο και πόνο.
Γ: Νομίζω πως όλοι οι φρόνιμοι άνθρωποι ομολογούν πως η παιδεία είναι το πρώτο αγαθό που διαθέτουμε. Όχι μόνο η Χριστιανική, που είναι και η ευγενέστερη και που περιφρονεί κάθε κομψότητα και κάθε φιλοδοξία των λόγων για να κρατήσει μόνο τη σωτηρία και το κάλλος των νοητών πραγμάτων, αλλά και η εξωτερική μόρφωση την οποία κάποιοι χριστιανοί από κακή εκτίμηση απορρίπτουν διότι τάχα είναι ύπουλη και απατηλή και απομακρύνει από τον Θεό.
Ι: Από την τέχνη αυτή δεν υπάρχει μεγαλύτερη. Τίποτε δε συγκρίνεται με το να διαπαιδαγωγήσεις την ψυχή και να διαπλάσεις τη διάνοια ενός νέου. Χρειάζεται περισσότερη προσοχή και ακρίβεια και από εκείνη που έχουν οι ζωγράφοι και οι γλύπτες.
Δ: Μερικές φορές παρατηρούμε να μην επιτυγχάνονται οι στόχοι της εκπαίδευσης. Τι φταίει που δεν γίνεται αποτελεσματική;
Ι: Το σκοπό της εκπαίδευσης τον καταστρέφουν συνήθως τα εξής αίτια: οι περιορισμένες δυνατότητες του παιδιού, η αμάθεια και η οκνηρία των δασκάλων, οι πολλές απασχολήσεις των γονέων, η έλλειψη δαπανών για την παιδεία και μισθών για τους δασκάλους, καθώς και η κακία και ο φθόνος των συμμαθητών.
Δ: Τι θα είχατε να πείτε για τη διδακτική ώστε να εκπληρώνεται το μορφωτικό ιδεώδες;
Β: Τα μαθήματα πρέπει να γίνονται με ευχάριστο τρόπο και να προσφέρονται βραβεία στους μαθητές, ώστε να εκπληρώνουν το σκοπό τους άνετα και χωρίς πίεση και λύπη. Μάθημα που έγινε με βία δεν είναι δυνατό να παραμείνει, όσα όμως εισέρχονται μέσα μας με ευχαρίστηση και χάρη, κάπως μονιμότερα εγκαθίστανται στην ψυχή μας.
Ι: Δεν αρκεί μόνο η ανάγνωση αν δεν προστεθεί και η κατανόηση. Διότι, όπως ακριβώς αν κάποιος τρέφεται αλλά δεν χωνεύει την τροφή δεν θα ζήσει ποτέ, έτσι και αν κάποιος διαβάζει αλλά δεν καταλαβαίνει τίποτε, δεν θα βρει την αλήθεια.
Δ: Συμμερίζεστε και σεις την άποψη ότι δεν πρέπει να υπερφορτώνεται το παιδί με γνώσεις;
Β: Φυσικά. Όταν η διάνοια αδυνατεί να τα συλλάβει όλα μαζί, παθαίνει το ίδιο με το στομάχι που αδυνατεί να χωνέψει αυτά που έφαγε, εξ? αιτίας του υπερβολικού κόρου.
Δ: Γιατί πολλοί μαθητές βρίσκουν κουραστική την εκπαίδευση και την αποστρέφονται;
Β: Η εκπαίδευση στην αρχή φαίνεται να προξενεί δυσφορία και όχι χαρά, αργότερα όμως αποφέρει καρπό ειρήνης και σωτηρίας. Δυστυχώς οι περισσότεροι κουράζονται από την δυσκολία των πραγμάτων και δεν αναμένουν την ωφέλεια από την έκβαση, αλλά με το να δυσανασχετούν μπροστά στην δυσχέρεια της μάθησης παραμένουν στην αρρώστια της αμάθειας.
Ι: Η παιδαγωγία είναι σκληρή αλλά έχει καρπούς γλυκείς, όπως από τον τραχύ κορμό του δέντρου βγαίνει γλυκό φρούτο.
Δ: Ποιον θεωρείτε αληθινά μορφωμένο;
Β: Κοιτάξτε, Ανθρώπινη σοφία είναι η εμπειρική γνώση των πραγμάτων της ζωής ? Σοφία αληθινή είναι η επιστήμη και των θείων και των ανθρώπινων πραγμάτων και των αιτιών τους. Διαφέρουν επομένως. Πολλοί εξ αιτίας της μελέτης των επιστημών, έχουν παραμελήσει τη γνώση του Θεού.
Γ: Για μένα δεν είναι σοφός εκείνος που έχει σοφία λόγου, ούτε εκείνος που παρουσιάζει μεν ευφράδεια αλλά έχει άστατη και αδιαμόρφωτη ψυχή, σαν τους τάφους οι οποίοι εξωτερικά μεν είναι εμφανίσιμοι και ωραίοι ενώ εσωτερικά κρύβουν πτώματα και δυσωδία. Σοφό θεωρώ εκείνον που λέει μεν λίγα περί αρετής, αλλά παρουσιάζει πολλά με τη ζωή του και επιβεβαιώνει με την πράξη την αξιοπιστία του λόγου του. Σοφία είναι το να γνωρίζει κανείς τον εαυτό του και να μην υπερηφανεύεται.
Ι: Θέλετε να σας πω ποια είναι τα γνωρίσματα του αληθινά φιλοσοφημένου και καλλιεργημένου ανθρώπου; Είναι η περιφρόνηση του πλούτου και της δόξας, καθώς και το να είναι ανώτερος από φθόνο και κάθε πάθος.
Δ: Τι απαντάτε σε εκείνους που ισχυρίζονται πως η πίστη αναιρεί τις δυνατότητες του ανθρώπινου λογικού;
Γ: Η λογική μας είναι κατώτερη των θείων πραγματικοτήτων? Η πίστη είναι η πλήρωση του λογικού μας.
Δ: Μπορείτε να μας αναφέρετε συγκεκριμένα ποια πρέπει να απορρίπτουμε και ποια να κρατούμε;
Γ: Ό,τι οδηγεί σε πλάνη γύρω από το Θεό και τον κόσμο ή οδηγεί σε είδωλα ή αστρολογία και μαντεία, τα πολεμούμε και τα απορρίπτουμε. Κρατούμε όμως την έρευνα γύρω από τον άνθρωπο και τη φύση, γύρω από την ψυχή και τις θεϊκές πραγματικότητες. Δεχόμαστε ό,τι αφορά στην έρευνα και στη θεωρία. Απορρίπτουμε ό,τι οδηγεί στους δαίμονες και στην πλάνη και στον βυθό της απώλειας.
Β: Επίσης δίνουμε προσοχή στη λογοτεχνία που έχει ηθική επίδραση πάνω μας επειδή εξυμνεί την αρετή και απορρίπτουμε εκείνη που καλλιεργεί πάθη. Φροντίζουμε η επιστήμη να μην υπηρετεί το ψέμα. Γενικά αγαπούμε ό,τι είναι οικείο και συγγενεύει προς την αλήθεια.
Ι: Δεν θα γκρεμίσουμε το σχολείο φυσικά, αλλά δεν πρέπει να επιτρέψουμε το σχολείο να γκρεμίσει την ψυχή. Όταν η ψυχή σωφρονεί δεν προέρχεται καμιά ζημιά από την άγνοια π.χ. της ρητορικής τέχνης, όταν όμως η ψυχή είναι διεφθαρμένη, η βλάβη είναι πολύ μεγάλη, έστω και αν η γλώσσα είναι εξασκημένη και μάλιστα η βλάβη είναι τόσο χειρότερη, όσο μεγαλύτερη είναι και η ρητορική δύναμη. Διότι όταν η πονηρία συνοδεύεται και από ευφράδεια, κάνει τα πράγματα πολύ χειρότερα από την αμάθεια.
Δ: Μάλιστα. Όμως ο εκπαιδευτικός έρχεται συνεχώς σε επαφή με τη συμπεριφορά του νέου η οποία δεν είναι πάντοτε η ενδεδειγμένη. Με ποιο τρόπο πιστεύετε ότι πρέπει ο δάσκαλος να προσεγγίζει τα παραπτώματα των νέων;
Β: Να είναι ευπροσήγορος, ακόμη και όταν πρόκειται να επιτιμήσει, διότι μόνο έτσι γίνεται ευπρόσδεκτος. Τα σφάλματα των νέων πρέπει να διορθώνονται με πατρική ευσπλαχνία και με επιστημονικό λόγο.
Δ: Τι εννοείτε όταν λέτε επιστημονικό λόγο;
Β: Δηλαδή κάθε σφάλμα χρειάζεται διαφορετική αντιμετώπιση. Άλλοτε είναι καιρός για ταπεινοφροσύνη, άλλοτε για εξουσία, άλλοτε για έλεγχο, άλλοτε για παρηγοριά, πότε για καλοσύνη και πότε για αποτομία.
Γ: Όπως στα σώματα δεν προσφέρονται η ίδια τροφή και τα ίδια φάρμακα, έτσι και τα ελαττώματα των ανθρώπων δεν αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο. Άλλοι είναι οκνηροί και δυσκίνητοι οπότε χρειάζεται να τους κεντρίζουμε, ενώ άλλοι είναι θερμόαιμοι και βιαστικοί οπότε χρειάζονται χαλινάρι. Άλλους ωφελεί ο έπαινος και άλλους η επίπληξη, όταν και τα δύο γίνονται την κατάλληλη στιγμή. Άλλους διορθώνει η παρηγοριά και άλλους η επίπληξη.
Ι: Ακόμη, αν μιλήσεις μία φορά και δεν πείσεις, κι αν συμβουλέψεις και δεύτερη και τρίτη και πολλές φορές, μην αποκάμεις να επαναλαμβάνεις τα ίδια λόγια, χωρίς όμως δυσαρέσκεια αλλά χαριτολογώντας.
Δ: Πώς θα το επιτύχει αυτό; Και ο εκπαιδευτικός άνθρωπος είναι και μπορεί να θυμώσει;
Ι: Βέβαια. Όμως όσο περισσότερο μπορεί ο λόγος πρέπει να είναι λόγος ανθρώπου που διδάσκει μάλλον παρά που ελέγχει, που παιδαγωγεί παρά που τιμωρεί, που βάζει τάξη παρά που διαπομπεύει, που διορθώνει παρά που επεμβαίνει στη ζωή του άλλου. Ο δάσκαλος προ πάντων πρέπει να διδάσκει και να παιδαγωγεί με πραότητα, διότι μια ψυχή που έχει ανάγκη να μάθει, δεν είναι δυνατό να μάθει κάτι ωφέλιμο όταν αυτό προσφέρεται με θρασύτητα και εριστικότητα. Ακόμη κι αν έχει τη διάθεση να προσέξει θα αισθανθεί δύσκολα και δε θα μάθει τίποτε. Εκείνος που θέλει να μάθει κάτι ωφέλιμο, πριν από όλα τα άλλα πρέπει να διάκειται ευμενώς προς το δάσκαλο. Όπως είναι γνωστό, κανείς δεν αισθάνεται ευχάριστα απέναντι σε εκείνον που βρίζει με θράσος.
Β: Θα συμβούλευα τον εκπαιδευτικό να μην είναι αυστηρός στις επιτιμήσεις και να μην ελέγχει αμέσως και με εμπάθεια ? γιατί αυτό είναι αυθάδεια ? ούτε να καταδικάζει τον άλλο για μικρά σφάλματα σα να είναι ο ίδιος ακριβοδίκαιος.
Γ: Στο φόβο ανάμιξε την ηπιότητα. Μετρίασε την απειλή με την ελπίδα. Γνωρίζω πως η καλοσύνη επιτυγχάνει πολλά και παρακινεί στην ανάλογη ανταπόδοση.
Ι: Κι αν ακόμη οι έπαινοι δεν είναι απολύτως δίκαιοι, χρησιμοποιούνται κατ? οικονομίαν, διότι προετοιμάζουν το έδαφος για να ακολουθήσουν τα λόγια μας. Διότι εκείνος που από την αρχή απευθύνει αμέσως συστάσεις που δυσαρεστούν, έχει ως αποτέλεσμα να μην τον ακούν οι αδύνατοι κατά τη θέληση. Γενικά, τις προτροπές προς το καλό να τις κάνετε μαζί με επαίνους, διότι έτσι γίνονται και ευπρόσδεκτες, όταν δηλαδή υποκινούμε τον ζήλο αυτών των ίδιων που συμβουλεύουμε.
Δ: Καταλαβαίνω ότι δίνετε πολλή σημασία στην ενθάρρυνση.
Ι: Οπωσδήποτε. Εκείνος που δεν κατόρθωσε απολύτως τίποτε γίνεται οκνηρός και χάνει γρήγορα το θάρρος του. Εκείνος όμως που συνειδητοποίησε ότι εκτέλεσε με επιτυχία έστω μία εντολή, παίρνοντας από αυτή θάρρος, θα προχωρήσει με μεγαλύτερο ζήλο προς την πραγματοποίηση και των υπολοίπων.
Δ: Σχετικά με τις τιμωρίες τι έχετε να πείτε;
Ι: Πρέπει να εξετάζουμε με μεγάλη ακρίβεια και να μην καταδικάζουμε αυτούς που σφάλλουν μόνο από όσα ακούσαμε, ούτε να βγάζουμε αποφάσεις χωρίς αποδείξεις. Δεν είναι μικρή παρηγοριά? το να γνωρίζεις και να συναισθάνεσαι ότι τιμωρείσαι δίκαια.
Β: Κυρίως δεν πρέπει να οργιζόμαστε εναντίον εκείνων που σφάλλουν, διότι αυτό δείχνει εμπάθεια. Ιδιαίτερα να προσέχουμε να μη γινόμαστε πιο αυστηροί όταν έχουν προσβάλλει εμάς τους ίδιους.
Δ: Φαντάζομαι πως θα συνιστάται και φειδώ στις τιμωρίες;
Ι: Αν το παιδί συνηθίσει να παιδαγωγείται μόνο με την τιμωρία, θα μάθει και να περιφρονεί τις τιμωρίες. Και αν μάθει να περιφρονεί τις τιμωρίες τότε πάνε όλα χαμένα? Επίσης η απειλή τότε είναι αποτελεσματική όταν το παιδί πιστεύει ότι θα πραγματοποιηθεί? Όταν δεις όμως ότι ο φόβος των ωφέλησε, χαλάρωσε την αυστηρότητα, διότι η ανθρώπινη φύση έχει ανάγκη από επιείκεια.
Δ: Απορρίπτουμε δηλαδή την παιδαγωγική του φόβου;
Ι: Δεν είναι δυνατό να γίνει κάποιος καλός δια της βίας. Διότι μόλις απαλλαγή από τη βία θα επιστρέψει στην κακία του. Εκείνος όμως που θα γίνει καλός με την προαίρεσή του θα παραμείνει σταθερός στην αρετή.
Δ: Βγάζω το συμπέρασμα ότι δε σας ενδιαφέρει απλώς και μόνο να εξαλειφθεί πάση θυσία η κακή συμπεριφορά, αλλά δίνετε πολλή σημασία στο σεβασμό της προσωπικότητας του παιδιού.
Β: Ναι, διότι πρόκειται για εικόνα Θεού. Για παράδειγμα, όταν μας ρωτά κάτι δεν πρέπει να απαντούμε απρόθυμα, διότι αυτό δείχνει περιφρόνηση προς τον αδελφό μας και έτσι προσβολή προς το Θεό.
Ι: Άλλο παράδειγμα σεβασμού της προσωπικότητας του μαθητή: Είναι πολύ καλό να κάμεις τη συμβουλή χωρίς να γίνει γνωστή στους άλλους? Μην προσθέτεις πληγή πάνω στις υπάρχουσες πληγές.
Δ: Πολλοί μαθητές παραπονούνται πως οι δάσκαλοί τους φέρονται με τρόπο που τους κάνει ανάξιους σεβασμού.
Ι: Οι αρχόμενοι συνηθίζουν να προσβλέπουν στη συμπεριφορά εκείνων που τους διοικούν σαν σε αρχέτυπη εικόνα, και να εξομοιώνουν τη συμπεριφορά τους με εκείνων.
Β: Πράγματι, είναι καθοριστική η δύναμη του παραδείγματος. Η αξιοπιστία του δασκάλου καθιστά ευπρόσδεκτο τον λόγο του και προετοιμάζει τους μαθητές να προσέξουν περισσότερο.
Ι: Εκείνους που διδάσκει άλλους, αν δεν ωφελείται τίποτε άλλο, τουλάχιστον λέγοντας συγκινείται βαθιά και μάλιστα όταν βλέπει ότι είναι υπεύθυνος γι αυτά για τα οποία επικρίνει τους άλλους. Ποιο είναι λοιπόν το όφελος της διδασκαλίας όταν δε διδάσκουμε και δε διορθώνουμε τους εαυτούς μας; Ο δάσκαλος πρέπει πρώτα να είναι δάσκαλος του εαυτού του. Όπως ακριβώς ο στρατηγός, αν δεν γίνει προηγουμένως άριστος στρατιώτης δεν θα μπορέσει ποτέ να γίνει στρατηγός, έτσι και ο δάσκαλος.
Δ: Τι θα είχατε να προσθέσετε πριν κλείσουμε;
Ι: Κάτι προς τους εκπαιδευτικούς: Κι αν ακόμη είμαστε δάσκαλοι, ας μην απορρίπτουμε ως ανάξιες λόγου τις συμβουλές των ανωτέρων μας.
Β: Εγώ κάτι προς τους μαθητές: Κάθε άνθρωπος να πολλαπλασιάσει το χάρισμα που θα αποδειχθεί κατόπιν δοκιμής ότι έχει από το Θεό, χρησιμοποιώντας το για το καλό και το όφελος των πολλών. Διότι κανείς είναι αμέτοχος της χρηστότητας του Θεού, κανείς δεν έμεινε χωρίς χαρίσματα/
Γ: Κι εγώ κάτι προς όλους: Η παιδεία είναι αγαθό που πρέπει να μεταδίδεται. Ο αδελφός μου ο Καισάριος, αφού σπούδασε στην Αλεξάνδρεια κάθε επιστήμη και αρίστευσε, επέστρεψε στην πατρίδα μας για να μεταδώσει και σε άλλους όσα είχε πάρει.
Ι: Μου επιτρέπετε και μια σύντομη δευτερολογία;
Δ: Βεβαίως, παρακαλώ.
Ι: Μια έκκληση προς όλους τους υπευθύνους: Στους δασκάλους πρέπει να χορηγούμε με αφθονία τα αναγκαία υλικά αγαθά για να μην αποκάμνουν ούτε να απογοητεύονται.
Δ: Σας ευχαριστώ θερμά.
ΟΛΟΙ: Κι εμείς. Ας έχουν όλοι οι εμπλεκόμενοι στην παιδεία την ευλογία του Θεού.
