Στην κατηγορία του άτυπου σχολικού γραμματισμού εμπίπτουν οι πρακτικές της ευρύτερης σχολικής ζωής που δεν οριοθετούνται από τις διδακτικές ώρες των γνωστικών αντικειμένων και των οποίων το περιεχόμενο δεν είναι αυστηρά θεσμοθετημένο. Στις άτυπες πρακτικές υπάγονται για παράδειγμα οι σχολικές εκδρομές, η υλοποίηση σχολικών εορτών και εκδηλώσεων καθώς και οι διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα στο πλαίσιο της λειτουργίας των μαθητικών κοινοτήτων.
Παραδείγματα
- Εκπαιδευτικός φιλόλογος που διδάσκει το μάθημα της Λογοτεχνίας στην Α΄ Λυκείου, αποφασίζει να αναλάβει την υλοποίηση της σχολικής εορτής της 25ης Μαρτίου. Για τον σκοπό αυτόν ετοιμάζει ο ίδιος την απαραίτητη επετειακή ομιλία, την οποία αναθέτει να σε κάποιον μαθητή να την εκφωνήσει. Επιπλέον, ετοιμάζει ο ίδιος παρουσιάσεις σε αρχείο ppt με ποικίλο φωτογραφικό υλικό ιστορικών ντοκουμέντων, οι οποίες θα προβάλλονται κατά την εκφώνηση της ομιλίας. Εκτός από τα παραπάνω όμως βρίσκει την ευκαιρία μέσω των προετοιμασιών για τη γιορτή να διδάξει και κάποια δημοτικά τραγούδια, όπως αυτά που συμπεριλαμβάνονται στο σχολικό εγχειρίδιο (βλ. σχετικά και εμπλουτισμένο βιβλίο μαθητή για τα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στο Ψηφιακό Σχολείο), τα οποία εξάλλου προτείνει να παρουσιάσει η σχολική χορωδία στο πλαίσιο της γιορτής. Για τη διδασκαλία των δημοτικών τραγουδιών αρχικά προβάλλει στον διαδραστικό πίνακα μερικά ιστορικά και κλέφτικα δημοτικά τραγούδια που έχει εντοπίσει στο YouTube, ώστε να κινητοποιήσει το ενδιαφέρον των μαθητών, και στη συνέχεια διδάσκει κάποια από τα κείμενα του βιβλίου με τις ερωτήσεις που υπάρχουν σε αυτά. Στη συνέχεια καλεί τους μαθητές να εργαστούν σε ομάδες, ώστε να αναζητήσουν τα βασικά χαρακτηριστικά τεχνοτροπίας των δημοτικών τραγουδιών και να τα ενσωματώσουν σε ψηφιακή Παρουσίαση που θα ετοιμάσουν οι ίδιοι. Για να υποστηρίξει τους μαθητές ετοιμάζει φύλλα εργασίας μέσω των οποίων τους παραπέμπει σε δημοτικά τραγούδια στο διαδίκτυο και θέτει διάφορους άξονες διερεύνησης, όπως η γλώσσα ή το μέτρο των τραγουδιών.
Ένα Γυμνάσιο προετοιμάζεται για τον καθιερωμένο επετειακό εορτασμό της 28ης Οκτωβρίου. Στο πλαίσιο του εορτασμού αυτού, δάσκαλοι και μαθητές της Γ΄ Γυμνασίου, αντί να επιλέξουν την αναπαραγωγή επετειακών ομιλιών, τραγουδιών και ποιημάτων, που σχεδόν αυτούσια επαναλαμβάνονται κάθε χρόνο, επιλέγουν την οργάνωση μίας σχολικής εορταστικής ημερίδας στο πλαίσιο της οποίας μπορούν να παρουσιάσουν κάποια από τα θέματα που τους απασχολούν ως προς τη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο και την ανάκληση της ιστορικής μνήμης για αυτήν. Ένα από τα θέματα αυτά αποφασίζουν πως είναι ο ρόλος του τραγουδιού κατά την περίοδο του μεσοπολέμου σε συνάρτηση με τα κοινωνικά συμφραζόμενα της περιόδου αυτής. Για την επεξεργασία του θέματος αυτού, το οποίο απαιτεί συνεργασία μεταξύ των διδασκόντων της γλώσσας, της ιστορίας, της λογοτεχνίας και της μουσικής, οι μαθητές αρχικά αναζητούν σε διαδικτυακές πηγές τραγούδια της υπό εξέταση περιόδου. Έχοντας προηγουμένως διερευνήσει και επεξεργαστεί τις απαραίτητες ιστορικές πληροφορίες για τη μεσοπολεμική κατάσταση στην Ελλάδα στο πλαίσιο του μαθήματος της ιστορίας, στο πλαίσιο του μαθήματος της λογοτεχνίας ασχολούνται με την ανάλυση της στιχουργικής των τραγουδιών που εντόπισαν και στο πλαίσιο του μαθήματος της μουσικής με την ανάλυση της μελωδίας και του ρυθμού, εστιάζοντας κατά τις αναλύσεις τους στη συσχέτιση των στοιχείων αυτών με την περιρρέουσα κοινωνικοπολιτική κατάσταση. Έχοντας ως απώτερο σκοπό να παρουσιάσουν τα ευρήματα της έρευνάς τους στην εορταστική ημερίδα που θα οργανώσουν στο πλαίσιο του γλωσσικού μαθήματος ασχολούνται με τα κειμενικά είδη που θα πρέπει να πραγματώσουν κατά τη διάρκεια της ημερίδας αυτής. Ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά, για παράδειγμα, κειμενικά είδη που πραγματώνεται σε τέτοιες περιστάσεις είναι αυτό των παρουσιάσεων μέσω Προγραμμάτων Παρουσίασης (π.χ. Powerpoint). Κατά τη συγγραφή, επομένως, των κειμένων και την προετοιμασία παρουσίασής τους στην ημερίδα, ο διδάσκων το γλωσσικό μάθημα εστιάζει στις ιδιαιτερότητες των εν λόγω κειμενικών ειδών, όπως για παράδειγμα το χαρακτηριστικό της ονοματοποίησης και της υβριδικότητας. Επιπλέον, εστιάζει σε άξονες όπως η πολυτροπικότητα, αναλύοντας με τους μαθητές τη σημασία αυτής στη διαμόρφωση του νοήματος των κειμένων που παρήγαγαν.
- Όπως είναι γνωστό, στο πλαίσιο των γενικών συνελεύσεων που πραγματοποιούν οι μαθητικές κοινότητες ένα από τα πιο συνηθισμένα κειμενικά είδη που πραγματώνουν οι μαθητές είναι αυτό της καταγραφής των πρακτικών της εκάστοτε συνέλευσης. Μία φιλόλογος λοιπόν που στοχεύει στην εξοικείωση των μαθητών με το συγκεκριμένο κειμενικό είδος, αντιλαμβάνεται πως η λειτουργία των μαθητικών κοινοτήτων της προσφέρει το καταλληλότερο ίσως πλαίσιο για τον σκοπό αυτό, αφού της δίνει τη δυνατότητα της άρρηκτης σύνδεσης του κειμενικού είδους με το περικείμενό του και τις πρακτικές γραμματισμού στις οποίες αυτό εντάσσεται. Αναφορικά με την αξιοποίηση των ΤΠΕ, αναθέτει στους μαθητές να αναζητήσουν τα κειμενικά πρότυπα για την καταγραφή πρακτικών που τους προσφέρονται από τα προγράμματα επεξεργασίας κειμένων[1]. Μέσω των προτύπων αυτών και της ανάλυσής τους στοχεύει στο να αποκτήσουν οι μαθητές τη δυνατότητα να εκμαιεύσουν στοιχεία ως προς τη δομή, τη λεξικογραμματική και το περιεχόμενο του κειμενικού είδους των πρακτικών αλλά και να προβούν σε κριτική αξιολόγηση του πολιτισμικού χρωματισμού των κειμενικών προτύπων.
- Κειμενικά πρότυπα για καταγραφή πρακτικών στο περιβάλλον του Microsoft Word (έκδοση 2003 ή νεότερη) μπορεί να αντλήσει κανείς και στην εξής σελίδα: http://office.microsoft.com/el-gr/templates/CT010117260.aspx