Γουτεμβέργιος, ο «πατέρας» της τυπογραφίας

Ο Γουτεμβέργιος θεωρείται «πατέρας» της μηχανικής εκτύπωσης. Κινητά τυπογραφικά στοιχεία είχαν ήδη κατασκευαστεί από τον Ολλανδό Λαυρέντιο Κοστέρ στο Χάρλεμ, ο Γουτεμβέργιος όμως ήταν εκείνος που συνέλαβε πρώτος την ιδέα της τυπογραφικής μεθόδου στο σύνολό της.

Η Ζωή και το Έργο του

Ελάχιστα πράγματα μας είναι γνωστά για την προσωπική του ζωή. Ο Γουτεμβέργιος (Gutenberg), παρατσούκλι του Johannes Gensfleish zur Laden, γεννιέται το 1397 στο Μάιντς (Mainz) της Γερμανίας. Γνωρίζουμε ωστόσο ότι εγκαταλείπει το Μάιντς πριν από το 1430 και εγκαθίσταται στο Στρασβούργο, όπου αρχίζει να πειραματίζεται στη μεταλλουργία, ως μαθητευομένους στο επάγγελμα του χρυσοχόου ενώ το 1434 κάνει τα πρώτα του βήματα στην τυπογραφία. Οι πρώτες δοκιμαστικές εργασίες του πραγματοποιούνται στο Στρασβούργο το 1436 και είναι λαϊκά, θρησκευτικά βιβλία. Μόλις το 1455 τυπώνει τη «Βίβλο», το πρώτο βιβλίο μαζικής παραγωγής, που για πολλούς είναι το καλύτερο και αρτιότερο τεχνικά βιβλίο που τυπώθηκε ποτέ. Αυτό όμως συνέβη πολύ αργότερα?

Ο εκπαιδευμένος χρυσοχόος, μέλος της αντίστοιχης συντεχνίας, πειραματίζεται από το 1434 με κινητούς ξύλινους χαρακτήρες. Μετά από διάφορες προσπάθειες πετυχαίνει το 1441, με τη βοήθεια ενός βελτιωμένου μελανιού, να αξιοποιήσει εκτυπωτικά και τις δύο όψεις μιας σελίδας χαρτιού.

Η Επανάσταση του Γουτεμβέργιου

Το 1448 τον βρίσκουμε και πάλι στο Μάιντς, όπου έχει επιστρέψει οριστικά. Πεισματάρης και ακάματος ερευνητής ο Γουτεμβέργιος χρησιμοποιεί για το τυπογραφικό του πιεστήριο τη βασική δομή του πιεστηρίου σταφυλιών, προσθέτοντας χαρακτηριστικά από υφαντουργικές μηχανές και από τα χειροκίνητα πιεστήρια που χρησιμοποιούν κατασκευαστές χαρτιού και βιβλιοδέτες. Ήδη από την εποχή εκείνη ο Γουτεμβέργιος πρέπει να είχε αναπτύξει την τεχνική για την κατασκευή σε πρέσες, με χαλύβδινα κοπίδια, μεμονωμένων χαρακτήρων από ένα κράμα μόλυβδου, κασσίτερου και αντιμονίου και τη χρήση τους στις τυπογραφικές εργασίες.

Το 1450 συνεταιρίζεται με τους χρηματοδότες Schoffer και Johann Fust, (από τον οποίο δανείστηκε 1550 gulden με ενέχυρο τα μηχανήματα και εργαλεία του) προκειμένου να κατασκευάσει ένα τυπογραφείο, στο οποίο θα λειτουργήσει την τυπογραφική πρέσα του.

Η τελική επιτυχία για την αξιοποίηση της εφεύρεσης του ήρθε με την εκτύπωση το 1455 της Βίβλου στα λατινικά, μία αισθητικά άριστη τυπογραφική εργασία αν και αποτελεί μόλις το πρώτο τυπογραφικό προϊόν του.

Η αρχή του …τέλους

Η αντίστροφη μέτρηση όμως είχε ξεκινήσει. Μετά από αντιδικίες και δικαστικές περιπέτειες, ο Γουτεμβέργιος διαχωρίζει το 1455 τις δραστηριότητες του από τους συνεταίρους του, οι οποίοι όμως διεκδικούν για λογαριασμό τους την εφεύρεση του, με το επιχείρημα ότι αυτή είχε πραγματοποιηθεί με δικά τους χρήματα και ταυτόχρονα του κατάσχουν και το τυπογραφείο του…

Τελικά ο Γουτεμβέργιος βρίσκεται σε ανυπέρβλητες οικονομικές δυσκολίες το 1458, από τις οποίες τον γλυτώνει η δημοτική αρχή του Μάιντς που τον βοηθά να φτιάξει ένα καινούργιο τυπογραφείο.

Αν και δημιούργησε μία μεγάλη επιχείρηση με περισσότερα από 20 άτομα (ξυλουργούς, χημικούς, μεταλλουργούς, σχεδιαστές), τα έξοδα έκδοσης της «Βίβλου» ξεπέρασαν τις οικονομικές του δυνατότητες.

Πεθαίνει πάμφτωχος το 1468 αφού το τυπογραφείο του είχε ήδη πτωχεύσει.