Είσοδος Αρχαία Λυκείου Γραμματική Συντακτικό Ασκήσεις Γραμματικής Ασκήσεις Συντακτικού Πρόσθετες μεταφράσεις Γλωσσικά Σχόλια Ερμηνευτικές σημειώσεις Θέματα για μελέτη - Ερωτήσεις Παράλληλα χωρία

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ, ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ
Β 36


 

B 35 B 36 B 37

 

 

α) Έπαινος των προγόνων και της σύγχρονης γενιάς.

β) Η «Πρόθεσις» του λόγου

[2.36.1] «Ἄρξομαι δὲ ἀπὸ τῶν προγόνων πρῶτον· δίκαιον γὰρ αὐτοῖς καὶ πρέπον δὲ ἅμα ἐν τῷ τοιῷδε τὴν τιμὴν ταύτην τῆς μνήμης δίδοσθαι. τὴν γὰρ χώραν οἱ αὐτοὶ αἰεὶ οἰκοῦντες διαδοχῇ τῶν ἐπιγιγνομένων μέχρι τοῦδε ἐλευθέραν δι’ ἀρετὴν παρέδοσαν.

[2.36.1] Και θ' αρχίσω πρώτα - πρώτα από τους προγόνους μας. γιατί είναι δίκαιο και ταιριάζει συγχρόνως σε περίπτωση, όπως η σημερινή, να απονέμεται σ' αυτούς αυτή η τιμή να μνημονεύονται πρώτοι. Γιατί κατοικώντας πάντοτε οι ίδιοι τη χώρα, καθώς η μια γενιά διαδεχόταν την άλλη, με την αντρεία τους την παρέδοσαν ως τις μέρες μας ελεύθερη.

[2.36.2] καὶ ἐκεῖνοί τε ἄξιοι ἐπαίνου καὶ ἔτι μᾶλλον οἱ πατέρες ἡμῶν· κτησάμενοι γὰρ πρὸς οἷς ἐδέξαντο ὅσην ἔχομεν ἀρχὴν  οὐκ ἀπόνως ἡμῖν τοῖς νῦν προσκατέλιπον.

[2.36.2] Και εκείνοι λοιπόν είναι άξιοι επαίνου και ακόμη περισσότερο οι πατεράδες μας. Γιατί, αφού απέ­κτησαν, κοντά σε κείνα που κληρονόμησαν, την εξουσία που έχουμε με πολύ μόχθο, την κληροδότησαν σε μας τους τωρινούς.

[2.36.3] τὰ δὲ πλείω αὐτῆς αὐτοὶ ἡμεῖς οἵδε οἱ νῦν ἔτι ὄντες μάλιστα ἐν τῇ καθεστηκυίᾳ ἡλικίᾳ ἐπηυξήσαμεν καὶ τὴν πόλιν τοῖς πᾶσι παρεσκευάσαμεν καὶ ἐς πόλεμον καὶ ἐς εἰρήνην αὐταρκεστάτην.

[2.36.3] Την περαιτέρω δε ανάπτυξη της εμείς οι ίδιοι, παρόντες τώρα εδώ, που βρισκόμαστε ακόμα περίπου στην ώριμη ηλικία, την πετύχαμε και ετοιμάσαμε την πόλη, ώστε να είναι αυτάρκης και για τον πόλεμο και για την ειρήνη.

[2.36.4] ὧν ἐγὼ τὰ μὲν κατὰ πολέμους ἔργα, οἷς ἕκαστα ἐκτήθη, ἢ εἴ τι αὐτοὶ ἢ οἱ πατέρες ἡμῶν βάρβαρον ἢ Ἕλληνα πολέμιον ἐπιόντα προθύμως ἠμυνάμεθα, μακρηγορεῖν ἐν εἰδόσιν οὐ βουλόμενος ἐάσω· ἀπὸ δὲ οἵας τε ἐπιτηδεύσεως ἤλθομεν ἐπ’ αὐτὰ καὶ μεθ’ οἵας πολιτείας καὶ τρόπων ἐξ οἵων μεγάλα ἐγένετο, ταῦτα δηλώσας πρῶτον εἶμι καὶ ἐπὶ τὸν τῶνδε ἔπαινον, νομίζων ἐπί τε τῷ παρόντι οὐκ ἂν ἀπρεπῆ λεχθῆναι αὐτὰ καὶ τὸν πάντα ὅμιλον καὶ ἀστῶν καὶ ξένων ξύμφορον εἶναι ἐπακοῦσαι αὐτῶν.

[2.36.4] Απ' αυτά εγώ, τα πολεμικά έργα με τα οποία πραγματοποιήθηκε η κάθε μια κατάκτηση χωριστά, ή αν κά­ποτε εμείς οι ίδιοι ή οι πατεράδες μας αποκρούσαμε με αποφασιστικότητα Έλληνα ή ξένο επιδρομέα, επειδή δεν θέλω να μακρηγορήσω σ' αυτούς που τα γνωρίζουν καλά, θα τα παραλείψω. Με ποιες αρχές συμπεριφοράς φτάσαμε σ' αυτό το σημείο ακμής, με ποιο πολίτευμα και με ποιους τρόπους ζωής έγινε αυτή μεγάλη, αφού τα φανερώσω αυτά πρώτα, θα συνεχίσω με τον έπαινο αυτών εδώ, γιατί νομίζω ότι στην περίπτωση μας πολύ ταιριαστά μπορούν να ειπωθούν αυτά και ότι είναι ωφέλιμο να τα ακούσουν όλοι οι συγκεντρωμένοι και οι πολίτες και οι ξένοι
Μετάφραση Στάθης Παπακωνσταντίνου


 

Σύρε τον πίνακα, για να δεις και τις υπόλοιπες στήλες. Είναι προτιμότερο να γυρίσεις πλάγια τη συσκευή σου.

  Μετάφραση Ά. Βλάχου Μετάφραση Ε. Βενιζέλου Μετάφραση Ε. Λαμπρίδη
[2.36.1] «Ἄρξομαι δὲ ἀπὸ τῶν προγόνων πρῶτον· δίκαιον γὰρ αὐτοῖς καὶ πρέπον δὲ ἅμα ἐν τῷ τοιῷδε τὴν τιμὴν ταύτην τῆς μνήμης δίδοσθαι. τὴν γὰρ χώραν οἱ αὐτοὶ αἰεὶ οἰκοῦντες διαδοχῇ τῶν ἐπιγιγνομένων μέχρι τοῦδε ἐλευθέραν δι᾽ ἀρετὴν παρέδοσαν. [2.36.1] Θ' αρχίσω από τους προγόνους μας. Δίκαιο και σωστό σε τέτοια ώρα να τους κάνομε την τιμή της μνήμης. Γιατί από γενιά σε γενιά οι ίδιοι πάντα έζησαν σ' αυτή τη γη και χάρη στην ανδρεία τους μας την παράδωσαν ελεύθερη. [2.36.1] »Την ομιλίαν μου θ' αρχίσω από τους προγόνους μας πρώτον. Διότι είναι όχι μόνον δίκαιον, αλλά και πρέπον συγχρόνως εις τοιαύτην ευκαιρίαν, όπως η παρούσα, ν' αποτίσωμεν εις την μνήμην των τον φόρον αυτόν της τιμής. Καθόσον, κατοικούντες οι ίδιοι πάντοτε μέχρι σήμερον την χώραν αυτήν κατά την διαδοχήν των αλλεπαλλήλων γενεών, μας την παρέδωσαν ελευθέραν δια της ανδρείας των. [2.36.1] »Και θ' αρχίσω πρώτα από τους προγόνους μας· γιατί είναι σωστό και πρεπούμενο να τους δίνομε σε τέτοια περίσταση την τιμή της θύμησής μας. Κατοικώντας αδιάκοπα ο ίδιος λαός στον τόπο τούτο, η μια γενιά μετά την άλλη, ως τα σήμερα, μας τον παρέδωσαν, εμάς που ζούμε τώρα, ελεύτερο με την αντρειά τους.
[2.36.2] καὶ ἐκεῖνοί τε ἄξιοι ἐπαίνου καὶ ἔτι μᾶλλον οἱ πατέρες ἡμῶν· κτησάμενοι γὰρ πρὸς οἷς ἐδέξαντο ὅσην ἔχομεν ἀρχὴν οὐκ ἀπόνως ἡμῖν τοῖς νῦν προσκατέλιπον. [2.36.2] Έπαινος ταιριάζει στους προγόνους μας, αλλά ακόμα μεγαλύτερος στους πατέρες μας. Εμόχθησαν για να προσθέσουν σ' εκείνα που κληρονομήσαν την όση εξουσία και δύναμη μας αφήκαν. [2.36.2] Αλλ' εάν εκείνοι είναι άξιοι των επαίνων μας, έτι μάλλον άξιοι είναι οι πατέρες μας. Διότι εκτός εκείνων, τα όποια εκληρονόμησαν, απέκτησαν δια πολλών μόχθων και την σημερινήν μας ηγεμονίαν, και εκληροδότησαν και αυτήν και εκείνα εις ημάς τους σήμερον ζώντας. [2.36.2] Γι' αυτό και οι παλιότεροι αξίζουν να τους παινεύομε, κι ακόμα περισσότερο οι πατέρες μας· γιατί δίπλα σε όσα κληρονόμησαν απόχτησαν αυτοί οι ίδιοι το μεγαλείο που έχομε σήμερα, με μεγάλους αγώνες, και μας το κληροδότησαν μαζί μ' εκείνα.
[2.36.3] τὰ δὲ πλείω αὐτῆς αὐτοὶ ἡμεῖς οἵδε οἱ νῦν ἔτι ὄντες μάλιστα ἐν τῇ καθεστηκυίᾳ ἡλικίᾳ ἐπηυξήσαμεν καὶ τὴν πόλιν τοῖς πᾶσι παρεσκευάσαμεν καὶ ἐς πόλεμον καὶ ἐς εἰρήνην αὐταρκεστάτην. [2.36.3] Αλλά κι εμείς οι ίδιοι, όσοι είμαστε σε ώριμη ηλικία, αυξήσαμε την δύναμη της πολιτείας και της δώσαμε απόλυτη αυτάρκεια και σε καιρό ειρήνης και σε πόλεμο. [2.36.3] Και ημείς εδώ, άλλωστε, όσοι είμεθα ακόμη εις ώριμον ηλικίαν περίπου, ενισχύσαμεν οι ίδιοι την ηγεμονίαν αυτήν πολυειδώς, και την πόλιν παρεσκευάσαμεν καθ' όλα αυταρκεστάτην και δια τον πόλεμον και δια την ειρήνην. [2.36.3] Και το μεγαλύτερο μέρος της δύναμης της πολιτείας μας της το προσθέσαμε εμείς, όσοι βρισκόμαστε ακόμα σήμερα στην ώριμη και κατασταλαγμένη ηλικία, και την εφτιάξαμε για το καλό όλων αυτοσυντήρητη και ανεξάρτητη, και για τον πόλεμο, και για την ειρήνη.
[2.36.4] ὧν ἐγὼ τὰ μὲν κατὰ πολέμους ἔργα, οἷς ἕκαστα ἐκτήθη, ἢ εἴ τι αὐτοὶ ἢ οἱ πατέρες ἡμῶν βάρβαρον ἢ Ἕλληνα πολέμιον ἐπιόντα προθύμως ἠμυνάμεθα, μακρηγορεῖν ἐν εἰδόσιν οὐ βουλόμενος ἐάσω· ἀπὸ δὲ οἵας τε ἐπιτηδεύσεως ἤλθομεν ἐπ᾽ αὐτὰ καὶ μεθ᾽ οἵας πολιτείας καὶ τρόπων ἐξ οἵων μεγάλα ἐγένετο, ταῦτα δηλώσας πρῶτον εἶμι καὶ ἐπὶ τὸν τῶνδε ἔπαινον, νομίζων ἐπί τε τῷ παρόντι οὐκ ἂν ἀπρεπῆ λεχθῆναι αὐτὰ καὶ τὸν πάντα ὅμιλον καὶ ἀστῶν καὶ ξένων ξύμφορον εἶναι ἐπακοῦσαι αὐτῶν. [2.36.4] Δεν θα μακρηγορήσω για τα πολεμικά κατορθώματα που μας έδωσαν την σημερινή μας κυριαρχία ούτε για τις επιδρομές, βαρβαρικές η ελληνικές, που αποκρούσαμε εμείς και οι πατέρες μας. Αυτά σας είναι γνωστά και θα τα παραλείψω. Αλλά πριν έρθω στον έπαινο των ανδρείων αυτών, θέλω πρώτα να μιλήσω για τους θεσμούς και τις αρχές που έχομε εφαρμόσει για να προσδώσαμε στην πολιτεία το σημερινό της μεγαλείο, γιατί νομίζω πως σε τέτοια στιγμή ταιριάζει να ειπωθούν αυτά και είναι ωφέλιμο να τ' ακούσουν όσοι πολίτες η ξένοι είναι συγκεντρωμένοι εδώ. [2.36.4] Εν τούτοις, ούτε περί των πολεμικών κατορθωμάτων, με τα οποία αι διάφοροι κτήσεις μας απεκτήθησαν, ούτε περί της δραστηριότητος, με την οποίαν ημείς οι ίδιοι ή οι πατέρες μας απεκρούσαμεν τας επιθέσεις Ελλήνων ή βαρβάρων εχθρών, θα ομιλήσω, διότι δεν επιθυμώ να μακρηγορήσω μεταξύ ανθρώπων, οι οποίοι όλα αυτά τα γνωρίζουν. Αλλ' αφού πρώτον εξηγήσω από ποίας αρχάς εμπνεόμενοι εφθάσαμεν εις την σημερινήν περιωπήν και υπό ποίους θεσμούς και με ποίον τρόπον ζωής η ακμή μας έγινε τόσον μεγάλη, έπειτα θα έλθω εις τον έπαινον των προκειμένων νεκρών, διότι θεωρώ, ότι και αρμόζοντα εις την παρούσαν περίστασιν είναι να λεχθούν αυτά και συμφέρον ν' ακουσθούν με προσοχήν υπό την πολυάριθμον αυτήν συνάθροισιν πολιτών και ξένων. [2.36.4] Κι απ' όλ' αυτά θα παραλείψω εγώ τις πολεμικές πράξεις, με ποιες αποχτήθηκε το καθένα, και το πώς ή εμείς ή οι πατέρες μας αποκρούσαμε με αυτοθυσία όποιους εχτρούς έρχονταν καταπάνω μας, είτε βαρβάρους είτε Έλληνες, γιατί δε θέλω να πω πολλά λόγια σε ανθρώπους που τα ξέρουν οι ίδιοι καλά. Αλλ' αφού δείξω πρώτα σε τι λογής αρχές βασισμένοι φτάσαμε σ' αυτά, και με τι λογής πολίτευμα και χαραχτήρα ζωής, από πόσο μικρά πόσο μεγάλα έγιναν, τότε θα προχωρήσω στο εγκώμιο και τούτων των νεκρών, επειδή πιστεύω πως δεν είναι αταίριαστο να ειπωθούν αυτά στην τωρινή περίσταση, και πως θα ωφελήσει να τ' ακούσει όλη η συγκέντρωση τούτη, είτε πολίτες είναι, είτε και ξένοι.

αρχή

 



 

§36

Ἐν τῷ τοιῶδε· σε περίπτωση, όπως η σημερινή.

Διαδοχῇ τῶν ἐπιγιγνομένων· καθώς η μια γενιά διαδεχόταν την άλλη.

Δι' ἀρετήν· με την ανδρεία τους.

Πρὸς οἷς (πρὸς τούτοις ἅ)· κοντά σ' εκείνα που...

Ἀρχή· εξουσία.

Οὐκ ἀπόνως (λιτότητα)· με πολύ μόχθο.

Κτησάμενοι... προσκατέλιπον· ἅ ἐδέξαντο, πρὸς τούτοις ἅ ἐκτήσαντο κατέλιπον ἡμῖν.

Καθεστηκυῖα ἡλικία· η ώριμη ηλικία.

Μάλιστα· περίπου, λίγο πολύ.

Ἐῶ· αφήνω, παραλείπω.

Εἴ τι· αν κάποτε.

Ἐπιών· επιδρομέας.

Ἐπιτήδευσις· αρχές.

Πολιτεία· πολίτευμα.

Τρόποι· τρόπος ζωής.

Ἐπ' αύτά· σ' αυτό το σημείο ακμής.

Εἶμι καὶ ἐπί· θα έρθω, θα συνεχίσω με...

Τῶνδε· στο σημείο αυτό, όπως και σε άλλα, όπου χρησιμοποιείται η δεικτική αντωνυμία ὅδε, εκφραστική χειρονομία του ρήτορα προς τον τάφο των νεκρών πρέπει να συνόδευε τον λόγο.

Ἐπί τῷ παρόντι· στην περίπτωσή μας.

Οὐκ ἀπρεπῆ (λιτότητα)· πολύ ταιριαστά.

Ξύμφορον· ωφέλιμο.

 

αρχή

 



 

§36

1. Πρόγονοι... πατέρες ἡμῶν... ἡμεῖς οἵδε· Σε τρεις διαφορετικές (και διαφορετικής διάρκειας) εποχές συντελέστηκε το μεγαλείο της Αθήνας: την εποχή των προγόνων (λίγο παρακάτω: ἐκεῖνοι) που έζησαν από τη μυθική εποχή ως το τέλος των μηδικών πολέμων (479 π.Χ.)· των πατέρων, που φτάνει ως το 446 π.Χ., και την εποχή των ομήλικων του Περικλή (που ήταν 60 χρονών τότε): ἡμεῖς οἵδε. Ο όρος καθεστηκυῖα ἡλικία περιλαμβάνει τα χρόνια της σταθεροποίησης του χαρακτήρα, της ωριμότητας, σε αντίθεση, α) με την περίοδο της νεότητας και β) με το ἀχρεῖον της ηλικίας (βλ. παρακάτω, κεφ. 44).

Η Περσική εισβολή του 490 π.Χ. [πηγή: Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού ] Η Περσική εισβολή του 490 π.Χ. [πηγή: Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού]
1 Χρονολόγια: 480-456 π.Χ, 450-426 π.Χ [πηγή: Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού]
2 Πεντηκονταετία [πηγή: Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού]
2 Πρώτη Αθηναϊκή Συμμαχία [πηγή: Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού]
Η αυτοχθονία των Αθηναίων (παράλληλα κείμενα), Λυσίας Ἐπιτάφιος τοῖς Κορινθίων βοηθοῖς 3

2. Οἱ αὐτοὶ αἰεὶ οἰκοῦντες· ένας από τους συνηθέστερους λόγους εθνικής υπερηφάνειας των Αθηναίων ήταν η αυτοχθονία τους (κάτι που δημιουργεί στενότερες σχέσεις, μητέρας-παιδιών, ανάμεσα στη χώρα και τους κατοίκους), που έπαιρνε ιδιαίτερη σημασία σε αντιπαράθεση με τους Σπαρτιάτες, που εγκαταστάθηκαν στη Σπάρτη ύστερα από περιπλανήσεις.

1 Αυτοχθονία [πηγή: Ηλεκτρονικός Κόμβος για την Ελληνική Γλώσσα]
2 Η αυτοχθονία των Αθηναίων, Δημοσθένης Επιτάφιος 4-5
Η αυτοχθονία των Αθηναίων, Θουκυδίδης Ιστορίαι 1.2.5. – 1.2.6

3. Ὅσην ἔχομεν ἀρχήν· η έκταση της αθηναϊκής ηγεμονίας, που δημιούργησαν οι πατέρες της γενιάς του Περικλή, όπως αυτή καθορίστηκε με την Τριακονταετή συνθήκη ειρήνης το 445 π.Χ. Την έκτασή της βλ. στον χάρτη της σελ. 35.

1 Αθηναϊκή ηγεμονία [πηγή: Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού ]

4. Τὰ πλείω αὐτῆς (τῆς ἀρχῆς)· περισσότερο έχει στον νου του την εσωτερική οργάνωση και σταθεροποίηση της αθηναϊκής ηγεμονίας και λιγότερο την επέκτασή της.

5. Τοῖς πᾶσι· εννοεί τα απαραίτητα: χρήματα, ναυτικό, λιμάνια, στρατός ξηράς, οχυρωματικά έργα κτλ. Ο Περικλής επιμένει να τονίζει την αύτάρκειαν της Αθήνας και των πολιτών της· πρβλ. κεφ. 39 και 41.

6. Ἐάσω· με τον τρόπο αυτό ο Περικλής απαλλάσσεται από την υποχρέωση (που επέβαλλε η συνηθισμένη διάρθρωση ενός Επιτάφιου λόγου) να εκθέσει και αυτός με τη σειρά του τα (μυθικά και ιστορικά) πολεμικά κατορθώματα των Αθηναίων και βρίσκει την ευκαιρία να διαθέσει τον χρόνο του στη διεξοδική έκθεση των βασικών εννοιών, στις οποίες οφείλεται το αθηναϊκό μεγαλείο: την ἐπιτήδευσιν (γενικές αρχές συμπεριφοράς και μεθόδευσης ενεργειών, συστηματική προσπάθεια), την πολιτείαν (κοινωνική δομή και οργάνωση), το πολίτευμα, οι πολιτειακοί θεσμοί (το Σύνταγμα θα λέγαμε σήμερα) και τούς τρόπους (ο τρόπος ζωής), ό,τι αναφέρεται στην ιδιωτική ζωή. Εξάλλου, ο απαιτητικότερος για τη γνώση του ένδοξου αθηναϊκού παρελθόντος ακροατής θα μπορούσε να κατατοπιστεί από τη σχετική μυθική παράδοση, από την Ἱστορίην του Ηροδότου (για τον πρωταγωνιστικό ρόλο των Αθηναίων στους Μηδικούς πολέμους), για ό,τι αφορούσε στους προγόνους· από το πρώτο βιβλίο του Θουκυδίδη (κεφ. I 89-118, όπου έχουμε την αφήγηση των γεγονότων της Πεντηκονταετίας), για ό,τι αφορούσε στους πατέρας.

1 Η ἐπιτήδευσις, η πολιτεία και οι τρόποι (παράλληλο κείμενο)

7. Ἀπὸ δὲ οἵας τε ἐπιτηδεύσεως... εἶμι καὶ ἐπί τὸν τῶνδε ἔπαινον· είναι η «πρόθεσις» του λόγου, η εξαγγελία του θέματος, σύμφωνα με την οποία θα πραγματευτεί δύο θέματα: α) τις γενεσιουργές δυνάμεις, στις οποίες οφείλεται το μεγαλείο της Αθήνας (ἐπιτήδευσις, πολιτεία, τρόποι, κεφ. 37- 41) και β) το εγκώμιο των νεκρών (κεφ. 42-43).

 

αρχή

 



  • Τὴν γάρ... παρέδοσαν. Η φράση αυτή είναι ενδεικτική της «βραχυλογίας» του Θουκυδίδη. Προσπαθήστε να δικαιολογήσετε τον χαρακτηρισμό αυτό.

1 Ε.Π. Παπανούτσος, «Ο πυκνός και λιτός λόγος» (παράλληλο κείμενο) [πηγή: Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]
2 Τα σχήματα λόγου [Συντακτικό Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας, Α΄, Β΄, Γ΄ Γυμνασίου]

  • Δι' ἀρετήν· από τα μυθικά και τα ιστορικά κατορθώματα, με τα οποία οι Αθηναίοι εξασφάλισαν την ελευθερία της πόλης τους, ξεχωρίζουν τα Μηδικά, όπως τα εξιστόρησε ο Ηρόδοτος. Ποιος ήταν γενικά ο ρόλος των Αθηναίων για την απόκρουση του περσικού κινδύνου που απείλησε την Ελλάδα και σε ποιες από τις μάχες των Μηδικών έπαιξαν αυτοί αποφασιστικό ρόλο; Ποιοι πολιτικοί και στρατιωτικοί Αθηναίοι ηγήθηκαν στις κρίσιμες στιγμές των αγώνων αυτών;

  • Να δοθεί αναλυτικότερα το περιεχόμενο των όρων: ἐπιτήδευσις, πολιτεία, τρόποι και ν' αναφερθούν συγκεκριμένα παραδείγματα.

  • Μπορούμε να θεωρήσουμε την πολιτείαν προϋπόθεση (ή καθοριστικό παράγοντα) των τρόπων και της ἐπιτηδεύσεως ή ισχύει το αντίθετο;

  • Αὐτοὶ ἡμεῖς... ἡλικίᾳ· στη φράση αυτή ο «βραχύλογος» Θουκυδίδης διαπράττει έναν φανερό πλεονασμό. Αφού τον δείξετε, αιτιολογήστε τον.

 



Λυσίας Ἐπιτάφιος τοῖς Κορινθίων βοηθοῖς 3

Πρώτα, λοιπόν, θα αναφερθώ στους παλαιούς αγώνες των προγόνων μας, παίρνοντας ως έναυσμα στη μνήμη μου τη φήμη τους˙ γιατί, αξίζει όλοι οι άνθρωποι να θυμούνται και αυτούς, αναπέμποντας ύμνους, μνημονεύοντάς τους στα εγκώμια των γενναίων, τιμώντας τους σε τέτοιες (σαν αυτή εδώ) καταστάσεις, μορφώνοντας τους επιζώντας με τα κατορθώματα των ηρώων του παρελθόντος.

δεσμός πηγή: Λυσίας Ἐπιτάφιος τοῖς Κορινθίων βοηθοῖς 3, μτφρ. Γ.Α. Ράπτης: Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα

Δημοσθένης, Επιτάφιος 4-5: Η αυτοχθονία των Αθηναίων

H καλή καταγωγή αυτών των ανθρώπων έχει αναγνωριστεί εδώ και πολύ καιρό από όλους. Γιατί δεν είναι απλώς δυνατόν να αναγάγουμε τον χαρακτήρα του καθενός ξεχωριστά στον πατέρα και τους προγόνους του αλλά συνολικά στην κοινή τους πατρίδα, της οποίας όλοι αναγνωρίζουν ότι είναι αυτόχθονες κάτοικοι. Είναι, συνεπώς, οι μόνοι από όλους τους ανθρώπους που κατοίκησαν εκεί όπου γεννήθηκαν και παρέδωσαν τη γη στους απογόνους τους, οπότε είναι δίκαιο κανείς να θεωρήσει ότι όσοι ήρθαν στις πόλεις τους ως επήλυδες και ονομάστηκαν πολίτες των πόλεων αυτών μοιάζουν με τα υιοθετημένα παιδιά, ενώ αυτοί είναι γνήσιοι πολίτες της πατρίδας λόγω καταγωγής. Mου φαίνεται, επίσης, πως το γεγονός ότι οι καρποί, με τους οποίους τρέφονται οι άνθρωποι, εμφανίστηκαν πρώτα σε μας, ανεξάρτητα από το ότι εξελίχθηκαν στο μεγαλύτερο αγαθό για όλους, είναι αναγνωρισμένη απόδειξη ότι αυτή η γη είναι η μητέρα των προγόνων μας. Γιατί όλα όσα γεννούν ταυτόχρονα θρέφουν τα παιδιά τους κατά φυσική επιταγή˙ έτσι ακριβώς έπραξε και αυτή η χώρα.

δεσμός Δημοσθένης Επιτάφιος 4-5, μτφρ. Α.Τυφλόπουλος: Η Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα

Θουκυδίδης Ιστορίαι 1.2.5. – 1.2.6: Η αυτοχθονία των Αθηναίων

Στην Αττική όμως, που έμεινε τον περισσότερο καιρό χωρίς επαναστάσεις επειδή η γη της ήταν φτενή, κατοικούσε συνέχεια ο ίδιος πληθυσμός. Και δεν είναι μικρή απόδειξη του λόγου μου το εξής: ότι τ' άλλα μέρη της Ελλάδας δεν εμεγάλωσαν το ίδιο, επειδή άλλαζαν κάθε τόσο κατοίκους˙ απ' όσους δηλαδή διώχνονταν ή αναγκάζονταν να φύγουν από την άλλη Ελλάδα εξ αιτίας του πολέμου και των επαναστάσεων, κατέφευγαν οι πιο εύποροι στην Αθήνα, με την ιδέα πως θα έβρισκαν ασφάλεια, κι αφού γίνονταν πολίτες της, την έκαναν ακόμα μεγαλύτερη πόλη σε πληθυσμό ήδη από τα παλιά χρόνια, τόσο μάλιστα που αργότερα έστειλαν κόσμο και ίδρυσαν αποικίες στην Ιωνία, γιατί δεν τους χωρούσε πια η Αττική.

δεσμός Θουκυδίδης Ιστορίαι 1.2.5. – 1.2.6, μτφρ. Ε.Λαμπρίδη: Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα

Η ἐπιτήδευσις, η πολιτεία και οι τρόποι

Ἐπιτήδευσις αναφέρεται στο γενικό πνεύμα, που διαμορφώνει τη ζωή, ενώ η πολιτεία και οι τρόποι είναι έννοιες πιο ειδικές· πολιτεία σημαίνει τη δημόσια ζωή σε κάθε της έκφραση, τρόποι το πώς σκέφτεται και ενεργεί ο άνθρωπος σαν ιδιώτης πιο πολύ, στο σπίτι του μέσα, ακόμα σαν τεχνίτης και σαν επιστήμονας (Steup). – Η ἐπιτήδευσις ανοίγει λοιπόν, θα έλεγε κανείς, τον δρόμο για την ακμή, ενώ η πολιτεία και οι τρόποι κάνουν την ακμή αυτή πιο μεγάλη.

[πηγή: Ι. Θ. Κακριδής, Ερμηνευτικά Σχόλια στον Επιτάφιο του Θουκυδίδη, Η΄ έκδοση, Βιβλιοπωλείο της «Εστίας» Ι. Δ. Κολλάρου & ΣΙΑ Α. Ε., Αθήνα 1993, σελ.18]