1.Αποικιακή εξάπλωση

Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:

Αίτια Β΄ Ελληνικού αποικισμού, σ. 43

Κριτήρια επιλογής τόπου εγκατάστασης, σ. 43

Συνέπειες αποικισμού, σ. 44

Υποστηρικτικό υλικό:

-Χάρτες (σ. 44) και ακόμη: εδώ (ανενεργό), ώστε να διαπιστωθούν οι μετακινήσεις και οι εγκαταστάσεις των αποίκων

Προτεινόμενες δραστηριότητες:

-Διαμόρφωση πίνακα με τις κυριότερες ελληνικές αποικίες στη Μικρά Ασία, Εύξεινο Πόντο, Ιταλία

-Δραστηριότητα 2, σ. 44 του βιβλίου

-Συζήτηση για διαφορές Α΄ και Β΄ Ελληνικού αποικισμού

-Συζήτηση για λόγους μετανάστευσης από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.

 2 ώρες 

 

Ειδικοί διδακτικοί στόχοι:

Οι μαθητές επιδιώκεται:

• Να εκτιμήσουν τα αίτια που οδήγησαν τους Έλληνες στη δημιουργία αποικιών και να προβληματιστούν πάνω στην έλλειψη πρώτων υλών.

• Να γνωρίσουν τις προϋποθέσεις που έπρεπε να πληρεί ένας τόπος για την ίδρυση αποικίας.

• Να αξιολογήσουν τις σχέσεις μητρόπολης-αποικίας.

• Να γνωρίσουν τις συνέπειες που είχε η δημιουργία αποικιών στη ζωή των ανθρώπων.

 

Προετοιμασία:

Η διδασκαλία μπορεί να αφορμηθεί από τα γενικότερα αίτια των μεταναστεύσεων, αίτια δηλαδή που διαχρονικά ωθούν τους ανθρώπους σε αναζήτηση νέας πατρίδας. Πιο συγκεκριμένα, οι άνθρωποι σήμερα επιζητούν: εργασία, παιδεία. Στους παραπάνω λόγους αν προστεθούν και λόγοι πολιτικοί, κοινωνικοί θα έχουμε πληρέστερη εικόνα των αιτιών. Ακολούθως, καλό είναι να γίνει διάκριση των εννοιών: αστυφιλία - μετανάστευση.

 

Προσπέλαση:

Ο δεύτερος αποικισμός είναι πιο οργανωμένος από τον πρώτο. Οι Αρχές της μητρόπολης συμμετέχουν ενεργά στον σχεδιασμό: Επιλέγεται ο τόπος και ορίζεται ο οικιστής, πρόσωπο από αριστοκρατική γενιά με αυξημένα προσόντα. Έχουν μελετηθεί προσεκτικά η ποιότητα του εδάφους, η ύπαρξη νερού και οι δυσκολίες εγκατάστασης, που σχετίζονταν με τις αντιδράσεις των γηγενών. Η μεταναστευτική αυτή προσπάθεια έπρεπε να έχει την έγκριση του μαντείου των Δελφών.

Η παρατήρηση του χάρτη θα βοηθήσει να γίνει πιο συγκεκριμένη η έκταση του αποικισμού και να κατανοηθούν τα προβλήματα του εγχειρήματος. Η εικόνα με το ιστιοφόρο θα προσδώσει βιωματικότητα στο μάθημα. Μόνο τολμηροί άνθρωποι μπορούσαν να αψηφήσουν τους κινδύνους της θάλασσας. Ακόμη και σήμερα τα θαλασσινά ταξίδια εμπεριέχουν κινδύνου. Οι Έλληνες, συνήθως επέλεγαν χώρο που παρουσίαζε συνθήκες όμοιες μ' αυτές που επικρατούσαν στην πατρίδα τους. Χαρακτηριστική είναι η φράση του Πλάτωνα: οι Έλληνες «ως βάτραχοι γύρω από το τέλμα», υπονοώντας τα παράλια της Μεσογείου.

Η σχέση μητρόπολης και αποικίας απηχούσε —και πρέπει να τονιστεί αυτό— ένα σύστημα αξιών, το οποίο θεμελιωνόταν στους κοινούς δεσμούς.

Η οικονομική ανάπτυξη που ακολούθησε όλη αυτή την αποικιστική κίνηση υποβοηθήθηκε από το εμπόριο μετάλλων και τη γενίκευση της χρήσης του νομίσματος, που απλοποίησε τις συναλλαγές. Σ' αυτό το σημείο ενδείκνυται να αναγνωστούν τα παραθέματα «Σιωπηλό εμπόριο» και «Το νόμισμα και η σημασία του». Η παράσταση με το ζύγισμα, εξάλλου, φέρει τους μαθητές πιο κοντά στην ιστορική πραγματικότητα, την οποία εξέφραζε το ανταλλακτικό εμπόριο, μια πρακτική που αναβίωσε στα χρόνια της Γερμανικής κατοχής (1941 - 1944). Η ενιαιοποίηση του ευρωπαϊκού νομίσματος και ο ρόλος του αμερικάνικου δολαρίου μπορούν να ενταχθούν στη λογική διευκόλυνσης του εμπορίου, το οποίο αποτελεί κινητήρια δύναμη της οικονομικής ανάπτυξης. Σχετικά ο Αριστοτέλης (Ηθ. Νικ. Ε V 113α κ. εξ.) είχε παρατηρήσει: «Τα πράγματα που ανταλλάσσονται πρέπει να μπορούν και να συγκρίνονται μεταξύ τους. Η ανάγκη αυτή γέννησε το νόμισμα, που αποτελεί το μέσο. Το νόμισμα μετρά τα πάντα και τη διαφορά και την έλλειψη».

Η συζήτηση πάνω στα αποτελέσματα του αποικισμού μπορεί να διευρυνθεί. έτσι θα καταστεί σαφέστερη η σημασία της πρωτοφανούς εξόδου του ελληνισμού.

 

Εμπέδωση:

Ζητείται από τους μαθητές να καταγράψουν τις δυσκολίες του αποικιακού εγχειρήματος, με βάση πάντοτε τα δεδομένα της εποχής. Η εξέταση μπορεί να γίνει με ένα είδος προβολής στον χρόνο, που θα βασίζεται σε ανάλογα γεγονότα της σύγχρονης εποχής.