Τα αίτια του πελοποννησιακού πολέμου
Δύο είναι τα κύρια αίτια του πελοποννησιακού πολέμου.
α) Το πρώτο αίτιο ήταν οικονομικό. Η Αθήνα στο προηγούμενο διάστημα είχε κυριαρχήσει στο Αιγαίο, τόσο πολιτικά όσο και οικονομικά. Αυτό σημαίνει ότι τα προϊόντα της πωλούνταν σε πάρα πολλές πόλεις. Αργότερα στράφηκε και προς τη Δύση, δηλαδή το Ιόνιο και την Αδριατική. Εκεί όμως κυριαρχούσε ως τώρα οικονομικά η Κόρινθος, κύρια σύμμαχος της Σπάρτης. Βλέποντας οι Κορίνθιοι τις προσπάθειες των Αθηναίων να πωλήσουν τα προϊόντα τους στη Δύση, διαπίστωσαν ότι τα οικονομικά τους συμφέροντα άρχισαν να απειλούνται.
β) Το δεύτερο αίτιο ήταν πολιτειακό. Αυτό σημαίνει ότι οι δύο πόλεις, η Σπάρτη και η Αθήνα, διέφεραν ως προς το πολίτευμα. Από τη μια η κλειστή αριστοκρατική Σπάρτη και από την άλλη η ανοικτή, δημοκρατική Αθήνα. Οι Σπαρτιάτες ανησυχούσαν που η Αθήνα είχε αναπτυχθεί τόσο πολύ και γινόταν σταδιακά μια μεγάλη στρατιωτική και οικονομική δύναμη. Και οι δύο πόλεις προσπαθούσαν να επιβάλουν το δικό τους πολίτευμα στις συμμαχικές τους πόλεις. Και οι δύο πόλεις φοβόντουσαν τη δύναμη της άλλης. Άλλωστε, όπως λέει ο Θουκυδίδης, ο ιστορικός που κατέγραψε τον πελοποννησιακό πόλεμο, η κύρια αιτία του πολέμου ήταν ο φόβος.
Οι αφορμές
Τρεις ήταν οι αφορμές του πολέμου
α) Η Κέρκυρα, που ήταν αποικία της Κορίνθου, βρισκόταν σε πόλεμο με την Κόρινθο. Οι Κερκυραίοι ζήτησαν τη βοήθεια των Αθηναίων, οι οποίοι και δέχθηκαν να τους βοηθήσουν. Οι δυο πόλεις υπέγραψαν αμυντική συμμαχία, "επιμαχία", όπως λέγεται. Οι Κορίνθιοι θεώρησαν την ανάμειξη αυτής της Αθήνας ως παραβίαση της 30χρονης συμφωνίας για ειρήνη.
β) Η Ποτίδαια ήταν αποικία της Κορίνθου, αλλά και μέλος της Αθηναϊκής συμμαχίας. Το 432 π.Χ. αποστάτησε από την αθηναϊκή συμμαχία και οι Κορίνθιοι θέλησαν να τους βοηθήσουν. Οι Αθηναίοι όμως πολιόρκησαν την Ποτίδαια και έτσι Αθηναίοι και Κορίνθιοι βρέθηκαν αντιμέτωποι να πολεμούν ο ένας τον άλλο.
γ) Τα Μέγαρα, πόλη κοντά στην Αθήνα, προσχώρησαν στην πελοποννησιακή συμμαχία. Για να τους τιμωρήσουν οι Αθηναίοι, απαγόρευσαν στα μεγαρικά πλοία να μπαίνουν σε λιμάνια της αθηναϊκής συμμαχίας. (Κατά Μεγαρέων ψήφισμα) Αυτό το μέτρο ζημίωσε το μεγαρικό εμπόριο, με αποτέλεσμα να μεγαλώσει η εχθρότητα των Μεγαρέων κατά της Αθήνας και φυσικά της πελοποννησιακής συμμαχίας κατά της αθηναϊκής.
Σε συνέδριο στη Σπάρτη, Κορίνθιοι και Μεγαρείς, με τη συμπαράταξη και της φιλοπόλεμης σπαρτιατικής μερίδας, ισχυρίζονται ότι ο πόλεμος είναι η μόνη λύση. Επικρατούν οι φιλοπόλεμοι και οι εχθροπραξίες αρχίζουν το 431 π.Χ.
Ο πόλεμος ονομάστηκε πελοποννησιακός, κράτησε, με μικρές διακοπές, 27 χρόνια και διακρίνεται σε τρεις φάσεις:
α) Αρχιδάμειος πόλεμος (431-421 π.Χ.)
β) Σικελική εκστρατεία (415-413 π.Χ.)
γ) Δεκελεικός πόλεμος (413-404 π.Χ.)
Συνθηκολόγηση
Μετά από 27 χρόνια πολέμου νικούν τελικά οι Σπαρτιάτες και οι σύμμαχοί τους. Οι Σπαρτιάτες συγκαλούν συνέδριο στη Σπάρτη για να αποφασιστεί η σύναψη ειρήνης. Στο συνέδριο οι Κορίνθιοι και άλλοι σύμμαχοι ζητούν να ισοπεδωθεί η Αθήνα και οι κάτοικοί της να πουληθούν ως δούλοι. Οι Σπαρτιάτες όμως, αναλογιζόμενοι την προσφορά της Αθήνας κατά τους περσικούς πολέμους, δεν άκουσαν τη γνώμη των συμμάχων και δέχθηκαν να συνάψουν ειρήνη με τους παρακάτω βαρείς όρους: α) Οι Αθηναίοι να παραδώσουν όλα τους τα πλοία εκτός από 12. β) Να κατεδαφιστούν τα Μακρά τείχη και τα τείχη του Πειραιά. γ) Να επανέλθουν όλοι οι πολιτικοί εξόριστοι. δ) Οι Αθηναίοι να ακολουθούν τους Σπαρτιάτες και να έχουν τους ίδιους εχθρούς και φίλους.
Το τέλος του πολέμου - Τα αποτελέσματα
Το τέλος του πολέμου αναδεικνύει τη Σπάρτη νικήτρια. Όμως στην πραγματικότητα ολόκληρη η Ελλάδα είναι βαθύτατα τραυματισμένη. Πόλεις έχουν ερειπωθεί, η ύπαιθρος έχει εγκαταλειφθεί από τους κατοίκους της, οι νεκροί ανέρχονται σε χιλιάδες. Παράλληλα ο πόλεμος έχει διαβρώσει και τον ψυχικό κόσμο των ανθρώπων. Οι ηθικές αξίες έχουν καταρρεύσει, οι κοινωνικές δομές έχουν ανατραπεί, η θρησκευτική πίστη έχει αντικατασταθεί από την αμφισβήτηση. Τέλος, ο πόλεμος αυτός έχει επιτρέψει στους Πέρσες να αναμειχθούν στα ελληνικά πράγματα.
54