1. Τα Γράμματα

Απλή αναφορά στα νέα είδη του λόγου (ιστορία, φιλοσοφία, ρητορική, δραματική ποίηση) και τους κυριότερους εκπροσώπους

2. Οι τέχνες

3. Η αρχιτεκτονική των κλασικών χρόνων

4. Η γλυπτική και η ζωγραφική των κλασικών χρόνων

Διδασκαλία των ενοτήτων με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:

Οι τρεις περίοδοι της κλασικής τέχνης (απλή αναφορά)

Η εμφάνιση του κορινθιακού ρυθμού, σ. 111

Τα έργα της Ακρόπολης, σ. 111

Το αρχαίο θέατρο, σ. 112

Η γλυπτική, σσ. 113-115

Υποστηρικτικό υλικό:

-Εικόνες οικοδομημάτων και γλυπτών, ώστε να αναγνωριστούν και να καταγραφούν τα βασικά χαρακτηριστικά τους, αλλά και να συγκριθούν με έργα της αρχαϊκής περιόδου.

Για σχετικό υλικό, βλ:

«Η Αρχαία ελληνική τέχνη και η ακτινοβολία της», στο Αρχαιογνωσία και αρχαιογλωσσία στη Μέση Εκπαίδευση, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας: εδώ

Η ζωφόρος του Παρθενώνα: εδώ

Εικονική περιήγηση στην Ακρόπολη: εδώ

Αρχαία ελληνικά θέατρα: εδώ

Προτεινόμενες δραστηριότητες:

-Επιλέξτε έναν αρχαιολογικό χώρο της περιοχής σας και παρουσιάστε τον, υποθέτοντας ότι ξεναγείτε σε αυτόν συνομήλικούς σας μαθητές και μαθήτριες από άλλο μέρος.

-Αναζητήστε στο Αρχαιολογικό Μουσείο της περιοχής σας γλυπτά της κλασικής περιόδου και παρουσιάστε τα.

 3 ώρες 

 

Ειδικοί διδακτικοί στόχοι:

Οι μαθητές επιδιώκεται:

• Να εξοικειωθούν με τα φιλοσοφικά ρεύματα και τη βασική διδασκαλία του καθενός από αυτά.

• Να συλλάβουν τη σημασία των επιστημονικών επιτευγμάτων της κλασικής περιόδου: ιστορίας, ρητορικής, ιατρικής, αστρονομίας, γεωγραφίας κλπ.

• Να κατανοήσουν τη δημιουργία του θεατρικού λόγου και την κεφαλαιώδη σημασία του για την παιδεία των πολιτών.

• Να εκτιμήσουν τον ρόλο της ιστορίας στη διαμόρφωση ιστορικής, εθνικής και πανανθρώπινης συνείδησης.

 

Προσπέλαση:

Η ανάγνωση αποσπασμάτων από την τραγική ποίηση και από τους αρχαίους ιστορικούς μπορούν να αποτελέσουν την αφετηρία για τη διδασκαλία της ενότητας για τα γράμματα. Επίσης αποσπάσματα του φιλοσοφικού και επιστημονικού λόγου του Πλάτωνα, Αριστοτέλη και άλλων μεγάλων διανοητών, καθώς και τα υπάρχοντα παραθέματα μπορούν να αποτελέσουν την εισαγωγή στη διδασκαλία του κεφαλαίου. Με τις προβλεπόμενες σχετικές δραστηριότητες θα υποβοηθηθεί η παραπέρα ανάπτυξη της συμβολής των κορυφαίων διανοητών της κλασικής εποχής και της θεματολογίας που τους απασχόλησε. Η αντιπαραβολή με αντίστοιχες σύγχρονες πνευματικές δημιουργίες —θέατρο, φιλοσοφία, πολιτικό λόγο— μπορούν να βοηθήσουν στην απόκτηση ενδιαφέροντος για τα θέματα αυτά και στην ανάπτυξη προσωπικών απόψεων από τους μαθητές.

 

Διαθεματικότητα:

Στόχος αυτής της διδακτικής ενότητας αποτελεί η εξοικείωση με τα πνευματικά επιτεύγματα της κλασικής εποχής. Αν και είναι πολύ δύσκολο να εξηγηθεί σε μαθητές αυτής της ηλικίας η θεωρητική συμβολή της σοφιστικής, της πλατωνικής και αριστοτελικής φιλοσοφίας, η εμπέδωση από τους μαθητές ότι πρόκειται για θεμελιωτές της φιλοσοφικής και επιστημονικής σκέψης του δυτικού πολιτισμού και δια μέσου αυτού του πανανθρώπινου, αποτελεί εφικτό στόχο. Πιο εύκολη είναι η κατάδειξη της συμβολής στην καθιέρωση του θεατρικού λόγου από τους κορυφαίους τραγικούς, αφού τα έργα τους εξακολουθούν να παίζονται και να είναι πολύ δημοφιλή στην εποχή μας. Ο ρόλος της ιστορικής επιστήμης τέλος στη διαμόρφωση ιστορικής συνείδησης, εθνικής και πανανθρώπινης, συνιστά έναν ακόμη βασικό στόχο αυτής της διδακτικής ενότητας. Το εισαγωγικό κεφάλαιο στο διδακτικό εγχειρίδιο θα βοηθήσει τον διδάσκοντα στην ανάπτυξη αυτού του στόχου.

---

Πηγές

Κείμενα για τα γράμματα της κλασικής περιόδου

«Ο Σωκράτης, γεννημένος Αθηναίος, λογιζόταν σαν ένας απ' αυτούς τους σοφιστές. Ωστόσο, αν τουλάχιστον πιστέψουμε τον Πλάτωνα -γιατί ο Σωκράτης δεν έγραψε τί­ποτα και τον γνωρίζουμε μόνο μέσα από τα γραπτά των μαθητών του-, ο ίδιος επέμενε να διαχωρίζει τη θέση του απ' αυτούς, όπως επέμενε να μη συγχέεται και με τον Αναξαγόρα. Πράγματι, αυτό που τον ενδιέφερε δεν ήταν η φύσις, αλλά ο άνθρωπος. Απορρίπτοντας τις θεωρίες για την αρχή της φύσης του σύμπαντος, επιζητούσε μόνο να προσδιορίσει πώς έπρεπε να λειτουργεί η δικαιοσύνη μέσα στον άνθρωπο και στην κοινωνία και για τον σκοπό αυτό τριγύριζε στους δρόμους της Αθήνας και έθετε ερω­τήσεις σε όσους συναντούσε. Γνωρίζουμε τι του συνέβη. Κατηγορήθηκε ότι διέφθειρε τους νέους και ότι δεν σεβόταν τους θεούς της πόλης...

Ενδεχομένως, ο στόχος της κατηγορίας ήταν κάθε μορφή φιλοσοφικής σκέψης που διατεινόταν ότι θα εξηγούσε τον κόσμο χωρίς την επέμβαση των θεών και ο Σωκράτης υπήρξε μάλλον θύμα του συσχετισμού που έκανε η κοινή γνώμη με τον Αναξα­γόρα, για τον οποίο είχε άλλωστε διατυπωθεί μια ανάλογη κατηγορία...

...Όμως ο θάνατος του Σωκράτη σηματοδοτεί οπωσδήποτε μια καμπή στην εξέλιξη της ελληνικής σκέψης. Η φιλοσοφία στο εξής ασχολείται περισσότερο με τον άν­θρωπο, και μάλιστα με τον άνθρωπο ως ον που ζει μέσα σε μια κοινωνία, πολιτικόν ζώον θα πει ο Αριστοτέλης, παρά με τον άνθρωπο ως άτομο, ως πρόσωπο. Όσο για την επιστήμη, αυτή με τον Αριστοτέλη γίνεται ουσιαστικά ταξινομική και θεμελιώνεται στην παρατήρηση και την εμπειρία, είτε πρόκειται για τη βιολογία, είτε για την ηθική και πολιτική.»

C. Mossé – A. Schnapp-Gourbeillon, Επίτομη Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας (1000-31 π.Χ.),
μετ. Λ. Στεφάνου (Αθήνα 2000) σελ. 392-393

«Τον 5^ο αιώνα, και μέσα από την τρέχουσα πραγματικότητα, γεννήθηκαν επίσης και τα πρώτα μεγάλα έργα της πεζογραφίας που μας σώζονται ολόκληρα. Και τα δύο είναι ιστορικά έργα και ασχολούνται συγκεκριμένα με τη σύγχρονή τους ιστορία: άλλωστε η αρχαία ιστοριογραφία παρέμεινε ως επί το πλείστον σύγχρονη ιστορία. Το πρώτο είναι η γλαφυρή παρουσίαση των Περσικών Πολέμων από τον Ηρόδοτο, ο οποίος καταγόταν από την Αλικαρνασσό της Μικράς Ασίας αλλά έζησε μεγάλο διάστημα στην Αθήνα. Ακολουθώντας το παράδειγμα των γεωγράφων και εθνογράφων της αρχαϊκής εποχής, ανατρέχει ευρέως στην ιστορία και στη λαογραφία, και με αυτόν τον τρόπο, μέσα από αμέτρητες παρεκβάσεις, μας παραδίδει πλουσιότατο υλι­κό, μας εμφανίζει όμως και μία εμπεριστατωμένη μορφή ιστοριογραφίας, η οποία παρέχει απολογισμό για τις πηγές της. Η διήγηση των Περσικών Πολέμων αποτελεί τον άξονα γύρω στον οποίο δομείται με συνέπεια το ιστοριογραφικό έργο, όσο και εάν μία πρώτη, επιπόλαιη εντύπωση θα ήταν διαφορετική. Είναι χαρακτηριστικό ότι και πάλι ένας πόλεμος, ο Πελοποννησιακός, γέννησε το δεύτερο μεγάλο ιστορικό έργο, του Αθηναίου Θουκυδίδη. Ως διοικητής του αθηναϊκού στόλου είχε συμμετάσχει και ο ίδιος στον πόλεμο και είχε εξοριστεί κατά τη διάρκειά του. Στο βιβλίο του συνδυάζει αυστηρή ουδετερότητα στην αποτύπωση των γεγονότων με ηθικές κρίσεις. Η αντίληψή του για την ιστορία, πεσιμιστική και προσηλωμένη αποκλειστικά στα πολιτικά και στρατιωτικά γεγονότα, μπορεί να χαρακτηριστεί απαλλαγμένη από ψευδαισθήσεις μόνον αν ο αναγνώστης βλέπει τον κόσμο υπό το ίδιο πρίσμα. Έχει αφήσει τη σφραγίδα της σε όλη τη μεταγενέστερη, ακόμη και τη νεότερη ιστοριογραφία, σε βαθμό που δεν θα μπορούσε να υπερτιμηθεί. Η αναλυτική διάκριση ανάμεσα στις αφορμές και στις πραγματικές αιτίες των ιστορικών γεγονότων και διαδικασιών παραμένει επίσης μία από τις βασικές κατηγορίες της ιστορικής επιστήμης.»

W. Schuller, Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας. Από την Κρητομυκηναϊκή Εποχή ως το τέλος των Κλασικών Χρόνων,
μετ. Α. Καμάρα - Χ. Κοκκινιά (Αθήνα 1999) σελ. 76