88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 50 51 52 53 54
Α. ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ
Στόχοι
Στόχοι αυτής της ενότητας, που προτείνουμε να διδαχθεί σε 5-6 ώρες, είναι οι μαθητές:
• Να συζητήσουν και να προβληματιστούν σχετικά με την ενημέρωση και την ψυχαγωγία από διάφορα μέσα, όπως τα ΜΜΕ, το Διαδίκτυο κτλ.
• Να εξοικειωθούν με τις σημασίες, τους συντακτικούς ρόλους και τους κλιτικούς τύπους των προσωπικών αντωνυμιών και με τις συντακτικές / μορφολογικές ομοιότητες και διαφορές ανάμεσα στους δυνατούς και τους αδύνατους τύπους τους, να συνειδητοποιήσουν τη λειτουργικότητα της χρήσης των προσωπικών αντωνυμιών (έμφαση και αντιδιαστολή) κυρίως στο επικοινωνιακό πλαίσιο του προφορικού λόγου και της λογοτεχνίας.
• Να γνωρίσουν τα άλλα είδη των αντωνυμιών και να εξοικειωθούν με τους συντακτικούς τους ρόλους.
• Να αντιληφθούν ότι οι λέξεις οργανώνονται σε ετυμολογικές οικογένειες με βάση ένα κοινό θέμα ή μια κοινή ρίζα, π.χ. γράφω, γραφή, αντιγράφω, γραφικός κτλ., και να κατανοήσουν τις ετυμολογικές συγγένειες που υπάρχουν ανάμεσα σε λέξεις με την ίδια παραγωγική κατάληξη ή το ίδιο α’ ή β’ συνθετικό.
Β. ΟΙ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ – ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ
α. Θεωρητικό μέρος
Προσωπικές αντωνυμίες
«Ασθενείς προσωπικές αντωνυμίες
Οι ασθενείς προσωπικές αντωνυμίες (αδύνατοι τύποι) είναι μονοσύλλαβες και άτονες. Χρησιμοποιούνται όταν ο ομιλητής ή ο γράφων δεν επιθυμεί να δώσει έμφαση στην αντωνυμία. Μια ασθενής προσωπική αντωνυμία μπορεί:
α. να λειτουργεί ως άμεσο αντικείμενο (στην αιτιατική) ή έμμεσο αντικείμενο (στη γενική) ενός ρήματος,
β. στη γενική, να εξαρτάται από ένα ουσιαστικό, οπότε είτε υποδεικνύει ότι αυτό που δηλώνει είναι ο κτήτορας εκείνου που δηλώνει το ουσιαστικό (κτητική αντωνυμία) είτε δηλώνει το δράστη ή τον αποδέκτη της ενέργειας που δηλώνει το ουσιαστικό (υποκειμενική ή αντικειμενική γενική),
γ. στη γενική να ακολουθεί ένα επίθετο, αριθμητικό, αντωνυμία, ποσοδεικτικό ή προσδιοριστή,
δ. στη γενική να εξαρτάται από ένα επίρρημα.
Η χρήση των τύπων της ονομαστικής των ασθενών αντωνυμιών περιορίζεται στις επιφωνηματικές και ερωτηματικές δομές που περιλαμβάνουν τις λέξεις να και πού ‘ν’ (να τος, πού ‘ν τος;).
Η ασθενής αντωνυμία χρησιμοποιείται με διάφορους τρόπους σε στερεότυπες εκφράσεις (ιδιωματισμούς), στις οποίες δεν υπάρχει εκπεφρασμένο αντικείμενο. Αυτού του είδους η δομή είναι πολύ παραγωγική και δημιουργούνται συνεχώς καινούριες εκφράσεις, κυρίως από νεότερους ομιλητές: την κοπανάω, το παίρνω απόφαση, τα βγάζω πέρα κτλ.
Ισχυροί τύποι προσωπικών αντωνυμιών
Οι ισχυροί τύποι των προσωπικών αντωνυμιών χρησιμοποιούνται όταν ο ομιλητής ή ο γράφων επιθυμεί να δώσει έμφαση στην αντωνυμία. Ένας ισχυρός τύπος προσωπικής αντωνυμίας μπορεί να αποτελεί την κύρια ή μοναδική λέξη σε μια πρόταση χωρίς ρήμα:
– Ποιος το έκανε; –Εγώ.
– Εμένα το έδωσαν! –Όχι, εμένα!
Ένας ισχυρός τύπος προσωπικής αντωνυμίας μπορεί επίσης να λειτουργεί:
α. ως υποκείμενο ή άμεσο ή έμμεσο αντικείμενο ενός ρήματος,
β. ως αντικείμενο μιας πρόθεσης,
γ. μαζί με μια ασθενή αντωνυμία, ως άμεσο ή έμμεσο αντικείμενο ή ως κτητικό,
δ. σε παράθεση προς ένα ουσιαστικό.
Ένας ισχυρός τύπος προσωπικής αντωνυμίας μπορεί να αποτελεί το υποκείμενο του ρήματος όταν δίνεται έμφαση στο πρόσωπο του ρήματος για να δημιουργηθεί αντίθεση.
Ένας ισχυρός τύπος προσωπικής αντωνυμίας μπορεί να αποτελεί το άμεσο ή έμμεσο αντικείμενο ρήματος όταν δίνεται έμφαση στο αντικείμενο του ρήματος για να δημιουργηθεί αντίθεση.
Οι ισχυροί τύποι των προσωπικών αντωνυμιών χρησιμοποιούνται κατά κανόνα χωρίς έμφαση μετά τις προθέσεις χωρίς και σαν, αλλά ύστερα από τις από, για, με και σε χρησιμοποιούνται συνήθως όταν χρειάζεται να δοθεί αντιθετική έμφαση:
Το έμαθα από σένα.
Το έκαναν για μας.
Θα πάω μ’ εσάς. (Πβ. το μη εμφατικό Θα πάω μαζί σας.)
Το έδωσαν σ’ εμένα. (Πβ. το μη εμφατικό Μου το έδωσαν.)
Ένας ισχυρός τύπος προσωπικής αντωνυμίας μπορεί να λειτουργεί από κοινού με μια ασθενή αντωνυμία είτε ως άμεσο αντικείμενο είτε ως έμμεσο αντικείμενο ενός ρήματος είτε ως κτητικό:
Εσένα σε είδα κιόλας.
Εσένα, που έκανες τόσα πολλά για μένα, δεν θα σου μιλούσα έτσι.
–Ο πατέρας μου είναι ναυτικός. –Ε και; Εμένα ο πατέρας μου είναι δικηγόρος.
Μια εμφατική αντωνυμία μπορεί να συνοδεύεται από μια ονοματική φράση σε παράθεση προς αυτή. Και τα δύο στοιχεία μπορεί να εμφανίζονται στην ονομαστική, αιτιατική ή γενική:
εμείς οι Έλληνες
σ’ εμάς τους Έλληνες
Βλέπω τη ζωή εσάς των νέων και με πιάνει τρόμος.
D. Ηolton, Ρ. Mackridge, Ειρ. Φιλιππάκη-Warburton, Γραμματική της ελληνικής γλώσσας,
μτφρ. Β. Σπυρόπουλος, εκδ. Πατάκη, Αθήνα 1998
β. Διδακτικές οδηγίες
Επειδή το κεφάλαιο των αντωνυμιών είναι πολύ μεγάλο, θα αρκεστούμε οι μαθητές να τις αναγνωρίζουν ως αντωνυμίες και να βρίσκουν το συντακτικό τους ρόλο μέσα στην πρόταση, χωρίς να μπούμε σε σχολαστικές λεπτομέρειες. Από την αρχή της διδασκαλίας της ενότητας είναι καλό να έχουν μαζί τους το βιβλίο της γραμματικής, για να ανατρέξουν σε αυτό και να θυμηθούν ποιες είναι οι αντωνυμίες.
Στις προσωπικές αντωνυμίες θα δοθεί έμφαση στο να διακρίνουν τους αδύνατους τύπους από τα άρθρα και στη χρήση των ισχυρών τύπων για να δηλωθεί έμφαση ή αντίθεση.
Από τα άλλα είδη αντωνυμιών, ο διδάσκων μπορεί να επιμείνει σε όσα άλλα σημεία του κεφαλαίου θεωρεί ότι θα βοηθήσουν τους μαθητές του, ανάλογα με τις γνώσεις και τις ιδιαίτερες αδυναμίες της τάξης. Γι’ αυτό υπάρχουν πολλές ασκήσεις, από τις οποίες μπορούν να επιλεγούν οι καταλληλότερες κάθε φορά, χωρίς να είναι αναγκαίο να εξαντληθούν όλες.
Γ. ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΕΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΛΕΞΕΩΝ
α. Θεωρητικό μέρος
Ως οικογένεια λέξεων ορίζεται το σύνολο των λέξεων που σχηματίστηκαν από την ίδια απλή λέξη είτε με τη διαδικασία της σύνθεσης είτε με τη διαδικασία της παραγωγής. Στο σύνολο αυτό περιλαμβάνονται τόσο οι λαϊκές όσο και οι λόγιες λέξεις.
Ωστόσο, στον ορισμό αυτό υπάρχει ένα πρόβλημα του ποιες ακριβώς λέξεις ανήκουν σε μία οικογένεια. Νύξη για το θέμα αυτό γίνεται και στη Γραμματική Τριανταφυλλίδη:
«Άλλοτε πάλι, όταν μερικά από τα παράγωγα έχουν διαφορετική σημασία ή αλλαγμένη τη φωνητική μορφή (όταν προπάντων υπάρχουν μεταξύ τους και λόγιες λέξεις), θολώνεται το γλωσσικό μας αίσθημα και δεν αισθανόμαστε πια πως οι συγγενικές αρχικά ανήκουν στην ίδια οικογένεια» και ακολουθούν παραδείγματα λέξεων προφανώς συγγενικών (καράβι, καραβάκι, καραβόσκυλος κτλ.) που θεωρητικά ανήκουν στην ίδια οικογένεια με λέξεις των οποίων η συγγένεια δεν είναι τόσο προφανής (καραβίδα).
Στο ίδιο σημείο, επισημαίνεται η ελαστικότητα της έννοιας της οικογένειας μιας αρχικής λέξης και ως ποιο βαθμό μπορούμε να απομακρυνόμαστε από αυτήν και παρτ όλ' αυτά να παραμένουμε εντός των ορίων της οικογένειας.
Θέματα που άπτονται αυτού του προβληματισμού είναι η συγχρονική και η διαχρονική θεώρηση της γλώσσας, οι εξελίξεις στη σημασία των λέξεων αλλά και η παρετυμολογία.
Η ετυμολογική συγγένεια θέτει άμεσα το ζήτημα της διαχρονικής μελέτης της γλώσσας – η αναζήτηση της αρχικής λέξης γύρω από την οποία οργανώνονται οι συγγενικές πολλές φορές απαιτεί μελέτη της ιστορικής εξέλιξης της λέξης.
Η ύπαρξη μιας κοινής πυρηνικής σημασίας η οποία είναι αναγνωρίσιμη σε συγχρονικό επίπεδο καθώς και η εγγύτητα στη μορφή είναι ισχυρά στοιχεία αναγνώρισης της συγγένειας των λέξεων. Η σημασιολογική απομάκρυνση που μπορεί να προκύψει κατά την εξέλιξη μιας λέξης, καθώς και η μορφολογική απομάκρυνση, μπορεί να οδηγήσουν σε ολισθηρό έδαφος για την καταλογογράφηση των μελών μίας οικογένειας.
β. Διδακτικές οδηγίες
Ο στόχος της ενότητας αυτής είναι να αντιληφθούν οι μαθητές ότι οι λέξεις οργανώνονται σε ετυμολογικές οικογένειες με βάση ένα κοινό θέμα ή μία κοινή ρίζα και να κατανοήσουν τις ετυμολογικές συγγένειες που υπάρχουν ανάμεσα σε λέξεις με την ίδια παραγωγική κατάληξη ή με το ίδιο α’ ή β’ συνθετικό.
Δεν είναι ενδεδειγμένο, ωστόσο, να οδηγηθούν οι μαθητές σε ασκήσεις ετυμολογίας και να θεωρήσουν την ετυμολογία αυτοσκοπό. Το ζητούμενο είναι να αντιληφθούν ότι το λεξιλόγιο μιας γλώσσας μπορεί να οργανωθεί και να ταξινομηθεί σε σύνολα λέξεων με διάφορα κριτήρια, ένα από τα οποία είναι η συγγένεια που οφείλεται στην κοινή ρίζα, μέρος της σημασίας της οποίας διατηρούν, αλλά και στο ότι μοιράζονται το ίδιο πρώτο ή δεύτερο συνθετικό ή ότι σχηματίζονται με την ίδια παραγωγική κατάληξη ακολουθώντας τον ίδιο κανόνα παραγωγικού σχηματισμού. Αυτός ο στόχος θα επιτευχθεί με ασκήσεις οι οποίες θα οδηγήσουν τους μαθητές να ανακαλύψουν τα κοινά στοιχεία μορφής και σημασίας που εντάσσουν μία λέξη σε ένα οικογενειακό σύνολο.
Στη Γραμματική Τριανταφυλλίδη σημειώνεται ότι «για το συνηθισμένο γλωσσικό αίσθημα είναι συνήθως ορισμένες οι λέξεις που τις αισθανόμαστε συγγενικές, όχι όμως και για εκείνον που έχει κάποια γνώση της μητρικής γλώσσας και της ιστορίας της». Χρησιμοποιώντας την έκφραση του Τριανταφυλλίδη, για τους μαθητές της Β’ Γυμνασίου, το ζητούμενο είναι να επιτύχουμε την αναγνώριση των λέξεων με βάση το «συνηθισμένο γλωσσικό αίσθημα».
Δ. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
Στόχος των ασκήσεων είναι να εξοικειωθούν οι μαθητές με το λεξιλόγιο που αναφέρεται στην ενημέρωση και στην ψυχαγωγία από διάφορες πηγές. Πολλές από αυτές τις λέξεις οι μαθητές τις ακούν συχνά, χωρίς να είναι σίγουρο ότι τις έχουν κατανοήσει. Θα προσπαθήσουμε λοιπόν, μέσω της ταξινόμησης, να εμπεδώσουν το λεξιλόγιο που δίνεται και να το εμπλουτίσουν με τη βοήθεια του διδάσκοντος.
Ε. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΛΟΓΟΥ
Στην παραγωγή προφορικού λόγου οι μαθητές θα ασκηθούν στην παρουσίαση στατιστικών πινάκων, καθώς και στην πληροφόρηση συγκεκριμένων αποδεκτών για τα περιεχόμενα ενός ενημερωτικού δικτυακού τόπου.
Στην παραγωγή γραπτού λόγου θα ασκηθούν στη σύνταξη ευρύτερων κειμένων με τη μορφή επιστολής διαμαρτυρίας ή σύντομου άρθρου. Σημαντικό είναι να καθοδηγηθούν τόσο στον τρόπο ανεύρεσης και οργάνωσης των επιχειρημάτων όσο και στη δομή ενός κειμένου με τη μορφή επιστολής.
ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
Στόχος αυτής της διαθεματικής εργασίας είναι οι μαθητές, αφού επιλέξουν οι ίδιοι το γεγονός που θεωρούν σημαντικό, να ασκηθούν στη συλλογή ενημερωτικού υλικού από ποικίλες πηγές αλλά και στην αξιολόγηση της αξιοπιστίας και πληρότητας του ενημερωτικού αυτού υλικού.
Βιβλιογραφία – Αρθρογραφία
Ηolton D., Mackridge Ρ., Φιλιππάκη-Warburton Ειρ., Γραμματική της ελληνικής γλώσσας, μτφρ. Β. Σπυρόπουλος, εκδ. Πατάκη, Αθήνα 1998.
Θεοφιλίδης Χρ., Διαθεματική προσέγγιση της διδασκαλίας, εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα 1997.
Κλαίρης Χ., Mπαμπινιώτης Γ., Γραμματικής της Νέας Ελληνικής, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1999.
Mατσαγγούρας Η., Κειμενοκεντρική προσέγγιση του γραπτού λόγου, εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα 2001.
Πολίτης Π., «Mέσα μαζικής ενημέρωσης: το επικοινωνιακό πλαίσιο και η γλώσσα τους», στο Α.-Φ. Χριστίδης (επιμ.), Εγκυκλοπαιδικός οδηγός για τη γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, Θεσσαλονίκη 2001.
Πετρούνιας, Ε., Νεοελληνική Γραμματική και Συγκριτική Ανάλυση, τόμ. Α’ – θεωρία, εκδ. University Studio Ρress, Θεσσαλονίκη 1993.
Σέμογλου Ουρ., «Γλώσσα της εικόνας και Εκπαίδευση», στο Α.-Φ. Χριστίδης (επιμ.), Εγκυκλοπαιδικός οδηγός για τη γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, Θεσσαλονίκη 2001.
Σετάτος Mιχ., «Η λειτουργική διαμόρφωση του λόγου και η διδασκαλία του», Φιλόλογος, τεύχ. 47, 1987.
Τριανταφυλλίδης M., Νεοελληνική Γραμματική (της Δημοτικής), Ανατύπωσης της έκδοσης του ΟΕΣΒ (1941) με διορθώσεις, ΑΠΘ/ΙΝΣ/Ίδρυμα Mανόλη Τριανταφυλλίδη, Θεσσαλονίκη 1998.
Χρυσαφίδης Κ., Βιωματική-Επικοινωνιακή διδασκαλία – Η εισαγωγή της μεθόδου Project στο σχολείο, εκδ. Gutenberg, Αθήνα 2000.
Κείμενο 1 Αυτή η μαγική εικόνα
Στην Ελλάδα η τηλεόραση κάνει τα πρώτα της βήματα το 1966, με ένα κανάλι, και λίγα νοικοκυριά θα νιώσουν τη μαγεία του «σπιτικού κινηματογράφου».
Από την εποχή της παρεΐστικης τηλεθέασης στα καφενεία και στα σπίτια φίλων έως σήμερα, την πολύκαναλική κοινωνία, πολλά έχουν αλλάξει· κυρίως έχει αλλάξει η σχέση μας με αυτό το μέσο που οι ειδικοί το αποκαλούν το κατεξοχήν Μέσο Μαζικής Επικοινωνίας ή Ενημέρωσης.
Σήμερα, όλα σχεδόν τα νοικοκυριά στις δυτικές χώρες έχουν τουλάχιστον μία τηλεόραση, ενώ πολλά πλέον διαθέτουν και δύο και τρεις τηλεοπτικές συσκευές, διασκορπισμένες σε διάφορα δωμάτια του σπιτιού… (Μήπως σας θυμίζει κάτι αυτό;)
Αυτό και μόνο το γεγονός δείχνει πόσο πολύ έχει εισβάλει στη ζωή μας μια οικιακή συσκευή, η οποία όχι μόνο μας ψυχαγωγεί, αλλά μας πληροφορεί, μας μαθαίνει, μας δείχνει πώς θα είμαστε στον αφρό των ημερών.
Εμείς, πιστοί απέναντί της, της αφιερώνουμε τουλάχιστον δύο ώρες τη μέρα, αφού τη θεωρούμε το σημαντικότερο μέσο ψυχαγωγίας, αφού οι εκπομπές της γίνονται σημείο αναφοράς, αφού τα πρόσωπά της γίνονται δικά μας.
Και όμως, αυτός ο κόσμος, ο βουτηγμένος στην απέραντη απελπισία ή στην ανεξήγητη αισιοδοξία και τρέλα, εξακολουθεί να μην είναι ο αληθινός, ο δικός μας κόσμος. Εξακολουθεί να είναι ένας κόσμος όπου εμείς δεν έχουμε παρά μόνο ένα μέσο αντίδρασης και άρνησης, το ζάπινγκ και το μαύρισμα της οθόνης.
Για να μην έχουμε λοιπόν «Έγχρωμη ΤV, ασπρόμαυρη ζωή», ας μετατρέψουμε αυτό το μαγικό κουτί σε εργαλείο γνώσης και γνωριμίας με τον Άλλο, τον Κόσμο έξω και γύρω από εμάς.
Χρύσα Παϊδούση, περ. «Ερευνητές», εφημ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 23/11/2002
Η τηλεόραση έρχεται (βίντεο, 42:25min) [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ]
Η ιστορία των Μ.Μ.Ε. από την μεταπολίτευση μέχρι σήμερα: Μέρος 1 (βίντεο, 44:59 min) [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ]
Τζιάννι Ροντάρι, «Περιπέτεια με την τηλεόραση» [πηγή: Ανθολόγιο Λογοτεχνικών Κειμένων Ε΄-Στ΄ Δημοτικού]
Τηλεόραση και διαδίκτυο
Ερωτήσεις κατανόησης
1 Ποια θέση έχει καταλάβει η τηλεόραση στη ζωή μας;
2 Ποιο κόσμο μάς παρουσιάζει η τηλεόραση και πώς πρέπει εμείς να τη χρησιμοποιούμε; Εσύ πόσο κριτικά βλέπεις τηλεόραση;
Κείμενο 2 [Όταν η τηλεόραση «το παίζει» σοβαρή]
[Ο Νιλ Πόστμαν, ένας από τους σκληρότερους επικριτές των ΜΜΕ, μιλάει στον Θ. Λάλα (απόσπασμα από τη συνέντευξη).]
– Εσείς βλέπετε τηλεόραση;
– Ναι, βέβαια.
– Εκείνη τη στιγμή νιώθετε να αποδέχεστε αυτό που σας δίνουν; Με άλλα λόγια, παγιδεύεστε κι εσείς από τη δύναμη του Μέσου;
– Παρακολουθώ πολύ τηλεόραση, κυρίως τα αθλητικά, παλιές ταινίες και ιδιαίτερα γεγονότα τα οποία συμβαίνουν και αξίζει τον κόπο να τα παρακολουθήσει κανείς.
Όποτε όμως η τηλεόραση προσπαθεί να το παίξει σοβαρή, εγώ κάθε άλλο παρά στα σοβαρά την παίρνω. Διότι ξέρω ότι αυτό που κυρίως την αφορά, τουλάχιστον την αμερικανική, είναι να πουλήσει κοινό στους διαφημιστές. Αυτή είναι η βασική δουλειά της. Μια στις τόσες βέβαια δείχνουν και κάτι το οποίο είναι πραγματικά σημαντικό, μια δολοφονία, ένα σεισμό… Είναι καλή σ' αυτές τις περιπτώσεις, αλλά, όπως είπαμε, όλα αυτά δεν είναι πρωταρχικό της μέλημα. Από τη στιγμή που το γνωρίζει αυτό ένας τηλεθεατής όπως εγώ, μπορεί να παρακολουθεί άφοβα τηλεόραση, όμως σπάνια βλέπω ειδήσεις, διότι ακόμα και μέσα από αυτές οι τηλεάνθρωποι προσπαθούν να «πουλήσουν» τηλεθεατές στους διαφημιστές. Στο ίδιο κόλπο είναι και οι εφημερίδες· μόνο που αυτές «πουλάνε» αναγνώστες. Αν και οι εφημερίδες έχουν άλλη παράδοση. Γι' αυτό και ένα καλό ρεπορτάζ εφημερίδας το εμπιστεύομαι πολύ περισσότερο από τις ειδήσεις στην τηλεόραση.
εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ, 27/5/2001
Ερωτήσεις κατανόησης
1 Ποιος είναι ο βασικός στόχος της τηλεόρασης σύμφωνα με τον Νιλ Πόστμαν;
2 Σε ποια περίπτωση ο τηλεθεατής δεν κινδυνεύει να παγιδευτεί από τη δύναμη της τηλεόρασης;
Κείμενο 3 [Ο μικρότερος εκδότης εφημερίδας]
[Ο Ηλίας, που δεν έχει φύγει ποτέ από το χωριό του, είναι εκδότης της μικρής χειρόγραφης εφημερίδας Ο Ψύλλος, που τη στέλνει με το ταχυδρομείο σε σχολεία της περιοχής. Γι' αυτή του τη δραστηριότητα δέχεται τις κοροϊδίες των συγχωριανών του, μέχρι που τον ανακαλύπτει μια δημοσιογράφος αθηναϊκής εφημερίδας.]
«Να τος! Ο Ψύλλος! Ο Ηλίας!» φώναξαν όλοι μαζί βλέποντας τον Ηλία να μπαίνει στο καφενείο παρέα με τον Γαλαξία.
«Ηλία, η δεσποινίς Ηλιοπούλου είναι δημοσιογράφος απ' την Αθήνα!» είπε ο πρόεδρος με επισημότητα.
«Το ξέρω» ήταν η ξερή απάντηση του Ηλία.
«Κύριε συνάδελφε… λείψατε τρεις μέρες απ' το χωριό. Θα 'χατε πάει για κάποιο ρεπορτάζ, φαντάζομαι… » αστειεύτηκε η Απριλιάνα τείνοντας το χέρι της προς το μέρος του.
Ο Ηλίας χαμογέλασε και της έδωσε διστακτικά το χέρι του.
«Σου μεταφέρω τους θερμούς χαιρετισμούς και τα συγχαρητήρια όλων των συντακτών της εφημερίδας στην οποία εργάζομαι. Ο Ψύλλος ήταν για όλους μας μια ευχάριστη έκπληξη. Επίσης, σου ανακοινώνω πως, σύμφωνα με έρευνα που κάναμε, είσαι ο μικρότερος εκδότης εφημερίδας στην Ελλάδα. »
»Απ' τα στοιχεία που έχουμε, δεν έχει υπάρξει στην ιστορία του Τύπου, σε όλο τον κόσμο, μικρότερος εκδότης από σένα. Ο μεγάλος εφευρέτης Τόμας Έντισον έβγαλε τον Εβδομαδιαίο Κήρυκα μέσα στη σκευοφόρο ενός τρένου. Ξεκίνησε όμως σε λίγο μεγαλύτερη ηλικία απ' ό,τι εσύ...»
Όλοι οι χωρικοί άκουγαν εντυπωσιασμένοι. Ο Ηλίας είχε συγκινηθεί – ένας κόμπος τού έσφιγγε τον λαιμό. Προσπάθησε να κρύψει τη συγκίνησή του και είπε:
«Όμως ο Έντισον σε ηλικία δώδεκα χρονών έβγαζε μια επαγγελματική εφημερίδα. Εγώ ούτε τυπογραφείο δεν έχω δει! Ο Ψύλλος δεν είναι εφημερίδα, είναι ένα όνειρο, είναι τα ταξίδια που θέλω να κάνω...»
«Ο Ψύλλος είναι η πιο αγνή εφημερίδα. Είναι η μαγεία!…» του 'πε η Απριλιάνα. Και, βγάζοντας δύο πακέτα από την τσάντα της, του τα πρόσφερε. «Είναι δώρα που σου προσφέρουν όλοι οι συντάκτες της εφημερίδας που εργάζομαι. Είναι συμβολικά: στιλό και δημοσιογραφικό χαρτί...»
Ο Ηλίας δεν μπόρεσε άλλο να κρύψει τη συγκίνησή του – ξέσπασε σ' ένα λυτρωτικό κλάμα.
Δημήτρης Σπύρου, Ο Ψύλλος, εκδ. Πατάκη, 1995
Ο Ψύλλος (παρουσίαση της ταινίας) [πηγή: Μαθήματα στο σκοτάδι]
Ερωτήσεις κατανόησης
1 Πώς αντιμετωπίζει η δημοσιογράφος τον μικρό εκδότη; • Για την απάντησή σας, στηριχτείτε σε φράσεις του κειμένου.
2 Τι εννοεί ο Ηλίας όταν λέει: «Ο Ψύλλος δεν είναι εφημερίδα, είναι ένα όνειρο, είναι τα ταξίδια που θέλω να κάνω...»; • Εσείς έχετε αισθανθεί κάτι ανάλογο συμμετέχοντας στην έκδοση μιας εφημερίδας;
Κείμενο 4 [Τι είμαστε;]
Quino, Μαφάλντα, αρ. 12, μτφρ. Κατερίνα Χριστοδούλου, εκδ. Ars Longa, 1989
Μαφάλντα
Ερώτηση κατανόησης
• Γιατί η Μαφάλντα θυμώνει και κλείνει την τηλεόραση και γιατί σε λίγο την ξανανοίγει;
