ΣΕΛ. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62
Η ενότητα έχει στο εξώφυλλό της έναν πίνακα ζωγραφικής που απεικονίζει παιδιά που παίζουν μουσικά όργανα, για εισαγωγή στο θέμα «μουσική».
Στη συγκεκριμένη ενότητα γίνεται επεξεργασία αφηγηματικών και περιγραφικών κειμένων (περιγραφή αντικειμένου: μουσικού οργάνου).
Η ενότητα χωρίζεται στις εξής υποενότητες:
• Συναυλία
• Μουσικά όργανα
• Τραγούδια και στίχοι
• Μουσική και άλλες τέχνες
Όσον αφορά τα κείμενα, δίνονται:
• λογοτεχνική αφηγηματική περιγραφή
• ιστορική περιγραφή
• περιγραφές μουσικών οργάνων
• στίχοι τραγουδιών
Σχετικά με τους γραμματικούς στόχους, υπενθυμίζονται στον μαθητή η βασική δομή της πρότασης Υποκείμενο – Ρήμα – Αντικείμενο, τα είδη του υποκειμένου και του αντικειμένου, η διάκριση μεταβατικών και αμετάβατων ρημάτων [ως κεντρικό γραμματικό φαινόμενο της ενότητας] και η διαφοροποίηση αντικειμένου και κατηγορουμένου. Δουλεύοντας με κείμενα, ο μαθητής αναγνωρίζει τις λειτουργίες των βασικών συστατικών της πρότασης. Επίσης, μέσω της συντακτικής και της σημασιολογικής ανάλυσης, μαθαίνει να διακρίνει τις εξαρτημένες προτάσεις που έχουν θέση υποκειμένου ή αντικειμένου, και έτσι κατευθύνεται προς τη σωστή χρήση του κόμματος.
Και στο Βιβλίο του Μαθητή και στο Τετράδιο Εργασιών προτείνονται διαθεματικές δραστηριότητες, οι οποίες συνδέονται με διάφορα αντικείμενα του Α.Π., όπως Ιστορία, Αισθητική Αγωγή.
Στο Τετράδιο Εργασιών ήρωες είναι ο Nότης και η Nότα, δίδυμα αδέρφια, που ανακαλύπτουν τη μουσική. Tα κείμενα και οι δραστηριότητες χρησιμεύουν για ασκήσεις εμπέδωσης της διδασκαλίας της δομής των κειμένων της ενότητας, για ασκήσεις στα γραμματικά φαινόμενα (Υποκείμενο – Ρήμα – Αντικείμενο/Κατηγορούμενο, μεταβατικά και αμετάβατα ρήματα) και για λεξιλογικές ασκήσεις.
Παραπομπή στο Ανθολόγιο και συμπληρωματική βιβλιογραφία για το θέμα της ενότητας δίνονται στο Βιβλίο του Μαθητή.
Εγώ σε συναυλία;
ΣΑΒΒΑΤΟ 30 ΜΑΡΤΙΟΥ
ώρα 21.30 στο Σπίτι των Νέων με το συγκρότημα
«ΠΑΓΟΒΟΥΝΑ»
H συναυλία αρχίζει
Οι μουσικοί του συγκροτήματος «Παγόβουνα» ήρθαν σήμερα το απόγευμα να εγκαταστήσουν τα μηχανήματά τους. Κάνανε μερικές δοκιμές, κι έδωσαν μάλιστα και μια μικρή συναυλία μόνο για μας. Α! Ήταν φανταστικά, καταπληκτικά! Και είμαι σίγουρος πως θα ’ναι ακόμα καλύτερα σε λίγο που θ’ αρχίσει η κανονική συναυλία.
Λοιπόν, πρέπει να πάω στο πόστο μου. Έχω αναλάβει την κονσόλα μαζί με έναν φίλο του Τυφλοπόντικα, που είναι ειδικός σε αυτό το μηχάνημα. Εμείς οι δυο θα ρυθμίζουμε τον ήχο και τους φωτισμούς σ’ όλη τη διάρκεια της συναυλίας. Εγώ έχω αγωνία γιατί δεν ξέρω πολλά πράγματα, αλλά ο Ιβ φαίνεται πολύ έμπειρος.
Οπ! Καταφθάνουν οι πρώτοι θεατές. Ανοίγουμε το μαγνητόφωνο, για να υπάρχει μουσική ως την ώρα της συναυλίας. Από το παρατηρητήριό μου κοιτάζω την αίθουσα, που σιγά σιγά γεμίζει. Ο Σπόρος, που είναι στα εισιτήρια μαζί με την Αννί και τους γονείς του Σουφλέ, έρχεται να μου δώσει αναφορά:
– Έχουμε κόψει πενήντα!
– Μόνο;
– Γιατί; Λίγα είναι; Ακόμα θέλουμε μισή ώρα για ν’ αρχίσουμε. Μη φοβάσαι, σε λίγο δεν θα πέφτει καρφίτσα στην αίθουσα.
Η αίθουσα όλο και γεμίζει. Σε ένα τέταρτο αρχίζουμε. Φτάνουν ο Κλοντ, ο Φανφάν, ο Μισέλ, ο Πατρίκ και ο Τζιντζίν. Τους κοιτάζω έναν έναν και τους χαμογελάω. Ο Σπόρος έρχεται να μας ενημερώσει.
– Τριακόσιοι! μου φωνάζει χαμογελώντας.
Από κει και πέρα δεν ξαναέμαθα άλλον αριθμό εισιτηρίων. Πρέπει να περιμένω ως το τέλος για να μάθω πόσοι ακριβώς μπήκαν. Και πώς αντέχουνε ως τότε;
Οι θεατές που μπαίνουν τώρα είναι ελάχιστοι. Δεν υπάρχουν πια θέσεις. Ο Ιβ μού εξήγησε για τελευταία φορά τι πρέπει να κάνω. Θ’ ανάβω τους προβολείς. Πρέπει να είμαι πολύ προσεκτικός. Ελπίζω να μην τα κάνω θάλασσα.
– Έτοιμος, μικρέ;
– ... Ναι...
– Εμπρός! Πάμε!
Ο Ιβ κλείνει το μαγνητόφωνο. Με χέρια που τρέμουν, σβήνω τα φώτα της αίθουσας κι ανάβω τους δυο άσπρους προβολείς της σκηνής.
Ο Φανφάν, ο Μισέλ, ο Κλοντ και ο Πατρίκ βγαίνουν στη σκηνή και παίρνουν τις θέσεις τους.
Περιμένω να χτυπήσει ο Κλοντ τα ντραμς για ν’ ανάψω τους κόκκινους προβολείς.
Προσοχή... Φύγαμε! Τα ντραμς χτυπούν. Οι προβολείς ανάβουν. Ο Μισέλ πιάνει την κιθάρα του και οι χορδές κοντεύουν να σπάσουν. Ο Πατρίκ αρχίζει κι αυτός. Στις πρώτες σειρές αρχίζουν να χορεύουν. Ο Φανφάν κάνει ένα σόλο κιθάρα. Σ’ αυτό το σημείο ανάβω τους πράσινους προβολείς. Οι κόκκινοι σβήνουν. Ο Τζιντζίν μπαίνει στη σκηνή. Αρπάζει το μικρόφωνο.
Το κοινό χορεύει. Αναβοσβήνω τα φώτα στον ρυθμό της μουσικής.
Τα φώτα αναβοσβήνουν κάτω απ’ τα δάχτυλά μου και δίνουν στο θέαμα μεγαλύτερη λάμψη, περισσότερη ομορφιά. Θα βάλω τα κλάματα απ’ τη χαρά μου.
Η συναυλία κρατάει δυο ώρες περίπου. Στο τέλος, ο κόσμος ξαναβγάζει στη σκηνή τους μουσικούς τέσσερις φορές. Κάθε φορά, μέσα σε μια θύελλα από χειροκροτήματα και σφυρίγματα.
Η γιορτή έφτασε στο τέλος της κι η αίθουσα αρχίζει ν’ αδειάζει σιγά σιγά. Ήμουν ενθουσιασμένος.
Φιλίπ Μπαρμπώ, Ο τυφλοπόντικας, μετάφρ. Σ. Zερβακάκη, εκδ. Nεφέλη, Aθήνα, 1988
1. Απαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις:
 |
Ποια είναι τα ονόματα των μελών του συγκροτήματος; |
|
|
Τι έχει αναλάβει να κάνει ο αφηγητής της ιστορίας; |
|
|
Ποια είναι τα συναισθήματά του κατά τη διάρκεια της συναυλίας; Μπορείτε να φτιάξετε μια «σκαλίτσα» που να δείχνει πώς άλλαξαν στη διάρκεια της συναυλίας; |
| Αρχή | Τέλος | ||
Όπως ξέρουμε, στη γλώσσα μας, αλλά και σε άλλες γλώσσες, το ρήμα είναι αυτό που παίζει τον πιο βασικό ρόλο μέσα σε μια πρόταση. Σε όλες τις προτάσεις υπάρχει κάποιος ή κάτι που είτε ενεργεί, είτε παθαίνει κάτι, είτε είναι κάτι ή βρίσκεται σε μια κατάσταση.
Π.χ.
Η μητέρα μου μαγειρεύει υπέροχα φαγητά.
Ο σκύλος μου τραυματίστηκε σε ατύχημα.
Ο καιρός είναι βροχερός.
Η Δέσποινα κοιμήθηκε μέχρι το μεσημέρι.
Για τις διαθέσεις του ρήματος μπορείς να διαβάσεις εδώ
Tο υποκείμενο
Σε όλες τις προτάσεις που διαβάσατε έχουμε ρήματα που δίνουν την κύρια πληροφορία της πρότασης. Αν ρωτήσουμε ποιος ή ποιοι έκαναν ή έπαθαν ή είναι αυτό που λέει το ρήμα, τότε θα βρούμε το υποκείμενό του. Έτσι:
Ποιος μαγειρεύει; Η μητέρα μου
Τα υποκείμενα βρίσκονται όλα στην ονομαστική πτώση και είναι συνήθως ουσιαστικά ή οι αντωνυμίες α’, β’ και γ’ προσώπου εγώ, εσύ, αυτός, εμείς, εσείς, αυτοί:
Εσύ είσαι ο αδερφός του Νικόλα;
Συνήθως αυτές τις αντωνυμίες δεν τις λέμε, αφού εννοούνται εύκολα:
Είμαστε πρωταθλητές. (Εμείς)
Το υποκείμενο μπορεί να είναι και μια ολόκληρη πρόταση που ξεκινάει με το να ή το ότι :
Πρόκειται να πάω διακοπές.
Φαίνεται ότι οι φίλοι μας προτιμούν το ποδόσφαιρο.
Τα ρήματα: πρόκειται, φαίνεται λέγονται απρόσωπα.
Για το υποκείμενο μπορείς να διαβάσεις ή να δεις το βίντεο εδώ
2. Γράψτε τα ρήματα που είναι μαυρισμένα βάζοντας δίπλα τα υποκείμενα:
Τα ντραμς χτυπούν δαιμονισμένα. Οι προβολείς ανάβουν. Ο Μισέλ πιάνει την κιθάρα του. Ο Πατρίκ αρχίζει κι αυτός. Ο Φανφάν μπαίνει στη μέση.
Σύρε τα υποκείμενα δίπλα στο ανάλογο ρήμα: Τα ντραμς Οι προβολείς Ο Μισέλ Ο Πατρίκ Ο Φανφάν
| ρήμα | υποκείμενο |
| χτυπούν | |
| ανάβουν | |
| πιάνει | |
| αρχίζει | |
| μπαίνει |
Tο αντικείμενο
Αντικείμενο είναι μια λέξη ή φράση που είναι πολύ στενά δεμένη με το ρήμα και τη βρίσκουμε όταν ρωτήσουμε «τι;» ή «ποιον;».
Το αντικείμενο μπορεί να είναι μια λέξη: Ο Μισέλ πιάνει την κιθάρα του.
ή μια ονοματική φράση: Σβήνω τα φώτα της αίθουσας.
Το αντικείμενο μπορεί να είναι ουσιαστικό: Ο Ιβ κλείνει το μαγνητόφωνο.
ή αντωνυμία: Ο Ιβ μού εξήγησε…
Το αντικείμενο μπορεί να είναι πρόταση: Οι χορδές κοντεύουν να σπάσουν.
Τα ρήματα που έχουν αντικείμενο τα λέμε μεταβατικά, ενώ αυτά που δεν έχουν τα λέμε αμετάβατα. Δείτε μερικά παραδείγματα:
Αμετάβατα:
Τα ντραμς χτυπούν. Το κοινό χορεύει. Τα φώτα αναβοσβήνουν.
Μεταβατικά:
- με ένα αντικείμενο
Αναβοσβήνω τα φώτα στον ρυθμό της μουσικής.
- με δύο αντικείμενα
Ο Ιβ μού εξήγησε τι πρέπει να κάνω.
Γραμματική, σελ. 139-141: β. Ρήματα μεταβατικά και αμετάβατα
Γραμματική, σελ. 182-183: υποκείμενο, αντικείμενο, κατηγορύμενο
Γραμματική, σελ. 180-181: Πρόταση, ονοματική και ρηματική φράση
Για το αντικείμενο μπορείς να διαβάσεις ή να δεις το βίντεο εδώ
3. Βρείτε τα υποκείμενα και τα αντικείμενα των ρημάτων. Προσέξτε: υπάρχουν και ρήματα που δεν έχουν αντικείμενο (αμετάβατα).
Ο Φανφάν κάνει ένα σόλο. Σ’ αυτό το σημείο ανάβω τους πράσινους προβολείς. Οι κόκκινοι σβήνουν. Ο Τζιντζίν μπαίνει στη σκηνή. Αρπάζει το μικρόφωνο.
Γράψε τις απαντήσεις σου στις παρακάτω γκρι σειρές. Για γρήγορη μετακίνηση πάτα το πλήκτρο tab ⭾ και για επιστροφή τα πλήκτρα shift+tab ⭾
| υποκείμενα | ρήματα | αντικείμενα |
| Ο Φανφάν | κάνει | ένα σόλο |
| ανάβω | ||
| σβήνουν | ||
| μπαίνει | ||
| αρπάζει |
Μουσικά όργανα
Koυδουνίστρα
Υλικά κατασκευής:
|
|
5 άδεια κουτιά από φωτογραφικό φιλμ |
|
|
ένα παλιό ξύλινο σκουπόξυλο |
|
|
5 καρφάκια με κεφάλι |
|
|
σποράκια |
|
|
πετραδάκια, χάντρες |
|
|
σέγα |
|
|
σφυρί |
Περιγραφή κατασκευής:
|
|
Με τη σέγα κόβουμε ένα κομμάτι από σκουπόξυλο με μήκος 20-25 εκατοστά. |
|
|
Καρφώνουμε (στο κέντρο) τα καπάκια, το ένα στην κορυφή του ξύλου μας και τα άλλα αφήνοντας 2-3 εκατοστά κενό μεταξύ τους. |
|
|
Βάζουμε στα κουτιά σποράκια, χάντρες, πετραδάκια ή ό,τι άλλο κρίνουμε κατάλληλο, τα εφαρμόζουμε στα καπάκια και διακοσμούμε την κατασκευή μας. |
Λίγα λόγια γι’ αυτό:
Οι κουδουνίστρες είναι μικρά όργανα, πολύ γνωστά από την αρχαιότητα.
Τα χρησιμοποιούσαν κυρίως σε θρησκευτικές τελετές, αλλά και για να κοιμίζουν οι παραμάνες τα μωρά.
Κατασκευάζονται από μια μεγάλη ποικιλία υλικών και τα συναντάμε σε όλους τους πολιτισμούς.
Μελωδικά μαστορέματα [Μουσική Ε΄ Δημοτικού]
Ποτηρόφωνο
Λίγα λόγια γι’ αυτό:
Με τα μουσικά ποτήρια οργανώνονται μουσικές παραστάσεις στην Ευρώπη εδώ και 300 χρόνια. Μάλιστα, είχε εφευρεθεί και ένα όργανο που βασιζόταν σε αυτά από τον Βενιαμίν Φραγκλίνο, το οποίο έγινε γνωστό ως «αρμόνικα γυαλιού». Μεταξύ εκείνων που έγραψαν μουσική για ποτήρια και έδωσαν συναυλίες με αυτά περιλαμβάνονται και μερικοί διάσημοι συνθέτες, όπως και ερασιτέχνες μουσικοί. Ο Μότσαρτ έδωσε την πρώτη του συναυλία με ποτήρια όταν ήταν 17 χρονών.
Π. Γ. Καμπύλης – Ι. Μ. Σπετσιώτης, Το εργαστήρι της μουσικής, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2000
Παιχνίδια με τους ήχους, ηχόχρωμα [πηγή: Εκπαιδευτική Τηλεόραση]
Παιχνίδια με τους ήχους, ένταση [πηγή: Εκπαιδευτική Τηλεόραση]
Παιχνίδια με τους ήχους, διάρκεια [πηγή: Εκπαιδευτική Τηλεόραση]
Παιχνίδια με τους ήχους, τονικό ύψος [πηγή: Εκπαιδευτική Τηλεόραση]
1. Στο σχολείο σας μπορείτε να διοργανώσετε μια έκθεση με μουσικά όργανα που θα έχετε φτιάξει εσείς! Δίπλα στο καθένα γράψτε τα υλικά που χρησιμοποιήσατε, τον τρόπο κατασκευής του και μερικά ιστορικά στοιχεία γι'αυτά, όπως στα κείμενα που σας δίνονται παρακάτω.
Μερικά ρήματα, όπως το είμαι και το γίνομαι, δεν παίρνουν αντικείμενο, αλλά μια άλλη λέξη που φανερώνει ότι το υποκείμενο έχει μια ιδιότητα ή ένα χαρακτηριστικό ή ότι βρίσκεται σε μια κατάσταση. Αυτή τη λέξη τη λέμε κατηγορούμενο. Όταν το κατηγορούμενο είναι επίθετο ή μετοχή, βρίσκεται στην ίδια πτώση, στο ίδιο γένος και στον ίδιο αριθμό με το υποκείμενο.
... ώσπου το τελευταίο ποτήρι να είναι σχεδόν άδειο.
... ένα όργανο το οποίο έγινε γνωστό ...
Tι είναι το ποτήρι; ⇒ άδειο
Tι έγινε το όργανο; ⇒ γνωστό
Για το κατηγορούμενο μπορείς να διαβάσεις ή να δεις το βίντεο εδώ
2. Διαβάστε το παρακάτω κείμενο και υπογραμμίστε τις λέξεις που μας λένε ποια ιδιότητα ή ποιο χαρακτηριστικό έχει το υποκείμενο. Οι λέξεις αυτές απαντούν στην ερώτηση «Τι είναι;»:
Καλά λοιπόν, θα πεις, με όλον αυτό τον θόρυβο ολόγυρά μας, τι τη θέλουμε τη μουσική; Στο κάτω κάτω δεν είναι παρά ένας θόρυβος παραπάνω. Η μουσική όμως είναι διαφορετική από τον θόρυβο έξω από το παράθυρό σου. Ο έξω θόρυβος είναι μπερδεμένος, ανακατωμένος, ανοργάνωτος, και συχνά μπορεί να γίνει πολύ ενοχλητικός. Ο μουσικός ήχος είναι οργανωμένος και μπορεί να είναι πολύ ευχάριστος...
Γνωριμία με τη μουσική, μετάφραση Φ. Αρβανίτης, εκδ. Διάγραμμα, Aθήνα, 1984
Όταν μια λέξη
είναι υποκείμενο, αντικείμενο ή κατηγορούμενο δεν χωρίζεται ποτέ με κόμμα από το ρήμα.
Ο Νίκος δεν θα έρθει στη συναυλία. (υποκείμενο του ρήματος «έρθει»)
Αγόρασα τα εισιτήρια για τη συναυλία. (αντικείμενο του ρήματος «αγόρασα»)
Ο θείος μου είναι μουσικός. (κατηγορούμενο του ρήματος «είναι»)
Όμως υποκείμενο, αντικείμενο ή κατηγορούμενο μπορεί να είναι και ολόκληρη πρόταση.
Όταν η πρόταση έχει θέση υποκειμένου, αντικειμένου ή κατηγορουμένου, δεν χωρίζεται ποτέ με κόμμα.
|
|
Φαίνεται πως δεν του αρέσει η συναυλία. (υποκείμενο του απρόσωπου ρήματος «φαίνεται») |
|
|
Ο Νίκος είπε πως δεν θα δει τη συναυλία. (αντικείμενο του ρήματος «είπε») |
|
|
Δεν πρέπει να βάζεις τόσο δυνατά τη μουσική. (υποκείμενο του απρόσωπου ρήματος «πρέπει») |
|
|
Θέλω να ακούσω μουσική. (αντικείμενο του ρήματος «θέλω») |
όμως: Θα έρθω σπίτι σου να ακούσουμε μουσική. (τελική πρόταση [θα έρθω με σκοπό να ακούσουμε μουσική]· εδώ η εξαρτημένη (ή αλλιώς δευτερεύουσα) πρόταση δείχνει τον σκοπό, δεν έχει θέση ούτε υποκειμένου ούτε αντικειμένου)
|
|
Δεν ξέρω αν θα έρθω στη συναυλία. (Η δευτερεύουσα πρόταση που αρχίζει με το «αν» είναι πλάγια ερωτηματική και είναι αντικείμενο του ρήματος «ξέρω». Τι είναι αυτό που δεν ξέρω; Απάντηση:αν θα έρθω στη συναυλία.) |
όμως: Αν πας στη συναυλία, να με πάρεις τηλέφωνο. (Εδώ η πρόταση με το «αν» είναι υποθετική: Αν πας στη συναυλία [= υπόθεση], τότε να με πάρεις τηλέφωνο [= απόδοση].)
|
|
Δεν ξέρω γιατί δεν θα γίνει η συναυλία. (Η δευτερεύουσα πρόταση που αρχίζει με το «γιατί» είναι πλάγια ερωτηματική και είναι αντικείμενο του ρήματος «δεν ξέρω». Τι είναι αυτό που δεν ξέρω; Απάντηση: γιατί δεν θα γίνει η συναυλία.) |
όμως: Δεν θα έρθει στη συναυλία γιατί είναι άρρωστος. (Εδώ η εξαρτημένη πρόταση που αρχίζει με το «γιατί» είναι αιτιολογική. Η πρόταση «γιατί είναι άρρωστος» εξηγεί τον λόγο που δεν θα έρθει στη συναυλία.)
|
|
Δεν ξέρω πώς θα παίξουν οι μουσικοί. (πλάγια ερωτηματική = αντικείμενο του ρήματος «ξέρω»-το «πώς» είναι με τόνο, γιατί «ρωτάει») |
|
|
Φοβάται μήπως χάσει την αυριανή συναυλία. (αντικείμενο του ρήματος «φοβάται») |
|
|
Όποιος δεν έρθει στη συναυλία θα χάσει! (αναφορική = υποκείμενο του ρήματος «χάσει») |
|
|
Θα τραγουδήσω ό,τι θέλω εγώ. (αναφορική = αντικείμενο του ρήματος «τραγουδήσω») |
|
|
Αυτός είναι ό,τι θέλεις: πιανίστας, κιθαρίστας, βιολοντσελίστας, όλα τα όργανα παίζει. (αναφορική = κατηγορούμενο του ρήματος «είναι») |
Για τη στίξη και το κόμμα μπορείς να διαβάσεις εδώ
3. Διαβάστε προσεκτικά το παρακάτω κείμενο και βάλτε κόμμα όπου χρειάζεται:
Χτες το απόγευμα ο πατέρας μου αγόρασε εισιτήρια για μια συναυλία κλασικής μουσικής. Δεν ξέραμε αν θα έρθει μαζί μας και ο μεγάλος αδερφός μου. Σκεφτόμουν ότι θα ήταν πολύ ωραία συναυλία. Λίγο πριν φύγουμε μάθαμε πως θα έρθει τελικά μαζί μας και ο αδερφός μου. Όταν βγήκαμε έξω από το σπίτι η μητέρα μου κοίταξε τον ουρανό και είπε: «Φαίνεται ότι θα βρέξει». Τη ρωτήσαμε γιατί το είπε αυτό και μας απάντησε ότι ο ουρανός είναι γεμάτος με σύννεφα. Το ταξί άργησε να έρθει και φοβήθηκα μήπως δεν φτάσουμε στην ώρα μας. Φτάσαμε μπροστά στο θέατρο με δύο λεπτά καθυστέρηση. Βγήκαμε βιαστικά από το ταξί και αρχίσαμε να περπατάμε γρήγορα προς την είσοδο του θεάτρου για να προλάβουμε να μπούμε στην αίθουσα. Όταν μπήκαμε καθίσαμε στις θέσεις μας. Όλοι οι μουσικοί ήταν στη σκηνή. Ο διευθυντής της ορχήστρας σήκωσε τα χέρια του ψηλά δίνοντας έτσι το σήμα στους μουσικούς να αρχίσουν να παίζουν. Περάσαμε μια υπέροχη βραδιά ακούγοντας ωραίες μελωδίες.
κείμενο της συγγραφικής ομάδας
4. Σ’ αυτό το κρυπτόλεξο υπάρχουν 12 κρυμμένα μουσικά όργανα. Μπορείτε να τα βρείτε;
Για να λύσεις το κρυπτόλεξο, πάτα εδώ.
| α | ζ | ε | φ | λ | ο | γ | έ | ρ | α | ψ | ω |
| κ | γ | ρ | υ | π | λ | ν | ς | ο | ι | θ | ρ |
| ο | η | ς | σ | β | ψ | ζ | ρ | π | μ | χ | ζ |
| ρ | μ | π | α | γ | λ | α | μ | ά | ς | τ | υ |
| ν | π | ι | ρ | υ | ύ | ω | α | δ | χ | ξ | ν |
| τ | ο | ά | μ | β | ρ | ε | ν | ζ | χ | ε | ω |
| ε | υ | ν | ό | σ | α | ν | τ | ο | ύ | ρ | ι |
| ό | ζ | ο | ν | ε | β | ι | ο | λ | ί | ζ | ψ |
| ν | ο | β | ι | γ | δ | α | λ | η | θ | ρ | χ |
| ς | ύ | θ | κ | λ | α | ρ | ί | ν | ο | σ | ω |
| κ | κ | μ | α | σ | ε | ι | ν | ε | η | ς | γ |
| κ | ι | θ | ά | ρ | α | θ | ο | ζ | θ | λ | μ |
Ορθογραφικό – ερμηνευτικό λεξικό Δ΄, Ε΄, Στ΄ Δημοτικού
Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής [πηγή: Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]
Αναζητήστε στο λεξικό την ετυμολογία τους. Ποια προέρχονται από τα αρχαία ελληνικά και ποια από άλλες γλώσσες; βρείτε για το καθένα λέξεις που ανήκουν στην ίδια οικογένεια, π.χ. πιάνο –πιανίστας – πιανιστικός.
Εκπαιδευτικό υλικό προγράμματος Μελίνα - Ο ήχος της μουσικής
Τραγούδια και στίχοι
Αν όλα τα παιδιά της γης
Αν όλα τα παιδιά της γης
πιάναν γερά τα χέρια
κορίτσια, αγόρια στη σειρά
και στήνανε χορό,
ο κύκλος θα γινότανε
πολύ πολύ μεγάλος
κι ολόκληρη τη γη μας
θ’ αγκάλιαζε θαρρώ.
Αν όλα τα παιδιά της γης
φώναζαν τους μεγάλους
κι αφήναν τα γραφεία τους
και μπαίναν στον χορό,
ο κύκλος θα γινότανε
ακόμα πιο μεγάλος
και δυο φορές τη γη μας
θ’ αγκάλιαζε θαρρώ.
Θα ’ρχόνταν τότε τα πουλιά,
θα ’ρχόνταν τα λουλούδια,
θα ’ρχότανε κι η Άνοιξη
να μπει μες στον χορό
κι ο κύκλος θα γινότανε
ακόμα πιο μεγάλος
και τρεις φορές τη γη μας
θ’ αγκάλιαζε θαρρώ.
στίχοι: Γ. Ρίτσος
Ακούστε το τραγούδι από την παιδική χορωδία του Σπ. Λάμπρου [πηγή: youtube]
Τα μικρά παιδιά
Τα μικρά παιδιά
Τα μικρά παιδιά,
τα μικρά παιδιά,
που κρατούνε στο χέρι τους
σαν τον ήλιο τον χάρτινο
τις ελπίδες μας...
Τα μικρά παιδιά,
τα μικρά παιδιά,
που μπερδεύουν τα λόγια τους,
που μιλούν με νοήματα
στα παιχνίδια τους.
Μες σε κήπους και χώματα
με λουλούδια ή λάσπη
έναν κόσμο ζουν,
τον πιο όμορφο.
Τα μικρά παιδιά,
τα μικρά παιδιά
που κρατούνε στο χέρι τους
σαν τον ήλιο τον χάρτινο
τις ελπίδες μας...
Ένα φύλλο ή μια μέλισσα,
ένα τόπι ή μια βέργα
γίνονται αυτοκίνητα, χαρά,
κόσμος, ζωή.
Τα μικρά παιδιά,
τα μικρά παιδιά,
που κρατούνε στο χέρι τους
σαν τον ήλιο τον χάρτινο
τις ελπίδες μας...
Δυο κουτιά σπίρτων γίνηκαν
ο σταθμός και τα τρένα,
που μπορούνε να φτάσουνε
στην άκρη της γης.
Τα μικρά παιδιά,
τα μικρά παιδιά
που κρατούνε στο χέρι τους
σαν τον ήλιο τον χάρτινο
τις ελπίδες μας...
στίχοι και μουσική: Αρλέτα
Ακούστε το τραγούδι εικονογραφημένο από μαθητές δημοτικού σχολείου [πηγή: Ε΄ τάξης 12ου Δημοτικού Σχολείου Αθήνας]]
Μια βραδιά στο Πόρτο Λίλι
Μια βραδιά στο Πόρτο Λίλι,
στα δρομάκια τα παλιά
αντηχήσανε κιθάρες,
μαντολίνα και βιολιά.
Κι όλοι οι παιδικοί μου φίλοι
μια βραδιά στο Πόρτο Λίλι
Κάνανε μαζί βαρκάδα
στη μεγάλη φεγγαράδα.
Μια βραδιά στο Πόρτο Λίλι,
μια ζεστή, γλυκιά βραδιά
έτρεξα στην προκυμαία
να φωνάξω τα παιδιά.
Κι όλοι οι παιδικοί μου φίλοι
μια βραδιά στο Πόρτο Λίλι
γίνανε άστρα και μπαλόνια,
τρεχαντήρια και τριζόνια.
Μια βραδιά στο Πόρτο Λίλι,
στα δρομάκια τα παλιά
αντηχήσανε κιθάρες,
μαντολίνα και βιολιά.
στίχοι: Μ. Κριεζή
Ακούστε το τραγούδι εικονογραφημένο από μαθητές δημοτικού σχολείου [πηγή: youtube]
1. Οι στίχοι των τριών ποιημάτων μιλούν για τα παιδιά. Τι μπορούν να κάνουν τα παιδιά σύμφωνα με τους ποιητές;
|
|
Όταν πιάσουν γερά τα χέρια και στήσουν χορό; |
|
|
Όταν κρατήσουν στα χέρια τους τις ελπίδες των μεγάλων; |
|
|
Όταν μαζευτούν μια ζεστή βραδιά στο Πόρτο Λίλι; |
Διαβάστε από το Ανθολόγιο το απόσπασμα από το βιβλίο του Π. Καλιότσου Ένα σακί μαλλιά, σελ. 112.Τι κάνουν τα παιδιά σ’ αυτή την ιστορία;
2. Ποιες εικόνες χρησιμοποιούν οι ποιητές στα παραπάνω τραγούδια; Να αποδώσετε με ένα σχέδιο ή σκίτσο αυτή που σας αρέσει περισσότερο. Να της δώσετε έναν τίτλο και να την κρεμάσετε στην τάξη.
Γράψτε με καλλιγραφικά γράμματα το αγαπημένο σας τραγούδι σε μια κόλλα χαρτί. Mαζέψτε όλα τα χαρτιά, συρράψτε τα και δημιουργήστε ένα λεύκωμα της τάξης. Τοποθετήστε το στη βιβλιοθήκη της τάξης σας.
Σκεφτείτε και διαλέξτε ένα από τα αγαπημένα σας τραγούδια. Γιατί διαλέξατε αυτό το τραγούδι; Γράψτε την απάντηση στο τετράδιό σας μέσα σε δέκα το πολύ γραμμές.
3. Στα κείμενα των τραγουδιών θα βρείτε χρωματισμένες κάποιες λέξεις. Τι κοινό έχουν μεταξύ τους; Υπάρχει κάποια που διαφέρει και γιατί;
4. Στα παραπάνω τραγούδια συναντήσατε λέξεις σε -ία, -ιά και -εία. Θυμάστε γιατί άλλοτε έχουμε ι και άλλοτε ει;.
Για τους κανόνες ορθογραφίας των θηλυκών μπορείς να διαβάσεις εδώ
η πολιτ__α (από αρχαία λέξη, που σχηματίστηκε από το ρήμα πολιτεύω - σήμερα υπάρχει μόνο το πολιτεύομαι) => θυμάμαι: ρήμα σε -εύω σχηματίζει θηλυκό ουσιαστικό σε -εία, π.χ. γοητεύω - γοητεία, μαγεύω - μαγεία, μαντεύω - μαντεία
η πλατ__α (αρχαία λέξη, που ήταν επίθετο: πλατύς, πλατεία, πλατύ - τώρα το θηλυκό πλατεία είναι ουσιαστικό [από τη φράση πλατεία οδός = πλατύς δρόμος] και το επίθετο έγινε πλατιά και γράφεται με ι)
η αλήθ__α (αρχαία λέξη), όπως και ασθένεια, διάρκεια, συνήθεια, που σχηματίστηκαν από επίθετα σε -ης: αληθής, ασθενής, διαρκής, συνήθης
η κοινων__α (αρχαία λέξη, που σχηματίστηκε από το ρήμα κοινωνώ, όπως και η επιθυμία από το επιθυμώ)
η βραδ__ά (αρχαία λέξη, που ήταν επίθετο: βραδύς, βραδεία, βραδύ [αργός] - η βραδιά προέρχεται από τη φράση βραδεία ώρα)
Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής [πηγή: Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]
Αντίστροφο Λεξικό Νέας Ελληνικής [πηγή: Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]
Ορθογραφία των θηλυκών ουσιαστικών
εικονογράφηση Σπύρου Γούση για το βιβλίο Το εργαστήρι της μουσικής
Μουσική και άλλες τέχνες
Εικόνα και ήχος [Μουσική Γ΄ Γυμνασίου]
1. Μπορείτε να περιγράψετε τις εικόνες που ζωγράφισαν οι παραπάνω ζωγράφοι; Γιατί πιστεύετε ότι διάλεξαν αυτό το θέμα; Τι ήθελαν να δείξουν; Ζωγραφίστε κι εσείς μια εικόνα με θέμα σχετικό με τη μουσική.
2. Διαλέξτε έναν από τους παραπάνω πίνακες ή κάποιον δικής σας επιλογής. Με τις σκέψεις και τα συναισθήματα που σας δημιουργεί μπορείτε να συνθέσετε ένα δικό σας ποίημα ή μια μικρή ιστορία. Μπορείτε να αρχίσετε κάπως έτσι:
Τρεις μουσικοί με άρπα,
κιθάρα και βιολί...
Ήρθε η ώρα για επανάληψη. Προσπάθησε να λύσεις το σταυρόλεξο
Μαθαίνω περισσότερα για τη μουσική
Γραμματικάκη Μαριβίτα, Το νησί της αρμονίας, εκδ. «Η δυναμική της επιτυχίας», Αθήνα, 2003.
Γρηγορίου Μιχάλης, Μουσική για παιδιά και για έξυπνους μεγάλους, εκδ. Νεφέλη, Αθήνα, 1994.
Θεοδωράκη Μάρω, Η Πιπίτσα ταξιδεύει, εκδ. Διάπλαση, Αθήνα, 2004.
Κυνηγού-Φλάμπουρα Μαρία, Λαϊκά μουσικά όργανα του κόσμου, εκδ. Ακρίτα, Αθήνα, 1998.
Μουσική, εκδ. Ερευνητές, Αθήνα, 1996.
Μουσικό εργαστήρι, επίπεδο 1, 2, 3, 4, 5, εκδ. Gutenberg, Αθήνα, 1985.
Μυράτ Γιάννα, Για πάντα μαζί, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα, 2003.
Σακελλαρίδης Γιώργος, Μουσική και χρώμα, εκδ. Gutenberg, Αθήνα, 1996.
Τα μουσικά όργανα παλιά και νέα, MOS Πωλήσεις ΕΠΕ, Αθήνα, 1996.
Χούνος Νέστορας, Ο κόσμος της μουσικής, εκδ. Άγκυρα, Αθήνα, 2002.
Ανθολόγιο: Λιανοτράγουδα, σελ. 232
Διορθώνω το γραπτό μου
Κάθε φορά που γράφω ένα κείμενο το ξαναδιαβάζω. Προσέχω όλα τα παρακάτω και διορθώνω όσα χρειάζεται. (Μπορεί να χρειαστεί να ξαναγράψω κάποια μέρη του κειμένου μου.)
Ποιος ήταν ο σκοπός μου; Τον πέτυχα; (Συμβουλευτείτε τα σημεία που προτείνονται για ανάπτυξη στην εκφώνηση της εργασίας παραγωγής γραπτού λόγου.)
Τι μου άρεσε περισσότερο απ' όσα έγραψα;
Τι θα μπορούσα να έχω γράψει καλύτερα; Πώς μπορώ να το γράψω τώρα;
Τι θα μπορούσα να γράψω ακόμα;
Θα καταλάβουν το κείμενο οι συμμαθητές μου;
Ποια σημεία θα τους αρέσουν περισσότερο και ποια λιγότερο;
Οργάνωσα το γραπτό μου σε παραγράφους;
Πώς είναι η ορθογραφία; Χρησιμοποίησα το λεξικό μου;
Χρησιμοποίησα σωστά τις τελείες και τα κόμματα;
Χρησιμοποίησα πολλές διαφορετικές λέξεις ή χρησιμοποίησα πολλές φορές τις ίδιες λέξεις;
Πώς είναι η εμφάνιση του γραπτού μου; Μπορεί να το διαβάσει κανείς εύκολα;
