Η περιγραφή είναι ίσως το πιο συνηθισμένο είδος κειμένου· πολύ συχνά, αν όχι καθημερινά, ακούμε ή διαβάζουμε περιγραφικά κείμενα ή τα παράγουμε εμείς οι ίδιοι. Για παράδειγμα θα τύχει να ακούσουμε/διαβάσουμε ή να πούμε για το πώς είναι ένα αντικείμενο (περιγραφή αντικειμένου) ή για κάποιο τοπίο (περιγραφή τοπίου) ή για κάποιο πρόσωπο (περιγραφή προσώπου), ακόμα και για ένα φαινόμενο ή μια κατάσταση κ.τ.λ. Έτσι, με την περιγραφή αναπαριστούμε τον πραγματικό κόσμο ή πλάθουμε με τη δύναμη της φαντασίας έναν άλλο κόσμο.
Τα περιγραφικά κείμενα θα μπορούσαμε να τα κατατάξουμε σε δύο μεγάλες κατηγορίες: α) τα αντικειμενικά και β) τα υποκειμενικά. Στα αντικειμενικά ανήκουν όσα η περιγραφή γίνεται με τέτοιο τρόπο, ώστε να παρουσιάζονται οι λεπτομέρειες του αντικειμένου χωρίς την κρίση αυτού που μιλάει ή που γράφει. Τα συναντάμε κυρίως στις εγκυκλοπαίδειες και γενικότερα στα επιστημονικά βιβλία. Στα υποκειμενικά ανήκουν όσα η περιγραφή γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε να παρουσιάζονται οι λεπτομέρειες του αντικειμένου και ταυτόχρονα να δίνεται η κρίση ή η συναισθηματική φόρτιση αυτού που μιλάει ή γράφει. Τα συναντάμε κατεξοχή στη Λογοτεχνία αλλά και στην καθημερινότητά μας.
Αφού, λοιπόν, ασχολούμαστε τόσο συχνά με περιγραφικά κείμενα, τότε μπορούμε πολύ εύκολα να γράψουμε κι ένα περιγραφικό κείμενο. Εκείνο που θα πρέπει να προσέξουμε είναι ο τρόπος που θα συντάξουμε το κείμενό μας, ακολουθώντας κάποιο σχέδιο και προσέχοντας κάποιες λεπτομέρειες. Για παράδειγμα πώς θα ξεκινήσουμε την περιγραφή ενός τοπίου, πώς θα συνεχίσουμε έτσι ώστε να καταλάβει ο αναγνώστης μας το τοπίο; Με ποια σειρά θα το περιγράψουμε; Γι' αυτά τα ζητήματα θα βρεις απαντήσεις στις επόμενες σελίδες.
Σε όλα τα είδη περιγραφικών κειμένων θα πρέπει πρώτα να δώσουμε τη γενική εντύπωση. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει πρώτα να πούμε λίγα λόγια για το πώς είναι αυτό που περιγράφουμε, την πρώτη εντύπωση που μας σχηματίζεται βλέποντάς το. Έτσι, αν είναι άνθρωπος, θα πρέπει να πούμε αν είναι ψηλός ή κοντός, χοντρός ή αδύνατος κ.τ.λ. Αν είναι τοπίο, και για παράδειγμα μια ακτή, θα πρέπει να πούμε αν είναι ένας κόλπος, μια εκτεταμένη παραλία κ.τ.λ.
Αφού δώσουμε τη γενική εντύπωση θα χρειαστεί να εστιάσουμε σ' ένα σημείο απ' όπου θα ξεκινήσουμε την περιγραφή μας.
Στη συνέχεια θα πρέπει να ακολουθήσουμε μια διαδρομή, μια πορεία, για να δώσουμε και τις υπόλοιπες λεπτομέρειες. Με άλλα λόγια θα περιγράφουμε από τα αριστερά προς τα δεξιά ή και το αντίθετο, από πάνω προς τα κάτω ή με όποια άλλη διαδρομή φαίνεται πως είναι λογική.
Ακολουθώντας αυτά τα απλά βήματα και προσέχοντας τις επιμέρους λεπτομέρειες, θα έχουμε ένα άριστο περιγραφικό κείμενο.
Στο περιγραφικό κείμενο, εφόσον θα πρέπει να παρουσιάσουμε ένα αντικείμενο και θα πρέπει να πούμε τα χαρακτηριστικά του αναγκαστικά θα χρησιμοποιήσουμε ουσιαστικά και επίθετα (ως επιθετικοί προσδιορισμοί ή κατηγορούμενα). Τα ουσιαστικά μας βοηθούν στο να αναφέρουμε ένα επιμέρους στοιχείο, π.χ. μύτη, μαλλιά, χείλη, ενώ τα επίθετα, για να δώσουμε το ιδιαίτερο γνώρισμα του κάθε στοιχείου. Και τα δύο προφανώς τα συνοδεύουν και οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί. Π.χ. πολύ σγουρά μαλλιά, μύτη γαμψή.
Τα ρήματα συνήθως μπαίνουν στον ενεστώτα και στον αόριστο. Μπαίνουν στον ενεστώτα, όταν περιγράφουμε κάτι που βλέπουμε αυτή τη στιγμή, ενώ μπαίνουν στον αόριστο, όταν περιγράφουμε κάτι που είδαμε στο παρελθόν, π.χ. Η μύτη της είναι/ήταν μικρή. Τα πιο συνηθισμένα ρήματα είναι το είναι και το έχει.
Περιγραφικά κείμενα θα βρούμε:
στη λογοτεχνία,
στα ταξιδιωτικά περιοδικά, όταν περιγράφουν κάποια τοποθεσία,
στα περιοδικά ή στα βιβλία τέχνης, π.χ. ζωγραφική, γλυπτική, αρχιτεκτονική κ.τ.λ.,
σε επιστημονικά περιοδικά, π.χ. φυσικής, χημείας, μαθηματικών κ.τ.λ.,
στα σχολικά βιβλία, π.χ. φυσικής, μαθηματικών, ιστορίας κ.τ.λ.
στην εγκυκλοπαίδεια, όταν περιγράφουν κάποιο ζώο, φυτό, αντικείμενο κ.τ.λ.,
στα διαφημιστικά φυλλάδια, όταν περιγράφουν το αντικείμενο που διαφημίζουν.
Γενικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα περιγραφικά κείμενα βρίσκονται παντού.
Τα είδη των περιγραφικών κειμένων είναι πάμπολλα και εξαρτώνται από το αντικείμενο που περιγράφουν, αν αυτό είναι συγκεκριμένο π.χ. άνθρωπος - πρόσωπο, ζώο, φυτό, πτηνό, έργο τέχνης, κτίριο (σπίτι, σχολείο, εκκλησία κ.ά), εσωτερική περιγραφή χώρου (δωμάτιο, κουζίνα κ.ά), αντικείμενο τεχνολογίας (κινητό τηλέφωνο), τοπίο (ακτή, πόλη, πλατεία, πάρκο κ.ά) μνημείο (άγαλμα, μνημείο πεσόντων κ.ά), έπιπλο, ή αφηρημένο, (το δικαστικό σύστημα) αλλά και φαινόμενα (δελτίο καιρού) ή καταστάσεις (περιγραφή πειράματος, συνταγή μαγειρικής) κ.τ.λ.
Καθένα από τα παραπάνω αποτελεί και ξεχωριστό είδος περιγραφικού κειμένου που έχει τις δικές του τεχνικές. Με άλλα λόγια άλλες πληροφορίες θα πρέπει να δώσουμε περιγράφοντας ένα κτίριο και άλλες περιγράφοντας ένα ζώο, άλλες μιλώντας για τον καιρό κι άλλες για το δικαστικό σύστημα. Πάντως όλα τα είδη που αναφέρονται σε κάτι συγκεκριμένο στηρίζονται στις βασικές αρχές που αναφέραμε στην αρχή, δηλ. α) γενική εντύπωση, β) εστίαση σ' ένα σημείο, γ) διαδοχική περιγραφή των υπόλοιπων λεπτομερειών ακολουθώντας μια συγκεκριμένη πορεία. Στα περιγραφικά κείμενα που αναφέρονται σε καταστάσεις, για παράδειγμα σε μια συνταγή, ακολουθούμε κυρίως τη χρονική σειρά των πράξεων.
Μπορείς να διαλέξεις είτε από τους παρακάτω δεσμούς είτε από τον κατάλογο στην κορυφή της σελίδας το είδος περιγραφικού κειμένου που σε ενδιαφέρει.