Ο Σωκράτης ερμηνεύει την αλληγορία του σπηλαίου. Η παιδεία είναι αναγκαία για την ψυχή και τον πολίτη: αφυπνίζει την ψυχή για να μάθει αυτό που ήδη γνωρίζει (από την πρότερη ζωή της στον υπερουράνιο τόπο). Είναι η περιαγωγή της ψυχής από τα αισθητά στα νοητά, από τα πάθη στην αρετή, από τη φύση στις Ιδέες· δεν είναι απλώς μάθηση αλλά μεταστροφή της όλης ύπαρξης. Ο εξαναγκασμός της παιδείας είχε υπονοηθεί στην αλληγορία, κατά τη βίαιη και επώδυνη έξοδο του απελευθερωμένου στην κακοτράχαλη ανηφόρα, και εκφράζεται σε πολλές μορφές της εκπαίδευσης (στη γυμναστική, τη μουσική, τον χορό)· έχει σκοπό να υποτάξει και να μεταμορφώσει τις άλογες δυνάμεις της ψυχής.
ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ
ΠΛΑΤΩΝ, Πολιτεία 518b-519a
Δεῖ δή, εἶπον, ἡμᾶς τοιόνδε νομίσαι περὶ αὐτῶν, εἰ ταῦτ’ ἀληθῆ· τὴν παιδείαν οὐχ οἵαν τινὲς ἐπαγγελλόμενοί φασιν εἶναι τοιαύτην καὶ εἶναι. Φασὶ δέ που οὐκ ἐνούσης ἐν τῇ ψυχῇ ἐπιστήμης σφεῖς ἐντιθέναι, οἷον τυφλοῖς ὀφθαλμοῖς ὄψιν ἐντιθέντες.
Φασὶ γὰρ οὖν, ἔφη.
Ὁ δέ γε νῦν λόγος, ἦν δ’ ἐγώ, σημαίνει ταύτην τὴν ἐνοῦσαν ἑκάστου δύναμιν ἐν τῇ ψυχῇ καὶ τὸ ὄργανον ᾧ καταμανθάνει ἕκαστος, οἷον εἰ ὄμμα μὴ δυνατὸν ἦν ἄλλως ἢ σὺν ὅλῳ τῷ σώματι στρέφειν πρὸς τὸ φανὸν ἐκ τοῦ σκοτώδους, οὕτω σὺν ὅλῃ τῇ ψυχῇ ἐκ τοῦ γιγνομένου περιακτέον εἶναι, ἕως ἂν εἰς τὸ ὂν καὶ τοῦ ὄντος τὸ φανότατον δυνατὴ γένηται ἀνασχέσθαι θεωμένη· τοῦτο δ’ εἶναί φαμεν τἀγαθόν. Ἦ γάρ;
Ναί.
Τούτου τοίνυν, ἦν δ’ ἐγώ, αὐτοῦ τέχνη ἂν εἴη, τῆς περιαγωγῆς, τίνα τρόπον ὡς ῥᾷστά τε καὶ ἀνυσιμώτατα μεταστραφήσεται, οὐ τοῦ ἐμποιῆσαι αὐτῷ τὸ ὁρᾶν, ἀλλ’ ὡς ἔχοντι μὲν αὐτό, οὐκ ὀρθῶς δὲ τετραμμένῳ οὐδὲ βλέποντι οἷ ἔδει, τοῦτο διαμηχανήσασθαι.
Ἔοικεν γάρ, ἔφη.
Αἱ μὲν τοίνυν ἄλλαι ἀρεταὶ καλούμεναι ψυχῆς κινδυνεύουσιν ἐγγύς τι εἶναι τῶν τοῦ σώματος —τῷ ὄντι γὰρ οὐκ ἐνοῦσαι πρότερον ὕστερον ἐμποιεῖσθαι ἔθεσι καὶ ἀσκήσεσιν— ἡ δὲ τοῦ φρονῆσαι παντὸς μᾶλλον θειοτέρου τινὸς τυγχάνει, ὡς ἔοικεν, οὖσα, ὃ τὴν μὲν δύναμιν οὐδέποτε ἀπόλλυσιν, ὑπὸ δὲ τῆς περιαγωγῆς χρήσιμόν τε καὶ ὠφέλιμον καὶ ἄχρηστον αὖ καὶ βλαβερὸν γίγνεται.
|
Τότε, είπα, αν τούτα 'δω είναι αληθινά, πρέπει κι εμείς να παραδεχθούμε το εξής σχετικά με αυτά: Οτι η παιδεία δεν είναι ό,τι ισχυρίζονται γι' αυτήν κάποιοι, οι οποίοι έχουν για επάγγελμά τους την εκπαίδευση. Ισχυρίζονται δηλαδή ότι μέσα στην ψυχή δεν υπάρχει γνώση κι ότι κατά κάποιον τρόπο τη γνώση την βάζουν αυτοί στην ψυχή, περίπου σαν να έβαζαν όραση σε μάτια τυφλών. Το ισχυρίζονται πράγματι, είπε. Απεναντίας, η τωρινή διερεύνησή μας, είπα εγώ, δείχνει αυτή τη δύναμη της γνώσης που καθένας έχει μέσα στην ψυχή του, κι επίσης το εργαλείο, με το οποίο καθένας φθάνει στη μάθηση. Οπως ακριβώς αν δεν υπήρχε άλλος τρόπος να στρέφει κανείς τα μάτια του από το σκοτάδι στο φως παρά μόνο στρέφοντας ολόκληρο το σώμα, έτσι πρέπει να στραφεί με ολόκληρη την ψυχή από την περιοχή του γίγνεσθαι προς την άλλη πλευρά, ώσπου να γίνει ικανή η ψυχή να αντέχει να αντικρύζει το ον και το πιο φωτεινό από το ον· και ισχυριζόμαστε ότι αυτό είναι το Αγαθό. Δεν είναι έτσι; Ναι. Επομένως η παιδεία, είπα εγώ, θα είναι η τέχνη για αυτό το πράγμα, για τη μεταστροφή της ψυχής, με ποιον τρόπο δηλαδή η μεταστροφή θα συντελεστεί όσο το δυνατόν ευκολότερα και αποτελεσματικότερα, όχι πώς θα εμφυτευθεί στο όργανο αυτό η δύναμη της όρασης, αλλά θεωρώντας δεδομένο ότι το όργανο διαθέτει αυτή τη δύναμη κι ότι απλώς δεν είναι στραμμένο στη σωστή κατεύθυνση και δεν κοιτάζει προς τα εκεί που θα έπρεπε, να μηχανευτεί η τέχνη της παιδείας έναν τρόπο ώστε αυτό να κατορθωθεί. Έτσι φαίνεται, είπε. Οι άλλες, τώρα, αρετές, που γενικώς χαρακτηρίζονται ως αρετές της ψυχής, φαίνεται ότι είναι κάπως κοντά στο σώμα —γιατί στ' αλήθεια, ενώ πρωτύτερα δεν υπήρχαν στην ψυχή, ύστερα, με τον εθισμό και την άσκηση, εμφυτεύονται σ' αυτήν—, ενώ η φρόνηση κι η γνώση φαίνεται να ριζώνει σε κάτι ασυγκρίτως πιο θεϊκό που ποτέ δεν χάνει τη δύναμή του αλλά που με τη μεταστροφή γίνεται χρήσιμο και ωφέλιμο, κι άλλοτε πάλι άχρηστο και βλαβερό.
(μετάφραση Ν. Μ. Σκουτερόττουλος) |
Πρέπει λοιπόν, αν είν' αυτά αληθινά, να παραδεχτούμε πως η παιδεία δεν είναι τέτοια όπως την λένε πως είναι μερικοί που την έχουν επάγ-γελμά τους. Γιατί ισχυρίζονται πως επιστήμη δεν υπάρχει μέσα στην ψυχή, αλλά αυτοί την βάζουν, όπως σαν να βάζουν σε τυφλούς την όραση. Αυτό πραγματικώς λένε. Ενώ ο δικός μας τώρα ο λόγος Θέλει να πει, πως ο καθένας έχει μέσα στην ψυχή του τη δύναμη να μαθαίνει και το κατάλληλο για τη μάδηση όργανο· και όπως, αν δεν ήταν δυνατό να γίνει διαφορετικά, δα έπρεπε να στρέφει κανείς το μάτι του με όλο μαζί το σώμα του από το σκοτεινό στο φωτεινό, έτσι πρέπει να στρέφει γύρω κι αυτή τη δύναμη και το όργανο της με όλη μαζί την ψυχή του από εκείνο που γίνεται προς το καθαυτό ον, ώσπου να κατορθώσει επί τέλους να ατενίζει, χωρίς να υποφέρει, το φωτεινότατο του όντος, που εμείς λέμε πως αυτό είναι το αγαθό· δεν είν' έτσι; Ναι. Αυτής λοιπόν της περιστροφής θα ήταν τέχνη η παιδεία, με ποιο τρόπο να καταφέρει να μεταστραφεί όσο μπορεί ευκολότερα και ωφελιμότερα η ψυχή, όχι για να της βάλει κανείς μέσα της τη δύναμη να βλέπει, γιατί αυτή την έχει, άλλα για να διορθώσει την κατεύθυνση της, που δεν είναι σωστά στραμμένη ούτε βλέπει εκεί που έπρεπε. Έτσι φαίνεται. Οι άλλες λοιπόν αρετές που λένε της ψυχής φαίνεται να είναι επάνω κάτω όχι πολύ διαφορετικές από του σώματος· γιατί, ενώ πραγματικώς δεν υπάρχουν από μιας αρχής, τις αποκτά κανείς ύστερα με το συνηθισμό και με την άσκηση· ενώ η αρετή της φρόνησης φαίνεται πως έχει κάποια θεϊκότερη απ' όλα τ' άλλα φύση, που ποτέ δε χάνει τη δύναμη της και που αναλόγως της περιαγωγής της άλλοτε γίνεται ωφέλιμη και χρήσιμη και άλλοτε απεναντίας άχρηστη και βλαβερή.
(μετάφραση Ι. Γρυπάρης) |
οὐκ ἐνούσης ἐν τῇ ψυχῇ ἐπιστήμης / τὴν ἐνοῦσαν ἑκάστου δύναμιν ἐν τῇ ψυχῇ: Ο Πλάτων δεν πιστεύει ότι ο άνθρωπος αποκτά τη γνώση ως πληροφορία που λαμβάνει χώρα έξωθεν, αλλά ότι την ανακαλύπτει και την παράγει μέσα του. Γι’ αυτό και αυτήν την έντονα βιωματική γνωστική διαδικασία την ονομάζει συμβολικά ἀνάμνησιν (Φαίδων 76a).
ὁ φανός, -ή, -όν: φωτεινός, λαμπρός. Η λέξη σκοτώδης, που ακολουθεί, είναι αντίθετη. Η συνηθισμένη στον Πλάτωνα αντίθεση ανάμεσα στο φως και το σκοτάδι λειτουργεί συμβολικά για την αντίθεση παιδείας – απαιδευσίας (έλλειψη παιδείας).
τὸ ὄν: Θα κατανοήσουμε καλύτερα αυτήν την ουσιαστικοποιημένη μετοχή του εἰμί, αν σκεφτούμε ότι αποδίδει την υπαρκτική σημασία του ρήματος. Το ὂν είναι το υπαρκτό. Η αναζήτηση του αληθινά υπαρκτού αποτέλεσε εξ αρχής για τη φιλοσοφία μέγα ερώτημα, το λεγόμενο οντολογικό ερώτημα: τὸ πάλαι τε καὶ νῦν καὶ ἀεὶ ζητούμενον καὶ ἀεὶ ἀπορούμενον, τί τὸ ὄν (Αριστοτέλης, Μετὰ τὰ φυσικά 1028b24). Αυτό που υπάρχει πραγματικά είναι μόνο οι Ιδέες, όχι τα αισθητά.
ἀγαθόν : Από τον πλούτο των αναφορών του Πλάτωνα στην πολυσήμαντη λέξη ἀγαθόν, εδώ να τονιστεί μόνο ότι ο φιλόσοφος ταυτίζει το αληθινά υπαρκτό με το αγαθό, ακριβέστερα με την Ιδέα του Αγαθού.
περιαγωγή μεταστροφή. Η λέξη έχει φιλοσοφική
βαρύτητα, διότι δείχνει πως η γνώση και η παιδεία, καθώς στρέφεται στον κόσμο,
οφείλει να έχει πάντα καθολικό χαρακτήρα και να μην εξαντλείται σε προσέγγιση
από μία επιμέρους οπτική γωνία. Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται και η χρήση του
δεοντολογικού ρηματικού επιθέτου περιακτέον, το οποίο όμως δεν προτρέπει
απλώς σε μια ευρύτερη θέαση αλλά αποβλέπει σε μια μεταστροφή της ψυχής από τον
κόσμο των αισθήσεων προς τον κόσμο των Ιδεών. Πρόκειται, όπως και στην περίπτωση
της παιδείας, για μια στροφή όλης της ύπαρξης προς τον «ήλιο», προς το αγαθό
–για μια επώδυνη πορεία. Λίγο παρακάτω (521d) ο Πλάτων θα ονομάσει την άνοδο της
ψυχής προς το όντως Ον, «μεταστροφή/επιστροφή της ψυχής από μια νυχτερινή μέρα
στην αληθινή μέρα» –και αυτή είναι η «αληθινή φιλοσοφία».
ἔθος καὶ ἄσκησις: Ο φιλόσοφος τονίζει ότι οι αρετές της ψυχής δεν
προϋπάρχουν μέσα μας αλλά γεννιούνται και προάγονται μέσω του εθισμού και της
άσκησης, μιας εξωτερικής δηλαδή διαδικασίας. Και ότι, αντίθετα, η διανοητική
ικανότητα του ανθρώπου, η φρόνησις, αποτελεί ένα εσωτερικό δεδομένο. Σε επόμενες
Διδακτικές Ενότητες (1215) θα δούμε ότι και ο Αριστοτέλης αποδίδει στον εθισμό
και την έμπρακτη εξάσκηση καθοριστικό ρόλο για την ανάπτυξη της ηθικής αρετής.
Ενδεικτικές δραστηριότητες
Α. Τι λέει το κείμενο;
- Το απόσπασμα βασίζεται στη σύγκριση των εννοιών παιδεία και εκπαίδευση. Ποια χαρακτηριστικά γνωρίσματα αποδίδει στην εκπαίδευση και ποια στην παιδεία;
- Πώς βοηθά η παιδεία την ψυχή του ανθρώπου να προσεγγίσει το Αγαθό;
- Με ποια αρετή της η ψυχή θα πραγματοποιήσει τη μεταστροφή που επιζητεί ο Πλάτων; Σε τι διαφέρει αυτή η αρετή από τις υπόλοιπες αρετές της ψυχής;
Β. Ας εμβαθύνουμε στο νόημα του κειμένου
- Κεντρική θέση στο απόσπασμα έχει η έννοια της περιαγωγῆς. Αφού συγκεντρώσετε και μελετήσετε όλα τα χαρακτηριστικά που της αποδίδει ο φιλόσοφος, να προβληματιστείτε για το αν οι σύγχρονοι εκπαιδευτικοί θεσμοί περιλαμβάνουν αντίστοιχες λειτουργίες.
- Ο πλατωνικός Σωκράτης αποφαίνεται: η ανθρώπινη φρόνησις έχει αμφίσημο χαρακτήρα, είτε χρήσιμο/ωφέλιμο είτε άχρηστο/βλαβερό. Να αναπτύξετε τη δική σας θέση.
Γ. Για τη γλώσσα του κειμένου
- Σε ποια λέξη της προηγούμενης περιόδου του κειμένου λειτουργεί ως επεξήγηση η έκφραση τὴν παιδείαν οὐκ εἶναι τοιαύτην; Ποια λέξη προσδιορίζει η δευτερεύουσα πρόταση οὐχ οἵαν τινὲς ἐπαγγελλόμενοί φασιν εἶναι; Πώς απέδωσαν την περίοδο αυτή οι δύο μεταφραστές;
- Να μελετήσετε τις τρεις σύντομες απαντήσεις του Γλαύκωνα, του συνομιλητή του Σωκράτη. Να αναζητήσετε στα ίδια τα λεγόμενα του Σωκράτη τον λόγο για τον οποίο οι απαντήσεις του Γλαύκωνα αποκλιμακώνονται ως προς τη βεβαιότητα που εκφράζουν.
Παράλληλα κείμενα
| 1. ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ, Επιστολή στον Ηρόδοτο, 38 |
Η Επιστολή στον Ηρόδοτο αποτελεί σύνοψη της φυσικής θεωρίας του Επίκουρου, του ατομισμού του που είναι επηρεασμένος από τις ιδέες του Δημόκριτου (περ.460περ.370 π.Χ.). Στο απόσπασμα εκθέτει μερικές μεθοδολογικές αρχές για την πορεία της έρευνας της αλήθειας.
Ηρόδοτε, πρέπει πρώτα να ορίσουμε επακριβώς τις έννοιες που συνδέονται με τις λέξεις, ώστε να μπορούμε —με αναφορά σε αυτές τις έννοιες— να εκφέρουμε κρίσεις σχετικά με τις γνώμες, τις έρευνες ή τις απορίες μας. και να μην αφήνουμε όλα τα πράγματα αξεκαθάριστα, γιατί οι αποδείξεις μας θα χάνονται στο άπειρο, ούτε να χρησιμοποιούμε κούφιες λέξεις. Γιατί είναι ανάγκη το πρωταρχικό νόημα κάθε λέξης να είναι φανερό και να μην χρειάζεται πρόσθετη απόδειξη, εφόσον θέλουμε να έχουμε κάποιο συγκεκριμένο σημείο αναφοράς, όταν ερευνούμε, προβληματιζόμαστε ή εικάζουμε. Επίσης, θα πρέπει να στηριζόμαστε εξ ολοκλήρου στις αισθήσεις μας και συγκεκριμένα στις άμεσες παραστάσεις είτε του νου είτε κάποιου άλλου κριτηρίου [των επιμέρους αισθήσεων], καθώς και στα υπαρκτά αισθήματά μας [την ηδονή και τον πόνο], προκειμένου με βάση αυτά να μπορούμε να εκφέρουμε κρίσεις τόσο για όσα περιμένουν εμπειρική επιβεβαίωση όσο και για τα άδηλα πράγματα [που δεν γίνονται αντιληπτά από τις αισθήσεις].
(μετάφραση Γ. Ζωγραφίδης)
Ενδεικτική δραστηριότητα
Ποια είναι τα πρώτα βήματα για να ερευνήσουμε κάποιο ζήτημα σύμφωνα με τον Επίκουρο; Υπάρχουν ομοιότητες και διαφορές σε σχέση με όσα αναφέρονται στο πλατωνικό απόσπασμα;
| 2. ΖΑΝ ΖΑΚ ΡΟΥΣΟ, Αιμίλιος ή Περί αγωγής |
Ο Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) στο έργο του Αιμίλιος ή Περί αγωγής (1762) εκθέτει τις απόψεις του για τη διαπαιδαγώγηση του μελλοντικού πολίτη, την οποία θεμελιώνει στην απομάκρυνση του παιδιού από τις αρνητικές επιδράσεις της κοινωνίας, ώστε να επανακτήσει την έμφυτη ανθρώπινη αγαθότητά του και την ελευθερία του. Στο βιβλίο καταγράφεται ένα είδος διαλόγου ανάμεσα στον Αιμίλιο, έναν φανταστικό μαθητή, και τον παιδαγωγό του.
Ας δούμε τι πρέπει να κάνουμε για να παραμείνουμε στον δρόμο της φύσης.
Τα παιδιά όχι μόνο δεν έχουν περιττές δυνάμεις αλλά ούτε καν αρκετές για όλα όσα τους ζητά η φύση. Πρέπει λοιπόν να τους επιτρέψουμε τη χρήση όσων δυνάμεων τους δίνει, και τις οποίες δεν θα μπορούσαν να καταχρασθούν παραπάνω απ' ό,τι πρέπει. Πρώτο αξίωμα.
Πρέπει να τα βοηθάμε και να αντικαθιστούμε ό,τι τους λείπει, είτε σε νοημοσύνη, είτε σε δύναμη, ό,τι σχετίζεται με φυσική ανάγκη. Δεύτερο αξίωμα.
Πρέπει, όταν τους προσφέρουμε βοήθεια, να περιοριζόμαστε αποκλειστικά στο πραγματικά ωφέλιμο, χωρίς να παραχωρούμε άνευ λόγου το παραμικρό ή σε φαντασία ή σε επιθυμία δίχως λογική. Διότι η φαντασία δεν θα τα βασανίσει καθόλου, όταν δεν προκαλέσουμε ποτέ τη γέννησή της, δεδομένου ότι δεν προέρχεται από τη φύση. Τρίτο αξίωμα.
Πρέπει να μελετήσουμε προσεκτικά τη γλώσσα τους και τα νοήματά τους, ώστε, στην ηλικία που δεν ξέρουν καν να κρύβουν κάτι, να διακρίνουμε στις επιθυμίες τους τι προέρχεται από τη φύση και τι από την κοινή γνώμη. Τέταρτο αξίωμα.
Το πνεύμα αυτών των κανόνων είναι να παρέχουμε στα παιδιά περισσότερη αληθινή ελευθερία και λιγότερο δεσποτισμό, να τα αφήνουμε να κάνουν κάτι μόνα τους κι όχι να το απαιτούν από τον άλλο. Έτσι, συνηθίζοντας νωρίς να περιορίζουν τις επιθυμίες στις δυνάμεις τους, θα νιώσουν ελάχιστα τη στέρηση εκείνου που δεν θα είναι στο χέρι τους να κάνουν.
(μετάφραση Π. Γκέκα)
Ενδεικτικές δραστηριότητες
- Μπορείτε να αναγνωρίσετε ομοιότητες και διαφορές ανάμεσα στα αξιώματα που παραθέτει ο Ρουσό και στην παιδεία όπως την περιγράφει ο Πλάτων;
- Για ποιον λόγο ο Ρουσό χαρακτηρίζει «αξιώματα» τις οδηγίες αγωγής που θέτει; Ποιο βασικό χαρακτηριστικό έχει ένα αξίωμα;
Κείμενο αυτενέργειας
| ΠΡΟΚΛΟΣ, Εἰς πρῶτον Εὐκλείδου Στοιχείων βιβλίον, 67.20-68.18 |
Ο Πρόκλος (412-485 μ.Χ.) ήταν νεοπλατωνικός φιλόσοφος και συγγραφέας εκτενών υπομνημάτων σε έργα του Πλάτωνα αλλά και σε επιστημονικά έργα. Στον πρόλογο του υπομνήματός του στο πρώτο βιβλίο των Στοιχείων, όπου περιλαμβάνεται το παρακάτω χωρίο, συνδυάζει τα μαθηματικά με τη φιλοσοφία και αναφέρεται στην ιστορία της γεωμετρίας από τους Αιγυπτίους και τον Θαλή (7ος -6ος αι. π.Χ.) έως τον Ευκλείδη (4ος -3ος αι. π.Χ.).
Ἑρμότιμος δὲ ὁ Κολοφώνιος τὰ ὑπ’ Εὐδόξου προηυπορημένα καὶ Θεαιτήτου προήγαγεν ἐπὶ πλέον καὶ τῶν στοιχείων πολλὰ ἀνεῦρε καὶ τῶν τόπων τινὰ συνέγραψεν. Φίλιππος δὲ ὁ Μενδαῖος, Πλάτωνος ὢν μαθητὴς καὶ ὑπ’ ἐκείνου προτραπεὶς εἰς τὰ μαθήματα, καὶ τὰς ζητήσεις ἐποιεῖτο κατὰ τὰς Πλάτωνος ὑφηγήσεις καὶ ταῦτα προύβαλλεν ἑαυτῷ, ὅσα ᾤετο τῇ Πλάτωνος φιλοσοφίᾳ συντελεῖν. Οἱ μὲν οὖν τὰς ἱστορίας ἀναγράψαντες μέχρι τούτου προάγουσι τὴν τῆς ἐπιστήμης ταύτης τελείωσιν.
Οὐ πόλυ δὲ τούτων νεώτερός ἐστιν Εὐκλείδης ὁ τὰ στοιχεῖα συναγαγὼν καὶ πολλὰ μὲν τῶν Εὐδόξου συντάξας, πολλὰ δὲ τῶν Θεαιτήτου τελεωσάμενος, ἔτι δὲ τὰ μαλακώτερον δεικνύμενα τοῖς ἔμπροσθεν εἰς ἀνελέγκτους ἀποδείξεις ἀναγαγών. Γέγονε δὲ οὗτος ὁ ἀνὴρ ἐπὶ τοῦ πρώτου Πτολεμαίου· καὶ γὰρ ὁ ᾿Αρχιμήδης ἐπιβαλὼν καὶ τῷ πρώτῳ μνημονεύει τοῦ Εὐκλείδου, καὶ μέντοι καί φασιν ὅτι Πτολεμαῖος ἤρετό ποτε αὐτόν, εἴ τίς ἐστιν περὶ γεωμετρίαν ὁδὸς συντομωτέρα τῆς στοιχειώσεως· ὁ δὲ ἀπεκρίνατο, μὴ εἶναι βασιλικὴν ἀτραπὸν ἐπὶ γεωμετρίαν.
• Λεξιλόγιο
ὑφήγησις: καθοδήγηση, οδηγία, νουθεσία.
ἀνέλεγκτος (<ἐλέγχω): 1. ανεξέταστος, ανεξέλεγκτος· μη κατάδικος, 2. αναντίλεκτος, μη αντικρουόμενος.
ἀτραπός, η (<τρέπω): μονοπάτι, δρόμος
Ενδεικτικές δραστηριότητες
- Ποια είναι η σχέση που έχει ο Φίλιππος με την επιστήμη;
- Να μεταφράσετε το απόσπασμα: Οὐ πόλυ δὲ τούτων νεώτερός […] ἐπὶ γεωμετρίαν.
- Να σκεφτείτε τι προσθέτουν στο νόημα του κειμένου οι παρακάτω δευτερεύουσες προτάσεις. Να
αναγνωρίσετε τη συντακτική λειτουργία τους:
α) ὅσα ᾤετο τῇ Πλάτωνος φιλοσοφίᾳ συντελεῖν.
β) ὅτι Πτολεμαῖος ἤρετό ποτε αὐτόν.
γ) εἴ τίς ἐστιν περὶ γεωμετρίαν ὁδὸς συντομωτέρα τῆς στοιχειώσεως. - Να σκεφτείτε τι προσθέτουν στο νόημα του κειμένου οι δύο συγκρίσεις με τα παραθετικά α) νεώτερος και β) συντομωτέρα. Ποιοι όροι συγκρίνονται;