ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ
Ερημωμένα χωριά
Το παρακάτω απόσπασμα ανήκει στην ποιητική σύνθεση Η τελευταία π. α. εκατονταετία. O Ρίτσος έγραψε το ποίημα το 1942, ως άμεση αντίδραση στα σύγχρονα ιστορικά γεγονότα (πτώση του αλβανικού μετώπου, γερμανοϊταλική Κατοχή, προμηνύματα της Αντίστασης), το δημοσίευσε ωστόσο πολύ αργότερα, το 1961. Στο απόσπασμα αποτυπώνεται με ρεαλιστικό τρόπο η θλιβερή υποχώρηση του ελληνικού στρατού, κατά την οποία όμως, παρά τις δυσκολίες, διατηρούνται η ελπίδα και το αγωνιστικό φρόνημα.
Η Κατοχή [πηγή: ΙΜΕ]
Η Αντίσταση [πηγή: ΙΜΕ]
Ερημωμένα χωριά, ξεροπόταμα σ' ένα ανελέητο ξερό καλοκαίρι. Βομβαρδισμένες εκκλησιές. Ένας άσπρος άνεμος σφύριζε σαν τον τρελό ψάλτη που τραγούδαγε άγρια τροπάρια μες στο ντουφεκίδι κι ο παπάς με τις μπότες του σκοτωμένου αξιωματικού σήκωνε τα ράσα του και πηδούσε το φράχτη. Στους τοίχους ήταν σβησμένα τα συνθήματα. Υπόκωφοι* κανονιοβολισμοί στο βάθος, χαμηλά στον ορίζοντα η σιγαλιά του χαμένου πολέμου. Ένα άλογο σκοτωμένο στην πλαγιά. Είχε κολλήσει ο πάγος το παπούτσι στην κάλτσα, την κάλτσα στο πόδι. Θα ξανάρθουμε - είπαν. Και δίχως πόδια θα ξανάρθουμε. Τρίζαν οι αραποσιτιές* παράξενα σα να μας σκίζαν τα χαρτιά με τα πατριωτικά τραγούδια μας σα να μας σκίζαν τις σημαίες μας. Δυο λιγνά* σύγνεφα 82 κρέμονταν πάνου στο βουνό σα δυο πλεξούδες σκόρδο δίπλα σ' ένα τζάκι σ' ένα βομβαρδισμένο σπίτι. Να κρύψουμε τούτο το φως μη μας το πάρουνε κι αυτό - πού να το κρύψουμε; - είπε. O άλλος κοιτούσε τα νύχια του. Νύχτωνε. Κατέβηκαν ξυστά, τοίχο τοίχο. Σκύψαν πήραν τον ίσκιο τους και κουκουλώθηκαν. Χάθηκαν. Μονάχα τα τσιγάρα τους μακριά πότε πότε μια κόκκινη λάμψη. |
Γ. Ρίτσος, Ποιήματα, τόμ. 1, Κέδρος
Τάσσος (Αναστάσιος Αλεβίζος), ΟΧΙ
Λεξιλόγιο
* υπόκωφοι: μακρινοί, μόλις που
ακούγονταν * αραποσιτιές:
καλαμποκιές * λιγνά: μικρά
Παράλληλα Κείμενα
Ποιήματα του Γ. Ρίτσου (παράλληλα κείμενα) [πηγή: Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού]
Γιάννης Ρίτσος, «Η τελευταία Π.Α. εκατονταετία»
Γιάννης Ρίτσος, «Τη ρωμιοσύνη μην την κλαις»
Οδυσσέας Ελύτης, «Πορεία προς το μέτωπο»
ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ
1. Η ποιητική συλλογή γράφτηκε το 1942, δημοσιεύτηκε όμως το 1961. Σκεφτείτε ποιοι πιθανοί λόγοι εμπόδισαν τον ποιητή να δημοσιεύσει τα ποιήματά του.
2. Βρείτε τις παρομοιώσεις του κειμένου και εξηγήστε τη σημασία τους.
3. Πώς οργανώνεται αφηγηματικά το απόσπασμα; Ποια πρόσωπα και σε ποια σημεία εμφανίζονται να μιλούν στο απόσπασμα; Τι εξυπηρετεί η εναλλαγή ανάμεσα στη φωνή του αφηγητή και στη φωνή των προσώπων;
4. Συγκρίνετε τις εικόνες κατάρρευσης του αλβανικού μετώπου που δίνει ο Ρίτσος με τις εικόνες της δύσκολης πορείας προς το μέτωπο που περιγράφουν ο Ελύτης, ο Ξεφλούδας και ο Μπεράτης.
Διάβασε για τη ζωή και το έργο του εδώ. Κατέβασε σύντομο βιογραφικό . Δες και παρακάτω στο Υλικό.
ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ
Πολεμικό τοπίο Αίσθηση ήττας
Αντοχή και ψυχική δύναμη των ηττημένων
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Το απόσπασμα αποτελεί μια ρεαλιστική ποιητική περιγραφή της υποχώρησης των νικημένων Ελλήνων στρατιωτών που εγκαταλείπουν το αλβανικό μέτωπο. Την πρώτη στροφική ενότητα του αποσπάσματος συγκροτεί μια σειρά από εικόνες, που είναι ως επί το πλείστον ονοματικές προτάσεις και παρατάσσονται η μία μετά την άλλη, χωρίς αυστηρή νοηματική συνοχή (π.χ., ενώ στην αρχή του αποσπάσματος ο χρόνος είναι το «ανελέητο ξερό καλοκαίρι», στην αρχή της δεύτερης στροφικής ενότητας μεταφερόμαστε προφανώς σε μια ανάμνηση του πολεμικού χειμώνα στα αλβανικά βουνά, «Είχε κολλήσει ο πάγος το παπούτσι στην κάλτσα»). Όλες αυτές οι εικόνες αποδίδουν παραστατικά την ερήμωση, την καταστροφή και τον θάνατο που προκάλεσε ο πόλεμος. Ωστόσο, στη δεύτερη στροφική ενότητα βλέπουμε ότι οι νικημένοι στρατιώτες, αν και είναι εξουθενωμένοι, διατηρούν ακόμη το κουράγιο και την ελπίδα ότι κάποτε θα επιστρέψουν ξανά στο πεδίο της μάχης, προσπαθώντας να διαφυλάξουν το «φως» από τον κατακτητή. Στη δεύτερη ενότητα πρέπει να προσεχτεί η προβολή και η ανάδειξη της φωνής των στρατιωτών με τη χρήση του πρώτου πληθυντικού προσώπου, ενώ μέχρι εκείνο το σημείο το απόσπασμα είναι καθαρά αφηγηματικό. Στο τέλος του αποσπάσματος οι στρατιώτες χάνονται, απομένει όμως η κόκκινη λάμψη των τσιγάρων τους, μια υποβλητική εικόνα που συμβολίζει την αντοχή και την απόφασή τους να αντισταθούν με κάθε τρόπο.
Γιάννης Ρίτσος:
Επίσημη ιστοσελίδα:
Αφιέρωμα στον Γ. Ρίτσο [πηγή: Εθνικό Κέντρο Βιβλίου]
Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού
Βιογραφία, βιβλιογραφία, εργογραφία, Εθνικό Κέντρο Βιβλίου
Εποχές και Συγγραφείς. Γιάννης Ρίτσος (βίντεο) [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ]
Βιογραφία, Βιβλιογραφία, Εργογραφία, Κριτικά Κείμενα, Πολιτιστικός Θησαυρός Ελληνικής Γλώσσας
Βιογραφία, εργογραφία, Συμφραστικός Πίνακας, Ψηφίδες, Ανεμόσκαλα
Γιάννης Ρίτσος, εκπαιδευτική τηλεόραση
Μελοποιημένα ποιήματα στο stixoi.info
Τάσσος (Αλεβίζος Αναστάσιος)
στην Εθνική Πινακοθήκη
στη ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΛΑΡΙΣΑΣ ΜΟΥΣΕΙΟ Γ.Ι. ΚΑΤΣΙΓΡΑ
στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων
στο Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης Δήμου Ροδίων
στο ΝΙΚΙΑΣ
στο paleta art
,
Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.
Οι ήρωες του ποιήματος είναι:
Τα γεγονότα του ποιήματος διαδραματίζονται:
Τα γεγονότα του ποιήματος γίνονται/έγιναν:
Η γλώσσα του ποιήματος είναι:
Ο στίχος του ποιήματος είναι:
Το μέτρο του ποιήματος είναι:
Το ποίημα μπορεί να χωριστεί στις εξής ενότητες:
...