ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Βιογραφίες Ανθολογούμενων Λογοτεχνών στα βιβλία Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γυμνασίου - Λυκείου


Εμπειρίκος Ανδρέας (1901-1975)


Ανδρέας Εμπειρίκος

Σύντομο βιογραφικό για σχολική χρήση Κατέβασε σε αρχείο

Γεννήθηκε στη Βραΐλα της Ρουμανίας και έζησε πολλά χρόνια στη Γαλλία και στην Αγγλία. Σπούδασε Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Λονδίνο και Οικονομικές Επιστήμες στην Ελβετία. Το 1926 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου μυήθηκε στην Ψυχανάλυση κοντά στο R. Laforgue, ήρθε σε επαφή με τις θεωρίες του Χέγκελ, του Μαρξ και του Έγκελς, γνωρίστηκε με τον Αντρέ Μπρετόν και μπήκε στον κύκλο των υπερρεαλιστών. Το 1935 ο Εμπειρίκος πραγματοποίησε την πρώτη διάλεξη για τον υπερρεαλισμό στην Ελλάδα στην αίθουσα Ατελιέ και με τον τίτλο «Υπερρεαλισμός, μια νέα ποιητική Σχολή», ενώ οργάνωσε επίσης έκθεση με έργα υπερρεαλιστών ζωγράφων στο σπίτι του. Το 1935 κυκλοφόρησε την ποιητική του συλλογή Υψικάμινος που έμελλε να επηρεάσει όλη την κατοπινή ποιητική παραγωγή. Από το 1935 ως το 1951 ασχολήθηκε επαγγελματικά με την ψυχανάλυση και υπήρξε ιδρυτικό μέλος της πρώτης ελληνικής ψυχαναλυτικής ομάδας.

 

Θεωρείται ο πρώτος υπερρεαλιστής ποιητής. Στα ποιήματα του χρησιμοποίησε την «αυτόματη γραφή» και έτσι αποδέσμευσε από το υποσυνείδητο έναν πλούτο από εικόνες χωρίς λογική συνέχεια αλλά γεμάτες από γοητεία. Έγραψε στην καθαρεύουσα.

Επιμέλεια: Σοφία Δασκαλάκη

 

Ανθολογούνται στα σχολικά βιβλία:

Ο κορυδαλλός

Τριαντάφυλλα στο παράθυρο

[Τρία αποσπάσματα]

Ηχώ

 

 

Εκτενέστερα βιογραφικά

 

Ο πρώτος Έλληνας υπερρεαλιστής ποιητής. Γεννήθηκε στη Βράιλα της Ρουμανίας και έζησε πολλά χρόνια στη Γαλλία και στην Αγγλία. Πολυδιαβασμένος, έχει μελετήσει ειδικά φιλοσοφία και ψυχανάλυση. Το 1935 κυκλοφόρησε την ποιητική συλλογή Υψικάμινος που, παρά τις αντιδράσεις του αναγνωστικού κοινού, έμελλε άμεσα ή έμμεσα να επηρεάσει όλη την κατοπινή ποιητική παραγωγή. Στα ποιήματα αυτά ο Εμπειρίκος χρησιμοποίησε την «αυτόματη γραφή» και έτσι αποδέσμευσε από το υποσυνείδητο έναν πλούτο από εικόνες χωρίς λογικό ειρμό αλλά γεμάτες από γοητεία. Δέκα χρόνια αργότερα εκδίδει μια καινούρια ποιητική συλλογή, την Ενδοχώρα (1945), όπου ξεπερνώντας τον άκρατο υπερρεαλισμό και την αυτόματη γραφή φτάνει σε μια λυρική έκφραση, πλημμυρισμένη από την ευδαιμονία της ελευθερίας. Άλλα έργα: Γραπτά ή Προσωπική Μυθολογία (1960), Ο Δρόμος (1974), Αργώ ή Πλους Αεροστάτου (1980), Οκτάνα (1980). Έγραψε και πεζογραφήματα (Ο Μέγας Ανατολικός, Ζεμφύρα ή το Μυστικόν της Πασιφάης). Μετά το 1960 έδωσε και μερικά νεότερα ποιήματα: Οι Λέξεις, Ο Δρόμος.

 

Πηγή: Σχολικό βιβλίο β' λυκείου

 

Ο Ανδρέας Εμπειρίκος γεννήθηκε στη Μπραΐλα της Ρουμανίας γιος του εφοπλιστή και πολιτικού Λεωνίδα Εμπειρίκου από την Άνδρο και της ρωσικής καταγωγής Στεφανίας Κυδωνιέως. Από το 1902 ως το 1908 έζησε στη Σύρο. Το 1908 εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στην Αθήνα, όπου ο πατέρας του ίδρυσε την Εθνική Ατμοπλοΐα Ελλάδος, ενώ διατηρούσε επαφή με τη Ρωσία ως το 1914. Τέλειωσε το Γυμνάσιο στην Αθήνα και υπηρέτησε στο Ναυτικό. Σπούδασε Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Λονδίνο και Οικονομικές Επιστήμες στην Ελβετία. Στο Λονδίνο έμεινε από το 1921 ως το 1925 εργαζόμενος παράλληλα με τις σπουδές του στις επιχειρήσεις της οικογένειάς του. Το 1926 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου μυήθηκε στην Ψυχανάλυση κοντά στο R.Laforgue, ήρθε σε επαφή με τις θεωρίες του Χέγκελ, του Μαρξ και του Έγκελς, γνωρίστηκε με τον Αντρέ Μπρετόν και μπήκε στον κύκλο των υπερρεαλιστών. Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα (1931) εργάστηκε στα ναυπηγεία Βασιλειάδη ως το 1935 (ταξίδεψε την περίοδο αυτή με ένα φορτηγό πλοίο του πατέρα του στα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας).

Στην Αθήνα σχετίστηκε στενά με τους επίσης προσανατολισμένους προς τον υπερρεαλισμό ποιητές Ελύτη, Καλαμάρη και Εγγονόπουλο. Το 1935 ο Εμπειρίκος πραγματοποίησε την πρώτη διάλεξη για τον υπερρεαλισμό στην Ελλάδα στην αίθουσα Ατελιέ και με τον τίτλο «Υπερρεαλισμός, μια νέα ποιητική Σχολή», ενώ οργάνωσε επίσης έκθεση με έργα υπερρεαλιστών ζωγράφων στο σπίτι του. Τον ίδιο χρόνο πρωτοεμφανίστηκε στον λογοτεχνικό χώρο από τις στήλες του περιοδικού Ελληνικά Γράμματα, όπου δημοσίευσε την ποιητική συλλογή Υψικάμινος. Ακολούθησαν συνεργασίες του στα περιοδικά Τετράδιο, Εποχές, Πάλι, Λωτός, Τραμ και Ηριδανός. Το 1954 εξέδωσε την Ενδοχώρα και ακολούθησαν τα Γραπτά ή Προσωπική Μυθολογία (1960), Αrgo (1967) και Ο Δρόμος (1974). Από το 1935 ως το 1951 ασχολήθηκε επαγγελματικά με την ψυχανάλυση και υπήρξε ιδρυτικό μέλος της πρώτης ελληνικής ψυχαναλυτικής ομάδας, η οποία έγινε δεκτή (1948-1949) από τη Γαλλική Ψυχαναλυτική Εταιρεία (ο Εμπειρίκος έγινε μέλος της το 1950). Το 1940 παντρεύτηκε τη Μάτση Χατζηλαζάρου, από την οποία πήρε διαζύγιο το 1946. Το 1941 υπηρέτησε στο αλβανικό μέτωπο για δύο μήνες, το 1944 συλλήφθηκε από την πολιτοφυλακή του ΕΑΜ και οδηγήθηκε ως όμηρος στην Κρώρα, από όπου κατάφερε τελικά να διαφύγει. Το 1947 παντρεύτηκε τη Βιβίκα Ζήση, με την οποία απέκτησε ένα γιο τον Λεωνίδα. Κατά τη διάρκεια της ζωής του παρακολούθησε ψυχαναλυτικά συνέδρια στη Ζυρίχη και το Άμστερνταμ και έδωσε πολλές διαλέξεις. Το 1962 ταξίδεψε στη Ρωσία μαζί με τον Οδυσσέα Ελύτη και τον γιατρό Σπηλιόπουλο στη Ρωσία, μετά από πρόσκληση του συνδέσμου Ε.Σ.Σ.Δ. - Ελλάς. Πέθανε στην Κηφισιά το 1975 από καρκίνο του πνεύμονα.

Ο Ανδρέας Εμπειρίκος στάθηκε ο εισηγητής του υπερρεαλισμού στην Ελλάδα (με ορόσημο την Υψικάμινο) και ένας από τους πρώτους έλληνες ψυχαναλυτές. Έντονη επίδραση στη σκέψη του και τη γραφή του άσκησε η φροϋδική θεωρία, η οποία μαζί με τα υπερρεαλιστικά μηνύματα τον οδήγησε στο να υιοθετήσει μια γραφή που βασίζεται στον ελεύθερο συνειρμό και την άμεση έκφραση συναισθημάτων χωρίς τη διαμεσολάβηση της λογικής σκέψης ( τη λεγόμενη αυτόματη γραφή). Ένα μεγάλο μέρος του έργου του παρέμεινε ανέκδοτο ως τον θάνατό του ενώ μέχρι σήμερα πολλά κείμενά του παραμένουν αδημοσίευτα ή αποσπασματικά δημοσιευμένα στον Τύπο.

 

Εργογραφία

 

Ι.Ποίηση

• Υψικάμινος. Αθήνα, Κασταλία, 1935.

• Ενδοχώρα · 1934-1937. Αθήνα, Το τετράδιο, 1945.

• Ρωμύλος και Ρώμος · ή Άνθρωποι εν πλω εις μητρικήν αγκάλην. Αθήνα, Το τετράδιο, 1947.

• Γραπτά · ή Προσωπική Μυθολογία. Αθήνα, Δίφρος, 1960.

• Ο δρόμος. Θεσσαλονίκη, Τραμ, 1974.

• Οκτάνα. Αθήνα, Ίκαρος, 1980.

• Αι γενεαί πάσαι ή Η σήμερον ως αύριον και ως χθες. Αθήνα, Άγρα, 1984.

• Ες Ες Ερ Ρωσία.

• Ζεμφύρα ή το μυστικόν της Πασιφάης. Αθήνα, Άγρα, 1998.

ΙΙ.Πεζογραφία

• Αργώ · ή Πλους αεροστάτου · Υψικάμινος · επιμέλεια Δημήτρης Καλοκύρης. Αθήνα, Ύψιλον, 1980.

• Ο Μέγας Ανατολικός1-8· Φιλολογική επιμέλεια Γιώργης Γιατρομανωλάκης. Αθήνα, Άγρα, 1990-1992.

ΙΙΙ.Μεταφράσεις

• Πάμπλο Πικάσσο, Τα τέσσερα κοριτσάκια · Θεατρικό έργο σε έξι πράξεις. Αθήνα, Άγρα, 1979.

ΙV. Συγκεντρωτικές εκδόσεις

• Ποιήματα. Αθήνα, Γαλαξίας, 1962 (Βιβλιοθήκη ελλήνων και ξένων συγγραφέων) 1. Για αναλυτικότερα εργογραφικά στοιχεία για τον Ανδρέα Εμπειρίκο, βλ. Βούρτσης Ιάκωβος Μ., Βιβλιογραφία Ανδρέα Εμπειρίκου (1935-1984). Αθήνα, Ε.Λ.Ι.Α., 1984.

 

Πηγή: Ε.ΚΕ.ΒΙ



 

στις Ψηφίδες, Πρόσωπα και θέματα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Ανδρέας Εμπειρίκος [πηγή: Πρόσωπα και θέματα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα)]

στον Πολιτιστικό Θησαυρό της Ελληνικής Γλώσσας ΠΟΘΕΓ

στο ΕΚΕΒΙ ΕΚΕΒΙ

στο Βιβλιοnet Βιβλιοnet

αναγνώσεις ποιημάτων στο Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού

στη Βικιπαίδεια Βικιπαίδεια

μελοποιημένα ποιήματα στο stixoi.info stixoi

ΤΑΙΝΙΕΣ

εκπομπή ΕΠΟΧΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΕΡΤ

εκπομπή ΑΝΔΡΕΑΣ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ ΕΡΤ

εκπομπή ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ ΕΡΤ

εκπομπή Η ΔΕ ΠΟΛΙΣ ΕΛΑΛΗΣΕΝ ΕΡΤ