Τα πάθη της βροχής, Κική Δημουλά, Λογοτεχνία Γ' Γυμνασίου

ΚΙΚΗ ΔΗΜΟΥΛΑ

Τα πάθη της βροχής

Το ποίημα ανήκει στη συλλογή Το λίγο του κόσμου (1971). Το συναίσθημα της μοναξιάς από την απουσία ενός αγαπημένου προσώπου αναδύεται μέσα από τη μελαγχολική ατμόσφαιρα του ποιήματος. Η ποιήτρια, δημιουργώντας μια υποβλητική ατμόσφαιρα, δίνει στο πραγματικό μια άλλη διάσταση: ο μονότονος ήχος της βροχής που ακούγεται μέσα στη νύχτα, καθρεφτίζοντας τη συναισθηματική της κατάσταση, μεταμορφώνεται στη λέξη που εκείνη επιθυμεί να προφέρει.

Εν μέσω λογισμών και παραλογισμών
άρχισε κι η βροχή να λιώνει τα μεσάνυχτα
μ' αυτόν τον νικημένο πάντα ήχο
σι, σι, σι.
Ήχος συρτός, συλλογιστός, συνέρημος,
ήχος κανονικός κανονικής βροχής.
Όμως ο παραλογισμός
άλλη γραφή κι άλλην ανάγνωση
μου 'μαθε για τους ήχους.
Κι όλη τη νύχτα ακούω και διαβάζω τη βροχή,
σίγμα πλάι σε γιώτα, γιώτα κοντά στο σίγμα,
κρυστάλλινα ψηφία που τσουγκρίζουν
και μουρμουρίζουν ένα εσύ, εσύ, εσύ.
Κάθε σταγόνα κι ένα εσύ,
όλη τη νύχτα
ο ίδιος παρεξηγημένος ήχος,
αξημέρωτος ήχος,
αξημέρωτη ανάγκη εσύ,
βραδύγλωσση βροχή,
σαν πρόθεση ναυαγισμένη
κάτι μακρύ να διηγηθεί
και λέει μόνο εσύ, εσύ,
νοσταλγία δισύλλαβη,

225

ένταση μονολεκτική,
το ένα εσύ σαν μνήμη,
το άλλο σαν μομφή
και σαν μοιρολατρία,
τόση βροχή για μια απουσία,
τόση αγρύπνια για μια λέξη,
πολύ με ζάλισε απόψε η βροχή
μ' αυτή της τη μεροληψία
όλο εσύ, εσύ, εσύ,
σαν όλα τ' άλλα να 'ναι αμελητέα
και μόνο εσύ, εσύ, εσύ.

Κ. Δημουλά, Το λίγο του κόσμου, Στιγμή

Παράλληλα Κείμενα
Μ. Μαλακάσης, «Ανοιξιάτικη μπόρα»
Γ. Πατίλης, «Μπορώ ακόμα και μιλώ μαζί σου
Μιχ. Γκανάς, [Βροχή ψιχαλιστή...]

Λευτέρης Κανακάκις, 17 Ιουλίου 1967
Δείτε τον πίνακα σε μεγάλη ανάλυση στην Εθνική Πινακοθήκη

226

ΕΡΓΑΣΙΕΣ

Με ποιον τρόπο δημιουργείται η εντύπωση του ακούσματος της λέξης «εσύ»;
Εντοπίστε τις παρηχήσεις που υπάρχουν μέσα στο ποίημα και εξετάστε τη λειτουργία τους.
Παρόλο που επαναλαμβάνεται η λέξη «εσύ», το ποίημα έχει περισσότερο τη μορφή μονολόγου. Από ποια στοιχεία διαπιστώνεται και πώς συμβάλλει αυτή η μορφή στη δημιουργία του μελαγχολικού κλίματος που κυριαρχεί στο ποίημα;
«…βραδύγλωσση βροχή…εσύ»: Τι θα ήταν αυτό που θα μπορούσε να διηγηθεί η βροχή; Επινοήστε μια δική σας ιστορία, λαμβάνοντας υπόψη σας τη συναισθηματική κατάσταση του ποιητικού υποκειμένου.

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Εντοπίστε και σχολιάστε τις προσωποποιήσεις που υπάρχουν στο ποίημα.

2. Βρείτε τις ειρωνικές αποχρώσεις της γλώσσας και εξετάστε τον μηχανισμό της αποστασιοποίησης, μέσα από τον οποίο η ποιήτρια αποφεύγει την άμεση έκθε¬ση των βιωμάτων και των συναισθημάτων της.

ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Συζητήστε στο μάθημα της Φυσικής και της Χημείας για τη δημιουργία της βροχής, για τα είδη της, καθώς και για τις επιπτώσεις μεγάλων περιόδων βροχόπτωσης στο κλίμα της χώρας και στη διάθεση των ανθρώπων.

Γιώργος Γκολφίνος, Σελίδες ημερολογίου Β' (λεπτομέρεια)

Κική Δημουλά (1931-2020)

Κική Δημουλά

Διάβασε για τη ζωή και το έργο της εδώ. Κατέβασε σύντομο βιογραφικό . Δες και παρακάτω στο Υλικό.

Στο ποίημα αυτό η Κική Δημουλά δημιουργεί ένα αριστοτεχνικό παιχνίδι υποβολής μέσα από ένα πλέγμα κατάλληλων λέξεων και συμβολισμών. Η βροχή δίνει το έναυσμα για την έκφραση των συναισθημάτων που κυριαρχούν στο ποιητικό υποκείμενο. Το μονότονο άκουσμα της βροχής και το ασύνδετο σχήμα του ποιήματος δημιουργούν μια μουσική και υποβλητική ατμόσφαιρα. Η παρήχηση του σι μετατρέπεται «εν μέσω λογισμών και παραλογισμών» σε επανάληψη της λέξης «εσύ.» Πρόκειται για την «άλλη γραφή κι άλλην ανάγνωση», η οποία αποκαλύπτει την ένταση του ψυχικού άλγους που γεννά η απουσία του αγαπημένου προσώπου. Το ποιητικό υποκείμενο παρατηρεί τη βροχή, αλλά στην ουσία προβάλλει πάνω της τα δικά του συναισθήματα. Τα επίθετα «συλλογιστός», «συνέρημος» (ήχος), «βραδύγλωσση» (βροχή) αποδίδουν ιδιότητες εμψύχων και συμβάλλουν στη συμβολιστική έκφραση των ψυχικών καταστάσεων που βιώνει το υποκείμενο στη διάρκεια μιας «αξημέρωτης νύχτας». Παρά την επανάληψη του δεύτερου ενικού προσώπου της προσωπικής αντωνυμίας, απουσιάζει το δεύτερο πρόσωπο του ρήματος. Στην ουσία έχουμε ένα μονόλογο, μια εξομολόγηση ψυχής, που βιώνει τόσο έντονα την απουσία και τη μοναξιά, ώστε φτάνει στο σχήμα της υπερβολής: «κάθε σταγόνα και ένα εσύ». Οι εκφράσεις «αξημέρωτη ανάγκη», «πρόθεση ναυαγισμένη» «σαν μοιρολατρία» δείχνουν ότι λείπει η ελπίδα για επικοινωνία και αλλαγή της κατάστασης. Ωστόσο, παρά την έκφραση της συναισθηματικής φόρτισης και της αδιέξοδης επιθυμίας, η ποιήτρια δεν παραδίδεται στο μελόδραμα, στην άκρατη συναισθηματολογία. Διατηρεί από την αρχή μια κριτική στάση («παραλογισμός», «παρεξηγημένος ήχος»), ενώ η έκφρασή της παίρνει ειρωνικές αποχρώσεις ιδιαίτερα στο τέλος του ποιήματος. Αντί για μια δραματική κορύφωση προτιμά την αποστασιοποιημένη, αλλά ίσως περισσότερο δραστική λύση. Η βροχή εντέλει το παρακάνει με αυτή την ατέρμονη και κουραστική της επιμονή: «πολύ με ζάλισε απόψε η βροχή / μ' αυτή της τη μεροληψία». Η Κική Δημουλά χρησιμοποιεί και εδώ την ειρωνική γλώσσα και την παράδοξη ισορροπία ανάμεσα στο πάθος και τη λογική, τα στοιχεία δηλαδή που δίνουν ένα ιδιαίτερο ύφος στην ποίησή της. Η κατακλείδα του ποιήματος: «σαν όλα τ' άλλα να είναι αμελητέα / και μόνο εσύ, εσύ, εσύ» αποφορτίζει τη βαριά ατμόσφαιρα, αλλά διατηρεί τον ρυθμό και τη γοητεία της ποιητικής γραφής.

Κική Δημουλά
Η σελίδα της ποιήτριας στο facebook
Βιογραφικό σημείωμα [πηγή: Εθνικό Κέντρο Βιβλίου]
στο Βιβλιοnet
Η δε πόλις ελάλησεν. Αθήνα - Κική Δημουλά (βίντεο) [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ]
Βικιπαίδεια
στο Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού
μελοποιημένα ποιήματα στο stixoi.info