ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ξένων γλωσσών

  Δωρεάν μαθήματα Ξένων γλωσσών στον Ιστό

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΣΕ ΗΧΟ  

   ΟΜΗΡΟΥ... ΑΓΓΛΙΚΑ!    Spik Inglish?

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΞΕΝΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ ΣΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ

Μαθήματα χωρίς σύνορα με ψηφιακό εκπαιδευτικό  περιεχόμενο

Παγκόσμια Ημέρα  Ξεναγού

Πολλαπλογλωσσία Μάθε, παιδί μου, γλώσσες ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΚΟΥΖΕΛΗ

Η τάση που επικρατεί σήμερα στην Ευρώπη- και την οποία, προς το παρόν, υποτιμά η Ελλάδα- είναι η... πολλαπλογλωσσία Η κατάκτηση μιας ή δύο ξένων γλωσσών σε επίπεδο φυσικού ομιλητή, κάτι που αποτελούσε ως τώρα στόχο της ξενόγλωσσης εκπαίδευσης, δεν είναι αρκετή στο σύγχρονο πολυπολιτισμικό περιβάλλον της κινητικότητας και των έντονων αλλαγών, υποστηρίζουν οι ειδικοί. Ο νέος όρος λοιπόν που επιστρατεύθηκε για να περιγράψει την τάση που επικρατεί σήμερα στην Ευρώπη σε ό,τι αφορά τη γνώση ξένων γλωσσών είναι «πολλαπλογλωσσία».
«Η ανάπτυξη δεξιοτήτων σε πολλές διαφορετικές γλώσσες και η χρήση τους στην επικοινωνία αποτελεί πλέον τη βάση για τον διαπολιτισμικό διάλογο, την κοινωνική συνοχή, την ενίσχυση της δημοκρατίας και την οικονομική πρόοδο» είπε ο Βάλντεμαρ Μαρτινιούκ, εκτελεστικός διευθυντής του Ευρωπαϊκού Κέντρου Σύγχρονων Γλωσσών (ΕΚΣΓ) του Συμβουλίου της Ευρώπης, σε ανοιχτή συζήτηση με θέμα «Οι νέοι και οι ξένες γλώσσες: Εκπαιδευτικές προκλήσεις και επαγγελματικές προοπτικές», που διοργανώθηκε χθες στο Ινστιτούτο Γκαίτε στην Αθήνα, από το ελληνικό παράρτημα της Ενωσης Μορφωτικών Ινστιτούτων της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕUΝΙC).
Με αυτούς τους στόχους ευθυγραμμίζεται η ενιαία εθνική γλωσσική εκπαιδευτική πολιτική και σχεδιάζεται η αναβάθμιση της ξενόγλωσσης εκπαίδευσης στα σχολεία της χώρας. Από τις πρώτες εμπειρίες από τα 800 δημοτικά με Ενιαίο Αναμορφωμένο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα προκύπτει πάντως ότι στα νέα προγράμματα γλωσσομάθειας δυσκολότερα προσαρμόζονται οι γονείς, σύμφωνα με την κυρία Βασιλική Δενδρινού, επιστημονική υπεύθυνη νέων προγραμμάτων για την ξενόγλωσση εκπαίδευση του υπουργείου Παιδείας.
Οι έλληνες γονείς θεωρούν ότι γνωρίζουν τι πρέπει να διδαχθεί το παιδί τους σε κάθε γλώσσα, πώς να τη διδαχθεί και πότε θα έχει «τελειώσει» με μια γλώσσα, αποκτώντας πτυχίο, και αντιστέκονται στη γλωσσική εκπαίδευση μέσω βιωματικών δραστηριοτήτων ή άλλων μέσων και χωρίς συγκεκριμένο εγχειρίδιο, επειδή αισθάνονται ανασφάλεια, ενώ υποτιμούν τη δημόσια εκπαίδευση σε σχέση με την ιδιωτική. Στον νέο κόσμο των πολλαπλών γλωσσών που δημιουργείται, αισιόδοξες πάντως είναι οι δηλώσεις του κ. Μαρτινιούκ για το μέλλον των «μικρών» γλωσσών, όπως η ελληνική: «Είναι εκείνες που εκτιμώνται πλέον περισσότερο στον ακαδημαϊκό και στον επαγγελματικό χώρο όπου η αγγλική δεν αποτελεί προσόν γιατί θεωρείται δεδομένη» είπε, ενώ τόνισε τη σημασία κάθε γλώσσας ως εργαλείου σκέψης και έκφρασης συναισθημάτων, παράγοντα που λαμβάνεται υπόψη στις πολιτικές προώθησης και υποστήριξης της γλωσσομάθειας στην Ευρώπη ανεξάρτητα από το οικονομικό ενδιαφέρον και τον αριθμό των ομιλητών κάθε γλώσσας.

Τα οφέλη από την εκμάθηση ξένων γλωσσών Επιμέλεια: Μαίρη Μπιμπή

Η εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας μπορεί να διευρύνει την οπτική μας για τον κόσμο, υποστηρίζει βρετανική μελέτη που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό έντυπο Psychological Science.
Επιστημονική ομάδα του Πανεπιστημίου του Λάνκαστερ, με επικεφαλής τον Ψυχογλωσσολόγο Δρ Πάνο Αθανασόπουλο, διαπίστωσε ότι τα δίγλωσσα άτομα έχουν περισσότερη ευελιξία σκέψης και αξιοποιούν καλύτερα τα θετικά στοιχεία κάθε κουλτούρας.
Η Επιστήμη εξετάζει ήδη από τη δεκαετία του ’40 τον τρόπο που η μητρική γλώσσα επηρεάζει τον τρόπο σκέψης του ατόμου. Τις τελευταίες δεκαετίες διάφορες μελέτες έχουν δείξει ότι, ανάλογα με την μητρική γλώσσα ενός ανθρώπου, αυτός τείνει να εστιάζει και να προσέχει διαφορετικά πράγματα γύρω του. Για παράδειγμα, οι ρωσόφωνοι ξεχωρίζουν πιο γρήγορα τις αποχρώσεις του μπλε από τους αγγλόφωνους.
Βέβαια, οι σκεπτικιστές έχουν αντιτείνει ότι οι όποιες διαφορές δεν αφορούν την επίδραση της ίδιας της γλώσσας, αλλά αντανακλούν ευρύτερες πολιτισμικές διαφορές.
Στην παρούσα βρετανική μελέτη, που εστίασε σε άτομα που μιλούσαν αγγλικά και γερμανικά αποδεικνύεται ότι η γλώσσα όντως επηρεάζει τον τρόπο σκέψης. Σύμφωνα με τον Δρ Αθανασόπουλο, στο ερώτημα «αν μπορούν δύο μυαλά να συνυπάρχουν στο ίδιο πρόσωπο;» η απάντηση είναι κατά κάποιο τρόπο θετική, εφόσον αυτός ο άνθρωπος μιλάει δύο γλώσσες καλά.
Ο ερευνητής κάνοντας πειράματα με την ομάδα των δίγλωσσων εθελοντών, παρατήρησε ότι οι γλωσσικές διαφορές επηρεάζουν τον τρόπο που οι άνθρωποι βλέπουν τα πράγματα γύρω τους. Για παράδειγμα, αν ένας γερμανόφωνος δει ένα βίντεο με κάποιον να περπατά, είναι πολύ πιθανότερο, από ό,τι ένας αγγλόφωνος, να εκτιμήσει ότι αυτός ο άνθρωπος έχει ένα συγκεκριμένο στόχο και κατευθύνεται προς αυτόν. Γενικότερα, οι γερμανόφωνοι εστιάζουν περισσότερο στην πιθανή έκβαση (αποτέλεσμα - στόχο) μιας πράξης ή δραστηριότητας, ενώ οι αγγλόφωνοι στην ίδια την πράξη.
Όταν κάποιος είναι δίγλωσσος (ή πολύγλωσσος), τότε αλλάζει οπτική γωνία για τα πράγματα ανάλογα με τη γλώσσα που κάθε φορά χρησιμοποιεί και η οποία είναι πιο ενεργή στο μυαλό του. Τα πειράματα έδειξαν ότι ένας δίγλωσσος είναι σε θέση να αλλάζει τον τρόπο θέασης των πραγμάτων γύρω του τόσο γρήγορα, όσο αλλάζει γλώσσα ομιλίας.
Σύμφωνα με τον Δρ Αθανασόπουλο, η δεύτερη γλώσσα μπορεί να παίξει υποσυνείδητα σημαντικό ρόλο στη δημιουργία διαφορετικών πλαισίων αντίληψης για τον κόσμο. «Μιλώντας και μια άλλη γλώσσα πέραν της μητρικής, έχει κανείς μια εναλλακτική θέαση του κόσμου. Μπορείς να ακούσεις μουσική από ένα ηχείο ή να την ακούσεις στέρεο. Το ίδιο συμβαίνει και με τη γλώσσα», εξηγεί.

Στα θρανία για τη γλώσσα του αύριο Στην Ελλάδα της κρίσης πληθαίνουν οι νέοι που σπεύδουν σε φροντιστήρια για να µάθουν κινεζικά και να αποκτήσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στην αγορά εργασίας.

Όταν η εκμάθηση της ξένης γλώσσας αρχίζει από το σπίτι     

Οι γλώσσες μάς πηγαίνουν μακριά      

Η γλωσσομάθεια είναι το εθνικό χόμπι μας, Οι Ελληνες έχουμε έφεση στην εκμάθηση ξένων γλωσσών και η έρευνα του Ευρωβαρόμετρου μας το αναγνωρίζει

«ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ»

«Μικρός ΟΗΕ»! 118 γλώσσες μιλούν τα σχολεία μας

Ευρωπαϊκή Ημέρα Γλωσσών

ΚΟΡΥΦΗ

Ταχύτερη εκμάθηση ξένων γλωσσών με...φυσική άσκηση  Θεοδώρα Τσώλη 
Τα μαθήματα ξένων γλωσσών μπορεί στο μέλλον να συνοδεύονται από…γυμναστικές ασκήσεις. Και αυτό διότι, όπως δείχνει μια νέα μελέτη ειδικών του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ για τις Ανθρώπινες Γνωστικές Επιστήμες και τις Επιστήμες του Εγκεφάλου στη Λειψία της Γερμανίας, ο άνθρωπος μαθαίνει ευκολότερα μια ξένη γλώσσα όταν οι λέξεις «συντροφεύονται» από κινήσεις.

Χείρα βοηθείας στη μνήμη Οι ερευνητές οι οποίοι χρησιμοποίησαν στο πλαίσιο της μελέτης τους λειτουργική μαγνητική τομογραφία (fMRI), είδαν ότι η «δραματοποίηση» των λέξεων βοηθά τη μνήμη δημιουργώντας μια πολυπλοκότερη αναπαράσταση της κάθε λέξης η οποία και οδηγεί στο να ανασύρεται ευκολότερα η λέξη αυτή από το κατάλληλο «ντουλαπάκι» του εγκεφάλου, όταν χρειαστεί. Οι ειδικοί σημειώνουν μάλιστα ότι αδημοσίευτα ακόμη αποτελέσματα δοκιμών μέσα σε «πραγματικές» τάξεις εκμάθησης ξένων γλωσσών δείχνουν πως η μέθοδος μπορεί πράγματι να επιταχύνει τη διαδικασία κατάκτησης της ξένης γλώσσας στα σχολεία.

Δείτε τα 10 κόλπα για να μάθετε μία ξένη γλώσσα !

Ο Matthew Youlden όπως θα δείτε και στο πιο κάτω βίντεο μιλάει άπταιστα εννέα γλώσσες ενώ καταλαβαίνει άλλες δέκα γλώσσες. Πιο κάτω παρουσιάζουμε τις συμβουλές του για να μάθουμε μία ξένη γλώσσα

είναι διαφορετικό αν απαντήσεις γιατί θέλω να εντυπωσιάσω τους φίλους μου με τα γαλλικά μου και είναι άλλο αν χρειάζεσαι τη ρωσική γλώσσα για την έρευνά σου στο πανεπιστήμιο.
2.Ρίξε βουτιά
Τι σημαίνει αυτό; Μην πλατσουρίσετε, βουτήξτε στη γλώσσα, μιλάτε γι αυτήν κάθε μέρα. Ακόμη και μία μικρή φράση, μία πρόταση, ένας μικρός διάλογος καθημερινά είναι μεγάλο κέρδος
3.Βρες συνέταιρο στη …βουτιά
Είναι πολύ πιο εύκολο αν υπάρχει και άλλος ένας, φίλος ή συγγενής που θα θέλει και αυτός να μάθει μαζί σου τη γλώσσα που επέλεξες. Η συνεργασία δίνει ώθηση, σε ξεσκαλώνει, δεν σε κάνει να βαρεθείς και μαθαίνεις πιο εύκολα.
4.Κράτα το θέμα “ζεστό”
Κάντε τη συζήτηση στόχο σας, αυτό θα σας βοηθήσει και δεν θα χαθείτε στα βιβλία. Αν δεν χρησιμοποιείς τη γλώσσα δεν λέει, να τη χρησιμοποιείς στην καθημερινότητα, θες να μάθεις π.χ. Γαλλικά; πήγαινε σε ένα γαλλικό εστιατόριο, επισκεφθείτε το γαλλικό ινστιτούτο, μπείτε σε ένα γαλλικό σάιτ κ.λπ
5.Κοιτάξτε να το χαρείτε!
Κοιτάξτε να το χαρείτε, ακούστε π.χ. γαλλικά τραγούδια, προσπαθήστε να τα τραγουδήσετε ή να τα μεταφράσετε, ζωγραφίστε στα γαλλικά, γράψτε ένα ποίημα στα γαλλικά. Αν δεν παίξετε δεν θα μάθετε.
6.Κάντε σαν παιδί
Δεν σας λέμε να αρχίσετε το κλάμα στο εστιατόριο ή να πασαλιφτείτε με σοκολάτα, αλλά σκεφτείτε πως μαθαίνουν τα παιδιά. Δεν είναι θέμα ηλικίας είναι θέμα αντιμετώπισης όπως δεν φοβούνται να κάνουν λάθη, θέλουν να παίξουν με τη γλώσσα, δεν έχουν και τόσο αυτοσυνείδηση του τι κάνουν. Μαθαίνουμε από τα λάθη μας. Ολοι περιμένουμε ότι τα παιδιά κάνουν λάθη ενώ η ενήλικες όχι, αυτό είναι ταμπού, ξεπεράστε το.
Στην εκμάθηση της ξένης γλώσσας δεν είναι κακό να παραδεχόμαστε ότι δεν ξέρουμε αυτό ή εκείνο, η παραδοχή αυτή είναι το κλειδί.
7.Πείτε αντίο στην άνεση
Η προθυμία να κάνετε λάθη σημαίνει ότι είσαστε έτοιμοι να βάλετε τον εαυτό σας σε ενοχλητική κατάσταση. Αυτό μπορεί να φαντάζει τρομακτικό αλλά είναι ο μόνος τρόπος για να αναπτυχθείτε και να βελτιωθείτε. Οσα και να μάθετε δεν θα μπορέσετε ποτέ να μιλήσετε τη γλώσσα αν δεν μιλήσετε σε ξένους / άγνωστους, αν δεν ζητήσετε οδηγίες για κάτι, αν δεν παραγγείλετε φαγητό, αν δεν προσπαθήσετε να πείτε ένα αστείο. Οσο πιο συχνά το κάνετε αυτό τόσο πιο πολύ αφήνετε την ασυλία του ενήλικα. Στην αρχή θα υπάρξουν δυσκολίες στην προφορά, τη γραμματική, το συντακτικό αλλά και οι γηγενείς μιλάνε με το δικό τους τρόπο, με το δικό τους συναίσθημα και αυτό πρέπει να πάρετε.
8.Ακούστε
Στις περισσότερες περιπτώσεις πρέπει να ακούσετε πριν μάθετε να μιλάτε. Κάθε γλώσσα ακούγεται παράξενα την πρώτη φορά που την ακούς αλλά όσο πιο πολύ την ακούς τόσο πιο οικία γίνεται και πιο εύκολα μπορείς να τη μιλήσεις.
9.Παρατηρήστε άλλους να μιλούν
Οι ξένες γλώσσες απαιτούν διαφορετική θέση της γλώσσας, των χειλιών και του λαιμού. Η προσφορά δεν είναι μόνο πνευματική αλλά και φυσική. Αν είναι δύσκολο να ακούσετε έναν ντόπιο να μιλάει τη γλώσσα του ακούστε την ξένη γλώσσα από την τηλεόραση ή από το διαδίκτυο.
10.Μίλα μόνος σου.
Είναι από τις λίγες φορές που δεν θα υπάρξει απορία αν είσαι στα λογικά σου. Αν μιλάτε στον ευατό σας θα συντηρήσετε λέξεις και φράσεις στο μυαλό σας. https://www.youtube.com/watch?v=z-tTFKra3Ik&feature=player_embedded 

5 χρήσιμες συμβουλές για να μάθετε πιο εύκολα μια ξένη γλώσσα Τάνια Γκίνη

Είτε πρόκειται για την εκμάθηση μιας βασικής γλώσσας (Αγγλικά ή Γαλλικά) σε μικρή ηλικία, συνήθως, είτε για μια γλώσσα που πάντα σου έκανε εντύπωση και ήθελες να μάθεις ή αναγκάζεσαι να μάθεις λόγω μετανάστευσης (γιατί παίζει και αυτό το σκηνικό στις μέρες μας), υπάρχουν κάποια «τρικ» που θα σε βοηθήσουν να εξοικειωθείς πιο γρήγορα με τη διαφορετική γλώσσα και εντέλει να την μάθεις πιο εύκολα.

Σε λίγο καιρό δεν θα ξεχωρίζεις από τους γηγενείς κατοίκους της χώρας στην οποία γεννήθηκε η γλώσσα που μαθαίνεις!

ΚΟΡΥΦΗ

Η «Βαβέλ» βρίσκεται στο μυαλό μας  Επιμέλεια Σάκης Μαλαβάκης

Η πολυγλωσσία αποτελεί ανάγκη αλλά και επιδίωξη των περισσότερων νέων, οι οποίοι ακούσια ξαναγράφουν τους κανόνες της επικοινωνίας. Υπάρχουν, άραγε, όρια στη γλωσσομάθεια;

Η καθημερινή ζωή. Αφήνοντας όμως κατά μέρος τα επιστημονικά πειράματα και εστιάζοντας στην καθημερινή ζωή, είναι πλέον δεδομένο πως για να μπορέσει κάποιος να ανταποκριθεί και να επικοινωνήσει μέσα σε αυτήν τη νέα, σύγχρονη Βαβέλ που ζούμε, είναι απαραίτητο να ξέρει να μιλάει, να διαβάζει και να γράφει σε δύο ή και περισσότερες γλώσσες. Η Κλερ Καμς, γλωσσολόγος, καθηγήτρια στο Μπέρκλεϊ και μία από τους ειδικούς με τους οποίους συνομίλησε ο Εραρντ για τις ανάγκες συγγραφής του βιβλίου του, θεωρεί πως η ερώτηση «πόσες γλώσσες γνωρίζεις;», αν όχι λανθασμένη, είναι σίγουρα μερική καθώς η σωστή ερώτηση θα έπρεπε να είναι «σε πόσες γλώσσες ζεις;». Πέρα από αναγκαία ως εργαλείο επαγγελματικής ανέλιξης, η εκμάθηση γλωσσών αποτελεί και σημείο ουσιαστικής επαφής μεταξύ διαφορετικών λαών και πολιτισμών, προσφέροντας τη δυνατότητα μιας καλύτερης αμοιβαίας κατανόησης των ανθρώπων και συμβάλλοντας στην εξάλειψη φαινομένων όπως η ξενοφοβία, η μισαλλοδοξία και ο ρατσισμός. Οι διαφορετικές γλώσσες συνεπάγονται και πολλαπλές αναγνώσεις τού ούτως ή άλλως πολυσήμαντου κόσμου μας. Οσο περισσότερες οι αναγνώσεις και οι ερμηνείες τόσο περισσότερες και οι προοπτικές.

ΚΟΡΥΦΗ

Κάθε γλώσσα έχει τη δική της ιστορία ΤΗΣ CHRISTINE KENNEALLY

Το χάος είναι...η τάξη τους.Αποτελούν σύνθετο σύστημα βασισμένο στη διαφορετικότητα το οποίο έχει επηρεαστεί από πολλούς παράγοντες - πολιτισμό,ιστορία, γενετική.Αυτό προτείνουν δύο ερευνητές αμφισβητώντας την ύπαρξη καθολικών κοινών κανόνων των γλωσσών και επισημαίνουν ότι διάφορες τάσεις διαμορφώνουν τη δομή του εγκεφάλου,τη βιολογία της ομιλίας και τον βαθμό αποδοτικότητας της επικοινωνίας Oι γλώσσες είναι υπέροχα ιδιόρρυθμες. Τα αγγλικά βάζουν το υποκείμενο μπροστά από το ρήμα. Τα φινλανδικά έχουν πολλές πτώσεις. Τα κινεζικά των μανδαρίνων είναι τονικά. Παρά τις διαφορές τους όμως, μία από τις σημαντικότερες ιδέες στη μελέτη της γλώσσας είναι αυτή της καθολικής γραμματικής. Προτάθηκε από τον Νόαμ Τσόμσκι στη δεκαετία του 1960 και η γενική ερμηνεία της είναι ότι όλες οι γλώσσες είναι βασικά οι ίδιες και ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος γεννιέται «έτοιμος» για τη γλώσσα, με ένα ενσωματωμένο πρόγραμμα που μπορεί να αποκρυπτογραφεί τους κοινούς κανόνες στους οποίους βασίζεται οποιαδήποτε μητρική γλώσσα. Επί πέντε δεκαετίες η ιδέα αυτή κυριάρχησε στη γλωσσολογία, την ψυχολογία και τις γνωσιακές επιστήμες. Για να κατανοήσουμε τη γλώσσα, υποστήριζε, πρέπει να αφήσουμε κατά μέρος τη χαοτική πολυμορφία των γλωσσών και να βρούμε τον κοινό ανθρώπινο πυρήνα τους. Μήπως όμως τελικά αυτή ακριβώς η πολυμορφία αποτελεί το κλειδί για να κατανοήσουμε την ανθρώπινη επικοινωνία; Αυτή την καινούργια ιδέα προωθούν δυο γλωσσολόγοι, ο Νίκολας Εβανς του Αυστραλιανού Εθνικού Πανεπιστημίου της Κανμπέρα, και ο Στίβεν Λέβινσον του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ Ψυχογλωσσολογίας στο Ναϊμέγκεν της Ολλανδίας.
Κλειδί η ποικιλία Πιστεύουν ότι οι γλώσσες δεν μοιράζονται κοινούς κανόνες. Αντιθέτως, υποστηρίζουν, αυτή καθαυτή η ποικιλία τους αποτελεί ένα καθοριστικό χαρακτηριστικό της ανθρώπινης επικοινωνίας- κάτι το οποίο δεν παρατηρείται σε άλλα ζώα. Και όχι μόνον αυτό. Η ποικιλία των γλωσσών αποτελεί το «βασικό γεγονός για την κατανόηση της θέσης της γλώσσας στην ανθρώπινη γνωσιακή λειτουργία» λένε οι δύο ερευνητές. Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει πολύς λόγος για την ιδέα ότι οι άνθρωποι διαθέτουν ένα «γλωσσικό ένστικτο»: τα μωρά μαθαίνουν εύκολα να μιλούν γιατί όλες οι γλώσσες ακολουθούν ένα σύνολο κανόνων που είναι ενσωματωμένοι στον εγκέφαλό τους. Παρ΄ ότι δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ανθρώπινη σκέψη επηρεάζει τη μορφή που παίρνει η γλώσσα, αν ο κ. Εβανς και ο κ. Λέβινσον έχουν δίκιο, η γλώσσα με τη σειρά της διαμορφώνει τον εγκέφαλό μας. Αυτό υποδηλώνει ότι οι άνθρωποι παρουσιάζουν μεγαλύτερη πολυμορφία από ό,τι νομίζαμε και ότι οι εγκέφαλοί μας έχουν διαφορές ανάλογα με το γλωσσικό περιβάλλον στο οποίο μεγαλώσαμε. Οδηγεί επίσης σε ένα ανησυχητικό συμπέρασμα: κάθε φορά που μια γλώσσα εξαφανίζεται, η ανθρωπότητα χάνει ένα σημαντικό κομμάτι από την πολυμορφία της.
Καθόλου καθολικοί οι «καθολικοί» κανόνες Από τότε που προτάθηκε η θεωρία της καθολικής γραμματικής οι γλωσσολόγοι έχουν ανακηρύξει πολλούς γλωσσικούς κανόνες. Αν και υποτίθεται ότι είναι καθολικοί, σχεδόν πάντοτε έχουν εξαιρέσεις. Κάποτε, για παράδειγμα, θεωρείτο ότι καμία γλώσσα δεν έχει συλλαβές που αρχίζουν από φωνήεν και καταλήγουν σε σύμφωνο αν δεν έχει επίσης συλλαβές που αρχίζουν από σύμφωνο και καταλήγουν σε φωνήεν. Αυτός ο καθολικός κανόνας διήρκεσε ως το 1999, όταν οι γλωσσολόγοι έδειξαν ότι η Αρέμτε, την οποία μιλούν κάποιοι ιθαγενείς της Αυστραλίας, έχουν συλλαβές που αρχίζουν από φωνήεν και καταλήγουν σε σύμφωνο αλλά όχι συλλαβές που αρχίζουν από σύμφωνο και καταλήγουν σε φωνήεν. Αλλες μη καθολικές «καθολικές» αρχές περιγράφουν τους βασικούς κανόνες της κατηγοριοποίησης των λέξεων. Ας πάρουμε τον κανόνα ότι κάθε γλώσσα περιλαμβάνει τέσσερις κατηγορίες λέξεων: ουσιαστικά, ρήματα, επίθετα και επιρρήματα. Ερευνες έχουν δείξει τις δύο τελευταίες δεκαετίες ότι αρκετές γλώσσες δεν έχουν μια «ανοιχτή» κατηγορία επιρρημάτων, κάτι το οποίο σημαίνει ότι ο αριθμός των διαθέσιμων επιρρημάτων είναι περιορισμένος. Δεν μπορεί δηλαδή κανείς να μετατρέψει σχεδόν οποιαδήποτε λέξη σε επίρρημα όπως στα αγγλικά ή τα ελληνικά (π.χ. απαλός- απαλά). Κάποιες, όπως η Λάο που ομιλείται στο Λάος, δεν έχουν καθόλου επίθετα. Ορισμένοι γλωσσολόγοι υποστηρίζουν επίσης ότι πολύ λίγες γλώσσες, όπως η Σαλίς των Βόρειων Πορθμών, που ομιλείται από ιθαγενείς των βορειοδυτικών περιοχών της Βορείου Αμερικής, δεν έχουν διακριτά ονόματα και ρήματα: αντ΄ αυτού έχουν μια ενιαία κατηγορία λέξεων που καλύπτει γεγονότα, οντότητες και ιδιότητες.
Στον Αμαζόνιο χάθηκαν οι κανόνες... Ακόμη και φαινομενικά αδιάσειστοι καθολικοί κανόνες έχουν αποδειχθεί ανεπαρκείς. Σε αυτούς περιλαμβάνεται η επαναδρομή, η ικανότητα της επ΄ άπειρον ενσωμάτωσης ενός θέματος σε ένα παρόμοιο θέμα, όπως το «ο Τζακ νομίζει ότι η Μαίρη νομίζει ότι... το λεωφορείο θα έρθει στην ώρα του». Θεωρείται ευρέως ότι αυτή αποτελεί ένα χαρακτηριστικό το οποίο διαχωρίζει την ανθρώπινη γλώσσα από τους τρόπους επικοινωνίας των άλλων ζώων. Παρ΄ όλα αυτά ο Νταν Εβερετ του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Ιλινόι δημοσίευσε πρόσφατα μια μελέτη που προκάλεσε πολλές αντιδράσεις αποδεικνύοντας ότι η Πιράχα του Αμαζονίου δεν διαθέτει το χαρακτηριστικό της επαναδρομής.

Βασίλειο της διαφοράς, με κοινές τάσεις Οσο περισσότερα μαθαίνουμε γύρω από τις γλώσσες τόσο πιο εμφανείς γίνονται οι διαφορές τους. Αν και οι περισσότεροι γλωσσολόγοι ως τώρα είχαν μάθει με κάποιον τρόπο να ζουν με αυτές τις ανωμαλίες, ο κ. Εβανς και ο κ. Λέβινσον πιστεύουν ότι δεν μπορούμε να τις αγνοήσουμε. «Η ιδέα των ξεκάθαρων και εμπειρικά άψογων καθολικών κανόνων,ύστερα από δεκαετίες ερευνών,είναι αξιοθρήνητη» λέει ο κ. Εβανς. Ο ίδιος και ο κ. Λέβινσον υποστηρίζουν ότι η ιδέα της καθολικής γραμματικής έστρεψε τους ερευνητές σε ένα αδιέξοδο. Θα πρέπει να ενστερνιστούμε τη γλωσσική πολυμορφία, λένε, και να προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε τις μορφές που παίρνουν τελικά οι γλώσσες. Με αυτόν τον στόχο δημοσίευσαν πέρυσι μια μελέτη που περιγράφει τη θεωρία τους στο έντυπο «Βehavioral and Βrain Sciences». Ο κ. Εβερετ τη χαρακτήρισε «σταθμό στην ιστορία της γλωσσολογικής θεωρίας».
Πώς γίνεται και συμπίπτουν οι κανόνες Αν οι γλώσσες δεν υπακούουν σε ένα ενιαίο σύνολο κοινών κανόνων τότε πώς δημιουργούνται; «Αντί για καθολικούς κανόνες έχουμε τυποποιημένες μηχανικές λύσεις που οι γλώσσες υιοθετούν ξανά και ξανά και ύστερα έχουμε έκτοπα» εξηγεί ο κ. Εβανς. Μαζί με τον κ. Λέβινσον υποστηρίζουν ότι αυτό συμβαίνει επειδή οποιαδήποτε δεδομένη γλώσσα είναι ένα σύνθετο σύστημα που διαμορφώνεται από πολλούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων του πολιτισμού, της γενετικής και της ιστορίας. Δεν υπάρχουν απολύτως καθολικά χαρακτηριστικά της γλώσσας, λένε, μόνο τάσεις. Ενα μείγμα ισχυρών και ασθενών τάσεων χαρακτηρίζει τελικά το «βιοπολιτισμικό» υβρίδιο που αποκαλούμε γλώσσα. Σύμφωνα με τους δυο γλωσσολόγους οι ισχυρές τάσεις εξηγούν γιατί πολλές γλώσσες συγκλίνουν σε κοινά πρότυπα. Διάφοροι παράγοντες τείνουν να ωθούν τη γλώσσα προς μια παρόμοια κατεύθυνση: η δομή του εγκεφάλου, η βιολογία της ομιλίας και ο βαθμός αποδοτικότητας της επικοινωνίας, π.χ. Τα ευρέως κοινά γλωσσικά στοιχεία μπορεί επίσης να βασίζονται σε ένα ιδιαίτερα ανθρώπινο είδος κοινωνικής συλλογιστικής. Για παράδειγμα το γεγονός ότι προτού μάθουμε να μιλάμε βλέπουμε τον κόσμο σαν ένα μέρος γεμάτο από πράγματα που προκαλούν ενέργειες (πράττοντες) και πράγματα τα οποία υφίστανται ενέργειες (πάσχοντες) εξηγεί γιατί οι περισσότερες γλώσσες αναπτύσσουν αυτές τις δυο «φωνές», την ενεργητική και την παθητική.
Πώς μια λοίμωξη αλλάζει τη γλώσσα Οι ασθενείς τάσεις, σε αντίθεση, εξηγούνται από τις ιδιαιτερότητες των διαφόρων γλωσσών. Ο κ. Εβανς και ο κ. Λέβινσον υποστηρίζουν ότι πολλές πλευρές της ιδιαίτερης φυσικής ιστορίας ενός πληθυσμού μπορούν να επηρεάσουν τη γλώσσα. Για παράδειγμα ο Αντι Μπούτσερ του Πανεπιστημίου Φλίντερς της Αδελαΐδας της Αυστραλίας έχει παρατηρήσει ότι τα παιδιά των αυστραλών ιθαγενών παρουσιάζουν με διαφορά το υψηλότερο ποσοστό χρόνιας λοίμωξης του μέσου ωτός από κάθε άλλο πληθυσμό στον πλανήτη και ότι οι περισσότερες ιθαγενείς αυστραλιανές γλώσσες δεν διαθέτουν πολλούς ήχους οι οποίοι είναι κοινοί στις άλλες γλώσσες αλλά είναι δύσκολο να τους ακούσει κανείς όταν έχει λοίμωξη του μέσου ωτός. Το αν η πάθηση αυτή διαμόρφωσε τα συστήματα ήχων αυτών των γλωσσών είναι άγνωστο, λέει ο κ. Εβανς, είναι όμως σημαντικό να εξετάσουμε την ιδέα. Ο κ. Λέβινσον και ο κ. Εβανς δεν είναι οι πρώτοι που αμφισβητούν την παντοδυναμία της καθολικής γραμματικής (ΚΓ), κανείς όμως ως τώρα δεν είχε διατυπώσει τις αντιρρήσεις του με τόσο πειστικό τρόπο και σε τόσο ευρύ πεδίο. Ως αποτέλεσμα τα επιχειρήματά τους έχουν προκαλέσει ενθουσιασμό, ιδιαίτερα μεταξύ των γλωσσολόγων που έχουν κουραστεί να προσπαθούν να στριμώξουν τα ευρήματά τους στον στενό κορσέ των «απόλυτων καθολικών κανόνων». «Η καθολική γραμματική είναι νεκρή» λέει για παράδειγμα ο Μάικλ Τομασίνο , συνδιευθυντής του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ Εξελικτικής Ανθρωπολογίας στη Λειψία της Γερμανίας, γνωστός πολέμιος της ιδέας ότι όλες οι γλώσσες υπακούουν σε ένα κοινό σύνολο κανόνων.
Είναι «νεκρή» η καθολική γραμματική; Ο Στίβεν Πίνκερ του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, συγγραφέας του «Το ένστικτο της γλώσσας», συμφωνεί με πολλά επιχειρήματα των δυο ερευνητών, όπως το ότι τα πρότυπα ανάδειξης καθολικών κανόνων δεν ήταν αρκετά αυστηρά, το ότι η γλώσσα προκύπτει από τη συνδυασμένη εξέλιξη των γονιδίων και του πολιτισμού και το ότι είναι πολύ σημαντικό να καταγράψουμε την ποικιλία των γλωσσών. Παρ΄ όλα αυτά υποστηρίζει ότι όλοι οι άνθρωποι μοιράζονται ένα έμφυτο κοινό σύνολο μηχανισμών για τη μάθηση της γλώσσας. Δέχεται ότι ο βαθμός στον οποίο οι διάφορες γλώσσες χρησιμοποιούν αυτούς τους μηχανισμούς μπορεί να διαμορφώνεται από την ιστορία του πολιτισμού τους, αλλά εξακολουθεί να πιστεύει ότι υπάρχουν πολλοί καθολικοί κανόνες οι οποίοι βρίσκονται στη βάση όλων των γλωσσών. Αλλοι αντιτάσσουν ότι μόνο και μόνο επειδή ακόμη δεν έχουμε βρει τι ακριβώς συνιστά έναν καθολικό κανόνα στη γλώσσα αυτό δεν σημαίνει ότι τέτοιοι κανόνες δεν υπάρχουν. Ο Τεκούμσε Φιτς του Πανεπιστημίου της Βιέννης επισημαίνει ότι εξ αρχής ο ορισμός του Τσόμσκι ήταν αρκετά εκλεπτυσμένος. «Εισάγοντας τον όρο “ΚΓ” ο Τσόμσκι κατέστησε σαφές ότι αυτά τα χαρακτηριστικά είναι εξαιρετικά αφηρημένα».
«Αν καθολικός κανόνας σημαίνει “μια προκατάληψη που μπορεί να παραβιαστεί” τότε δεν έχω αντίρρηση να χρησιμοποιήσω τον όρο με αυτή την ειδική έννοια» λέει ο κ. Εβανς. «Δεν νομίζω όμως ότι αυτή ήταν η αρχική πρόθεση.Αν ωστόσο η ΚΓ καταλήξει να πάρει αυτή τη μορφή,τότε εντάξει, ας προχωρήσουμε σε πιο ενδιαφέροντα ζητήματα».
Η γλώσσα «χτίζει» τον εγκέφαλο Ενα από τα πιο σημαντικά είναι το τι έχει να πει η προσέγγιση των δυο ερευνητών για το είδος μας. Η ποικιλία της ανθρώπινης γλώσσας την κάνει να ξεχωρίζει από τα συστήματα επικοινωνίας όλων των άλλων ζώων, τα οποία τείνουν να είναι τα ίδια για κάθε ομάδα σε κάθε είδος, ανεξάρτητα από το μέρος του πλανήτη όπου αυτή ζει. Βεβαίως ορισμένα ζώα, όπως κάποια ωδικά πτηνά και ανώτερα πρωτεύοντα θηλαστικά, έχουν μια σειρά επίκτητων εκφράσεων που μπορεί να διαφέρουν από πληθυσμό σε πληθυσμό, καμία όμως δεν παρουσιάζει τέτοια ποικιλία όπως η ανθρώπινη γλώσσα. Ο κ. Εβανς και ο κ. Λέβινσον αποδίδουν τη γλωσσική πολυμορφία μας στην πλαστικότητα του ανθρώπινου εγκεφάλου και υποστηρίζουν ότι αυτό αλλάζει το πώς θα πρέπει να σκεφτόμαστε την ανθρώπινη σκέψη. Η κλασική σύγχρονη μεταφορά για τη γνωσιακή ικανότητα είναι η «εργαλειοθήκη», στην οποία οι άνθρωποι μοιράζονται ορισμένα εργαλεία με άλλα ζώα αλλά διαθέτουν κατ΄ αποκλειστικότητα κάποια άλλα. Για τον κ. Εβανς και τον κ. Λέβινσον η γνωσιακή ικανότητα είναι περισσότερο σαν «ένα εργαλείο-μηχανή,ικανό να κατασκευάζει ειδικά εργαλεία για ειδικές δουλειές... όπως το να υπολογίζουμε,να παίζουμε πιάνο,να διαβάζουμε από δεξιά προς τα αριστερά ή να μιλάμε αραβικά». Με βάση αυτή την άποψη ο εγκέφαλος ενός παιδιού δεν έρχεται προγραμματισμένος εκ των προτέρων με αφηρημένους γλωσσικούς κανόνες. Αντιθέτως η αρχική ρύθμισή του είναι πολύ πιο απλή: η πρώτη δουλειά του εγκεφάλου είναι να κατασκευάσει έναν πιο πολύπλοκο εγκέφαλο. Αυτό το κάνει χρησιμοποιώντας οποιαδήποτε εισερχόμενη πληροφορία λαμβάνει, συμπεριλαμβανομένης της γλώσσας. Αυτό ίσως σημαίνει ότι οι άνθρωποι που μιλούν πολύ διαφορετικές γλώσσες έχουν αρκετά διαφορετικούς εγκεφάλους, λέει ο κ. Λέβινσον.
Είναι όλες οι γλώσσες το ίδιο εύκολες; Η αποδοχή της ποικιλίας δίνει επίσης στους γλωσσολόγους την ευκαιρία να επανεξετάσουν παλαιά δόγματα. Για παράδειγμα, θεωρείται ότι όλες οι γλώσσες είναι εξίσου εύκολες στην εκμάθησή τους, αυτό όμως δεν έχει εξεταστεί ποτέ. Ο κ. Εβανς πιστεύει ότι, δεδομένου του αριθμού των μεταβλητών παραγόντων που διαμορφώνουν τις γλώσσες, είναι πολύ πιθανό να υπάρχουν διαφορές στο πόσο γρήγορα τα παιδιά φθάνουν σε συγκεκριμένα γλωσσικά ορόσημα ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες της μητρικής γλώσσας τους. «Πρέπει να ξαναδούμε αυτή την ιδέα» λέει. Ενα άλλο κλασικό δόγμα είναι ότι όλοι φθάνουμε να κατέχουμε τη θεμελιώδη δομή της μητρικής μας γλώσσας στα πρώτα παιδικά μας χρόνια. Πράγματι, μια από τις πιο εντυπωσιακές πλευρές της ιδέας ΚΓγλώσσα- ένστικτο ήταν ότι φαινόταν να εξηγεί πώς τα μωρά τα καταφέρνουν με τόση ευκολία. Παρ΄ όλα αυτά αποκαλύπτεται ότι σε ορισμένες γλώσσες κάποια στοιχεία μαθαίνονται πολύ αργότερα, όπως οι τριγωνικοί όροι συγγένειας της αυστραλιανής ιθαγενούς γλώσσας Μπινίντζ Γκουνγουόκ. Αυτοί καθιστούν τον ομιλούντα, τον ακροατή και ένα τρίτο πρόσωπο ταυτόχρονα συγγενείς. Για παράδειγμα «αλ ντόνγκου» σημαίνει «αυτή που είναι μητέρα μου και κόρη σου, αφού εσύ είσαι η γιαγιά μου από την πλευρά της μητέρας μου». Και αυτό δεν είναι παράδοξο, υπάρχουν εκατοντάδες τέτοιες δομές σε αυτή τη γλώσσα. Οσοι μιλούν τη Μπινίντζ Γκουν-γουόκ μόλις αρχίζουν να κατακτούν αυτό το μέρος της γλώσσας τους μετά τα είκοσι.
ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΥΠΑΡΞΗΣ ΣΕ ΜΙΑ ΛΑΛΙΑ Η εστίαση της προσοχής στη γλωσσική πολυμορφία υπογραμμίζει επίσης την τραγωδία της εξαφάνισης των γλωσσών.Στο παλιό μοντέλο όλες οι γλώσσες αποτελούν απλώς παραλλαγές του ίδιου βασικού θέματος.Στο νέο μοντέλο όμως κάθε μία από τις περίπου 7.000 γλώσσες περιέχει τις δικές της μοναδικές ενδείξεις για ορισμένα από τα μυστήρια της ανθρώπινης ύπαρξης. «Παρατηρήσεις σχετικά με τα ζωικά είδη,τη διαφορετικότητα,τη συμπεριφορά και τις οικολογικές σχέσεις που αποτυπώνονται στο λεξιλόγιο ορισμένων γλωσσών αποστάζουν χιλιετίες στενής παρατήρησης από αυτούς που τις μιλούν»λέει ο κ.Εβανς.Για παράδειγμα,ορισμένες γλώσσες που ομιλούνται στη Βόρεια Επικράτεια της Αυστραλίας έχουν λέξεις για πέντε είδη μέλισσας τα οποία ακόμη δεν έχουν περιγραφεί από την επιστήμη.«Μια τυπική γλώσσα αυτής της περιοχής περιλαμβάνει ένα ολόκληρο ράφι βιβλιοθήκης με εθνολογικές πληροφορίες το οποίο κινδυνεύει να χαθεί χωρίς ποτέ να μάθουμε τι βιβλία περιείχε»τονίζει. Στην ποικιλία των γλωσσών του κόσμου βρίσκουμε δεδομένα σχετικά με την αρχαία ανθρώπινη ιστορία,την πορεία των γλωσσών μέσα στον χρόνο και τη βαθιά γνώση του πλανήτη μας.Υπό αυτό το φως οι γλώσσες και οι ομιλητές τους προσφέρουν έναν επιστημονικό θησαυρό για όποιον προσπαθεί να κατανοήσει την ανθρώπινη εξέλιξη,τη συμπεριφορά και τη γνώση.

Εντόπισαν άγνωστη γλώσσα 2.800 ετών

Μια άγνωστη ώς σήμερα γλώσσα ηλικίας 2.800 ετών εκτιμούν πως εντόπισαν αρχαιολόγοι σε ένα παλάτι της Μέσης Ανατολής. Η ανακάλυψη θεωρείται πολύ σημαντική, διότι ίσως αποκαλύψει τις εθνικές και πολιτιστικές ρίζες των πρώτων λαών που ζούσαν στα ορεινά και «εξαφανίστηκαν» από τους πρώτους μεγάλους πολιτισμούς που αναπτύχθηκαν στη Μεσοποταμία, στην περιοχή όπου εκτείνεται το σημερινό Ιράκ. Τα ίχνη της άγνωστης γλώσσας εντόπισαν ερευνητές του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ σε μια πήλινη πινακίδα που αποκαλύφθηκε στη διάρκεια ανασκαφών σε ένα αυτοκρατορικό παλάτι στην Ασσυρία, στην αρχαία πόλη Τουσάν, στη Νοτιοδυτική Τουρκία. Η γλώσσα αυτή εκτιμάται πως μιλιόταν από έναν λαό που ζούσε στην οροσειρά Ζάγρος του Δυτικού Ιράν. Στην πινακίδα - η οποία εντοπίστηκε στα αρχεία του παλατιού, όπου διατηρούνταν κατάστιχα σχετικά με κάθε διοικητική, πολιτική και οικονομική απόφαση και πράξη που λαμβανόταν από την κεντρική εξουσία - αναφέρονται τα ονόματα 60 γυναικών, οι οποίες ήταν είτε αιχμάλωτες πολέμου είτε θύματα υποχρεωτικής μετακίνησης των πληθυσμών από τους Ασσυρίους. Οταν ο αρχαιολόγος δρ Τζον Μακ Γκίνις άρχισε να μελετά διεξοδικά τα ονόματα, διαπίστωσε πως 45 εξ αυτών δεν έμοιαζαν ούτε κατ' ελάχιστον με τα χιλιάδες γνωστά ονόματα που έχουν καταγραφεί στη Μέση Ανατολή. Δεδομένου δε ότι κατά την αρχαιότητα στη συγκεκριμένη περιοχή τα ονόματα ήταν σύνθετα και αποτελούνταν από την πλήρη ή συγκοπτόμενη μορφή καθημερινών λέξεων, η μοναδικότητα των 45 γυναικείων ονομάτων ωθεί τους ερευνητές στο να θεωρήσουν πως πίσω τους κρύβεται μια άγνωστη ώς σήμερα γλώσσα.

ΚΟΡΥΦΗ

Οι δίγλωσσοι έχουν ενισχυμένο εγκέφαλο

Ερευνα δείχνει ότι η εκμάθηση δύο γλωσσών αποτελεί μια μορφή πνευματικής «γυμναστικής» Οι δίγλωσσοι διαθέτουν ενισχυμένο εγκέφαλο. Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Νορθγουέστερν στις ΗΠΑ υποστηρίζουν ότι η εκμάθηση δύο γλωσσών αποτελεί μια μορφή πνευματικής «γυμναστικής» με ορατά αποτελέσματα. Η καλή εκμάθηση δύο γλωσσών επηρεάζει τον εγκέφαλο και αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο το νευρικό σύστημα ανταποκρίνεται στους ήχους. Οι αμερικανοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι εντόπισαν «βιολογικές αποδείξεις» περί αυτού. Για τις ανάγκες της μελέτης, εξέτασαν τις αντιδράσεις του εγκεφάλου 48 υγιών εθελοντών φοιτητών _ μεταξύ των οποίων 23 δίγλωσσων. Χρησιμοποίησαν ηλεκτρόδια για να ακολουθήσουν τα εγκεφαλικά κύματα που προκαλούνται από τους ήχους. Στο ήσυχο περιβάλλον του εργαστηρίου, οι δυο ομάδες _ δίγλωσσοι και μη _ αντέδρασαν παρόμοια. Αλλά σε περιβάλλον με φασαρία, οι δίγλωσσοι αποδείχθηκαν πολύ ανώτεροι από τους υπόλοιπους. Πιο συγκεκριμένα, κατάφεραν πολύ καλύτερα να επικεντρωθούν στις σημαντικές πληροφορίες _ την φωνή ενός ομιλητή _ και να μπλοκάρουν τον ενοχλητικό θόρυβο. Οι διαφορές αυτές ήταν εμφανείς στον εγκέφαλο. «Η ενισχυμένη εμπειρία των δίγλωσσων με τους ήχους τροφοδοτεί ένα σύστημα ακοής που είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό, ευέλικτο και επικεντρωμένο γύρω από έναν αυτόματο επεξεργαστή ήχων, ιδίως σε δύσκολες ή καινούργιες καταστάσεις», λέει η καθηγήτρια Νίνα Κράους, επικεφαλής της έρευνας. «Ο κόσμος λύνει σταυρόλεξα και κάνει άλλες δραστηριότητες για να κρατάει ξύπνιο τον εγκέφαλό του» λέει η συνεργάτιδά της, Βιορίκα Μάριαν. «Όμως τα πλεονεκτήματα που εντοπίσαμε στους δίγλωσσους έρχονται από μόνα τους, απλώς και μόνο επειδή γνωρίζουν και χρησιμοποιούν δύο γλώσσες». Σύμφωνα με τους ερευνητές, οι μουσικοί κερδίζουν παρόμοια οφέλη όταν κάνουν πρόβα. Άλλη έρευνα έχει δείξει ότι οι δίγλωσσοι έχουν λιγότερες πιθανότητες να προσβληθούν από άνοια.

ΚΟΡΥΦΗ

Δύο γλώσσες, δύο εγκέφαλοι  CATHERINE DE LANGE 

Η ταυτόχρονη εκμάθηση δύο γλωσσών διευρύνει τις δυνατότητες του μυαλού!Αυτό που εμείς οι Ελληνες θεωρούμε ένα είδος «κατάρας» – το γεγονός ότι ελάχιστοι ανά την υφήλιο μιλούν ελληνικά αναγκάζοντάς μας να υποβαλλόμαστε από μικρά παιδιά στο βάσανο της εκμάθησης ξένων γλωσσών – ίσως τελικά αποδεικνύεται πραγματική ευλογία.
Μελέτες που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια ανατρέπουν τις παλαιότερες θεωρίες διαπιστώνοντας ότι οι δίγλωσσοι – όσοι δηλαδή μαθαίνουν δύο γλώσσες ως μητρικές από τη γέννησή τους – εμφανίζουν «ενισχυμένες» εγκεφαλικές, γνωσιακές και συμπεριφορικές λειτουργίες. Εκτός του ότι μπορούν ευκολότερα να μαθαίνουν ξένες γλώσσες και να εκτελούν πολλά καθήκοντα ταυτοχρόνως, έχουν ιδιαίτερη ικανότητα στο να μπαίνουν στη θέση του άλλου ενώ δείχνουν σαν να λειτουργούν με «δύο μυαλά», ανάλογα με τη γλώσσα που χρησιμοποιούν. Επιπλέον η διγλωσσία φαίνεται να έχει ρόλο ασπίδας που καθυστερεί την άνοια και τη νόσο Αλτσχάιμερ. Το ευχάριστο είναι ότι όλα τα παραπάνω οφέλη, αν και είναι πιο έντονα στους δίγλωσσους, ενδέχεται να επεκτείνονται σε έναν βαθμό και σε όσους γνωρίζουν ικανοποιητικά μια δεύτερη γλώσσα. Αυτό είναι καλό για εμάς, εφόσον το μέσο ελληνόπουλο μαθαίνει ήδη αγγλικά από το Δημοτικό ενώ και ως ενήλικοι είμαστε γενικώς ένας «πολύγλωσσος» λαός. Ακόμη όμως και για όσους δεν «κατέχουν» τις ξένες γλώσσες, ποτέ δεν είναι αργά: οι ειδικοί επισημαίνουν ότι μπορούν να αρχίσουν να μαθαίνουν – και να ωφεληθούν – σε οποιαδήποτε ηλικία.
Οταν είχα μόλις γεννηθεί η μητέρα μου με πήρε στην αγκαλιά της στο κρεβάτι του μαιευτηρίου και έκανε κάτι που θα άλλαζε για πάντα τον τρόπο ανάπτυξης του εγκεφάλου μου. Κάτι που θα με έκανε καλύτερη στο να μαθαίνω, να κάνω πολλά πράγματα ταυτοχρόνως και να λύνω προβλήματα. Επίσης κάτι που ίσως αργότερα προστατέψει τον εγκέφαλό μου από τη φθορά της ηλικίας. Τι ήταν αυτό; Αρχισε να μου μιλάει στα γαλλικά. Την εποχή εκείνη η μητέρα μου δεν είχε ιδέα ότι με αυτόν τον τρόπο θα ενίσχυε τις γνωσιακές μου ικανότητες. Είναι Γαλλίδα και ο πατέρας μου είναι Αγγλος. Απλώς τους είχε φανεί λογικό να μεγαλώσουν εμένα και τα αδέλφια μου ως δίγλωσσους. Παρ' όλα αυτά, στο διάστημα που έχει μεσολαβήσει από τότε έχουν εμφανιστεί ένα σωρό έρευνες οι οποίες υποδηλώνουν πως το γεγονός ότι μιλάω δύο γλώσσες ίσως επηρέασε βαθιά τον τρόπο με τον οποίο σκέφτομαι. Η ενίσχυση των γνωσιακών ικανοτήτων είναι μόνο η αρχή. Σύμφωνα με ορισμένες μελέτες, οι αναμνήσεις και οι αξίες μου, ακόμη και η προσωπικότητά μου, ίσως αλλάζουν ανάλογα με το ποια γλώσσα τυχαίνει να μιλάω εκείνη την ώρα. Είναι σχεδόν σαν ο εγκέφαλος των δίγλωσσων να φιλοξενεί δύο ξεχωριστά μυαλά - κάτι το οποίο αναδεικνύει τον θεμελιώδη ρόλο που παίζει η γλώσσα στην ανθρώπινη σκέψη. «Η διγλωσσία αποτελεί ένα εκπληκτικό μικροσκόπιο για τη διερεύνηση του ανθρώπινου εγκεφάλου» λέει η Λόρα Αν Πετίτο, νευροεπιστήμονας στο Πανεπιστήμιο Γκαλοντέτ της Ουάσιγκτον.

Οι απόψεις για τη διγλωσσία δεν ήταν πάντα τόσο ρόδινες. Για πολύ καιρό η απόφαση των γονιών, όπως οι δικοί μου, να αναθρέψουν τα παιδιά τους μιλώντας δύο γλώσσες εθεωρείτο αμφιλεγόμενη. Από τον 19ο αιώνα οι εκπαιδευτικοί προειδοποιούσαν ότι κάτι τέτοιο προκαλεί σύγχυση σε ένα παιδί καθιστώντας το ανίκανο να μάθει σωστά οποιαδήποτε από τις δύο γλώσσες. Στην καλύτερη περίπτωση, θεωρούσαν ότι το καταδικάζει στο να γίνει αυτό που λέμε «πολυτεχνίτης και ερημοσπίτης». Στη χειρότερη, υποπτεύονταν ότι εμποδίζει άλλες πλευρές της ανάπτυξης οδηγώντας σε χαμηλότερο δείκτη νοημοσύνης.

Σήμερα οι φόβοι αυτοί φαίνονται αδικαιολόγητοι. Είναι αλήθεια ότι οι δίγλωσσοι τείνουν να έχουν ελαφρώς μικρότερο λεξιλόγιο σε καθεμιά από τις δύο γλώσσες τους σε σχέση με τους συνομηλίκους τους που μιλούν μόνο μία γλώσσα, ενώ μερικές φορές αργούν λίγο περισσότερο να βρουν τη σωστή λέξη όταν κατονομάζουν αντικείμενα. Μια καθοριστική μελέτη όμως που έγινε στη δεκαετία του 1960 από την Ελίζαμπεθ Πιλ και τον Γουόλας Λάμπερτ στο Πανεπιστήμιο Μακ Γκιλ του Μόντρεαλ στον Καναδά διαπίστωσε ότι η ικανότητα να μιλάει κάποιος δύο γλώσσες δεν εμποδίζει τη γενικότερη ανάπτυξη. Αντιθέτως, όταν ήλεγξαν άλλους παράγοντες οι οποίοι θα μπορούσαν να επηρεάσουν τις επιδόσεις, όπως η κοινωνικοοικονομική κατάσταση και η μόρφωση, ανακάλυψαν ότι τα δίγλωσσα άτομα είχαν καλύτερες επιδόσεις από τα μονόγλωσσα σε 15 λεκτικά και μη λεκτικά τεστ.Δυστυχώς οι ανακαλύψεις αυτές σε μεγάλο βαθμό αγνοήθηκαν. Παρ' ότι - με το σταγονόμετρο - τη μελέτη αυτή ακολούθησαν και άλλες σχετικές με τα οφέλη της διγλωσσίας, οι περισσότεροι ερευνητές και εκπαιδευτικοί ενέμειναν στις παλιές ιδέες. Μόνο πρόσφατα η διγλωσσία άρχισε να απολαμβάνει την προσοχή που της αξίζει. «Για τριάντα χρόνια καθόμουν στο σκοτεινό γραφειάκι μου κάνοντας τα δικά μου και ξαφνικά τα τελευταία πέντε χρόνια είναι σαν οι πόρτες να άνοιξαν διάπλατα» λέει η Ελεν Μπιάλιστοκ, ψυχολόγος του Πανεπιστημίου Γιορκ στο Τορόντο του Καναδά.

Παράθυρο σε νέες γνώσεις Σε έναν βαθμό αυτό το ενδιαφέρον απορρέει από τις πρόσφατες τεχνολογικές εξελίξεις στις νευροεπιστήμες, όπως η λειτουργική φασματοσκοπία εγγύς υπερύθρων (fNIRS), μια απεικονιστική τεχνική η οποία επιτρέπει την εξέταση του εγκεφάλου των μωρών καθώς αυτά κάθονται στην αγκαλιά των γονιών τους. Για πρώτη φορά οι ερευνητές μπόρεσαν να παρακολουθήσουν τον εγκέφαλο των βρεφών κατά τη διάρκεια των πρώτων επαφών τους με τη γλώσσα. Χρησιμοποιώντας αυτή την τεχνική η κυρία Πετίτο και οι συνεργάτες της ανακάλυψαν μια σημαντική διαφορά στα μωρά που μεγαλώνουν μιλώντας δύο γλώσσες. Σύμφωνα με την κρατούσα θεωρία, τα μωρά όταν γεννιούνται είναι «πολίτες του κόσμου», μπορούν να ξεχωρίσουν τους ήχους κάθε γλώσσας. Ως την ηλικία του ενός έτους ωστόσο θεωρείται ότι χάνουν αυτή την ικανότητα και επικεντρώνονται μόνο στους ήχους της μητρικής τους γλώσσας. Αυτό φαινόταν να ισχύει στα μονόγλωσσα παιδιά, η μελέτη όμως της κυρίας Πετίτο ανακάλυψε ότι τα δίγλωσσα εξακολουθούσαν να εμφανίζουν αυξημένη εγκεφαλική δραστηριότητα αντιδρώντας σε γλώσσες που τους ήταν παντελώς ξένες ως και το τέλος του πρώτου έτους. Υποθέτει ότι η εμπειρία της διγλωσσίας «βάζει σφήνες» αφήνοντας ανοίγματα στο παράθυρο για την εκμάθηση των γλωσσών. Εξίσου σημαντικό, τα δίγλωσσα μωρά έφθαναν στα γλωσσικά ορόσημα - όπως η πρώτη λέξη - ταυτόχρονα με τα μονόγλωσσα, υποστηρίζοντας την ιδέα ότι η διγλωσσία μάλλον εμπλουτίζει παρά εμποδίζει την ανάπτυξη ενός παιδιού. Αυτό φαίνεται ότι βοηθάει ανθρώπους σαν εμένα να κατακτούν νέες γλώσσες σε όλη τη ζωή τους. «Είναι σχεδόν σαν ο μονόγλωσσος εγκέφαλος να βρίσκεται σε δίαιτα ενώ ο δίγλωσσος μας δείχνει τις πλούσιες, αφράτες γραμμές του σχετικού με τη γλώσσα ιστού που διαθέτουμε» λέει η κυρία Πετίτο.

Προηγμένο «εκτελεστικό σύστημα» Πράγματι, όσο περισσότερο έψαχναν οι ερευνητές τόσο περισσότερα οφέλη ανακάλυπταν - κάποια μάλιστα καλύπτουν μια ευρεία κλίμακα ικανοτήτων. Η κυρία Μπιάλιστοκ σκόνταψε τυχαία για πρώτη φορά επάνω σε ένα από αυτά τα πλεονεκτήματα όταν ζήτησε από παιδιά να εντοπίσουν αν διάφορες προτάσεις ήταν γραμματικά σωστές. Τόσο τα μονόγλωσσα όσο και τα δίγλωσσα μπορούσαν να δουν τα λάθη σε «λογικές» φράσεις όπως «τα μήλα ωριμάζουν στα δέντρα», στις «παράλογες» όμως φράσεις, όπως «τα μήλα ωριμάζουν στις μύτες», εμφανίζονταν διαφοροποιήσεις. Τα μονόγλωσσα παιδιά, παρασυρμένα από το παράλογο αυτών των φράσεων, απαντούσαν λανθασμένα ότι δεν ήταν γραμματικά σωστές ενώ τα δίγλωσσα έδιναν τη σωστή απάντηση. Η ερευνήτρια υπέθεσε ότι η ικανότητα αυτή δεν αντανακλούσε κάποιο ιδιαίτερο ταλέντο στη γραμματική αλλά μάλλον μια βελτίωση σε αυτό που αποκαλείται «εκτελεστικό σύστημα» του εγκεφάλου και το οποίο, βασιζόμενο σε ένα ευρύ φάσμα δεξιοτήτων, «ρυθμίζει» την ικανότητα να «μπλοκάρουμε» τις άσχετες πληροφορίες και να εστιάζουμε στο έργο που θέλουμε να εκτελέσουμε εκείνη τη στιγμή. Στο τεστ αυτό τα δίγλωσσα παιδιά φαινόταν ότι μπορούσαν ευκολότερα να εστιάζουν στη γραμματική αγνοώντας το νόημα των λέξεων. Σε επόμενες μελέτες τα δίγλωσσα παιδιά εμφάνισαν εξαιρετικές επιδόσεις σε μια σειρά τεστ που διερευνούσαν απευθείας αυτό το χαρακτηριστικό. Μια άλλη εκτελεστική δεξιότητα σχετίζεται με την ικανότητα να στρεφόμαστε από ένα έργο σε ένα άλλο χωρίς να μπερδευόμαστε και τα δίγλωσσα παιδιά είναι καλύτερα και σε αυτού του είδους τα τεστ. Στην κατηγοριοποίηση αντικειμένων, για παράδειγμα, μπορούν να «πηδήξουν» από τη διάκριση με βάση το σχήμα στη διάκριση με βάση το χρώμα χωρίς να κάνουν λάθη.

Τα χαρακτηριστικά αυτά παίζουν καθοριστικό ρόλο στο καθετί που κάνουμε, από το διάβασμα και τα μαθηματικά ως την οδήγηση. Η βελτίωσή τους επομένως οδηγεί σε μεγαλύτερη νοητική ευελιξία, κάτι το οποίο ίσως εξηγεί γιατί τα δίγλωσσα άτομα είχαν τόσο καλές επιδόσεις στα τεστ των Πιλ και Λάμπερτ. Τα καλά αυτής της ευελιξίας ενδέχεται μάλιστα να επεκτείνονται και στις κοινωνικές μας δεξιότητες. Η Πάουλα Ρούμπιο-Φερνάντες και ο Σαμ Γκλίκσμπεργκ, ψυχολόγοι του Πανεπιστημίου του Πρίνστον, ανακάλυψαν ότι οι δίγλωσσοι είναι καλύτεροι στο να βάζουν τον εαυτό τους στη θέση του άλλου ώστε να καταλάβουν καλύτερα τη δική του άποψη για μια κατάσταση. Αυτό συμβαίνει επειδή μπορούν ευκολότερα να μπλοκάρουν όσα ήδη γνωρίζουν και να επικεντρωθούν στην άποψη του άλλου.

Γνωσιακή γυμναστική! Γιατί το ότι μιλούν δύο γλώσσες κάνει τον εγκέφαλο των δίγλωσσων τόσο ευέλικτο και συγκεντρωμένο; Μια απάντηση έρχεται από την έρευνα της Βιορίκα Μαριάν και των συναδέλφων της του Πανεπιστημίου Νορθγουέστερν στο Εβανστον του Ιλινόι, οι οποίοι χρησιμοποίησαν ειδικές συσκευές για να παρακολουθήσουν την κίνηση των ματιών εθελοντών οι οποίοι εκτελούσαν διάφορες δραστηριότητες. Σε μία από αυτές η κυρία Μαριάν έβαλε μπροστά σε δίγλωσσους που μιλούσαν αγγλικά και ρωσικά μια σειρά αντικείμενα και τους ζητούσε κάθε φορά να πιάσουν ένα συγκεκριμένο από αυτά. Το όνομα ενός αντικειμένου στη μια γλώσσα μερικές φορές μοιάζει πολύ ηχητικά με το όνομα κάποιου άλλου αντικειμένου στην άλλη γλώσσα (π.χ., η λέξη «μαρκαδόρος» στα αγγλικά μοιάζει ηχητικά με τη λέξη «σφραγίδα» στα ρωσικά). Στις περιπτώσεις αυτές οι εθελοντές δεν έκαναν ποτέ λάθος στο αντικείμενο, οι κινήσεις των ματιών τους όμως έδειξαν ότι, προτού καταλήξουν στην επιλογή τους, έριχναν μια γρήγορη ματιά στο αντικείμενο με το παρόμοιο ηχητικά όνομα στα ρωσικά. Αυτή η σχεδόν ανεπαίσθητη κίνηση προδίδει μια σημαντική λεπτομέρεια για τη λειτουργία του εγκεφάλου των δίγλωσσων αποκαλύπτοντας ότι οι δύο γλώσσες ανταγωνίζονται συνεχώς στο πίσω μέρος του μυαλού τους. Ως αποτέλεσμα, όταν εμείς οι δίγλωσσοι μιλάμε, γράφουμε ή ακούμε ραδιόφωνο, ο εγκέφαλός μας προσπαθεί να επιλέξει τη σωστή λέξη καταστέλλοντας παράλληλα τον ίδιο όρο της άλλης γλώσσας. Αυτή είναι μια σημαντική δοκιμασία εκτελεστικού ελέγχου - ένα είδος γνωσιακής γυμναστικής. Στην πραγματικότητα, αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούν πολλά εμπορικά προγράμματα «εκγύμνασης του εγκεφάλου» τα οποία συχνά απαιτούν από τον χρήστη να αγνοήσει πληροφορίες που αποσπούν την προσοχή του ενώ εκτελεί ένα έργο.

Φρένο στην Αλτσχάιμερ Γρήγορα οι επιστήμονες αναρωτήθηκαν αν αυτή η πνευματική γυμναστική μπορούσε να βοηθήσει τον εγκέφαλο να αντισταθεί στη φθορά της ηλικίας. Για να διερευνήσουν αυτή την υπόθεση η κυρία Μπιάλιστοκ και οι συνεργάτες της συνέλεξαν δεδομένα σχετικά με 184 άτομα που είχαν διαγνωστεί με άνοια, τα μισά εκ των οποίων ήταν δίγλωσσα. Τα αποτελέσματα, που δημοσιεύθηκαν το 2007, ήταν εκπληκτικά: στους δίγλωσσους τα συμπτώματα άρχιζαν να εμφανίζονται τέσσερα χρόνια αργότερα από ό,τι στους μονόγλωσσους. Υστερα από μια τριετία οι ερευνητές επανέλαβαν τη μελέτη με άλλα 200 άτομα τα οποία παρουσίαζαν δείγματα της νόσου Αλτσχάιμερ. Και πάλι στα περισσότερα από τα συμπτώματα υπήρχε μια καθυστέρηση πενταετίας στους δίγλωσσους. Τα αποτελέσματα ίσχυαν ακόμη και όταν λαμβάνονταν υπόψη άλλοι παράγοντες, όπως το επάγγελμα και η μόρφωση. «Δεν περίμενα καθόλου να βρούμε τόσο σημαντικά αποτελέσματα» λέει η ερευνήτρια. Το ότι εμείς οι δίγλωσσοι μιλάμε δύο γλώσσες, εκτός του ότι ενισχύει τον εγκέφαλό μας, ενδέχεται επίσης να έχει βαθιά επίδραση στη συμπεριφορά μας. Νευροεπιστήμονες και ψυχολόγοι αρχίζουν να αποδέχονται ότι η γλώσσα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη σκέψη και τη συλλογιστική, κάτι το οποίο κάνει ορισμένους να αναρωτιούνται αν οι δίγλωσσοι ενεργούν διαφορετικά ανάλογα με το ποια γλώσσα μιλούν. Αυτό συμβαδίζει με τη δική μου εμπειρία - ακόμη και οι άλλοι συχνά μου λένε ότι φαίνομαι διαφορετική ανάλογα με το αν μιλάω αγγλικά ή γαλλικά.

Δύο σετ αξιών Το «ζύγισμα» των επιδράσεων αυτού του είδους είναι βεβαίως δύσκολο, στη δεκαετία του 1960 όμως η Σούζαν Ερβιν-Τριπ, η οποία σήμερα βρίσκεται στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ, βρήκε έναν αντικειμενικό τρόπο για να εξετάσει το ζήτημα. Ζήτησε από δίγλωσσους που μιλούσαν αγγλικά και ιαπωνικά να συμπληρώσουν μια σειρά ημιτελείς προτάσεις σε δύο διαφορετικές συνεδρίες - πρώτα στη μία γλώσσα και ύστερα στην άλλη. Διαπίστωσε ότι οι εθελοντές έδιναν πολύ διαφορετικές καταλήξεις στην ίδια φράση ανάλογα με τη γλώσσα. Για παράδειγμα, στη φράση «οι πραγματικοί φίλοι πρέπει...» στα ιαπωνικά έγραφαν «...να βοηθούν ο ένας τον άλλον» ενώ στα αγγλικά έγραφαν «...να είναι απόλυτα ειλικρινείς». Γενικώς οι απαντήσεις έμοιαζαν να αντανακλούν τον τρόπο με τον οποίο οι μονόγλωσσοι της κάθε γλώσσας θα εκτελούσαν το τεστ. Αυτό έκανε την κυρία Ερβιν-Τριπ να υποστηρίξει ότι οι δίγλωσσοι χρησιμοποιούν δύο νοητικά κανάλια, σαν να έχουν δύο διαφορετικά μυαλά. Αρκετές πρόσφατες μελέτες φαίνεται να υποστηρίζουν τη θεωρία της. Ο Ντέιβιντ Λούνα του Baruch College της Νέας Υόρκης και οι συνεργάτες του ζήτησαν για παράδειγμα πρόσφατα από αγγλο-ισπανόφωνους να δουν διαφημίσεις στις οποίες πρωταγωνιστούσαν γυναίκες - πρώτα στη μία γλώσσα και ύστερα από έξι μήνες στην άλλη γλώσσα - και να περιγράψουν τις προσωπικότητες των πρωταγωνιστριών. Στην «ισπανική» εκδοχή οι εθελοντές έτειναν να περιγράφουν τις γυναίκες ως ανεξάρτητες και εξωστρεφείς, ενώ στην «αγγλική» ως απελπισμένες και εξαρτημένες. Μια άλλη μελέτη διαπίστωσε ότι οι αγγλο-ελληνόφωνοι δίγλωσσοι είχαν πολύ διαφορετικές συναισθηματικές αντιδράσεις στην ίδια ιστορία ανάλογα με τη γλώσσα. Στη μία εκδοχή δήλωναν π.χ. «αδιάφοροι» για τον ήρωα, ενώ στην άλλη «ανησυχούσαν» για την πορεία του.

Γιατί δεν θυμούνται τα μωρά Μια εξήγηση είναι ότι κάθε γλώσσα φέρνει στο μυαλό τις αξίες της κουλτούρας της με την οποία ήρθαμε σε επαφή μαθαίνοντάς την. Μια άλλη είναι το γεγονός ότι η γλώσσα ενεργεί ενδόμυχα ως «σκαλωσιά» που υποστηρίζει το οικοδόμημα των αναμνήσεών μας. Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι είναι πιθανότερο να θυμηθούμε ένα αντικείμενο όταν γνωρίζουμε το όνομά του, κάτι το οποίο ίσως εξηγεί γιατί έχουμε τόσο λίγες αναμνήσεις από τα πρώτα παιδικά μας χρόνια. Υπάρχουν μάλιστα ενδείξεις ότι η γραμματική μιας γλώσσας μπορεί να διαμορφώσει τη μνήμη μας. Η Λίρα Μποροντίτσκι του Πανεπιστημίου Στάνφορντ ανακάλυψε πρόσφατα ότι οι ισπανόφωνοι είναι χειρότεροι στο να θυμούνται ποιος προκάλεσε ένα ατύχημα, ίσως επειδή στα ισπανικά χρησιμοποιούνται απρόσωπες εκφράσεις - π.χ. «το βάζο έσπασε» - οι οποίες δεν υποδηλώνουν το πρόσωπο που βρίσκεται πίσω από το γεγονός. Αυτό φαίνεται να υποδεικνύει ότι οι αναμνήσεις ενός δίγλωσσου αλλάζουν ανάλογα με τη γλώσσα που μιλάει. Σε ένα έξυπνο αλλά απλό πείραμα η κυρία Μαριάν έκανε σε Κινεζοαμερικανούς ένα τεστ γενικών γνώσεων, πρώτα στα αγγλικά και αργότερα στα κινεζικά. Οι απαντήσεις διέφεραν ανάλογα με τη γλώσσα - στην ερώτηση π.χ. «κατονομάστε ένα σημαντικό άγαλμα που έχει υψωμένο το ένα χέρι ατενίζοντας το άπειρο» στα αγγλικά ανέφεραν το Αγαλμα της Ελευθερίας ενώ στα κινεζικά το άγαλμα του Μάο.

Ποτέ δεν είναι αργά...Παρά την πρόσφατη πρόοδο, οι ερευνητές μάλλον βλέπουν μόνο την αρχή του παγόβουνου στο ζήτημα της διγλωσσίας και πολλά ερωτήματα παραμένουν ανοιχτά. Από τα σημαντικότερα είναι το αν ένα μονόγλωσσο άτομο μπορεί να έχει ανάλογα οφέλη αν μάθει μια ξένη γλώσσα σε μεγαλύτερη ηλικία. Οι ως τώρα ενδείξεις δείχνουν πως ναι. «Μπορείτε να μάθετε μια ξένη γλώσσα σε οποιαδήποτε ηλικία, να τη μάθετε καλά και να δείτε οφέλη στο γνωσιακό σύστημά σας» λέει η κυρία Μαριάν. Η κυρία Μπιάλιστοκ συμφωνεί, αν και τονίζει ότι η νοητική «ενίσχυση» στην περίπτωση αυτή δεν είναι τόσο έντονη όσο στους δίγλωσσους. «Μάθετε μια ξένη γλώσσα σε οποιαδήποτε ηλικία, όχι για να γίνετε δίγλωσσοι αλλά για να παραμείνετε σε πνευματική εγρήγορση» λέει. «Είναι πηγή γνωσιακών αποθεμάτων».

Αφού είναι έτσι, είμαι ευγνώμων. Η μητέρα μου δεν είχε καν υποπτευθεί πώς τα λόγια της θα άλλαζαν τον εγκέφαλό μου και τον τρόπο που βλέπω τον κόσμο, αλλά είμαι βέβαιη ότι η προσπάθειά της απέδωσε καρπούς. Για όλα αυτά το μόνο που έχω να πω είναι: Merci!

Η διγλωσσία στα παιδιά μειώνει τα αρχαϊκά πρότυπα σκέψης και πεποιθήσεις

Τα περισσότερα μικρά παιδιά διακατέχονται από αρχαϊκά πρότυπα σκέψεων: Πιστεύουν ότι τα ανθρώπινα αλλά και τα ζωώδη χαρακτηριστικά είναι έμφυτα. Αυτού του είδους η σκέψη μπορεί να τα οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι χαρακτηριστικά όπως η μητρική γλώσσα και οι προτιμήσεις των ενδυμάτων είναι εγγενή και όχι επίκτητα. Μια νέα μελέτη όμως, δείχνει ότι ορισμένα δίγλωσσα παιδιά είναι πιο πιθανό να καταλάβουν ότι η προσωπικότητα του ατόμου πλάθεται μέσα από τη μάθηση, παρά το ότι ο άνθρωπος γεννιέται με συγκεκριμένα ψυχολογικά χαρακτηριστικά.

Σύμφωνα με τη μελέτη που πραγματοποιήθηκε στο Concordia University, η διγλωσσία στην προσχολική ηλικία μπορεί να αλλάξει σημαντικά τις πεποιθήσεις ενός παιδιού για τον κόσμο.

Σε αντίθεση με τα μονόγλωσσα παιδιά, τα παιδιά που έρχονται σε επαφή με περισσότερες από μια γλώσσες μετά την ηλικία των τριών ετών, πιστεύουν ότι τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά ενός ατόμου είναι περισσότερο αποτέλεσμα εμπειριών παρά κάτι με το οποίο έχουν γεννηθεί.

Για τη μελέτη, η οποία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Developmental Science, οι ερευνητές εξέτασαν συνολικά 48 παιδιά, πέντε και έξι ετών. Τα παιδιά ήταν μια μίξη μονόγλωσσων, ταυτόχρονα δίγλωσσων (μάθαιναν δυο γλώσσες συγχρόνως) και διαδοχικά δίγλωσσων (μάθαιναν μία γλώσσα πρώτα και έπειτα τη δεύτερη).

Τα παιδιά άκουγαν ιστορίες για μωρά που γεννήθηκαν από Αγγλόφωνους γονείς και υιοθετήθηκαν από Ιταλούς και για πάπιες που μεγάλωσαν με σκύλους.

Στη συνέχεια, τα ρώτησαν εάν τα παιδιά αυτά θα μιλούσαν αγγλικά ή ιταλικά όταν μεγάλωναν και εάν τα μικρά παπάκια θα πάπαζαν ή θα γάβγιζαν. Τα παιδιά ρωτήθηκαν εάν τα μικρά που γεννήθηκαν από πάπιες θα είχαν φτερά ή γούνα.

«Προβλέψαμε ότι η προσωπική εμπειρία εκμάθησης γλωσσών, των διαδοχικά δίγλωσσων παιδιών, θα τους βοηθούσε στο να κατανοήσουν ότι η ανθρώπινη γλώσσα στην πραγματικότητα μαθαίνεται, αλλά ότι όλα τα παιδιά θα περίμεναν άλλα χαρακτηριστικά, όπως οι ήχοι των ζώων και τα φυσικά χαρακτηριστικά να είναι έμφυτα», δήλωσε η καθηγήτρια ψυχολογίας Dr. Krista Byers-Heinlein, μέλος του Κέντρου Έρευνας Ανθρώπινης Ανάπτυξης.

Η Byers-Heinlein και οι συνεργάτες της, εξεπλάγησαν από τα αποτελέσματα. Τα διαδοχικά δίγλωσσα παιδιά, πράγματι, δείχνουν μειωμένα αρχαϊκά πρότυπα σκέψεων και πεποιθήσεων σχετικά με τη γλώσσα – ήξεραν ότι ένα μωρό που μεγάλωνε με Ιταλούς θα μιλούσε ιταλικά.

Αλλά ήταν επίσης πιθανότερο να πιστεύουν ότι τα φυσικά χαρακτηριστικά και οι ήχοι ενός ζώου μαθαίνονται μέσα από την εμπειρία, ότι μια πάπια που τη μεγάλωναν σκυλιά θα γάβγιζε και θα έτρεχε αντί να παπάζει και να πετάει.

«Και τα μονόγλωσσα παιδιά και τα παιδιά που μάθαιναν αργότερα μια γλώσσα έδειξαν κάποια σφάλματα στον τρόπο σκέψης τους, αλλά κάθε ομάδα έκανε διαφορετικού είδους λάθη. Τα μονόγλωσσα παιδιά ήταν περισσότερο πιθανό να σκεφτούν ότι όλα είναι έμφυτα, ενώ τα δίγλωσσα παιδιά ήταν περισσότερο πιθανό να πιστεύουν ότι όλα είναι αποτέλεσμα μάθησης», είπε η Byers-Heinlein.

«Τα συστηματικά σφάλματα των παιδιών προκαλούν το ενδιαφέρον των ψυχολόγων, επειδή μας βοηθούν να κατανοήσουμε τη διαδικασία της ανάπτυξης. Τα αποτελέσματά μας, παρέχουν μια εντυπωσιακή επίδειξη ότι η καθημερινή εμπειρία σε έναν τομέα – την εκμάθηση γλώσσας – μπορεί να αλλάξει τις πεποιθήσεις των παιδιών γύρω από ένα ευρύ φάσμα τομέων, μειώνοντας τα αρχαϊκά πρότυπα σκέψης και τις προκαταλήψεις των παιδιών».

Η μελέτη έχει σημαντικές κοινωνικές επιπτώσεις διότι οι ενήλικες που έχουν ισχυρότερες αρχαϊκά πρότυπα σκέψης είναι περισσότερο πιθανό να αποδίδουν στους άλλους στερεότυπα και να έχουν προκατειλημμένες συμπεριφορές.

«Το εύρημά μας ότι η διγλωσσία μειώνει τα αρχαϊκά πρότυπα σκέψης και πεποιθήσεις, αυξάνει την πιθανότητα ότι η πρώιμη εκμάθηση μιας δεύτερης γλώσσας θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την προώθηση της αποδοχής της ανθρώπινης κοινωνικής και φυσικής ποικιλομορφίας», δήλωσε η Byers-Heinlein

Οι ξένες γλώσσες αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τον κόσμο!

Μια μελέτη που έγινε στη Βρετανία με επικεφαλής τον Έλληνα ψυχογλωσσολόγο Πάνο Αθανασόπουλο από το πανεπιστήμιο του Λάνκαστερ καταδεικνύει πως οι άνθρωποι που μιλούν περισσότερες από μία γλώσσες μπορούν να αντιλαμβάνονται καλύτερα ό,τι συμβαίνει γύρω τους και κατ’ επέκταση αλλάζουν τον τρόπο που βλέπουν τον κόσμο.

Η μελέτη εστίασε σε δίγλωσσους (αγγλόφωνους και γερμανόφωνους) και ανακαλύφθηκε πως η αγγλική γλώσσα έχει τρόπους να προσδιορίζει μια πράξη χρονικά, ενώ η γερμανική όχι. Αγγλόφωνοι και γερμανόφωνοι συμμετέχοντες παρακολουθούσαν βίντεο όπου συνέβαιναν διάφορα πράγματα χωρίς να είναι ξεκάθαρο το αποτέλεσμα. Ο γερμανόφωνος που έβλεπε κάποιον να περπατά εκτιμούσε ότι αυτός ο άνθρωπος είχε ένα συγκεκριμένο στόχο και εκεί πηγαίνει σε αντίθεση με τον αγγλόφωνο.

Γενικότερα, οι γερμανόφωνοι εστιάζουν περισσότερο στην πιθανή έκβαση (αποτέλεσμα – στόχο) μιας πράξης ή δραστηριότητας, ενώ οι αγγλόφωνοι στην ίδια την πράξη. Όταν κάποιος είναι δίγλωσσος (ή πολύγλωσσος) τότε αλλάζει οπτική γωνία για τα πράγματα -σαν να πατάει έναν διακόπτη- ανάλογα με τη γλώσσα που κάθε φορά χρησιμοποιεί και η οποία είναι πιο ενεργή στο μυαλό του. Τα πειράματα έδειξαν ότι ένας δίγλωσσος είναι σε θέση να αλλάζει τον τρόπο θέασης των πραγμάτων γύρω του τόσο γρήγορα όσο αλλάζει γλώσσα ομιλίας., ενώ παρατηρήθηκε ότι η χρήση μιας από τις δύο γλώσσες επηρέαζε τον τρόπο σκέψης.

Μάλιστα ο Πάνος Αθανασόπουλος απαντώντας στο ερώτημα «αν μπορούν δύο μυαλά να συνυπάρχουν στο ίδιο πρόσωπο;» είπε πως κάτι τέτοιο ισχύει εφόσον αυτός ο άνθρωπος μιλάει δύο γλώσσες καλά. Η μελέτη δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ψυχολογίας «Psychological Science».

ΚΟΡΥΦΗ

300 τούρκικες λέξεις που λέμε καθημερινά χωρίς να το καταλάβουμε! Μπορεί η ελληνική γλώσσα να χαρακτηρίζεται “πλούσια”, όμως στο λεξιλόγιο του Έλληνα έχουν εισαχθεί αρκετές τούρκικες λέξεις, αποτέλεσμα των εκατοντάδων χρόνων σκλαβιάς. Λέξεις όπως:  

ΜΑΓΙΑ (προζύμη-ζυθοζύμη),
ΜΑΓΚΑΛΙ (πύραυνο),
ΜΑΓΚΟΥΦΗΣ (έρημος),
ΜΑΙΝΤΑΝΟΣ (πετροσέλινο-μακεδονίσι),
ΜΑΝΤΖΟΥΝΙ (φάρμακο),
ΜΑΟΥΝΑ (φορτηγίδα),
ΜΑΡΑΖΙ (φθίση),
ΜΑΡΑΦΕΤΙ (μικρό εργαλείο),
ΜΑΣΟΥΡΙ(μικρό ξύλο),
ΜΑΧΑΛΑΣ (συνοικία),
ΜΕΖΕΣ (ορεκτικά),
ΜΕΝΤΕΣΕΣ (στρόφιγγα),
ΜΕΡΑΚΙ (πόθος),
ΜΕΡΕΜΕΤΙ (επισκευή-επιδιόρθωση),
ΜΟΥΣΑΜΑΣ (κερωμένο-αδιάβροχο ύφασμα),
ΜΟΥΣΑΦΙΡΗΣ(φιλοξενούμενος-επισκέπτης),
ΜΠΑΓΙΑΤΙΚΟ (μη νωπό),
ΜΠΑΓΛΑΡΩΝΩ (δένω-φυλακίζω),
ΜΠΑΛΤΑΣ (πελέκι),
ΜΠΑΜΙΑ (ιβίσκος ο εδώδιμος),
ΜΠΑΜΠΑΣ (πατέρας),
ΜΠΑΜΠΑΛΗΣ(ο πολύ γέρος),
ΜΠΑΞΕΣ (περιβόλι-κήπος),
ΜΠΑΡΟΥΤΙ (πυρίτιδα),
ΜΠΑΤΖΑΚΙ (κνήμη-σκέλη),
ΜΠΑΤΖΑΝΑΚΗΣ (σύγαμπρος-συννυφάδα),
ΜΠΑΤΙΡΙΣΑ(πτωχεύω-χρεοκοπώ),
ΜΠΑΧΑΡΙΚΟ (αρωματικό άρτυμα),
ΜΠΕΚΡΗΣ (μέθυσος),
ΜΠΕΛΑΣ(ενόχληση),
ΠΟΥΣΤΗΣ-ΜΠΙΝΕΣ (κίναιδος-ασελγής)
ΜΠΟΓΙΑ (βαφή-χρώμα),
ΜΠΟΓΙΑΤΖΗΣ (ελαιοχρωματιστής)
ΜΠΟΙ (ανάστημα-ύψος),
ΜΠΟΛΙΚΟΣ (άφθονος),
ΜΠΟΣΤΑΝΙ (λαχανόκηπος),
ΜΠΟΣΙΚΟΣ (χαλαρός),
ΜΠΟΥΖΙ (πάγος-ψύχρα),
ΜΠΟΥΛΟΥΚΙ (στίφος-άτακτο πλήθος),
ΜΠΟΥΛΟΥΚΟΣ (καλοθρεμμένος-παχουλός),
ΜΠΟΥΝΤΑΛΑΣ (κουτός-ανόητος),
ΜΠΟΥΝΤΡΟΥΜΙ (φυλακή),
ΜΠΟΥΡΙ (καπνοσωλήνας),
ΜΠΟΡΑ (καταιγίδα)
ΜΠΟΥΤΙ (μηρός),
ΜΠΟΥΧΤΙΣΜΑ (κορεσμός),
ΝΑΖΙ (κάμωμα-φιλαρέσκεια),
ΝΤΑΜΑΡΙ (φλέβα-λατομείο),
ΝΤΑΜΠΛΑΣ (αποπληξία),
ΝΤΑΝΤΑ (παραμάνα-τροφός),
ΝΤΑΡΑΒΕΡΙ (συναλλαγή-αγοραπωλησία),
ΝΤΕΛΑΛΗΣ (διαλαλητής),
ΝΤΕΛΗΣ (παράφρονας),
ΝΤΙΒΑΝΙ (κρεβάτι),
ΝΤΟΥΒΑΡΙ (τοίχος),
ΝΤΟΥΜΑΝΙ (καταχνιά-καπνός),
ΝΤΟΥΝΙΑΣ (κόσμος-ανθρωπότητα),
ΠΑΖΑΡΙ (αγορά-διαπραγμάτευση),
ΠΑΝΤΖΑΡΙ (κοκκινογούλι-τεύτλο),
ΠΑΤΖΟΥΡΙ (παραθυρόφυλλο),
ΠΑΠΟΥΤΣΙ (υπόδημα),
ΠΕΡΒΑΖΙ (πλαίσιο θυρών),
ΠΙΛΑΦΙ (ρύζι),
ΡΑΧΑΤΙ (ησυχία)ΣΑΚΑΤΗΣ (ανάπηρος),
ΣΑΜΑΤΑΣ (θόρυβος),
ΣΕΝΤΟΥΚΙ (κιβώτιο),
ΣΕΡΤΙΚΟ (τσουχτερό, βαρύ),
ΣΙΝΑΦΙ (συντεχνία, κοινωνική τάξη),
ΣΙΝΤΡΙΒΑΝΙ(πίδακας),
ΣΙΡΟΠΙ (πυκνόρρευστο διάλυμα ζάχαρης)
ΣΑΙΝΙ (ευφυής),
ΡΟΥΣΦΕΤΙ (χαριστική εξυπηρέτηση),
ΣΟΒΑΣ (ασβεστοκονίαμα),

ΣΟΙ (καταγωγή-γένος),
ΣΟΚΑΚΙ (δρόμος),
ΣΟΜΠΑ (θερμάστρα),
ΣΟΥΛΟΥΠΙ (μορφή-σχήμα),

ΤΑΜΠΛΑΣ (αποπληξία-συγκοπή),
ΤΑΠΙ (χωρίς χρήματα),
ΤΑΡΑΜΑΣ (αυγοτάραχο),
ΤΑΣΑΚΙ (σταχτοδοχείο),
ΤΑΧΙΝΙ (αλεσμένο σουσάμι),
ΤΑΨΙ (μαγειρικό σκεύος),
ΤΕΚΕΣ (καταγώγιο),
TΕΜΠΕΛΗΣ (οκνηρός-ακαμάτης),
ΤΕΡΤΙΠΙ (τέχνασμα-απάτη),
ΤΕΦΑΡΙΚΙ (εκλεκτό-αριστούργημα),
ΤΕΦΤΕΡΙ(κατάστιχο),
ΤΖΑΜΙ (υαλοπίνακας-γυαλί),
ΤΣΑΜΠΑ (δωρεάν),
ΤΖΑΝΑΜΠΕΤΗΣ (κακότροπος-δύστροπος),
ΤΟΠΙ (σφαίρα),
ΤΟΥΛΟΥΜΙ (ασκός),
ΤΟΥΛΟΥΜΠΑ (αντλία),
ΤΟΥΜΠΕΚΙ (σιωπή),
ΤΡΑΜΠΑ (ανταλλαγή),
ΤΣΑΙΡΙ (λιβάδι-βοσκοτόπι),
ΤΣΑΚΑΛΙ (θώς),
ΤΣΑΚΙΡΗΣ (γαλανομάτης),
ΤΣΑΚΜΑΚΙ (αναπτήρας),
ΤΣΑΝΤΑ (δερμάτινη θήκη),
ΤΣΑΝΤΙΡΙ (σκηνή),
ΤΣΑΠΑΤΣΟΥΛΗΣ (ανοικοκύρευτος-άτσαλος),
ΤΣΑΡΚΑ (επιδρομή-περιπλάνηση),
ΤΣΑΝΤΙΖΩ (εξοργίζω-προσβάλω),
ΤΣΑΧΠΙΝΗΣ(κατεργάρης-πονηρός),
ΤΣΙΓΚΕΛΙ(αρπάγη-σιδερένιο άγκιστρο),
ΤΣΙΦΟΥΤΗΣ-ΤΣΙΓΚΟΥΝΗΣ (φιλάργυρος),
ΤΣΙΡΑΚΙ (ακόλουθος),
ΤΣΙΣΑ(ούρα),
ΤΣΙΦΤΗΣ (άψογος-ικανός),
ΤΣΟΥΒΑΛΙ (σακί),
ΤΣΟΥΛΟΥΦΙ (δέσμη μαλλιών),
ΤΖΟΓΛΑΝΙ (νέος)
ΤΣΟΠΑΝΗΣ (βοσκός)

ΦΑΡΑΣΙ (φτυάρι-σκουπιδολόγος),
ΦΑΡΣΙ (τέλεια-άπταιστα),
ΦΥΝΤΑΝΙ(φυτώριο),
ΦΙΣΤΙΚΙ (πιστάκη),
ΦΥΤΙΛΙ (θρυαλλίδα),
ΦΟΥΚΑΡΑΣ (κακομοίρης-άθλιος),
ΦΟΥΝΤΟΥΚΙ (λεπτοκάρυο-λευτόκαρο),
ΦΡΑΝΤΖΟΛΑ (ψωμί),
XABOYZA(δεξαμενή νερού),
ΧΑΖΙ (ευχαρίστηση),
ΧΑΛΑΛΙΖΩ (συγχωρώ),
ΧΑΛΙ (άθλιο),
ΧΑΛΙ (τάπητας),
ΧΑΛΚΑΣ (κρίκος),
ΧΑΜΑΛΗΣ(αχθοφόρος),
ΧΑΝΙ (πανδοχείο),
ΧΑΠΙ (καταπότι),
ΧΑΡΑΜΙ (άδικα),
ΧΑΡΜΑΝΗΣ (χασισοπότης),
ΧΑΡΤΖΙΛΙΚΙ (μικρό χρηματικό ποσό),
ΧΑΒΑΣ (μουσικός σκοπός)
ΧΑΦΙΕΣ(καταδότης),
ΧΟΥΖΟΥΡΕΜΑ (ανάπαυση),
ΧΟΥΙ (ιδιοτροπία),
ΧΟΥΝΕΡΙ (πάθημα-εξαπάτηση).

O αναπτήρας και … το τασάκι! Πως να εκτεθείς προσπαθώντας να μιλήσεις τουρκικά

Εχει ξαναειπωθεί: είτε λόγω της οθωμανικής κατάκτησης είτε λόγω του ομογενειακού στοιχείου της Πόλης είτε λόγω τωνμικρασιατών προσφύγων, χρησιμοποιούμε καθημερινώς διάφορες λέξεις στο λεξιλόγιό μας που τις πήραμε από την τουρκική γλώσσα και έχουν την ίδια σημασία ή παραπλήσια (π.χ. λέμε “ντουνιάς” και λένε “dünya” και εννοούμε αμφότεροι “κόσμος”, ενώ λέμε “εκμέκ” και εννοούμε το κανταϊφι και λένε “ekmek” και εννοούνε το ψωμί). Με τον ίδιο τρόπο, η τουρκική γλώσσα πήρε επιστημονικούς όρους από την ελληνική ή μεταποίησε ελληνικά τοπωνύμια (π.χ. Στένη = Istinye,. Αυτό, όμως, δε σημαίνει ότι μπορείς να θεωρήσεις πως ομιλείς καλά την τουρκική αλλάζοντας τον τόνο σε δικές μας λέξεις και κόβοντας τις καταλήξεις τους, ώστε να τις … μετατρέψεις σε τουρκικές!

Ακου τί πάθαμε: μία από τις πρώτες φορές που επισκεφτήκαμε την Πόλη, σταματήσαμε, ως είθισται, κάπου στη Ραιδεστό (Tekirdag) για τον πρώτο καφέ μετά τα σύνορα. Ευγενέστατος ο τούρκος σερβιτόρος, είδε την Γιώτα που έβγαλε να κάνει τσιγάρο αλλά έψαχνε αναπτήρα. Της έδωσε, λοιπόν, έναν αναπτήρα από τη ρεσεψιόν, λέγοντάς της ταυτόχρονα: “çakmak”, δηλαδή “αναπτήρας”. Ενθουσιάστηκε η φίλη μου, αναφωνήσαμε και εμείς όλοι μαζί “α, τσακμάκι, το λέμε κι εμείς” και σκεφτήκαμε οι αφελείς πόσο … εύκολη θα ήταν η συννενόησή μας στην Πόλη. Πριν προλάβει να κοπάσει η χαρά μας, η Γιώτα, που στο μεταξύ είχε ανάψει το τσιγάρο, χρειάστηκε κάπου να ρίξει τη στάχτη. Ηταν λογικό και επόμενο, να θελήσει να δείξει την πρόοδό της στην εκμάθηση της τουρκικής γλώσσας, οπότε απευθύνθηκε στον σερβιτόρο και, εις επήκοον όλων μας, του ζήτησε δυνατά ένα … “τασάκ“, θεωρώντας (και λογικά ίσως)  ότι, όπως το τσακμάκι λέγεται “τσακμάκ”, έτσι και το “τασάκι” θα λεγόταν “τασάκ”! Αμ δε! Υπάρχει και αυτός ο νόμος του Μέρφυ, που λέει ότι η αναποδιά έρχεται από κει που δεν την περιμένεις! Στο άκουσμα της λέξης “τασάκ”, και μάλιστα από μία γυναίκα, ο σερβιτόρος και οι παριστάμενοι τούρκοι (κυρίως οδηγοί φορτηγών) πάγωσαν. Εμείς νιώσαμε αμήχανα: “τί στο καλό πια”, είπαμε, “ένα τασάκι ζητήσαμε”. Η φίλη μου επέμενε, μάλιστα: “μπιρ τασάκ, μπιρ τασάκ” (δηλ. “ένα τασάκι” – εμπλούτισε και τη φράση, βλέπεις!).

Στο σημείο εκείνο, μας πλησίασε ο σερβιτόρος, κόκκινος από τη ντροπή, και με σπασμένα αγγλικά και ελληνικά μας εξήγησε ότι ναι μεν το “τσακμάκι” λέγεται στα τουρκικά “τσακμάκ”, ΠΛΗΝ ΟΜΩΣ το “τασάκ” δε σημαίνει (κατ’αναλογική -δική μας- εφαρμογή!) “τασάκι” αλλά … όρχεις! Περιττό να σου περιγράψω τον χαλασμό που επακολούθησε από τα γέλια και τη ντροπή μας.

Για να συνοψίσω: στην Πόλη αποφεύγεις να χρησιμοποιείς λέξεις για το νόημα των οποίων στην τουρκική δεν είσαι σίγουρος. Η λανθασμένη χρήση τους μπορεί να δημιουργήσει παρεξηγήσεις, αν αναλογιστούμε τα πιο κλειστά ήθη σε μία μουσουλμανική κοινωνία, όπως η τουρκική, η οποία ωστόσο μακράν απέχει (τουλάχιστον στην τουριστική Πόλη) από τις κοινωνίες άλλων μουσουλμανικών χωρών, όπως π.χ. η Σαουδική Αραβία (πάντα βέβαια υπό προϋποθέσεις: αλλιώς μιλάς μέσα στην Ιστικλάλ, όπου άπαντες σχεδόν κουτσο-μιλάνε την ελληνική, κι αλλιώς π.χ. στο Eyüp, το προάστειο της Πόλης με το “βαθύ” μουσουλμανικό στοιχείο). Ετσι: εδώ μπορεί να λέμε σχεδόν καθημερινά “άει σικτίρ”, εννοώντας από “άει στο διάολο” μέχρι και (φιλικά) “άει στο καλό”! Στην Πόλη, το “Ηa siktir” σημαίνει από “άει πνίξου” έως “άει γ….σου” (από το: ’siktir git’, δηλ.: ‘let them fuck you and go’), φράση ουδόλως φιλική όπως καταλαβαίνεις!

ΚΟΡΥΦΗ

ΚΟΡΥΦΗ

ΟΡΟΙ ΧΡΗΣΗΣ © 2008-2009 ΒΟΥΛΑ ΒΑΒΑΡΟΥΤΣΟΥ*

                        από 7/4/09   ....

...