Δείτε 

ένα video για την αντιμετώπιση της διαφορετικότητας!

Το θέμα της αποδοχής της διαφορετικότητας ξεκίνησε να μας απασχολεί  έντονα τα τελευταία 15 χρόνια καθώς η πολυπολιτισμικότητα εισέβαλλε στην καθημερινή μας ζωή και άσκησε μεγάλη επίδραση στην κοινωνία μας. Οι αλλαγές είναι ραγδαίες και η ανάγκη για μεγαλύτερη αποδοχή της διαφορετικότητας γίνεται ολοένα πιο πιεστική καθώς βιώνουμε τις συνέπειες όπως η εκδήλωση έντονων φαινομένων βίας απέναντι σε ενήλικες αλλά ακόμη και σε μικρά παιδιά που προέρχονται από άλλες χώρες ή σύγχρονα κοινωνικά φαινόμενα όπως αυτό του εκφοβισμού σε όλες τις εκδοχές του (bulling, cyber bulling κλπ) ή τις συνέπειες του κοινωνικού αποκλεισμού που προκαλούνται κυρίως από τη δυσκολία αποδοχής του διαφορετικού, του «άλλου». Η έννοια της αποδοχής της διαφορετικότητας μπορεί να προσεγγιστεί μέσα από πολλούς δρόμους καθώς είναι ένα τεράστιο θέμα που  μπορεί να αφορά τη φυλή, την εθνικότητα, την πολιτισμικές διαφορές, τη θρησκεία, τη γλώσσα, τη σωματική κατασκευή, τις ικανότητες, τις αντιλήψεις.

Ωστόσο είναι σίγουρο ότι  η διαφορετικότητα αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της καθημερινής μας ζωής και οφείλουμε ως οικογένεια,σχολείο και ευρύτερη κοινωνία να προετοιμάσουμε τα παιδιά μας να ζήσουν σε ένα περιβάλλον που κυριαρχεί η ποικιλομορφία, με αίσθημα σεβασμού και κοινωνικής δικαιοσύνης. Σύμφωνα με έρευνες τα παιδιά 2-5 ετών μπορούν να αναγνωρίσουν το φύλο, τη φυλή, την εθνικότητα και την αναπηρία (Corson 2000). Σε αυτή την ηλικία τα παιδιά λειτουργούν ως ευαίσθητοι δέκτες μηνυμάτων από την οικογένεια και την ευρύτερη κοινωνία όπου υπάρχουν τόσο θετικές όσο και αρνητικές προκαταλήψεις για τα αγόρια και τα κορίτσια, την εθνική προέλευση και τη σωματική κατασκευή. Παρατηρούν τις διαφορές και τις ομοιότητες των ανθρώπων και αφομοιώνουν τα λεκτικά και μη λεκτικά μηνύματα των ενηλίκων σχετικά με τις διαφορές (Fiske, 2004 Monteith & Mark 2005)

Με αυτό τον τρόπο αποκτούν πρώιμες προκαταλήψεις δηλαδή διαστρεβλωμένες πεποιθήσεις που χαρακτηρίζονται από αμηχανία, φόβο και απόρριψη των διαφορών που μπορεί να εξελιχθεί σε πρόβλημα αν δεν παρέμβουν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί.Τέτοιες πρώιμες προκαταλήψεις διατυπώνονται με φράσεις όπως:«Τα αγόρια δεν παίζουν με κούκλες»,«Τα κορίτσια δεν είναι δυνατά», «δεν μπορείς να τρέξεις είσαι χοντρός», «Δεν μπορείς να έρθεις παίζουμε μόνο Ελληνόπουλα» κ.ά. Τα παιδιά λοιπόν όχι μόνο αναγνωρίζουν τις διαφορές,αλλά διαμορφώνουν τις αξίες τους με βάση την υποτίμηση των διαφορετικών ατόμων την οποία αντιλαμβάνονται από εμάς.Η δική μας προκατειλημμένη στάση απέναντι στη διαφορετικότητα ακόμη και αν απλώς εκφράζεται με σιωπή ή αμηχανία καλλιεργεί την ίδια στάση στο παιδί. Έτσι λοιπόν όσο περισσότερο αναγνωρίσουμε τις δικές μας προκατειλημμένες και μεροληπτικές στάσεις απέναντι στη διαφορετικότητα και όσο περισσότερο επιδιώκουμε να τις αλλάξουμε τόσο καλύτερα και αποτελεσματικότερα μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να αναπτυχθούν.

Οι προκαταλήψεις όσον αφορά το φύλο, την εθνικότητα, την αναπηρία, την κοινωνική τάξη παρεμποδίζουν τη υγιή ανάπτυξη όλων των παιδιών όπως και την αρμονική κοινωνική συμβίωση. Η προκατάληψη, οι διακρίσεις και τα στερεότυπα οδηγούν στον αποκλεισμό  και την απουσία της οικειότητας παρεμποδίζοντας την κοινωνική επαφή και τη συνεργασία. Επιπλέον οι αρνητικές προκαταλήψεις δημιουργούν αρνητικά συναισθήματα όπως περιφρόνηση, αηδία, απέχθεια, εχθρότητα και έχουν ένα τίμημα για το άτομο, την οικογένεια και όλη την κοινωνία. Οι διαδικασίες κοινωνικού αποκλεισμού και κοινωνικής αδιαφορίας, στερούν από αυτά τα άτομα την ευκαιρία για καλύτερη εκπαίδευση, υγειονομική περίθαλψη και εργασία. Όμως και τα άλλα άτομα που ανήκουν στους πολλούς υφίστανται επιπτώσεις από την περιθωριοποίηση και το στιγματισμό της διαφορετικότητας. Η υποτίμηση της διαφορετικότητας την οποία υιοθετούν ως συμπεριφορά τους εμποδίζει να γνωρίσουν και να αλληλεπιδράσουν  με διαφορετικούς τύπους ανθρώπων και να εκτεθούν σε μεγαλύτερη ποικιλία εμπειριών και να μάθουν εναλλακτικούς τρόπους διαβίωσης. Επιπλέον η υιοθέτηση μίας ρατσιστικής άποψης για τον κόσμο καλλιεργεί μία αίσθηση ανωτερότητας η οποία διαστρεβλώνει την αντίληψη της πραγματικότητας και οδηγεί σε πρακτικές κοινωνικής αδικίας. Επίσης όταν νιώθουμε ισχυροί καταστέλλεται η επίγνωση που έχουμε για τον πόνο των άλλων και αυξάνεται η τάση να βλέπουμε τους άλλους ως «θύματα».

Τα παιδιά λοιπόν δεν θα πρέπει να μάθουν μόνο να γράφουν και να διαβάζουν εκθέσεις θα πρέπει να μάθουν,να γράφουν και να διαβάζουν τις ανθρώπινες δυνατότητες. Η διδασκαλία της αποδοχής των άλλων ανθρώπων είναι πολύ σημαντική,γιατί τα άτομα που μαθαίνουν να αποδέχονται τη διαφορετικότητα των άλλων θα έχουν περισσότερες ευκαιρίες στην εκπαίδευση, στον εργασιακό χώρο και σε άλλες πτυχές της ζωής. Ο Δ. Μπουραντάς στο βιβλίο του «Μιλώντας στα παιδιά μου για την πραγματικά επιτυχημένη προσωπική και επαγγελματική ζωή» αναφέρει: «θεωρώ το στοιχείο του σεβασμού της διαφορετικότητας: των χαρακτήρων, των αντιλήψεων, των αναγκών, των πιστεύω, και των αξιών, θεμέλιο των ανθρωπίνων σχέσεων.» Και συνεχίζει… «σεβασμός της διαφορετικότητας σημαίνει αποδοχή της ελευθερίας του άλλου, δηλ. του δικαιώματός του να είναι ο εαυτός του. Και αποτελεί κρίσιμη παράμετρο στη διαμόρφωση καλών σχέσεων στην προσωπική και επαγγελματική μας ζωή που συμβάλλουν στο αμοιβαίο όφελος και γενικά στην «καλή ζωή».

Δυστυχώς, έχουμε μεγαλώσει με τέτοιον τρόπο που προσπαθούμε να αλλάξουμε τον άλλον και να τον κάνουμε περισσότερο όμοιο με εμάς. Πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει εκφράσεις που αφορούν τις συζυγικές σχέσεις του τύπου «θα αλλάξει με τον καιρό» τι άλλο σημαίνει αυτό αν όχι από την επιθυμία να πετσοκόψει ο/η σύντροφος στοιχεία της ταυτότητάς του και να αποκτήσει νέα, αυτά που επιθυμούμε.

Ας έρθουμε όμως στο θέμα της αποδοχής των παιδιών μας. Η αποδοχή είναι ένας από τους τρεις βασικότερους πυλώνες της αγάπης. Όταν δεν μας αποδέχονται στην ολότητά μας, όταν εμείς δεν αποδεχόμαστε τον άλλον όπως είναι τότε δεν μπορούμε να μιλήσουμε για αγάπη.  Αγάπη σημαίνει να είμαστε ικανοί να περικλείουμε την εμπειρία του άλλου μέσα στη δική μας γεμάτη με συμπόνοια και κατανόηση.

Αγαπάμε όπως έχουμε μάθει να αγαπιόμαστε. Κι αν αυτός ο τρόπος ήταν ελλειμματικός ή στρεβλώθηκε το ίδιο θα αναπαράγουμε.

Η έλλειψη αποδοχής από το γονιό αποτελεί την πιο σημαντική αιτία ενδογενούς κατάθλιψης στην ενήλικη ζωή. Μοιάζει σαν ένα κομμάτι του εαυτού να ταυτίζεται με τον απορριπτικό γονιό και να λειτουργεί πάντα εις βάρος της ζωής. Επίσης έχει φανεί ότι παιδιά που δεν έγιναν αποδεκτά κατά την παιδική ηλικία επιλέγουν συντρόφους αργότερα οι οποίοι τους απορρίπτουν. Συνήθως τα στοιχεία αυτά που δεν γίνονται αποδεκτά να μονώνονται με αποτέλεσμα το άτομο να βιώνει δυσφορία, στενοχώρια. Η δυσφορία αυτή εκφράζεται με γκρίνια, πρόκληση, κακοτροπία και κορυφώνεται στην εφηβεία με μεγαλύτερη ένταση. Το αίσθημα του πνιξίματος μπορεί να οδηγήσει και στην ανάπτυξη ψυχοσωματικών εκδηλώσεων.

Μια σχέση αγάπης είναι σαν ένα ευρύχωρο σπίτι μέσα στο οποίο μπορεί κάποιος να αισθάνεται άνετα αφού είναι ο εαυτός του και τον αποδέχονται, τον κατανοούν, τον εμπιστεύονται και τον σέβονται ως πολύτιμη ύπαρξη. Παλιά πίστευαν ότι το παιδί είναι μια λευκή σελίδα tabula rasa, ένα ζυμάρι που πλάθεται και που δεν φέρει τίποτα ατομικό. Το παιδί δεν είναι ένας μικρός ενήλικας, έχει δικές του ανάγκες, σύμφωνα με το αναπτυξιακό του στάδιο, τη γονιδιακή ταυτότητα, τον προσωπικό ρυθμό και την προσωπικότητά του.

Η προσδοκία του γονιού εμφανίζεται πριν τη γέννηση του παιδιού ακόμη. Αυτή η φαντασίωση εμπλέκεται στην παιδαγωγική που θα ακολουθήσει αργότερα. Βέβαια αυτό δεν είναι από μόνο του κακό αλλά και δεν μπορούμε να το αποφύγουμε. Είναι θετική η φαντασίωση ενός καλού μέλλοντος για το παιδί. Η επιθυμία όμως αυτή του γονιού γίνεται αντιληπτή ακόμη και χωρίς να ειπωθεί. Ήδη από τη βρεφική ηλικία τα μωρά αντιλαμβάνονται τις διαθέσεις των γονιών και ιδιαίτερα της μητέρας και ως την εφηβεία προσπαθούν να ικανοποιούν αυτές τις επιθυμίες. Η αντίληψη της διαφορετικότητας του παιδιού ως αυτόνομου ατόμου με τα δικά του χαρακτηριστικά είναι δύσκολη και προαπαιτεί την ψυχική ωριμότητα του γονιού. Η μη αποδοχή κλιμακώνεται από την ολοκληρωτική απόρριψη μέσω της γονεϊκής εγκατάλειψης έως την άρνηση και μη αποδοχή μέρους του παιδιού.

Οι γονείς αποδέχονται ευκολότερα θετικές πλευρές του παιδιού τους και δυσκολότερα τις άλλες ή τις μειονεξίες.  Έτσι έχουμε παραδείγματα γονιών που το παιδί τους έχει δυσλεξία και προτιμούν να το αποκαλούν τεμπέλη παρά να δεχτούν ότι το παιδί τους έχει μία νοητική ιδιαιτερότητα και χρήζει ιδιαίτερης αντιμετώπισης. Ή πόσα παραδείγματα συνέχισης ενός κερδοφόρου συνήθως, επαγγέλματος από γενιά σε γενιά και το παιδί που θα τολμήσει να σπάσει αυτή την αλυσίδα για να ακολουθήσει το δικό του δρόμο να διακατέχεται από αίσθημα ενοχής και προδοσίας. Αποδοχή σημαίνει επίσης και την ικανότητα αντίληψης της ιδιαίτερης αναπτυξιακής φάσης του παιδιού. Αυτό σημαίνει ότι είναι σημαντικό να του δίνουμε ερεθίσματα αλλά να μην το πιέζουμε «να φορέσει μεγαλύτερα παπούτσια» από την ηλικία του. Από την άλλη μία καθυστέρηση σε έναν αναπτυξιακό τομέα συνήθως σημαίνει ότι έχει άλλους ρυθμούς και αν σε κάτι καθυστερεί σε κάτι άλλο σίγουρα θα υπερτερεί. Ακόμη και σε περιπτώσεις νοητικής καθυστέρησης η καθαρή αντίληψη και αποδοχή του γεγονότος από το γονιό μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην εξέλιξη του παιδιού.

Παιδιά που γίνονται αποδεκτά από τους γονείς τους θα έχουν ευτυχισμένες σχέσεις και θα ξέρουν να αγαπούν όπως αγαπήθηκαν.