ΕΝ. 3η
Γράφτηκε από τον/την Super UserΕΝΟΤΗΤΑ 3η
Η ΚΛΟΠΗ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Επειδή λοιπόν ο Επιμηθέας δεν ήταν και πολύ σοφός, ξόδεψε χωρίς να το καταλάβει τις ιδιότητες στα άλογα ζώα. Του έμενε λοιπόν ακόμη χωρίς εφόδια το ανθρώπινο γένος και βρισκόταν σε αμηχανία τι να το κάνει. Και ενώ βρισκόταν σε αμηχανία, έρχεται ο Προμηθέας, για να επιθεωρήσει τη μοιρασιά και βλέπει ότι τα άλλα ζώα είχαν όλα τα κατάλληλα εφόδια, ενώ ο άνθρωπος ήταν γυμνός και ξυπόλητος και χωρίς στρωσίδια και χωρίς όπλα. Και στο μεταξύ πλησίαζε κιόλας και η καθορισμένη από τη μοίρα μέρα κατά την οποία έπρεπε και ο άνθρωπος να βγει από τη γη στο φως. Επειδή λοιπόν ο Προμηθέας βρέθηκε σε δύσκολη θέση, καθώς αναλογιζόταν τι είδους σωτηρία να βρει για τον άνθρωπο, κλέβει τις τεχνικές γνώσεις του Ηφαίστου και της Αθηνάς μαζί με τη φωτιά-γιατί ήταν αδύνατο να αποκτηθούν αυτές από κάποιον ή να χρησιμοποιηθούν χωρίς φωτιά- και έτσι λοιπόν τις δωρίζει στον άνθρωπο. Τις γνώσεις του λοιπόν για την αντιμετώπιση των βιοτικών αναγκών έτσι τις απόκτησε ο άνθρωπος, όμως την πολιτική τέχνη δεν την είχε. Γιατί αυτή βρισκόταν στα χέρια του Δία. Και στον Προμηθέα δεν ήταν πια δυνατό να μπει στην ακρόπολη, την κατοικία του Δία-επιπλέον και οι φρουροί του Δία ήταν φοβεροί. Μπαίνει λοιπόν κρυφά στο κοινό οίκημα της Αθηνάς και του Ηφαίστου, μέσα στο οποίο ασκούσαν οι δυο τους με αγάπη τις τέχνες, και αφού έκλεψε την τέχνη του Ηφαίστου, η οποία στηρίζεται στη φωτιά, και την άλλη, της Αθηνάς, τις χαρίζει στον άνθρωπο. Και από αυτό εξασφαλίζεται βέβαια για τον άνθρωπο αφθονία μέσων για τη ζωή του, όμως ο Προμηθέας εξαιτίας του Επιμηθέα αργότερα, όπως λέγεται, πέρασε από δίκη για κλοπή.
ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ
?λαθεν α?τόν : επιβεβαίωσε ο Επιμηθέας την ορθότητα του ονόματος του.
?φα?στου κα??θην?ς τ?ν ?ντεχνον σοφ?αν : Ο Προμηθέας λειτουργεί σαν από μηχανής θεός που έρχεται να λυτρώσει το ανθρώπινο γένος. Η παράθεση των ονομάτων των δυο θεών δεν είναι τυχαία. Συμβολίζουν την αδιάσπαστη σύνδεση τεχνολογικής και πνευματικής δραστηριότητας. ?ντεχνος σοφ?α : Με τον όρο αυτό νοούνται όχι οι θεωρητικές γνώσεις (φιλοσοφία) αλλά η ευφυΐα και η κατασκευαστική ικανότητα: οι τεχνικές γνώσεις, οι εμπειρίες και οι δεξιότητες οι σχετικές γενικά με τις τέχνες, είτε τις πρακτικές τέχνες που καλύπτουν βιολογικές ανάγκες του ανθρώπου, είτε τις καλές τέχνες. Ως προς τις καλές τέχνες η έντεχνη σοφία δεν είναι βέβαια σχετική με τη σύλληψη της ιδέας ενός καλλιτεχνικού έργου, αλλά με τη δημιουργία εκείνων των καλλιτεχνικών έργων που χρειάζεται να κατασκευαστούν με τη βοήθεια τεχνικών γνώσεων και εργαλείων (αρχιτεκτονική, γλυπτική...)
Η ?ντεχνος σοφ?α συμβολίζει κυρίως την εμπειρία και τη δεξιότητα σε κάποια τέχνη και όχι τον πνευματικό πολιτισμό. Ωστόσο η εξέλιξη στις τέχνες προϋποθέτει αλλά και συνεπάγεται την πνευματική αναβάθμιση. Οι τεχνικές γνώσεις εννοούνται εδώ δοσμένες στον άνθρωπο ως ολοκληρωμένο σύνολο, apriori,και όχι ως θησαύρισμα σταδιακής πείρας μέσα στους αιώνες.
Τήν δέ πολιτικήν?..φοβεραί ?σαν : πρόκειται για την πολιτική αρετή την οποία δεν μπόρεσε ο Προμηθέας αν δωρίσει στους ανθρώπους γιατί ήταν στη δικαιοδοσία του Δία. Αυτό φανερώνει τη μεγάλη της αξία εφόσον την κατείχε ο πατέρας των θεών. Η πρόθεση όμως του Προμηθέα να δώσει στους ανθρώπους την πολιτική αρετή τον εμφανίζει ως μεγάλο ευεργέτη των ανθρώπων.
Δι?ς φυλακα? : Οι φρουροί του Δία ήταν το Κράτος και η Βία. Τον φοβερό τους ρόλο παρουσίασε ο Αισχύλος στην τραγωδία του «Προμηθέας δεσμώτης»
Προμηθ?α δ? δι? ?πιμηθ?α ?στερον, ? περλ?γεται, κλοπ?ς δ?κη μετ?λθεν : Ο Δίας τιμώρησε τον Προμηθέα δένοντας τον με αλυσίδες στον Καύκασο. Ένας αητός κατασπάραζε καθημερινά το συκώτι του, που ξαναφύτρωνε τη νύχτα. Από το μαρτύριο αυτό τον απάλλαξε ο Ηρακλής.
γυμν?ν τε κα??νυπ?δητον κα??στρωτον κα??οπλον : Εδώ περιγράφεται καθαρά η εικόνα που αντίκρισε ο Προμηθέας, όταν ήρθε να επιθεωρήσει τη διανομή των δυνάμεων που έκανε στα διάφορα όντα ο αδελφός του Επιμηθέας. Ο τελευταίος ξέχασε εντελώς το ανθρώπινο γένος αφήνοντας το ανυπεράσπιστο σε σχέση με τα «?λογα» όντα. Έτσι, ο άνθρωπος, λίγο πριν βγει από τη γη στο φως, παρέμενε «?κόσμητος», γυμνός, ανυπόδητος, άστρωτος και άοπλος, δηλαδή, σε αντίθεση με τα άλλα ζώα, ούτε τρίχωμα ή δέρμα έφερε στο σώμα του, ούτε περίβλημα στα άκρα του, ούτε κατείχε κάποιο άλλο φυσικό όπλο για να μπορέσει να αντιμετωπίσει τους φυσικούς κινδύνους. Επομένως, εξαιτίας του Επιμηθέα, ο άνθρωπος ήταν το πιο αδικημένο και αδύναμο ον απέναντι σε όλα τα υπόλοιπα. Αξίζει να σημειωθεί ότι, ενώ ο Πρωταγόρειος μύθος δέχεται τελικά ότι ο άνθρωπος εμφανίζεται ως το πιο απροστάτευτο ζώο, ο Αριστοτέλης δεν παραδέχεται αυτήν την άποψη και υποστηρίζει ότι η δημιουργία του ανθρώπου ήταν τέλεια (Περί ζ?ων μορίων 4. 10, 687 a 23). Επίσης, με τον όρο «?κόσμητον» νοείται ο βιολογικός οπλισμός του ανθρώπου γιατί παρ? όλα αυτά είχε ένα πλεονέκτημα ως προς τα υπόλοιπα ζώα: αυτός ήταν «?λλογο ?ν», ενώ τα υπόλοιπα ήταν «?λογα». Αναμφίβολα, όμως, ο φυσικός οπλισμός του ανθρώπου είναι ελλιπής, αλλά θα υποστηριχθεί εμφανώς με τα εφόδια που θα του δωρίσει ο Προμηθέας («τ?ν ?ντεχνον σοφίαν σ?ν πυρί»).
«τ?ν ?ντεχνον σοφίαν σ?ν πυρί»: Τα δώρα του Προμηθέα στον άνθρωπο ήταν δύο: «? ?ντεχνος σοφία» και «τ? π?ρ»
α. «? ?ντεχνος σοφία»: (σχόλια στο σχολ. βιβλίο σελ. 78)
Με τον όρο αυτό νοείται η δύναμη του ανθρώπινου νου, η οξύνοιά του και η εμπειρία του σε κάποια τέχνη. Δεν είναι παρά μία διαφορετική έκφραση για τη δεξιοτεχνία («σύνεσις» στον Ευριπίδη). Είναι οι τεχνικές γνώσεις που είναι η υποδομή του υλικού πολιτισμού του ανθρώπου. «? ?ντεχνος σοφία» παρουσιάζεται έμφυτη στον άνθρωπο από την αρχή της δημιουργίας του, αμέσως μετά το βιολογικό σχηματισμό του που συντελέστηκε στη φάση που ασχολήθηκε ο Επιμηθέας. [Επίσης ταυτίζεται και με τη φράση «τ?ν μ?ν ο?ν περ? τ?ν βίον σοφίαν» του κειμένου] Σύμφωνα με την Iris Murdoch «Οι Έλληνες γενικότερα στερούνταν την ευλαβική ιδέα των "καλών τεχνών" γι' αυτό δεν υπάρχει χωριστός όρος στα ελληνικά, η λέξη τέχνη καλύπτει τις "καλές τέχνες", τη χειροτεχνία και την επιδεξιότητα».
β. «τ? π?ρ»: Είναι η πηγή ενέργειας και η απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη κάθε τεχνολογικού επιτεύγματος.
Η απρονοησία του Επιμηθέα αντιμετωπίστηκε άμεσα και με αποφασιστικό τρόπο, με τη θαρραλέα πρωτοβουλία του Προμηθέα να κλέψει «τ?ν ?ντεχνον σοφίαν σ?ν πυρί» από την Αθηνά και τον Ήφαιστο και να τη δώσει στον άνθρωπο. Έτσι, ο Προμηθέας τού έδωσε τη δυνατότητα όχι μόνο να επιβιώσει, αλλά και να διαφοροποιηθεί από τα υπόλοιπα ζώα (άλογα όντα) δημιουργώντας τεχνικό πολιτισμό και μια ανώτερη μορφή ζωής. Δώρισε στον άνθρωπο την πρώτη μεγάλη πηγή ενέργειας, που έμαθε να μεταχειρίζεται, τη φωτιά, που αποτελεί τη βάση όλων των τεχνολογικών προόδων που πέτυχε από τότε. Αυτή η αδιάσπαστη σύνδεση της τεχνολογικής και της πνευματικής δραστηριότητας εκφράζεται καθαρότατα στην αρμονική σύμπραξη των δύο θεών, της Αθηνάς και του Ηφαίστου. Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι οι τεχνικές γνώσεις εννοούνται ως ολοκληρωμένο σύνολο «a priori» που δίνονται από τον Προμηθέα στον άνθρωπο και όχι ως θησαύρισμα σταδιακής πείρας μέσα στους αιώνες. Φυσικά, αυτό αναιρείται, αν κανείς δει την παρέμβαση του Προμηθέα συμβολικά ως φάση της εξέλιξης στην οποία δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για την επιβίωση και την προσαρμογή του ανθρώπου στο περιβάλλον του.
?μπυρος τ?χνη: Πρόκειται για την πρακτική εφαρμογή των τεχνικών γνώσεων κυρίως με τη χρήση της φωτιάς ως πηγή ενέργειας, επειδή σε πολλές τεχνικές εφαρμογές χρησιμοποιούνται κάποια υλικά που τα κατεργαζόμαστε με τη χρήση της.
Με τα δώρα του Προμηθέα ο άνθρωπος απόκτησε την περί τον βίον σοφίαν, δηλ. τις χρήσιμες γνώσεις που του επέτρεψαν να δημιουργήσει ο ίδιος πολλά από τα εφόδια που είχαν μοιραστεί σε άλλα ζώα και να τα υποκαταστήσει για να μπορέσει να επιβιώσει. Αυτό σημαίνει η φράση ε?πορ?α μ?ν ?νθρ?π? το?β?ου γ?γνεται,
ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΠΡΟΜΗΘΕΑ ΚΑΙ ΕΠΙΜΗΘΕΑ
Ολοκληρώνοντας τα ερμηνευτικά σχόλια του κειμένου και προβαίνοντας σε μια ετυμολογική ανάλυση των ονομάτων του Προμηθέα και του Επιμηθέα μπορούμε να προσδιορίσουμε τα βασικά χαρακτηριστικά τους.
Η βασική διαφορά των δυο τιτάνων δηλώνεται αρχικά από το όνομα τους.
|
?πιμηθε?ς < ?πιμηθ?ς |
Το όνομα «?πιμηθε?ς» παράγεται από το «?πιμηθ?ς» που σημαίνει απερίσκεπτος, αυτός που σκέπτεται εκ των υστέρων, ο μη προνοητικός.
Ο Επιμηθέας αποδεικνύεται ενθουσιώδης και επιπόλαιος, γιατί αναλαμβάνει, με τη θέλησή του, μόνος του ένα δύσκολο έργο, δηλαδή να μοιράσει στα ζώα (άλογα και έλλογα) τις δυνάμεις ? ιδιότητες ? που είναι απαραίτητες για τη ζωή τους.
Παρουσιάζεται, όμως, σπάταλος στη μοιρασιά, απερίσκεπτος, χωρίς να έχει την ικανότητα να προγραμματίζει ολοκληρωμένα τη δραστηριότητα του. Ξεχνάει τον άνθρωπο, ο οποίος μένει απροστάτευτος και έτοιμος να αφανιστεί λίγο πριν βγει στο φως.
Το όνομα «Προμηθε?ς» παράγεται από το «προμηθ?ς» που σημαίνει προνοητικός, προβλεπτικός. Ο Προμηθέας, που κάνει την επιθεώρηση της μοιρασιάς, εμφανίζεται γοργός στη σκέψη και αποφασιστικός, καθώς έφτανε η μέρα που ο άνθρωπος θα εμφανιζόταν στο φως και έπρεπε να αποφασίσει αν θα τον βοηθούσε ή όχι. Είναι φιλάνθρωπος και τολμηρός, αφού δεν διστάζει να κλέψει την «?ντεχνον σοφίαν σ?ν πυρί» από τους θεούς, γνωρίζοντας πως διαπράττει φοβερό αδίκημα, και να τη δώσει στον άνθρωπο για να καλύψει τις φυσικές του ανάγκες. Έτσι, σώζει την ανθρωπότητα δίνοντας την τεχνική γνώση. Αποτελεί το αιώνιο σύμβολο του ανθρώπινου πνεύματος που διαρκώς τείνει προς τα άνω και αγωνίζεται για τη καλυτέρευση.
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Πώς ενεργεί ο Προμηθέας για χάρη του ανθρώπου; Ποια δώρα του φέρνει και τι νοείται με το καθένα από αυτά; Ποιος είναι ο συμβολισμός τους;
2. Να εντοπίσετε στο κείμενο την αδυναμία του αποτελέσματος της διανομής που πραγματοποίησε ο Επιμηθέας ως προς τα έλλογα όντα. Να αναφέρετε με ποιο τρόπο ο Προμηθέας προσπαθεί να την επιλύσει και να σχολιάσετε την αποτελεσματικότητα της ενέργειας αυτής.
3. Οι τεχνικές γνώσεις εννοούνται εδώ χορηγημένες στον άνθρωπο ως ολοκληρωμένο σύνολο a priori και όχι ως απόκτημα σταδιακής πείρας και κόπου μέσα στους αιώνες. Συμφωνείτε με την ανάγνωση αυτή του μύθου ή όχι και γιατί;
4. Να εντοπίσετε στο κείμενο λέξεις ομόρριζες με τις ακόλουθες:
Καταναλωτισμός, μελωδικός, οδόστρωμα, εύχρηστος, επίφοβος, κοινόβιο, λαθρεπιβάτης, προμήθεια, κλεψύδρα, κόσμημα.
5. Να γράψετε στο τετράδιο σας ποιες από τις λέξεις του πρωτότυπου κειμένου είναι ετυμολογικά συγγενείς με τις παρακάτω λέξεις: χρ?ος, επ?πτης, επιφυλακτικ?ς, βιομ?χανος, πολ?τευμα.
6. Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για κάθε μία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: σοφ?ς, ?στρωτον, ε?ροι, λ?γεται, ?νυπ?δητον.