Διδασκαλία παιχνιδιών προς κατανόηση
Το μοντέλο διδασκαλίας των παιχνιδιών προς κατανόηση (Teaching Games for Understanding, ΜΔΠΚ) είναι ένα μοντέλο βασισμένο στο αθλητικό παιχνίδι που σκοπό έχει την καλύτερη κατανόηση των παιχνιδιών, την αύξηση των επιπέδων φυσικής δραστηριότητας, της συμμετοχής, της παρακίνησης και της ικανοποίησης στο μάθημα της ΦΑ (Forrest, Webb & Pearson, 2006 στο Webb & Pearson, 2008).
Οι Bunker και Τhorpe ανέπτυξαν το ΜΔΠΚ στο Πανεπιστήμιο Loughborough του Ηνωμένου Βασιλείου ως απάντηση στο καθιερωμένο μοντέλο διδασκαλίας. Πρότειναν ότι στη διδασκαλία των αθλητικών παιχνιδιών έμφαση πρέπει να δοθεί στην κατανόηση της λογικής του παιχνιδιού η οποία υπαγορεύεται από τους κανόνες και ότι η αναγνώριση της τακτικής δομής πρέπει να λαμβάνει χώρα πριν να εισαχθεί μια πολύ δομημένη διδασκαλία τεχνικής (Bunker and Thorpe, 1982, στο Stolz & Pill, 2014). Από τότε πολλοί ερευνητές έχουν υποστηρίξει ότι εκτός από την ικανότητα αποτελεσματικής εκτέλεσης δεξιοτήτων (εκτέλεση απάντησης) και οι γνωστικές διαδικασίες (επιλογή απάντησης ή λήψη απόφασης) είναι απαραίτητες για επιτυχή απόδοση (Rink et al, 1996b). Ο παίχτης πρέπει να γνωρίζει τι πρέπει να κάνει (δηλωτική γνώση) και το πώς να το κάνει (διαδικαστική γνώση) (Magill, 1993 στον McPherson, 1994).
Μέχρι σήμερα έχουν αναπτυχθεί και εφαρμόζονται διάφορες παραλλαγές του μοντέλου, όπως το Game Sense, το Play Practice, το Tactical Games, το Invasion Games Competency Model, το Tactical Decision Learning Model, το Games Concept Approach τα οποία περιγράφουν οι Stolz & Pill 2014. Το παρόν άρθρο αναφέρεται κυρίως στο ΜΔΠΚ, αλλά και γενικότερα στην τακτικο-κεντρική προσέγγιση διαδασκαλίας. Το ΜΔΠΚ βασίζεται στο παιχνίδι και συγκεκριμένα στα τροποποιημένα παιχνίδια με μικρότερο αριθμό παιχτών από το κανονικό (small-sided game) που επικεντρώνονται σε συγκεκριμένα προβλήματα τακτικής. Mέσω τροποποιήσεων του περιβάλλοντος που μειώνουν τις τεχνικές απαιτήσεις και ανταποκρίνονται στο αναπτυξιακό επίπεδο των μαθητών, αναπτύσσεται η κατανόηση της τακτικής πλευράς του παιχνιδιού. Η μάθηση τοποθετείται μέσα σε ένα αυθεντικό πλαίσιο, προσδίδοντας νόημα στις δεξιότητες, προσφέροντας βαθύτερη κατανόηση και κίνητρο για τους μαθητές (Light & Fawns, 2003).
Η εξάσκηση τεχνικής δεν παραλείπεται, αλλά εισάγεται όταν οι μαθητές φτάσουν στο στάδιο να κατανοήσουν την ανάγκη να μάθουν την τεχνική που θα τους βοηθήσει στο παιχνίδι. H διαφορά λοιπόν μεταξύ της τεχνικο-κεντρικής και της τακτικο-κεντρικής προσέγγισης είναι στο χρόνο που εισάγονται οι τεχνικές και τακτικές δεξιότητες. Όταν οι μαθητές έχουν ανακαλύψει το «τι» πρέπει να κάνουν και «γιατί» χρειάζονται οι τεχνικές δεξιότητες, τότε εισάγεται και το «πώς» να τις εκτελούν (Holt et al, 2002; Rink et al, 1996b). Η τεχνική μαθαίνεται στο πλαίσιο του παιχνιδιού ή σε αγωνιστικές καταστάσεις και είναι πιο εύκολο να μεταφερθεί στο αγώνα. Οι εμπνευστές του ΜΔΠΚ δεν υποβάθμισαν την τεχνική, αλλά έδωσαν μεγαλύτερη σημασία στην επιδεξιότητα τονίζοντας τη διαφορά τους: η τεχνική είναι ο τρόπος που εκτελείται μια κίνηση σύμφωνα με τους κανόνες του παιχνιδιού, για συγκεκριμένο σκοπό και εξασκείται απομονωμένα και εκτός πλαισίου παιχνιδιού, ενώ η επιδεξιότητα είναι η εκτέλεση της τεχνικής στο πλαίσιο του παιχνιδιού, δηλαδή με ταχύτητα, δύναμη, ρυθμό και σε σχέση με τους συμπαίχτες (Kirk D. , 2005).
Το ΜΔΠΚ διέπεται από τις παρακάτω 4 παιδαγωγικές αρχές (Griffin & Patton, 2005):
α) Ομαδοποίηση των παιχνιδιών (game sampling). Οι εμπνευστές του μοντέλου κατηγοριοποίησαν τις αθλοπαιδιές με βάση το σκοπό, τις ιδέες, τις δεξιότητες, τους ρόλους των παιχτών, τον αγωνιστικό χώρο και τις επιθετικές και αμυντικές στρατηγικές (πίνακας 1).
Πίνακας 1 Κατηγοριοποίηση αθλημάτων κατά Thorpe, Bunker και Almond (στο (Βutler & McCahan, 2005) και βασικές αρχές κατά Kirk & MacPhail, 2002
| Κατηγορίες | Αθλήματα | Βασικές αρχές |
| Αθλήματα στόχου | Τοξοβολία, μπιλιάρδο, κροκέ, μπόουλινγκ, κέρλινγκ | α. Στόχευση σε συγκεκριμένο σημείο – στόχο ή περιοχή β. Παρεμπόδιση του αντιπάλου να πετύχει το συγκεκριμένο σημείο – στόχο |
| Αθλήματα χτυπήματος/ τρεξίματος | Μπέιζμπωλ, σόφτμπωλ, κρίκετ | α. Σκοράρισμα χτυπώντας και πετώντας μια μπάλα σε ανοιχτό χώρο β. Τοποθέτηση παιχτών με τρόπο ώστε να πιάνεται η μπάλα και να αποφεύγεται το σκοράρισμα από τον αντίπαλο (run). |
| Αθλήματα με δίχτυ/ χτυπήματος στον τοίχο | Βόλεϋ, τέννις, πινγκ πονγκ, μπάντμιντον, σκουός | α. Παίξιμο της μπάλας ώστε οι αντίπαλοι να μην μπορούν να την επιστρέψουν β. Οι παίχτες σερβίρουν και υποδέχονται την μπάλα γ. Ο στόχος για σκοράρισμα είναι η αντίπαλη περιοχή |
| Αθλήματα εισβολής/ κατοχής εδάφους | Ποδόσφαιρο, χόκεϋ, μπάσκετμπωλ, ράγκμπυ, χάντμπωλ, πόλο, , αμερικάνικο ποδόσφαιρο | α. Εισβολή της μιας ομάδας στο χώρο της άλλης κατά την επίθεση β. Κάλυψη του χώρου στην άμυνα γ. Χρήση ενός στόχου για σκοράρισμα |
β) Αντιπροσώπευση των παιχνιδιών (representation). Αφορά την ανάπτυξη τροποποιημένων παιχνιδιών που μοιάζουν με τα κανονικά παιχνίδια ως προς την τακτική δομή, αλλά έχουν υποστεί προσαρμογές με βάση το σωματότυπο, την ηλικία και την ικανότητα των παιδιών. Πχ το παιχνίδι 3 εναντίον 3 στο μπάσκετ μπορεί να είναι πιο εύκολο να παιχτεί από τα παιδιά (Holt et al, 2002).
γ) Υπερβολή (exaggeration). Αφορά την αλλαγή των δευτερευόντων κανόνων του παιχνιδιού με σκοπό την έμφαση σε ένα συγκεκριμένο τακτικό πρόβλημα. Πχ μείωση ή αύξηση των διαστάσεων του αγωνιστικού χώρου, αύξηση ή μείωση της αναλογίας αμυντικών/επιθετικών, μεγέθυνση ή σμίκρυνση του στόχου, απαγόρευση κάποιων τεχνικών δεξιοτήτων, ή εφαρμογή ενός συστήματος σκοραρίσματος που να επιβραβεύει ή να τιμωρεί συγκεκριμένες τακτικές ή τεχνικές (Holt et al, 2002).
γ) Τακτική πολυπλοκότητα (tactical complexity). Αφορά την προσαρμογή του παιχνιδιού στο αναπτυξιακό επίπεδο των μαθητών.Όσο αυξάνεται το επίπεδο κατανόησης των μαθητών τόσο μπορεί να αυξάνεται και η πολυπλοκότητά τους.