Είσοδος Ιστορία Δυναστείες-Αυτοκράτορες Χρονολόγιο
Κεφάλαιο 2 ΛΑΟΙ ΣΤΟΝ ΠΕΡΙΓΥΡΟ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
Ι Ο ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΜΕΣΑΙΩΝΑ

1. Οι Σλάβοι και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο




Ι. Ο ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΜΕΣΑΙΩΝΑ

1. Οι Σλάβοι και η σχέση τους με το Βυζάντιο

2. Οι Βούλγαροι και η σχέση τους με το Βυζάντιο

Συνοπτική παρουσίαση των ενοτήτων:

Υποστηρικτικό υλικό:

-Χάρτες προκειμένου να εντοπιστούν οι Σκλαβηνίες αλλά και η ίδρυση και επέκταση του βουλγαρικού κράτους.

-Πηγές, «Οι Σλάβοι τον 6ο αιώνα (για την κατάσταση το 581)» και «Επιδρομές τον 6ο αι.»: εδώ

-«Οι Σλάβοι», Μαθησιακά αντικείμενα. Φωτόδεντρο: εδώ

 1 ώρα 



χρονολόγιο ιμε Δες κι εδώ

610| 612| 614| 622| 626| 629| 630| 638| 641| 668| 681| 685| 692| 695| 698| 713| 715| 716| 717| 726| 730| 732| 740| 741| 747| 763| 775| 780| 787| 790| 797| 800| 802| 811| 812| 813| 815| 820| 823| 829| 838| 842| 860| 863| 864

Δυναστείες και αυτοκράτορες

Δυναστεία του Ιουστίνου
Ιουστίνος Α'(518-527) αετ Βικιπαίδεια
Ιουστινιανός Α' (527-565) αετ ΙΜΕ Βικιπαίδεια
Ιουστίνος Β' (565-578) αετ ΙΜΕ Βικιπαίδεια
Τιβέριος (578-582) αετ Βικιπαίδεια
Μαυρίκιος (582-602) αετ ΙΜΕ Βικιπαίδεια
Φωκάς (602-610) αετ ΙΜΕ Βικιπαίδεια

Δυναστεία του Ηρακλείου (των Ηρακλειδών)
Ηράκλειος (610-641) αετ Βικιπαίδεια
Κωνσταντίνος Γ' & Ηρακλεωνάς (641) αετ Βικιπαίδεια
Κώνστας Β' (641-668) αετ Βικιπαίδεια
Κωνσταντίνος Δ' (668-685) αετ Βικιπαίδεια
Ιουστινιανός Β' (685-695 & 705-711) αετ Βικιπαίδεια

"Διάδοχοι" της δυναστείας του Ηρακλείου (των Ηρακλειδών)
Λεόντιος (695-698) αετ Βικιπαίδεια
Τιβέριος (698-705) αετ Βικιπαίδεια
Ιουστινιανός Β' (705-711 & 685-695) αετ Βικιπαίδεια
Βαρδάνης-Φιλιππικός (711-713)αετ
Αναστάσιος Β' (713-715)αετ Βικιπαίδεια
Θεοδόσιος Γ' (715-717)αετ Βικιπαίδεια


Όροι – κλειδιά της ενότητας
Άβαροι, Σλάβοι, επιδρομές, σκλαβηνίες, στρατιωτική κατάκτηση, εκχριστιανισμός και αφομοίωση Σλάβων.

σχόλιο Οι Σλάβοι, νομάδες με ιδιότυπη πολιτική οργάνωση, βρέθηκαν εγκατεστημένοι στις αρχές του 6ου αι. βόρεια του Δούναβη. Τότε άρχισαν τις επιδρομές τους εναντίον του Βυζαντίου. Στα τέλη του 6ου και στις αρχές του 7ου αι. οι Σλάβοι πέρασαν στην επιρροή των Αβάρων.

Οι Σλάβοι Οι Σλάβοι (ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟ)

Συνήθειες Σλάβων

Οι Σλάβοι, επειδή ζουν ληστρική ζωή, συνηθίζουν να επιχειρούν επιθέσεις κατά των εχθρών τους σε δασώδεις, στενούς και κρημνώδεις τόπους. Χρησιμοποιούν κατάλληλα τις ενέδρες και κάνουν ξαφνικές επιθέσεις στη διάρκεια της νύχτας και της μέρας, επινοώντας πολλά μέσα.

Οι Σλάβοι είναι εμπειρότατοι στη διάβαση των ποταμών και μένουν καρτερικά μέσα στο νερό. Συχνά καταδύονται στα βάθη του νερού και κρατούν στο στόμα τους μακριά κούφια καλάμια που φτάνουν στην επιφάνεια του νερού. Ξαπλωμένοι ανάσκελα στα βάθη του νερού αναπνέουν με καλάμια και αντέχουν για πολλές ώρες, έτσι που δεν γίνονται αντιληπτοί.

Στρατηγικόν Μαυρικίου, έκδ. G. T. Dennis-E. Gamillscheg (Βιέννη 1981) 374-376.


σχόλιο Οι Άβαροι, λαός ουννικής καταγωγής, είχαν ιδρύσει προς τα τέλη του 6ου αι. μια πανίσχυρη αυτοκρατορία στην Κεντρική Ευρώπη και ενεργούσαν συχνά επιθέσεις στα βαλκανικά εδάφη του Βυζαντίου, παρασύροντας μαζί τους και τους Σλάβους. Οι δύο επιδρομείς πολιόρκησαν αρκετές φορές, αλλά χωρίς αποτέλεσμα τη Θεσσαλονίκη.

σχόλιο Από τις αρχές του 7ου αι. διάφορες σλαβικές ομάδες προχώρησαν νότια και εγκαταστάθηκαν σε εδάφη της σημερινής ηπειρωτικής Ελλάδας, όπου ίδρυσαν σκλαβηνίες, πολιτικά αυτόνομες νησίδες σλαβικού πληθυσμού, διάσπαρτες ανάμεσα σε Έλληνες.

σχόλιο Οι νεοφερμένοι Σλάβοι επιδόθηκαν αρχικά σε λεηλασίες και επιθέσεις, δημιουργώντας σημαντικά προβλήματα στην επικοινωνία της Κωνσταντινούπολης με τις ευρωπαϊκές επαρχίες του Βυζαντίου και ιδίως τη Θεσσαλονίκη. Ωστόσο στο πέρασμα του χρόνου ήλθαν σε επαφή με τους ντόπιους ελληνικούς πληθυσμούς, ανέπτυξαν μαζί τους οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις και επηρεάστηκαν από τον πολιτισμό τους.

Θεσμοί και εξωτερική εμφάνιση των Σλάβων

Αυτές οι φυλές δεν υπακούουν στην κυριαρχία ενός μόνον ανδρός, αλλά από παλιά διαβιούν υπό καθεστώς δημοκρατίας (δηλ. έλλειψης κεντρικής εξουσίας). Γι' αυτό αποφασίζουν από κοινού για τα συμφέροντα και τα δύσκολα ζητήματα [...].

Μερικοί δεν φορούν χιτώνα ή πανωφόρι (τριβώνιον), αλλά μόνο παντελόνια (αναξυρίδες) ως τη μέση τους και έτσι [ημίγυμνοι] ρίχνονται εναντίον των εχθρών. Μιλούν μια και μοναδική, εντελώς βάρβαρη γλώσσα και [...] είναι όλοι τους εξαιρετικά ψηλοί και δυνατοί. Όσο αφορά το χρώμα του δέρματος και των μαλλιών, δεν είναι εντελώς λευκοί και ξανθοί ή μελαμψοί αλλά όλοι τους κοκκινωποί.

Προκόπιος, Υπέρ πολέμων,VII,14.


σχόλιο Η βυζαντινή κυβέρνηση ακολούθησε μια ρεαλιστική πολιτική και επέτυχε να εντάξει ομαλά τους Σλάβους των κεντρικών και νότιων περιοχών των Βαλκανίων στη βυζαντινή κοινωνία (9ος και 10ος αι.). Οι Σλάβοι εξελληνίστηκαν σε τρία στάδια: Πρώτα υποτάχθηκαν στρατιωτικά στο Βυζάντιο, ακολούθως εκχριστιανίστηκαν και τελικά αφομοιώθηκαν κοινωνικά και εθνολογικά.

Οι σλαβικές εγκαταστάσεις Οι σλαβικές εγκαταστάσεις στον ελλαδικό χώρο και τα δάνεια της ελληνικής από τη σλαβική γλώσσα (Ε.Λ.Ι.Α.)

23

Εγκατάσταση σλαβικών φύλων στη Βαλκανική (Πηγή: Φωτόδεντρο)
Σλάβοι

Πυκνότητα των σλαβικών τοπωνυμίων στην Ελλάδα.
σκλαβηνίες

χρονολόγιο

 


ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ


  1. Ο ιστορικός Προκόπιος που γνώριζε καλά τη συμπεριφορά των δήμων του Ιπποδρόμου κατά τη στάση του Νίκα, χρησιμοποιεί τον όρο δημοκρατία με τη σημασία «κυριαρχία των δήμων, έλλειψη κεντρικής εξουσίας, αναρχία». Τι σήμαινε ο όρος δημοκρατία στην αρχαία Αθήνα και τι σημαίνει σήμερα;
  2. Στρατηγικόν σημαίνει «εγχειρίδιο με οδηγίες για στρατιωτικούς». Ποιες από τις πληροφορίες του Στρατηγικού του Μαυρικίου (πρώτο παράθεμα) πιστεύεις ότι ήταν χρήσιμες για τη στρατιωτική αντιμετώπιση των Σλάβων;

Δυναστείες και αυτοκράτορες του Βυζαντίου: εικ.


1. Οι πρώτες μόνιμες σλαβικές εγκαταστάσεις στη Θράκη

Αυτό το ίδιο έτος, το τρίτο μετά τον θάνατο του αυτοκράτορα Ιουστίνου, επί της βασιλείας του Τιβερίου, ο απαίσιος λαός των Σκλαβήνων εξόρμησαν και διέτρεξαν ολόκληρη την Ελλάδα, και τη χώρα των Θεσσαλονικέων και όλη τη Θράκη, και κυρίευσαν πόλεις και κατέλαβαν πολυάριθμα φρούρια και κατέστρεψαν και πυρπόλησαν και αιχμαλώτισαν τον λαό και οδήγησαν μακριά τους αιχμαλώτους και έγιναν κύριοι όλης της υπαίθρου και κατοικούν σ’ αυτή, τέσσερα χρόνια τώρα, σαν να είναι δική τους χωρίς φόβο.

Επειδή ο αυτοκράτορας έχει εμπλακεί σε πόλεμο με τους Πέρσες και έχει στείλει όλες τις δυνάμεις του στην Ανατολή, ζουν με την άνεσή τους στη χώρα και κατοικούν σ’ αυτή και εξαπλώνονται όσο μακριά τους επιτρέπει ο Θεός, και ερημώνουν και καίουν και αιχμαλωτίζουν, σε τέτοια έκταση που έχουν φτάσει στα εξωτερικά τείχη της πόλης (δηλαδή τα Μακριά Τείχη της Κωνσταντινούπολης), απ’ όπου οδήγησαν μακριά τα κοπάδια των αλόγων του αυτοκράτορα, πολλές χιλιάδες τον αριθμό, και ό,τι άλλο μπόρεσαν να βρουν. Και ως σήμερα ακόμη, το έτος 895 (=584), στρατοπεδεύουν και κατοικούν εκεί και ζουν ειρηνικά στη ρωμαϊκή επικράτεια, σίγουρα και χωρίς φόβο, και αιχμαλωτίζουν και σκοτώνουν και καίουν.

Και έγιναν βαθύπλουτοι σε χρυσό και ασήμι και κοπάδια αλόγων και απέκτησαν πολλά όπλα και έμαθαν να μάχονται καλύτερα από τους Ρωμαίους, ενώ αρχικά δεν ήταν παρά άξεστοι βάρβαροι που δεν τολμούσαν να εμφανισθούν έξω από τα πυκνά τους δάση. Και όσο για τα όπλα δεν ήξεραν ακόμη τι είναι αυτά, εκτός από δυο τρία λογχάδια, δηλαδή κοντά δόρατα.

 

Ιωάννης Εφέσου, Εκκλησιαστική Ιστορία, Γ’ μέρος, κεφ. 25, λατ. Νέα Υόρκη, Μητροπολιτικό Μουσείο. Ε. W. Brooks, Λουβαίν 1952 (ανατύπωση της έκδοσης του 1936), 248-249.

2. Η αβαροσλαβική εισβολή και κατάκτηση της Πελοποννήσου (587)

Σε μια άλλη εισβολή του (ο Χαγάνος των Αβάρων) κατέκτησε ολόκληρη τη Θεσσαλία και ολόκληρη την Ελλάδα και την Παλαιά Ήπειρο και την Αττική και την Εύβοια. Οι Άβαροι εισέβαλαν ορμητικά και στην Πελοπόννησο και την κατέκτησαν με πόλεμο και, αφού εκδίωξαν και εξόντωσαν τους ευγενείς ελληνικούς πληθυσμούς, κατοίκησαν οι ίδιοι σ’ αυτήν την περιοχή. Όσοι κατόρθωσαν να ξεφύγουν από τα φονικά τους χέρια σκορπίσθηκαν σε διαφορετικούς τόπους.

Οι κάτοικοι των Πατρών μεταφέρθηκαν στο Ρήγιο της Καλαβρίας και οι κάτοικοι του Άργους στο νησί Ορόβη, ενώ οι Κορίνθιοι μετοίκησαν στο νησί της Αίγινας. Τότε λοιπόν εγκατέλειψαν το έδαφος της πατρίδας τους και οι Λάκωνες και άλλοι από αυτούς αναχώρησαν για το νησί της Σικελίας, όπου ένα μέρος τους ζει ακόμη, στον τόπο που ονομάζεται Δέμενα. Αυτοί ονομάζονται Δεμενίτες αντίς Λακεδαιμονίτες και διατηρούν την ιδιαίτερη διάλεκτο των Λακώνων. Ένα άλλο μέρος τους βρήκαν έναν δύσβατο τόπο κοντά στον γιαλό, έχτισαν (εκεί) οχυρή πόλη που την ονόμασαν Μονεμβασία, γιατί είχε μόνο μία «έμβασιν» για τους εισερχόμενους, και κατοίκησαν σ’ αυτή μαζί με τον επίσκοπό τους. Οι βοσκοί και οι αγρότες εγκαταστάθηκαν στους κοντινούς κακοτράχαλους τόπους που ονομάστηκαν πρόσφατα Τζακονίες.

Έτσι οι Άβαροι κατέλαβαν και κατοίκησαν την Πελοπόννησο και παρέμειναν σ’ αυτή διακόσια δεκαοκτώ χρόνια χωρίς να εξαρτώνται από τον ρωμαίο αυτοκράτορα ή άλλον κύριο, από το έτος 6096 από κτίσεως κόσμου (=587 μ.Χ.), που ήταν το έκτο έτος της βασιλείας του Μαυρικίου, μέχρι το έτος 6313 (=805) που ήταν το τέταρτο έτος της βασιλείας του Νικηφόρου του Παλαιού, που είχε γιο τον Σταυράκιο.

Cronaca di Monembasia, εκδ. I. Duciev (=Testi 12) Παλέρμο 1976, 12-16.

[Οι παραπάνω πληροφορίες δεν θεωρούνται σήμερα απόλυτα αξιόπιστες και χρησιμοποιούνται με προσοχή, σε συνδυασμό με τα πορίσματα της αρχαιολογίας και της νομισματολογίας]

3. Η αφομοίωση των Σλάβων

Ο πατέρας μας, ο αείμνηστος Βασίλειος [Α’ 867-886], ο αυτοκράτορας των Ρωμαίων, έπεισε τους Σλάβους να εγκαταλείψουν τα αρχαία έθιμά τους, αφού τους έκανε Έλληνες και τους υπήγαγε στους κυβερνήτες σύμφωνα με το ρωμαϊκό πρότυπο, και τους βάπτισε, τους ελευθέρωσε από τη σκλαβιά στους ηγεμόνες τους και τους δίδαξε να πολεμούν τα έθνη που είναι εχθρικά προς τους Ρωμαίους.

D. Obolensky, Η Βυζαντινή Κοινοπολιτεία, Η ανατολική Ευρώπη, 500-1453, α’ τόμος, 140

 

up