33. Η ρωσική επανάσταση

Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:

α) Η κρίση του τσαρικού καθεστώτος, σ. 94

β) Η αστική επανάσταση του Φεβρουαρίου 1917 (απλή αναφορά), σ. 94.

γ) Η σοσιαλιστική οκτωβριανή επανάσταση του 1917, σσ. 94-95

δ) Ο εμφύλιος πόλεμος και η ξένη επέμβαση (απλή αναφορά), σ. 95

ε) Η ίδρυση της Σοβιετικής Ένωσης (απλή αναφορά), σ. 95

στ) Η επίδραση της Οκτωβριανής Επανάστασης στην Ευρώπη, σσ. 95-96

Λέξεις- κλειδιά: Τσαρικό καθεστώς, μπολσεβίκοι, Οκτωβριανή επανάσταση, σοβιέτ, κομμουνιστικά κόμματα

Υποστηρικτικό υλικό:

-«Επανάσταση 1905. Ρωσία», Πανόραμα του αιώνα, ΕΡΤ (βίντεο: 15:54΄-16:53΄): εδώ

-«Σοβιετική επανάσταση», Πανόραμα του αιώνα, ΕΡΤ (βίντεο: 10:55΄-12:18΄) εδώ

-πηγές του σχ. βιβλίου

Προτεινόμενες δραστηριότητες:

-Άσκηση/δραστηριότητα 1, σ. 96 του σχολ. βιβλίου.

-Ποιες από τις διακηρύξεις και τα μέτρα που πήραν οι μπολσεβίκοι σχετίζονται με τις διακηρύξεις και τα μέτρα που είχε πάρει η Γαλλική Επανάσταση;

-Συζήτηση για την Οκτωβριανή Επανάσταση και τη σημασία της.

1 ώρα

I. ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Ειδικοί διδακτικοί στόχοι

Οι μαθήτριες και οι μαθητές επιδιώκεται:

Να πληροφορηθούν τα αίτια και τα κύρια γεγονότα της ρωσικής επανάστασης του 1917. Να κατανοήσουν τη σημασία της δημιουργίας του πρώτου σοσιαλιστικού κράτους της ιστορίας και την απήχηση που είχε αυτό το γεγονός στην Ευρώπη και σε ολόκληρο τον κόσμο.

Κύριες διδακτικές επισημάνσεις

Σχολιασμός γραπτών πηγών

1 και 2. Οι πηγές αναφέρονται στα τρία επείγοντα καθήκοντα της νέας εξουσίας: άμεσος τερματισμός του πολέμου, διανομή της γης των μεγάλων γαιοκτημόνων στους αγρότες και εγκαθίδρυση εργατικού ελέγχου στα εργοστάσια. Οι μπολσεβίκοι αποφάσισαν την απόσυρση της Ρωσίας από τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο, προκειμένου η χώρα να μπορέσει να ανασυντάξει τις δυνάμεις της και να αντιμετωπίσει τα οξύτατα οικονομικά της προβλήματα, τα οποία είχαν επιδεινωθεί εξαιτίας της πολεμικής προσπάθειας. Η διανομή της γης, πάγιο αίτημα των Ρώσων αγροτών πριν από την επανάσταση, και η εγκαθίδρυση ελέγχου της βιομηχανικής παραγωγής από τους εργάτες ήταν δύο μέτρα που αποσκοπούσαν στο να αποκτήσει η επανάσταση ακόμη πιο μεγάλη κοινωνική υποστήριξη, να αποδυναμωθούν οι παλιές κυρίαρχες τάξεις και να ενισχυθεί ο σοσιαλιστικός χαρακτήρας του νέου καθεστώτος.

Σχολιασμός εικονιστικού υλικού

1. Η προεπαναστατική, τσαρική Ρωσία ήταν μία από τις χώρες της Ευρώπης στην οποία διατηρούνταν ακόμη, στις αρχές του 20^ού αιώνα, ισχυρά κατάλοιπα από την εποχή της φεουδαρχίας. Ένα από αυτά ήταν και η συνήθεια που ήθελε τους υπηκόους του τσάρου, όταν τον συναντούσαν, να τον προσκυνούν.

Επισημάνσεις για την αντιμετώπιση των ασκήσεων - δραστηριοτήτων

1. Βλέπε παραπάνω, σχόλια για τις πηγές 1 και 2.

2. Η διάδοση των πολιτικών μηνυμάτων της οκτωβριανής επανάστασης στην υπόλοιπη Ευρώπη αλλά και έξω από αυτή ευνοήθηκε από το γεγονός ότι η ευρωπαϊκή ήπειρος μόλις εξερχόταν από έναν πόλεμο, τον «Μεγάλο Πόλεμο» όπως ονομάστηκε λόγω της φοβερά αρνητικής εντύπωσης που είχε κάνει στους ανθρώπους της εποχής, για τον οποίο πολλοί άνθρωποι πίστευαν ότι ήταν απλώς αποτέλεσμα των συγκρούσεων συμφερόντων μεταξύ των ισχυρών κρατών.

ΙΙ. ΠΡΟΣΘΕΤΟ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

1. Οι παράγοντες που ευνόησαν την επικράτηση της οκτωβριανής επανάστασης

Τα κατάφερε [η οκτωβριανή επανάσταση] για τρεις κυρίως λόγους: Πρώτο, διότι είχε στα χέρια της ένα μοναδικά ισχυρό εργαλείο, τα 600.000 μέλη του συγκεντρωτικού και πειθαρχημένου Κομμουνιστικού Κόμματος, που ουσιαστικά είχε την ικανότητα να οικοδομήσει κράτος. [...] Δεύτερο, ήταν εντελώς προφανές ότι ήταν η μόνη κυβέρνηση ικανή και πρόθυμη να κρατήσει ενιαία τη Ρωσία ως κράτος. [.] Ο τρίτος λόγος ήταν ότι η επανάσταση επέτρεψε στους αγρότες να καταλάβουν τη γη.

E.J. Hobsbawm, Η εποχή των άκρων. Ο σύντομος εικοστός αιώνας, 1914-1991,
μτφρ. Β. Καπετανγιάννης, Θεμέλιο, Αθήνα 1995, σ. 91-92.

2. Μια πρώτη αποτίμηση της οκτωβριανής επανάστασης από τον Β.Ι. Λένιν

Η πρώτη μπολσεβίκικη επανάσταση απέσπασε από τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο, από την ιμπεριαλιστική ειρήνη την πρώτη εκατοντάδα εκατομμυρίων ανθρώπων που ζουν στη γη. Οι ερχόμενες επαναστάσεις θα αποσπάσουν όλη την ανθρωπότητα από τέτοιους πολέμους και από τέτοια ειρήνη. Το τελευταίο και το πιο σπουδαίο και το πιο δύσκολο και το πιο ημιτελές έργο μας είναι: η οικοδόμηση της οικονομίας, είναι να μπουν τα οικονομικά θεμέλια για το νέο, το σοσιαλιστικό οικοδόμημα, στη θέση του καταστραμμένου φεουδαρχικού και του μισοκαταστραμμένου καπιταλιστικού οικοδομήματος. Σε τούτο το σπουδαιότατο και δυσκολότατο έργο είχαμε τις περισσότερες αποτυχίες και τα περισσότερα λάθη. Αν είναι δυνατό να αρχίσει χωρίς αποτυχίες και χωρίς λάθη ένα τέτοιο κοσμοϊστορικό έργο! Εμείς όμως το αρχίσαμε, το πραγματοποιούμε. Τώρα ακριβώς με τη «νέα οικονομική πολιτική» μας διορθώνουμε ολόκληρη σειρά από λάθη μας, μαθαίνουμε πώς να χτίσουμε παραπέρα το σοσιαλιστικό οικοδόμημα σε μια μικροαγροτική χώρα χωρίς να κάνουμε αυτά τα λάθη.

Β.Ι. Λένιν, «Η τέταρτη επέτειος της Οχτωβριανής Επανάστασης» (18 Οκτώβρη 1921). Πηγή: Λένιν, Άπαντα,
Σύγχρονη Εποχή, τόμ. 44, σ. 144-152.

3. Η θέση της οκτωβριανής επανάστασης στην παγκόσμια ιστορία

Η Οκτωβριανή Επανάσταση παρήγαγε ασύγκριτα το πιο εκπληκτικά οργανωμένο επαναστατικό κίνημα στη σύγχρονη ιστορία. Η παγκόσμια επέκτασή της δεν έχει το όμοιό της στην ιστορία από την εποχή των κατακτήσεων του Ισλάμ και μετά. Μέσα σε τριάντα με σαράντα χρόνια [...], το ένα τρίτο της ανθρωπότητας βρέθηκε να ζει υπό καθεστώτα τα οποία προήλθαν άμεσα από τις Δέκα Μέρες που Συγκλόνισαν τον Κόσμο και το οργανωτικό πρότυπο του Λένιν, το Κομμουνιστικό Κόμμα.

E.J. Hobsbawm, Η εποχή των άκρων. Ο σύντομος εικοστός αιώνας, 1914-1991,
μτφρ. Β. Καπετανγιάννης, Θεμέλιο, Αθήνα 1995, σ. 80.

Η κρίση του τσαρικού καθεστώτος

1. Χαρακτηριστική εικόνα της τσαρικής Ρωσίας: στρατιώτες προσκυνούν τον τσάρο (διακρίνεται έφιππος στο κέντρο).

Στα τέλη του 19^ου και στις αρχές του 20^ού αιώνα το 85% περίπου του πληθυσμού της Ρωσίας ήταν αγρότες. Τα μεγαλύτερα και πιο εύφορα κτήματα ανήκαν σε μεγάλους γαιοκτήμονες, ενώ οι καλλιεργητές ζούσαν σε άθλιες συνθήκες. Οι εξεγέρσεις ήταν συχνές και το αίτημα για αναδασμό (αναδιανομή) της γης είχε πολλούς υποστηρικτές. Παράλληλα, σε ορισμένες περιοχές της Ρωσίας σημειωνόταν αξιόλογη βιομηχανική ανάπτυξη. Οι εργάτες ζούσαν εξίσου άθλια με τους αγρότες. Έτσι, ήταν συχνές και οι εργατικές εξεγέρσεις, που συνήθως καταστέλλονταν με αιματηρό τρόπο.

Η κοινωνική ένταση κλιμακώθηκε μετά την ήττα της Ρωσίας στον ρωσοϊαπωνικό πόλεμο του 1904-1905. Επανάσταση που ξέσπασε το 1905 ανάγκασε τον τσάρο Νικόλαο Β΄, που κυβερνούσε τη χώρα απολυταρχικά, να δεχθεί την εκλογή ενός νομοθετικού σώματος (δούμα) θεσπίζοντας, έτσι, τη συνταγματική μοναρχία στη Ρωσία. Λίγο αργότερα, νέα επανάσταση στη Μόσχα πνίγηκε στο αίμα (1905-1906).

Η έκρηξη του Α΄ Παγκόσμιου πολέμου επιδείνωσε την κατάσταση. Η επιστράτευση εκατομμυρίων Ρώσων παρέλυσε την οικονομία, κάνοντας τις συνθήκες ζωής των λαϊκών τάξεων αληθινά τραγικές. Την ίδια στιγμή, ο ρωσικός στρατός αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα στα πεδία των μαχών.

Η αστική επανάσταση του Φεβρουαρίου 1917

Σε αυτές τις συνθήκες ξέσπασε, τον Φεβρουάριο του 1917, νέα επανάσταση. Μετά την επικράτησή της, τη διακυβέρνηση του κράτους ανέλαβε προσωρινή κυβέρνηση στην οποία επικρατούσαν μετριοπαθείς φιλελεύθεροι αστοί. Παράλληλα, όμως, οργανώθηκαν τα σοβιέτ, συμβούλια εργατών και στρατιωτών, που ανέλαβαν την εξουσία στην πρωτεύουσα Πετρούπολη, στη Μόσχα και σε άλλες μεγάλες πόλεις. Στην πραγματικότητα, η εξουσία μοιραζόταν ανάμεσα στην προσωρινή κυβέρνηση και τα σοβιέτ. Ο τσάρος, έχοντας χάσει τον έλεγχο του στρατού, υποχρεώθηκε να παραιτηθεί (Μάρτιος 1917). Η προσωρινή κυβέρνηση αναγνώρισε κάποια ατομικά δικαιώματα, νομιμοποίησε τα σοβιέτ και προετοίμασε τη σύγκληση συνέλευσης για την κατάρτιση συντάγματος. Αρνήθηκε, ωστόσο, να ικανοποιήσει τα λαϊκά αιτήματα για απόσυρση της Ρωσίας από τον πόλεμο και αναδασμό της γης. Έτσι, η λαϊκή δυσαρέσκεια ενισχύθηκε.

1917, Φεβρουάριος, Η πτώση των Ρομανώφ (2' 09'')

Στο πλαίσιο αυτό, οι Ρώσοι κομμουνιστές, οι μπολσεβίκοι, με επικεφαλής τον ηγέτη τους Βλαντιμίρ Ίλιτς Ουλιάνοφ, γνωστός ως Λένιν, υποστήριζαν ότι έπρεπε να καταργηθεί η φιλελεύθερη προσωρινή κυβέρνηση, όλη η εξουσία να περάσει στα σοβιέτ, η γη να μοιραστεί στους αγρότες και η Ρωσία να αποσυρθεί αμέσως από τον πόλεμο.

Η σοσιαλιστική οκτωβριανή επανάσταση του 1917

2. Μπολσεβίκοι στην Πετρούπολη κατά την οκτωβριανή επανάσταση.

Καθώς τα προβλήματα οξύνονταν, οι μπολσεβίκοι κατάφεραν να κυριαρχήσουν, από τον Μάιο του 1917, στα σοβιέτ. Ιδιαίτερα ενισχυμένοι πλέον οργάνωσαν νέα επανάσταση στην Πετρούπολη (25 προς 26 Οκτωβρίου 1917), που επικράτησε και έμεινε γνωστή ως οκτωβριανή επανάσταση.

Αμέσως μετά την επικράτηση της επανάστασης, η νέα επαναστατική κυβέρνηση, με πρόεδρο τον Λένιν, αφαίρεσε από τους ιδιοκτήτες τους και έθεσε υπό τον έλεγχό της όλες τις μεγάλες οικονομικές μονάδες (μεγάλα αγροκτήματα, εργοστάσια, τράπεζες, μεταφορικά μέσα κ.ά.), ανέθεσε τη διοίκηση των εργοστασίων στα σοβιέτ των εργατών και των μεγάλων αγροκτημάτων στα σοβιέτ των αγροτών και αναγνώρισε το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης στις διάφορες εθνότητες της χώρας.

Οι μπολσεβίκοι θεωρούσαν ότι η νέα σοσιαλιστική Ρωσία δεν είχε θέση στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, αφενός γιατί εκτιμούσαν ότι αυτός ήταν ιμπεριαλιστικός και από τις δύο πλευρές και αφετέρου επειδή έκριναν ότι όλες οι διαθέσιμες δυνάμεις θα έπρεπε να αφοσιωθούν στην ανασυγκρότηση της χώρας. Έτσι, η νέα κυβέρνηση απέσυρε τη Ρωσία από την Αντάντ υπογράφοντας με τη Γερμανία τη συνθήκη ειρήνης του Μπρεστ-Λιτόφσκ (3 Μαρτίου 1918), με την οποία σταματούσε ο γερμανορωσικός πόλεμος αλλά η Ρωσία υποχρεωνόταν να παραχωρήσει πολλά εδάφη της στη Γερμανία.

1. Η πρώτη επίσημη ομιλία του Λένιν στο σοβιέτ της Πετρούπολης

Σύντροφοι, η εργατοαγροτική επανάσταση, για την αναγκαιότητα της οποίας μιλούσαν συνεχώς οι μπολσεβίκοι, νίκησε […]. Ένα από τα άμεσα καθήκοντά μας είναι η ανάγκη να τερματίσουμε αμέσως τον πόλεμο […]. Η δίκαιη, άμεση ειρήνη, που θα προτείνουμε θα βρει παντού θερμή απήχηση στις διεθνείς προλεταριακές μάζες […]. Θα κερδίσουμε την εμπιστοσύνη των αγροτών μ’ ένα διάταγμα, που θα καταργήσει την τσιφλικάδικη ιδιοκτησία […]. Θα εγκαθιδρύσουμε πραγματικό εργατικό έλεγχο στην παραγωγή […]. Β.Ι. Λένιν, Άπαντα, μτφρ.
Π. Μαυρομάτης, Σύγχρονη Εποχή, τόμ. 26, σ. 220-221.

Ο Λένιν απευθύνεται σε συγκέντρωση μπολσεβίκων.

Lenin

2. Διάταγμα για τη γη (5 Νοεμβρίου 1917)

Το δεύτερο Πανρωσικό συνέδριο των Σοβιέτ κατάργησε την τσιφλικάδικη ιδιοκτησία στη γη. Το διάταγμα για τη γη έχει ήδη εκδοθεί από τη σημερινή Προσωρινή εργατοαγροτική κυβέρνηση. Με βάση το διάταγμα αυτό όλη η γη των τσιφλικάδων περνάει ολοκληρωτικά στα χέρια των Σοβιέτ των αγροτών βουλευτών. Ο Πρόεδρος του Συμβουλίου των Επιτρόπων του Λαού, Β. Ουλιάνοφ (Λένιν).
Τζ. Ριντ, Δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1985, σ. 461.

Ο εμφύλιος πόλεμος και η ξένη επέμβαση

Ο εμφύλιος πόλεμος (2' 02'')

Λίγο αργότερα ξέσπασε εμφύλιος πόλεμος ανάμεσα στους οπαδούς του τσάρου και τους υποστηρικτές της επανάστασης. Οι χώρες της Αντάντ, ανάμεσά τους και η Ελλάδα, συμμετείχαν στον πόλεμο υποστηρίζοντας τους τσαρικούς (εκστρατεία στην Ουκρανία). Οι συγκρούσεις έληξαν το 1921, με την επικράτηση των μπολσεβίκων.

Η ίδρυση της Σοβιετικής Ένωσης

Λίγο αργότερα το κράτος πήρε τη μορφή ομοσπονδίας και ονομάστηκε Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ) ή Σοβιετική Ένωση, όπως καθιερώθηκε να λέγεται. Αυτό ήταν το πρώτο σοσιαλιστικό κράτος του κόσμου.

Η επίδραση της οκτωβριανής επανάστασης στην Ευρώπη

3. Διάταγμα για την κατάργηση των τάξεων και των πολιτικών διακρίσεων (1917)

1. Όλες οι τάξεις κι οι ταξικές διαιρέσεις των πολιτών, τα ταξικά προνόμια κι οι περιορισμοί [...] καθώς επίσης κι όλες οι πολιτικές διακρίσεις καταργούνται.
2. Όλες οι ονομασίες (ευγενής, έμπορος, μικροαστός, αγρότης κ.λπ. οι τίτλοι, πρίγκιπας, κόμης κ.λπ.) και οι ονομασίες των πολιτικών διακρίσεων καταργούνται και καθιερώνεται μια γενική για όλο τον πληθυσμό της Ρωσίας ονομασία: πολίτης της Ρωσικής Δημοκρατίας.
3. Η περιουσία των ταξικών ιδρυμάτων των ευγενών μπαίνει αμέσως στη διάθεση των αντίστοιχων αγροτικών σοβιέτ. [...]
Ο Πρόεδρος του Συμβουλίου των Επιτρόπων του Λαού, Β. Ουλιάνοφ (Λένιν).
Τζ. Ριντ, Δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1985, σ. 437.

Η δημοκρατία των Σοβιέτ (Πανόραμα του αιώνα, προτεινόμενη διάρκεια 00:08:43-00:17:57, ΕΡΤ ΑΡΧΕΙΟ)

Η οκτωβριανή επανάσταση στη Ρωσία ενίσχυσε την κινητικότητα στις γραμμές των λαϊκών τάξεων σε πολλές χώρες της Ευρώπης, ιδίως στις ηττημένες του πολέμου. Σε αυτό συνέβαλε και η ίδρυση στη Μόσχα το 1919 της Γ΄ Διεθνούς ή Κομμουνιστικής Διεθνούς ή Κομιντέρν, μιας διεθνούς οργάνωσης στην οποία εντάχθηκαν όλα τα κομμουνιστικά κόμματα με σκοπό την αποτελεσματικότερη οργάνωση της δράσης τους. Στη Γερμανία, μετά από εξεγέρσεις (1918-1919) που οδήγησαν στην κατάργηση της μοναρχίας, οι σπαρτακιστές, ριζοσπάστες σοσιαλιστές, οργάνωσαν επανάσταση (Οκτώβριος 1918), αλλά τελικά ηττήθηκαν. Στην Ουγγαρία εκδηλώθηκε επανάσταση (1919) και επικράτησε για λίγο σοβιετικό καθεστώς, που, όμως, ανατράπηκε.

Στις νικήτριες χώρες της Αντάντ (Βρετανία, Γαλλία, Ιταλία) εκδηλώθηκαν μεγάλες απεργίες. Τότε άρχισαν να δημιουργούνται στην Ευρώπη τα πρώτα κομμουνιστικά κόμματα. Τα κόμματα αυτά εμπνέονταν από την οκτωβριανή επανάσταση και μάχονταν για την αναμόρφωση της κοινωνίας όχι μέσα από μεταρρυθμίσεις αλλά με επανάσταση. Ένα από αυτά ήταν και το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας (ΣΕΚΕ), που ιδρύθηκε το 1918 και μετονομάστηκε αργότερα σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας.

ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΜΑΤΙΑ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ...

Η οκτωβριανή επανάσταση στη λογοτεχνία και στον κινηματογράφο

…διαβάστε
Μαξίμ Γκόρκι, Η μάνα (1906). Η ζωή στην τσαρική Ρωσία και οι διεργασίες που οδήγησαν στην επανάσταση.
Τζον Ριντ, Δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο (1919). Η ρωσική επανάσταση με τα μάτια ενός αυτόπτη Αμερικανού δημοσιογράφου.
Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ, Η λευκή φρουρά (1925). Διεισδυτική ματιά στην ψυχολογία των λευκοφρουρών (τσαρικοί) κατά τον εμφύλιο.
Μιχαήλ Σόλοχοφ, Ο ήρεμος Ντον (1940). Επικό μυθιστόρημα-τοιχογραφία των αλλαγών που έγιναν στα 1912-1922 στη Ρωσία.
Μπόρις Πάστερνακ, Δόκτορ Ζιβάγκο (1957). Κριτική ματιά στα πεπραγμένα της οκτωβριανής επανάστασης.

…δείτε κινηματογραφικές ταινίες

Η απεργία (1925), Θωρηκτό Ποτέμκιν (1925) και Οχτώβρης (1927). Τρεις κλασικές ταινίες του Σεργκέι Αϊζενστάιν, ενός από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες στην ιστορία του κινηματογράφου, που αναφέρονται τόσο στην επανάσταση όσο και στα χρόνια πριν από αυτή.
Ουόρεν Μπίτι, Οι Κόκκινοι (1981). Ταινία βασισμένη στο βιβλίο του Τζον Ριντ Δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ - ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

1. Να μελετήσετε τις πηγές 1 και 2. Ποιοι λόγοι έκαναν τους μπολσεβίκους να προτάξουν τη λήψη των συγκεκριμένων μέτρων; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας.

2. Ποιοι παράγοντες ευνόησαν τη διάδοση, κατά τα χρόνια μετά τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο, του πολιτικού μηνύματος της οκτωβριανής επανάστασης;

3. Διαθεματική δραστηριότητα: Να διαβάσετε το βιβλίο του Τζον Ριντ, Δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο και να το παρουσιάσετε στην τάξη σας.

16 μικρά σε διάρκεια βίντεο για τη Ρωσία από τη ρωσική επανάσταση μέχρι τις παραμονές του β' παγκόσμιου πόλεμου, παρμένα από τη σειρά της ΕΡΤ «Πανόραμα του Αιώνα».
Η δημοκρατία των Σοβιέτ (Πανόραμα του αιώνα, προτεινόμενη διάρκεια 00:08:43-00:17:57, ΕΡΤ ΑΡΧΕΙΟ)

Πηγή 1. Η πρώτη επίσημη ομιλία του Λένιν στο σοβιέτ της Πετρούπολης

Πηγή 2. Διάταγμα για τη γη (5 Νοεμβρίου 1917)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ
Ο Α´ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ Η ΡΩΣΙΚΗ ΕΠΑΝAΣΤΑΣΗ (1914-1918)

ΕΝΟΤΗΤΑ 33. Η ρωσική επανάσταση