43. Η Ελλάδα του Μεσοπολέμου. Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου 1936

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9. Ενότητα 42: Πολιτικές διαστάσεις της κρίσης του 1929

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9. Ενότητα 43. Η υποενότητα «Η δικτατορία της 4^ης Αυγούστου 1936»

Ενιαία διδασκαλία με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:

α) Η Σοβιετική Ένωση την εποχή του Στάλιν, σ. 116

β) Ο φασισμός στην Ιταλία, σ. 116

γ) Ο ναζισμός στη Γερμανία, σ. 117

δ) η υποενότητα «Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου», σ. 119 - 120

Λέξεις κλειδιά: Σταλινισμός, Φασισμός, Ναζισμός, «Ντούτσε», «Φύρερ», δικτατορία 4 ης Αυγούστου, ΕΟΝ.

Υποστηρικτικό υλικό:

-Πηγές του σχολ. βιβλίου

-«Ο ναζισμός κερδίζει έδαφος», Το Πανόραμα του 20^ού αιώνα, επ. 022, Αρχείο ΕΡΤ (από 26:00): εδώ

-«4 η Αυγούστου 1936», Πανόραμα του 20^ού αι., ΕΡΤ, (01:10΄): εδώ

-«Ε.Ο.Ν», Πανόραμα του 20ού αι., ΕΡΤ (02:26΄): εδώ

Προτεινόμενες δραστηριότητες:

-Σχολιασμός της έννοιας του φασισμού, όπως τον οραματίζεται ο Μουσολίνι στην πηγή αρ. 1, σ. 116 του σχολ. βιβλίου.

-Άσκηση/δραστηριότητα 1, σ. 117 του σχολ. βιβλίου.

-Άσκηση/δραστηριότητα 2, σ. 120 του σχολ. βιβλίου.

2 ώρες

Ι. ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Ειδικοί διδακτικοί στόχοι

Οι μαθήτριες και οι μαθητές επιδιώκεται:

Να γνωρίσουν τις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου. Να μάθουν για την ανακήρυξη της αβασίλευτης δημοκρατίας, καθώς και για την παλινόρθωση της μοναρχίας.

Να πληροφορηθούν σχετικά με την επιβολή της δικτατορίας της 4^ης Αυγούστου και να γνωρίσουν τα κύρια χαρακτηριστικά του μεταξικού καθεστώτος.

Κύριες διδακτικές επισημάνσεις

Σχολιασμός γραπτών πηγών

1. Ο πρωθυπουργός Αλ. Παπαναστασίου υποστηρίζει ότι η ανακήρυξη της αβασίλευτης δημοκρατίας στην Ελλάδα είναι η φυσική και ευτυχής κατάληξη του μακροχρόνιου εσωτερικού αγώνα (σαφής αναφορά στον Εθνικό Διχασμό) των οπαδών της δημοκρατίας εναντίον της μοναρχίας. Η τελευταία, θεσμός ούτως ή άλλως αναχρονιστικός κατά τον Παπαναστασίου, έγινε επιπλέον στην Ελλάδα αντικείμενο εκμετάλλευσης στα χέρια των εκάστοτε βασιλέων, οι οποίοι χρησιμοποίησαν τον θεσμό για να καταπατήσουν τις λαϊκές ελευθερίες. Το αποτέλεσμα ήταν να οδηγήσουν τη χώρα «εις την εθνικήν συμφοράν» (αναφορά στην έκβαση του μικρασιατικού πολέμου). Με την ανακήρυξη της δημοκρατίας, όμως, «αποδίδεται η Ελλάς εις τους Έλληνας».

2. Αξίζει να επισημανθούν και να συζητηθούν ιδιαίτερα δύο σημεία: πρώτον, η παρατήρηση του ιστορικού Α. Λιάκου ότι υπήρχε σοβαρή οργανωτική δυσαναλογία ανάμεσα στις πρωτοβάθμιες (σωματεία) και δευτεροβάθμιες εργατικές ενώσεις (ομοσπονδίες), από τη μία πλευρά, και τη ΓΣΕΕ, από την άλλη, με αποτέλεσμα η τελευταία να επηρεάζεται περισσότερο από τις γενικές πολιτικές εξελίξεις παρά από την κατάσταση στο εργατικό κίνημα· δεύτερον, η επισήμανση ότι όσοι εντάσσονταν στη Γενική Συνομοσπονδία Εργατών προσδιόριζαν τον εαυτό τους όχι μόνο με βάση την επαγγελματική τους ιδιότητα αλλά κυρίως με γνώμονα την πολιτική - ταξική τους θέση, δηλαδή «αναγνωρίζονταν ως ιδιαίτερη τάξη». Το γεγονός αυτό αποτελούσε ένα αναμφισβήτητα σοβαρό βήμα στην πορεία συνειδητοποίησης των Ελλήνων εργατών.

3. Ο Μεταξάς είχε εκφράσει τις αντικοινοβουλευτικές του απόψεις πολύ καιρό πριν γίνει δικτάτορας. Παρά το γεγονός αυτό ή, ίσως, γι' αυτό ακριβώς ο βασιλιάς Γεώργιος Β' τον διόρισε πρωθυπουργό.

Επισημάνσεις για την αντιμετώπιση των ασκήσεων - δραστηριοτήτων

2. Η κύρια διαφορά της μεταξικής δικτατορίας από τον ιταλικό φασισμό και τον γερμανικό ναζισμό συνίσταται στο ότι ποτέ δεν κατάφερε να αποκτήσει ισχυρή και ευρεία κοινωνική βάση.

ΙΙ. ΠΡΟΣΘΕΤΟ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

1. Ο σύγχρονος συνταγματολόγος Ν. Αλιβιζάτος αποτιμά το «ιδιώνυμο»

Ο νόμος 4229 τέθηκε σε ισχύ στις 25 Ιουλίου 1929. Πιο γνωστός ως «ιδιώνυμο», εφαρμόστηκε με ιδιαίτερη αυστηρότητα ως το 1936, οπότε αντικαταστάθηκε από έναν πολύ πιο αυστηρό νόμο, που εκδόθηκε από τη δικτατορία της 4^ης Αυγούστου. [...]

Αυτό το έκτακτο νομοθετικό οπλοστάσιο στράφηκε, κατά πρώτο λόγο, κατά της επέκτασης του εργατικού κινήματος. Όπως, πράγματι, συνάγεται από τα επίσημα στατιστικά στοιχεία, πάνω από 60% των ατόμων που καταδικάστηκαν από το 1929 ως το 1937 για εγκλήματα κατά της ασφάλειας του Κράτους και με το «ιδιώνυμο» ανήκε στην εργατική τάξη. [... ]

[...] Ο πρωταρχικός στόχος αυτού του χωρίς προηγούμενο στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας διωγμού —κι αυτό όχι τόσο εξαιτίας της αυστηρότητας των ποινών που επιβάλλονταν, όσο εξαιτίας της έκτασης που πήρε— ήταν, περισσότερο από την καταστολή συγκεκριμένων πράξεων, η δίωξη για συμμετοχή ή ένταξη σε συνδικαλιστικές οργανώσεις ή σε κόμματα της Αριστεράς, δηλαδή αποκλειστικά σχεδόν εξαιτίας της πολιτικής ιδεολογίας των διωκόμενων, που δήθεν αποτελούσε απειλή για την καθεστηκυία κοινωνική τάξη.

Ν. Αλιβιζάτος, Οι πολιτικοί θεσμοί σε κρίση (1922-1974), Θεμέλιο, Αθήνα 1983, σ. 352-361.

2. Ο I. Μεταξάς για την επιβολή δικτατορίας στην Ελλάδα

Το ακόλουθο κείμενο είναι απόσπασμα από την εισηγητική έκθεση του Ι. Μεταξά προς τον Γεώργιο Β' η οποία συνόδευε το πρώτο διάταγμα για αναστολή του συντάγματος. Μεγαλειότατε,

Η Υμετέρα Κυβέρνησις, της οποίας έχω την τιμήν να προΐσταμαι, θεωρεί καθήκον της να αναφέρη εις την Υμετέραν Μεγαλειότητα, ότι η χώρα ευρίσκεται εις έκρυθμον κατάστασιν και εις τας παραμονάς ανατρεπτικής στασιαστικής κινήσεως. Η κατάστασις αύτη προέρχεται εκ της ογκουμένης κομμουνιστικής προπαγάνδας, ήτις αφού προ πολλού εισεχώρησεν επικινδύνως εις την υπαλληλίαν απειλούσα να παραλύση την κρατικήν μηχανήν κατά την στιγμήν της αποφασιστικής στασιαστικής εξορμήσεως, κατεργάζεται ήδη την διείσδυσίν της και μεταξύ των ενόπλων δυνάμεων του Έθνους, καλλιεργούσα το πνεύμα της αναρχίας μεταξύ των οπλιτών των στρατών της ξηράς, της θαλάσσης και του αέρος.

Πηγή: Σπ. Λιναρδάτος, Η 4η Αυγούστου, σ. 34-35.

Η Β΄ Ελληνική Δημοκρατία

H ανακήρυξη της B' Eλληνικής Δημοκρατίας (ΙΜΕ)
Το δημοψήφισμα, ο Βενιζέλος και ο Μεταξάς το αναγνωρίζουν (1' 56'')

Μετά τον μικρασιατικό πόλεμο και καθώς μεγάλη μερίδα της ελληνικής κοινωνίας απέδιδε σοβαρές ευθύνες στη μοναρχία για την ήττα τέθηκε ξανά το ζήτημα του πολιτεύματος. Ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου, πρωθυπουργός μετά τις εκλογές του Δεκεμβρίου 1923, πρότεινε την ανακήρυξη αβασίλευτης δημοκρατίας. Πράγματι, στις 25 Μαρτίου 1924, η Βουλή με ψήφισμα ανακήρυξε τη Δημοκρατία, απόφαση που επικυρώθηκε με δημοψήφισμα (13 Απριλίου 1924). Έτσι, ανακηρύχθηκε η Β΄ Ελληνική Δημοκρατία (1828-1832: πρώτη περίοδος αβασίλευτου πολιτεύματος στην Ελλάδα).

1. Πανηγυρισμοί για την ανακήρυξη της δημοκρατίας,
Αθήνα, 25 Μαρτίου 1924
1924

1. Ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου υπερασπίζεται την αβασίλευτη δημοκρατία

Η Δημοκρατία είναι το φυσικόν και ευτυχές τέρμα ενός μακρού εσωτερικού αγώνος τον οποίον κατέστησεν αναπότρεπτον η καταπάτησις των λαϊκών ελευθεριών, η αθέτησις των διεθνών μας υποχρεώσεων, η περιφρόνησις των εθνικών δικαίων. Κύρια πηγή των κακών τούτων, τα οποία απέληξαν εις την εθνικήν συμφοράν, υπήρξαν η αθέμιτος εκμετάλλευσις του βασιλικού θεσμού, θεσμού απηρχαιωμένου, εις τον οποίον επί πλέον εδόθη μεσαιωνικόν περιεχόμενον. Με την Δημοκρατίαν αποδίδεται η Ελλάς εις τους Έλληνας, ασφαλίζονται αι ελευθερίαι των, ικανοποιείται η τιμή του περιφρονηθέντος Έθνους και επιβάλλεται εις όλους ως υπέρτατος νόμος η υποταγή ενός εκάστου εις την σωτηρίαν, εις το συμφέρον του συνόλου. Προγραμματικές δηλώσεις του πρωθυπουργού Αλέξανδρου Παπαναστασίου, 24 Μαρτίου 1924.

Πηγή: Αλ. Παπαναστασίου, Μελέτες, λόγοι, άρθρα, σ. 381.

2. Το εργατικό κίνημα στην Ελλάδα κατά τον Μεσοπόλεμο

Στις παραμονές και τα πρώτα χρόνια από την ίδρυση της ΓΣΕΕ, το κύριο χαρακτηριστικό του συνδικαλιστικού κινήματος ήταν αφενός η επέκτασή του σε νέους κλάδους και η αριθμητική του ανάπτυξη, και αφετέρου η δυσανάλογα αδύναμη οργανωτική του μορφή. Η ΓΣΕΕ, ως τριτοβάθμια οργάνωση του συνδικαλιστικού κινήματος, δεν προήλθε ως φυσικό επακόλουθο και επιστέγασμα της ανάπτυξης των δύο προηγούμενων βαθμίδων. Από την άποψη αυτή ήταν μετέωρη – αισθανόταν περισσότερο τους ανέμους που έπνεαν στις κορυφές της πολιτικής παρά τους κραδασμούς της βάσης. Η συμμετοχή όμως των αρχέγονων ελληνικών σωματείων στην ίδρυση μιας εθνικής συνομοσπονδίας είχε και μια άλλη σημασία: Οι εργάτες αυτοί αναγνώριζαν τον εαυτό τους όχι με κριτήριο το επάγγελμά τους αλλά με έναν όρο που εμπεριείχε την πολιτική του χρήση. Αναγνωρίζονταν ως ιδιαίτερη τάξη.

Α. Λιάκος, Εργασία και πολιτική στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου,
Ίδρυμα Έρευνας και Παιδείας της Εμπορικής Τράπεζας της Ελλάδος, Αθήνα 1993, σ. 105.

Το εργατικό κίνημα - Οι καπνεργάτες (ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟ)

Η περίοδος 1924-1928

Το νέο πολίτευμα ήταν ευάλωτο. Για μεγάλο διάστημα επικρατούσε κυβερνητική αστάθεια, ενώ διάφοροι στρατιωτικοί, επηρεασμένοι από την άνοδο του φασισμού στην Ιταλία, εκδήλωναν ανοιχτά την προτίμησή τους σε αυταρχικές, δικτατορικές λύσεις.

Παράλληλα, ενισχυόταν το εργατικό κίνημα. Το 1918 ιδρύθηκε μια πανελλαδική εργατική οργάνωση, η Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδος (ΓΣΕΕ) και σχεδόν ταυτόχρονα το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος (ΣΕΚΕ), που μετονομάστηκε, το 1924, σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΚΚΕ).

Το εργατικό κίνημα στο Μεσοπόλεμο - ΣΕΚΕ - ΚΚΕ(8' 34'')

118

Σε αυτές τις συνθήκες, ένας φιλόδοξος αξιωματικός, ο Θεόδωρος Πάγκαλος, επέβαλε, το 1925, δικτατορία. Όμως, η κοινή αντίθεση των κομμάτων και η καταστροφική εκ μέρους του διαχείριση της οικονομίας και της εξωτερικής πολιτικής οδήγησαν σύντομα στην ανατροπή του από έναν άλλο στρατιωτικό, τον Γεώργιο Κονδύλη.

Το πραξικόπημα του Πάγκαλου, Ιούνιος 1925 - Η δικτατορία (2' 17'')
Ανατροπή Πάγκαλου - Ο Πάγκαλος στη φυλακή (40'')

Ο Κονδύλης, πιεζόμενος από την αυθόρμητη αγανάκτηση πολιτών όλων των πολιτικών αποχρώσεων, προκήρυξε εκλογές, οι οποίες οδήγησαν στον σχηματισμό οικουμενικής κυβέρνησης όλων των κομμάτων, εκτός του ΚΚΕ. Η κυβέρνηση αυτή εισηγήθηκε την ψήφιση του δημοκρατικού συντάγματος του 1927.

Εκλογές Σεπτεμβρίου 1926, Οικουμενική κυβέρνηση (2')
Σύνταγμα του 1927 - Απότακτοι (55'')
Το σύνταγμα του 1927, Βουλή των Ελλήνων

Η βενιζελική τετραετία 1928-1932

Στις εκλογές του 1928 το κόμμα των Φιλελευθέρων με επικεφαλής τον Ελευθέριο Βενιζέλο εξασφάλισε την πλειοψηφία. Κύριοι άξονες του προγράμματός του ήταν η οικονομική ανάπτυξη και η εδραίωση της δημοκρατίας. Ακόμη, σχεδιάστηκε εκπαιδευτική μεταρρύθμιση βασισμένη στην ενίσχυση της υποχρεωτικής πρωτοβάθμιας και της τεχνικής-επαγγελματικής εκπαίδευσης, στην εισαγωγή της δημοτικής γλώσσας στα γυμνάσια και στην κατασκευή πολλών νέων σχολείων.

Εκλογές - Νίκη Βενιζέλου (1' 23'')
Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση (Ελευθέριος Βενιζέλος, Στα βήματά του…, ΙΔΡΥΜΑ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΩΝ « ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ», προτεινόμενη σ.80)
Τουρκική γελοιογραφία (ΙΜΕ)
Ε. Βενιζέλος και Ι. Ινονού, H ελληνοτουρκική συνεννόηση (ΙΜΕ)

Στην εξωτερική πολιτική επιδιώχθηκε η προσέγγιση με τις γειτονικές χώρες και το 1930 υπογράφτηκε ελληνοτουρκικό σύμφωνο φιλίας.

Το 1929 ψηφίστηκε, με πρόταση των Φιλελευθέρων, νόμος που έδινε στο κράτος την εξουσία να τιμωρεί (σύλληψη, απόλυση) οποιονδήποτε θεωρούσε ότι προωθούσε «ιδέες που υποστήριζαν τη βίαιη ανατροπή της κοινωνικής τάξης». Ο νόμος αυτός, γνωστός ως «ιδιώνυμο», χρησιμοποιήθηκε για να νομιμοποιηθούν οι διώξεις εναντίον των κομμουνιστών και όλων όσοι συμμετείχαν σε κοινωνικούς αγώνες. Παρόμοιοι νόμοι είχαν ψηφιστεί εκείνη την εποχή και από άλλα καθεστώτα στην Ευρώπη που προσπαθούσαν, και με αυτό τον τρόπο, να ανακόψουν τη διάδοση των σοσιαλιστικών ιδεών.

Τελικά, η διεθνής οικονομική κρίση του 1929 και οι σοβαρές επιπτώσεις της στην Ελλάδα υποχρέωσαν τον Βενιζέλο να κηρύξει, το 1932, την Ελλάδα σε πτώχευση και να προκηρύξει εκλογές.

Κοινωνική σταθεροποίηση - Ιδιώνυμο 7/1929 (1' 23'')
Ιδιώνυμο, διάλυση εργατικού κέντρου Θεσσαλονίκης (59'')
Η κρίση 29 Οκτωβρίου 1929 (κραχ), Συνέπειες, Το οικονομικό κραχ στην Αθήνα (2' 09'')
Το μεταρρυθμιστικό έργο της κυβέρνησης Βενιζέλου (Ελευθέριος Βενιζέλος, Στα βήματά του…,ΙΔΡΥΜΑ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΩΝ « ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ», προτεινόμενες σ 81-84)

Το Λαϊκό κόμμα στην εξουσία (1933)

Στις εκλογές που έγιναν στις 5 Μαρτίου 1933 επικράτησαν τα αντιβενιζελικά κόμματα. Τη νύχτα των εκλογών, ωστόσο, επιχειρήθηκε από βενιζελικούς αξιωματικούς πραξικόπημα που απέτυχε. Αμέσως μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον ηγέτη του Λαϊκού κόμματος Παναγή Τσαλδάρη, η πολιτική κρίση κλιμακώθηκε, με αποκορύφωμα την εκδήλωση δολοφονικής επίθεσης κατά του Βενιζέλου.

6 Ιουνίου 1933, δολοφονική απόπειρα κατά του Βενιζέλου (1' 27'')

Το κίνημα του 1935 και η παλινόρθωση της βασιλείας

Ύστερα από μια περίοδο μεγάλης πολιτικής έντασης, εκδηλώθηκε από βενιζελικούς αξιωματικούς νέο κίνημα την 1η Μαρτίου 1935, το οποίο κατέστειλε ο υπουργός Στρατιωτικών Γ. Κονδύλης. Ακολούθησαν διώξεις και εκτελέσεις βενιζελικών. Τελικά ο Κονδύλης ανέτρεψε τον Τσαλδάρη, επέβαλε δικτατορία και προχώρησε στην παλινόρθωση της μοναρχίας (Νοέμβριος 1935).

Μετά την παλινόρθωση

Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα, ο Γεώργιος Β΄ παραμέρισε τον Κονδύλη και χορήγησε αμνηστία στους πολιτικούς που είχαν κατηγορηθεί για το κίνημα του 1935. Στις εκλογές που έγιναν το 1936, βασιλικοί και βενιζελικοί αναδείχθηκαν ισοδύναμοι, με αποτέλεσμα το ΚΚΕ, που είχε εκλέξει 15 βουλευτές, να παίζει ρόλο ρυθμιστή. Τότε ο Γεώργιος Β΄ διόρισε πρωθυπουργό τον γνωστό για τις αντιδημοκρατικές του ιδέες Ιωάννη Μεταξά. Η πρωθυπουργοποίησή του αλλά και η όξυνση της οικονομικής κρίσης προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις, με αποκορύφωμα τις αιματηρές διαδηλώσεις της Θεσσαλονίκης τον Μάιο του 1936. Με πρόσχημα τα γεγονότα αυτά και επικαλούμενοι «κομμουνιστικό κίνδυνο», ο Γεώργιος Β΄ και ο Μεταξάς κήρυξαν δικτατορία στις 4 Αυγούστου 1936, παραμονή εικοσιτετράωρης γενικής απεργίας.

Μάης '36, τα γεγονότα της Θεσσαλονίκης (Η ΕΡΤ στη Β. Ελλάδα, ΕΡΤ ΑΡΧΕΙΟ)
Κατανομή βενιζελικών δυνάμεων στην Ελλάδα του 1936 (ΙΜΕ)
Κατανομή αντιβενιζελικών δυνάμεων στην Ελλάδα του 1936 (ΙΜΕ)
Κατανομή κομμουνιστών στην Ελλάδα του 1936 (ΙΜΕ)

Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου (1936)

4η Αυγούστου 1936, Δικτατορία (1' 08'')

Όνειρο του Ι. Μεταξά ήταν η δημιουργία στην Ελλάδα ενός καθεστώτος κατά τα πρότυπα της φασιστικής Ιταλίας και της ναζιστικής Γερμανίας. Όμως, μαζικό φασιστικό κόμμα στην Ελλάδα δεν υπήρχε. Ο δικτάτορας δοκίμασε να αναπληρώσει το κενό με τη δημιουργία της Εθνικής Οργάνωσης Νεολαίας (ΕΟΝ), αλλά ο Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος διέκοψε την προσπάθειά του.

2. Θεσσαλονίκη, Μάιος 1936: Μάνα πάνω από τον νεκρό διαδηλωτή γιο της.
Η εικόνα αυτή ενέπνευσε στον ποιητή Γ. Ρίτσο το ποίημα Επιτάφιος.

απεργία 36

119

Παράλληλα, προσπάθησε να προσεταιριστεί τους αγρότες και τους εργάτες τόσο με συστηματική προπαγάνδα όσο και με τη λήψη ορισμένων κοινωνικών μέτρων [ρύθμιση αγροτικών χρεών, λειτουργία του Ιδρύματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΙΚΑ)]. Το καθεστώς της 4ης Αυγούστου, ωστόσο, δεν απέκτησε ποτέ ισχυρή κοινωνική στήριξη. Yπό την έννοια αυτή διέφερε από τον φασισμό και από τον ναζισμό. Ο Μεταξάς περιορίστηκε στην οργάνωση ενός αυταρχικού κράτους που καταδίωξε τους αντιπάλους του, ιδίως τους κομμουνιστές.

Τέλος, σε ό,τι αφορά τη διεθνή θέση της Ελλάδας, ο Μεταξάς, κάτω από την καθοριστική επιρροή του βασιλιά Γεώργιου Β΄, προσανατολίστηκε εξαρχής προς τη Μ. Βρετανία, εκτιμώντας ότι σε περίπτωση πολέμου αυτή θα ήταν ο νικητής.

Γλωσσάριο «Οικονομίας» (ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟ)

3. Παρέλαση της μεταξικής Εθνικής Οργάνωσης Νεολαίας (ΕΟΝ).
παρέλαση ΕΟΝ

3. Οι αντικοινοβουλευτικές απόψεις του Ιωάννη Μεταξά

[…] Συνεπώς δι’ ημάς τους Έλληνας, το πρόβλημα δεν είναι πώς θα μείνωμεν εις τον κοινοβουλευτισμόν, αλλά διά ποίας θύρας θα εξέλθωμεν εξ αυτού. Διά της θύρας του κομμουνισμού ή διά της θύρας του εθνικού κράτους […]. Συνέντευξη στην εφημερίδα Καθημερινή, 6 Ιανουαρίου 1934.

Πηγή: Σπ. Λιναρδάτος, Η 4η Αυγούστου (1967), σ. 11.

120

ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΜΑΤΙΑ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ...

…διαβάστε
Γιώργος Θεοτοκάς, Αργώ (1933). Η Ελλάδα του Μεσοπολέμου μέσα από τις αναζητήσεις μιας ομάδας νέων.
Γιάννης Ρίτσος, Επιτάφιος (1936). Ποίημα εμπνευσμένο από τα γεγονότα του Μαΐου του 1936 στη Θεσσαλονίκη.

…ακούστε μουσική

Γιάννης Ρίτσος (ποίηση), Μίκης Θεοδωράκης (μουσική), Επιτάφιος-Επιφάνεια (1964).

Γιάννης Ρίτσος, Μίκης Θεοδωράκης, Επιτάφιος-Επιφάνεια
Ακούστε, επίσης, τη μελοποίηση του Επιτάφιου από τον Σταύρο Ξαρχάκο.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ - ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

1. Ποιο ήταν, κατά τη γνώμη σας, το κύριο γνώρισμα της κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου; Να τεκμηριώσετε τη θέση σας.

2. Ποια κύρια διαφορά παρουσίαζε η δικτατορία της 4ης Αυγούστου από τον ιταλικό φασισμό και τον γερμανικό ναζισμό;

3. Διαθεματική δραστηριότητα: Το ποίημα του Γ. Ρίτσου Επιτάφιος είναι εμπνευσμένο από τα γεγονότα του Μαΐου του 1936 στη Θεσσαλονίκη. Να το διαβάσετε, να ακούσετε τη μελοποίησή του από τον Μίκη Θεοδωράκη (ή τον Σταύρο Ξαρχάκο) και να το παρουσιάσετε στην τάξη σας.

Η περίοδος του Μεσοπολέμου 1923-1940 στο Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού
Το σύνταγμα του 1927, Βουλή των Ελλήνων
Το δημοψήφισμα, ο Βενιζέλος και ο Μεταξάς το αναγνωρίζουν (1' 56'')
Το εργατικό κίνημα στον Μεσοπόλεμο- ΣΕΚΕ - ΚΚΕ (8' 34'')
Το πραξικόπημα του Πάγκαλου, Ιούνιος 1925 - Η δικτατορία (2' 17'')
Ανατροπή Πάγκαλου - Ο Πάγκαλος στη φυλακή (40'')
Εκλογές Σεπτεμβρίου 1926, Οικουμενική κυβέρνηση (2')
Σύνταγμα του 1927 - Απότακτοι (55'')
Εκλογές - Νίκη Βενιζέλου (1' 23'')
Κοινωνική σταθεροποίηση - Ιδιώνυμο 7/1929 (1' 23'')
Ιδιώνυμο, διάλυση εργατικού κέντρου Θεσσαλονίκης (59'')
Ελληνοτουρκικό σύμφωνο φιλίας (1' 12'')
Η κρίση 29 Οκτωβρίου 1929 (κραχ), Συνέπειες, Το οικονομικό κραχ στην Αθήνα (2' 09'')
6 Ιουνίου 1933, δολοφονική απόπειρα κατά του Βενιζέλου (1' 27'')
4η Αυγούστου 1936, Δικτατορία (1' 08'')
Ο Ρίτσος απαγγέλει και τραγουδάει τον ΕΠΙΤΑΦΙΟ (1' 05'')
Επιτάφιος, ποίηση: Γιάννη Ρίτσου, μελοποίηση: Μίκης Θεοδωράκης, τραγούδι: Γρηγόρης Μπιθικώτσης
1936, Αφή ολυμπιακής φλόγας, ολυμπιακοί αγώνες, ομιλία Χίτλερ (5' 05'')

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ Η ΕΠΟΧΗ ΤΟY ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟY (1919-1939)

ΕΝΟΤΗΤΑ 43. Η Ελλάδα του Μεσοπολέμου. Η δικτατορία της 4^ης Αυγούστου 1936