ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ
Στο παρακάτω κείμενο να βρείτε τις υποθετικές προτάσεις και να μελετήσετε τη λειτουργία τους:
Μελέτησε την άσκηση εδώ.
Παρέταττε δὲ αὐτοὺς αὐτός ὁ βασιλεὺς ἐφ’ ἅρματος παρελαύνων καὶ τοιάδε παρεκελεύετο: Ἄνδρες Ἀσσύριοι, νῦν δεῖ ἄνδρας ἀγαθούς εἶναι· εἰ νικήσετε, ἁπάντων τούτων ὑμεῖς, ὥσπερ πρόσθεν, κύριοι ἔσεσθε· εἰ δ’ ἡττηθήσεσθε, ταῦτα πάντα οἱ πολέμιοι λήψονται. Ἅτε οὖν νίκης ἐρῶντες μένοντες μάχεσθε. Εἴ τις μὲν ζῆν βουλόμενος φεύγειν ἐπιχειρεῖ, οὗτος μῶρός ἐστιν εἰδὼς ὅτι οἱ μὲν νικῶντες σώζονται, oἱ δὲ φεύγοντες ἀποθνῄσκουσι. Εἴ τις δὲ χρημάτων ἐπιθυμῶν ἧτταν προσίεται, οὗτος προδότης τῆς ἑαυτοῦ πατρίδος ἐστίν.
(Ξενοφῶντος Κύρου Παιδεία, Γ’, III, 44-45, διασκευή)
| Λεξιλόγιο | ||
| τοιάδε παρεκελεύετο (παρακελεύομαι) | = | με τέτοια λόγια τους παρότρυνε |
| Ἅτε οὖν νίκης ἐρῶντες (ἐρῶ) | = | επειδή λοιπόν επιθυμείτε πολύ τη νίκη |
| προσίεται (προσίεμαι) | = | αποδέχεται, δέχεται |
• Κάθε υποθετική πρόταση ακολουθείται πάντοτε και από μια άλλη πρόταση, συνήθως κύρια, και δημιουργεί μαζί της μια λογική ενότητα, στα πλαίσια της οποίας εκφράζεται η σχέση: προϋπόθεση /αίτιο → συνέπεια /αποτέλεσμα.
• Η λογική αυτή ενότητα καλείται υποθετικός λόγος και τα δύο μέρη, από τα οποία απαρτίζεται, καλούνται αντίστοιχα υπόθεση (= η υποθετική πρόταση / προϋπόθεση) και απόδοση (= η κύρια πρόταση / αποτέλεσμα).
• Οι υποθετικοί λόγοι διακρίνονται, ανάλογα με τη σημασία που εκφράζει ο συλλογισμός, σε έξι βασικά είδη, τα οποία εκφέρονται με διαφορετικούς τρόπους.
Για τους υποθετικούς λόγους βλ. και τις παραγρ. 167-170 του Σ.Α.Ε, σελ. 149
Οι υποθετικοί λόγοι [πηγή: Συντακτικό Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας, Α, Β, Γ Γυμνασίου]
Αρχές Σύνταξης της Αρχαιοελληνικής Γλώσσας: Υποθετικές προτάσεις [πηγή: Πύλη για την Ελληνική γλώσσα]
ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΚΑΙ ΤΟ ΑΝΤΙΘΕΤΟ ΤΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ
Α. ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ
Να μελετήσετε τα παρακάτω παραδείγματα:
I.
• Εἰ μὲν ἐλπίς ἐστιν ὑμῖν σωθῆναι, μή παραδίδοτε τὰ ὅπλα.
• Εἴ τις ἄλλους ἀδικεῖ, ἑαυτὸν ἀδικεῖ.
• Εἰ δέ τις ἄλλο ὁρᾷ βέλτιον, λεξάτω (= ας το πει)
• Εἰ τὰ χρήματα τοῖς στρατευομένοις ἀποδώσετε, οὐδενὸς ὑμῖν προσδεῖ πόρου (= δεν έχετε ανάγκη από πρόσθετη χρηματοδότηση).
II.
• Εἰ τοῦτο ἐποιοῦμεν, ἅπαντες ἂν ἀπωλόμεθα (= όλοι θα είχαμε χαθεί).
• Εἰ μὴ ἐγὼ ἐκέλευσα, οὐκ ἂν ἐποίησεν Ἀγησίλαος.
• Ἥλιος εἰ μή ἦν, ἐν νυκτὶ ἂν διήγομεν (= θα ζούσαμε σε συνεχή νύχτα).
• Εἰ γὰρ οἶόν τ’ ἦν ἀθανάτους εἶναι (= αν ήταν δυνατόν να παραμείνουν αθάνατοι), ἄξιον ἦν πενθεῖν τοὺς ἐν τῷ πολέμῳ τούτῳ πεσόντας.
Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
I. Το πραγματικό. Αν η σχέση που εκφράζεται με τον υποθετικό λόγο θεωρείται από την πλευρά του ομιλητή ως κάτι το πραγματικό, τότε η υπόθεση εισάγεται με το εἰ και εκφέρεται με οριστική οποιουδήποτε χρόνου, ενώ η απόδοση εκφέρεται με οποιαδήποτε έγκλιση (βλ. τα τέσσερα πρώτα παραδείγματα).
II. Το αντίθετο του πραγματικού. Αν η σχέση που εκφράζεται με τον υποθετικό λόγο θεωρείται ότι είναι κάτι αντίθετο από αυτό που συμβαίνει στην πραγματικότητα, τότε η υπόθεση εισάγεται με το εἰ και εκφέρεται με οριστική παρελθοντικού χρόνου, ενώ η απόδοση εκφέρεται με δυνητική οριστική, δηλαδή οριστική παρελθοντικού χρόνου + ἄν. Αν όμως στην απόδοση υπάρχει απρόσωπο ρήμα ή απρόσωπη έκφραση, τότε παραλείπεται συνήθως το δυνητικό ἄν (βλ. τα τέσσερα τελευταία παραδείγματα).
Αρχές Σύνταξης της Αρχαιοελληνικής Γλώσσας: Είδη υποθετικών λόγων [πηγή: Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]
Γ. ΑΣΚΗΣΕΙΣ
→ 1. Να αναγνωρίσετε το είδος των υποθετικών λόγων στα επόμενα παραδείγματα:
Μελέτησε την άσκηση εδώ.
1. Εἰ Ἕκτορα ἀποκτενεῖς, καὶ αὐτὸς (= και συ ο ίδιος) ἀποθανεῖ.
2. Εἰ ὑπὲρ τῶν μεγίστων εἴρηκα (= έχω μιλήσει), οὐ δεῖ περὶ τῶν φαύλων σπουδάζειν.
3. Εἰ μὴ ἐβούλοντο οἱ κατήγοροι κακῶς ἐμὲ ποιεῖν, πολλὴν ἂν αὐτοῖς χάριν εἶχον ταύτης τῆς κατηγορίας (= γι’ αυτή την κατηγορία).
4. Εἰ τὰ ψηφίσματα αὐτάρκη ἦν, πάλαι ἂν ὁ τύραννος δίκην ἐδεδώκει (= από πολύ καιρό ο τύραννος θα είχε τιμωρηθεί).
→ 2. Να συμπληρώσετε τα κενά με τους κατάλληλους τύπους των ρημάτων που είναι σε παρένθεση:
Μελέτησε την άσκηση εδώ.
1. Εἰ μὴ εἴχομεν ὀφθαλμούς, ὅμοιοι τοῖς τυφλοῖς ἂν ……….. (εἰμί).
2. Εἴ τις ἀδικεῖ καὶ ἐπιορκεῖ καὶ ψεύδεται, οὐ ……….. (δύναμαι) εὐδαιμονεῖν.
3. Εἰ πάντες οἱ ἄνθρωποι ἀλλήλους ……….. (φιλῶ = αγαπώ), κάλλιστος ἂν ἦν ὁ βίος.
4. Εἰ οἱ Ὀλύνθιοι πεισθέντες ὑφ' ὑμῶν ἀνείλοντο (= ανελάμβαναν) τὸν πόλεμον, σφαλεροὶ (= αβέβαιοι) σύμμαχοι ἂν ……….. (εἰμί).
5. Εἰ ἄλλον εἵλεσθε (= αν εκλέγατε άλλον) στρατηγὸν οὐκ ἂν ἐγὼ ……….. (πολεμῶ).
6. Εἰ ……….. (πιστεύω = έχω εμπιστοσύνη) αὐτῷ, δεῖ ποιεῖν ἡμᾶς ἅπαντα, ὅσα συμβουλεύει.
→ Να αποδώσετε στην κοινή νεοελληνική τα παρακάτω κείμενα (προσοχή στους υποθετικούς λόγους):
Γράψε την απάντησή σου στα γκρι πλαίσια
1. Λύκος ἰδὼν ποιμένας ἐσθίοντας ἐν σκηνῇ πρόβατον, ἐγγὺς προσελθών ἔφη· «ἡλίκος ἂν ἦν «ὑμῖν θόρυβος, εἰ ἐγὼ τοῦτο ἐποίουν».
| Λεξιλόγιο | ||
| ἐσθίοντας (ἐσθίω) | = | να τρώνε |
| ἡλίκος | = | πόσο μεγάλος |
2. Πρόβατον ἀφυῶς κειρόμενον πρὸς τὸν κείροντα ἔφη· «εἰ μὲν ἔρια ζητεῖς, ἀνωτέρω τέμνε· εἰ δὲ κρεῶν ἐπιθυμεῖς, ἅπαξ με καταθύσας τοῦ κατὰ μικρὸν βασανίζειν ἀπάλλαξον».
| Λεξιλόγιο | ||
| ἀφυῶς κειρόμενον | = | που το κούρευαν αδέξια |
| πρὸς τὸν κείροντα | = | σ’ εκείνον που το κούρευε |
| ἔρια (ἔριον, τό) | = | μαλλιά |
| ἀνωτέρω τέμνε | = | κόψε λίγο πιο πάνω |
| ἅπαξ με καταθύσας | = | αφού με σφάξεις μια κι έξω |
3. Κριθὴν τὴν τοῦ ἵππου ὁ ἱπποκόμος κλέπτων καὶ πωλῶν τὸν ἵππον ἔτριβεν καὶ ἐκτένιζεν πᾶσαν ἡμέραν. Ἔφη δὲ ὁ ἵππος· «εἰ ἐθέλεις ἀληθῶς καλὸν εἶναι με, τὴν κριθὴν τὴν τρέφουσάν με μὴ πώλει».
| Λεξιλόγιο | ||
| ἔτριβεν | = | ξύστριζε, περιποιόταν |
| καλὸν | = | όμορφον, ωραίον |
4.Λύκος κατά τινα ἄρουραν ὁδεύων κριθὰς εὗρε· μὴ δυνάμενος δὲ αὐταῖς τροφῇ χρήσασθαι, καταλιπὼν ἀπῄει. Ἵππῳ δὲ συντυχών, τοῦτον ἐπὶ τὴν ἄρουραν ἐπήγαγε λέγων ὡς εὑρὼν κριθὰς αὐτὸς μὲν οὐκ ἔφαγεν, αὐτῷ δὲ ἐφύλαξεν, ἐπεὶ καὶ ἡδέως αὐτοῦ τὸν ψόφον τῶν ὀδόντων ἀκούει. Καὶ ὁ ἵππος «ὑποτυχὼν εἶπεν «ἀλλ’ ὦ οὗτος, εἰ λύκοι κριθῶν τροφῇ χρῆσθαι ἠδύναντο, οὐκ ἄν ποτε τὰ ὦτα τῆς γαστρὸς προέκρινας».
| Λεξιλόγιο | ||
| κατά τινα ἄρουραν ὁδεύων | = | περπατώντας σ’ ένα χωράφι |
| καταλιπὼν ἀπῄει | = | τα παράτησε και έφυγε |
| Ἵππῳ δὲ συντυχών | = | όταν συνάντησε ένα άλογο |
| ἐπήγαγε (ἐπάγω) | = | οδήγησε |
| ἐπεὶ... ἀκούει | = | γιατί με ευχαρίστηση ακούει τον κρότο των δοντιών του |
| ὑποτυχὼν (ὑποτυγχάνω) | = | απαντώντας,δίνοντας απάντηση |
| οὐκ ἂν προέκρινας (προκρίνω) | = | δεν θα προτιμούσες |
(Αἰσώπου Μῦθοι, διασκευές)
Για τις υποθετικές προτάσεις μπορείς να διαβάσεις στον «Ελληνικό Πολιτισμό» εδώ.
Ασκήσεις θα βρεις εδώ
Μπορείς να συμβουλευτείς το Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής εδώ
Την Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα εδώ