ΟΙ ΑΛΛΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΤΩΝ ΥΓΡΟΛΗΚΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΝΡΙΝΟΛΗΚΤΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ
Α. ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ
Να μελετήσετε τα παρακάτω παραδείγματα:
• Ἡρόδοτος λέγει ὅτι οἱ βάρβαροι ἀπέκτειναν τοὺς τῶν Ἀθηναίων ἱκέτας ἐν τῷ τῆς Ἀθηνᾶς βωμῷ καὶ πυρὶ τὸ ἱερὸν διέφθειραν.
• Διογένης ἐρωτηθείς, ὅπως ἄν τις ἀμύναιτο τὸν ἑαυτοῦ ἐχθρόν, ἀθπεκρίνατο· «αὐτὸς καλὸς κἀγαθὸς γενόμενος».
• Λακεδαιμόνιοι τοῖς Ἀθηναίοις ἐβοήθησαν καὶ οὕτω τὸ τῶν βαρβάρων στῖφος ἠμύναντο.
• Ἅμα τῷ ὄρθρῳ (= με το γλυκοχάραμα) Κλέαρχος παρήγγειλε εἰς τάξιν τοὺς Ἕλληνας τὰ ὅπλα ἔχειν.
• Ὅστις τὰς ἑαυτοῦ χείρας ἐμίανε, μὴ ἁψάσθω (= να μην αγγίξει) τῶν βωμῶν.
• Τήνδε τὴν ἐπιστολὴν ἐγὼ ἀπέσταλκά σοι ὡς μνήμην (= σαν ανάμνηση) τῆς πρὸς τὸν πατέρα φιλίας.
• Ἀπηγγέλκασι τῷ Ἀριαίῳ ὅτι νικῶσιν οἱ Ἕλληνες καὶ εἰς φυγὴν τοὺς ἐναντίους τρέπουσι.
• Ἐγὼ ἀπέστειλα ὑμᾶς ὡς πρόβατα ἐν μέσῳ λύκων.
• Παρήγγελτο τοῖς στρατιώταις μὴ κτεῖναι τοὺς ἐχθροὺς ἀδίκως.
Οι υπογραμμισμένες λέξεις στα παραδείγματα είναι τύποι του αορίστου, του παρακειμένου και του υπερσυντελίκου ενεργητικής και μέσης φωνής ενρινολήκτων και υγρολήκτων ρημάτων.
Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Ο αόριστος των ρημάτων αυτών κλίνεται σύμφωνα με τον πίνακα:
| ΑΟΡΙΣΤΟΣ | ||||||
| Οριστική | Υποτακτική | Ευκτική | Προστακτική | Απαρ. | Μετοχή | |
| Ενεργητικός | ἔ-νειμ-α | νείμ-ω | νείμ-αιμι | __ | νεῖ-μαι | νείμας |
| ἔ-νειμ-ας | νείμ-ῃς | νείμ-αις | νεῖμον | νείμ-ασα | ||
| ἔ-νειμ-ε | νείμ-ῃ | νείμ-αι | νειμ-άτω | νεῖμ-αν | ||
| ἐ-νείμ-αμεν | νείμ-ωμεν | νείμ-αιμεν | __ | |||
| ἐ-νείμ-ατε | νείμ-ητε | νείμ-αιτε | νείμ-ατε | |||
| ἔ-νειμ-αν | νείμ-ωσι | νείμ-αιεν | νειμ-άντων | |||
| ή –άτωσαν | ||||||
| ἐ-νείμ-ατον | νείμ-ητον | νείμ-αιτον | νείμ-ατον | |||
| ἐ-νειμ-άτην | νείμ-ητον | νειμ-αίτην | νειμ-άτων | |||
| Οριστική | Υποτακτική | Ευκτική | Προστακτική | Απαρ. | Μετοχή | |
| Μέσος | ἐ-νειμ-άμην | νείμ-ωμαι | νειμ-αίμην | νείμ-ασθαι | νειμ-άμενος | |
| ἐ-νείμ-ω | νείμ-ῃ | νείμ-αιο | νεῖμαι | νειμ-αμένη | ||
| ἐ-νείμ-ατο | νείμ-ηται | νείμ-αιτο | νειμ-άσθω | νειμ-άμενον | ||
| ἐ-νειμ-άμεθα | νειμ-ώμεθα | νειμ-αίμεθα | __ | |||
| ἐ-νείμ-ασθε | νείμ-ησθε | νείμ-αισθε | νείμ-ασθε | |||
| ἐ-νείμ-αντο | νείμ-ωνται | νείμ-αιντο | νειμ-άσθων | |||
| ή –άσθωσαν | ||||||
| ἐ-νείμ-ασθον | νείμ-ησθον | νείμ-αισθον | νείμ-ασθον | |||
| ἐ-νειμ-άσθην | νείμ-ησθον | νειμ-αίσθην | νειμ-άσθων | |||
Για τον σχηματισμό του ενεργητικού και μέσου αορίστου των ενρινολήκτων και υγρολήκτων ρημάτων βλ. τις παραγρ. 303 και 304 της ΓΑΕ.
α) Ο ενεργητικός και μέσος αόριστος των ενρινολήκτων και υγρολήκτων ρημάτων εμφανίζεται χωρίς τον χρονικό χαρακτήρα -σ-, με καταλήξεις -α-, -άμην (άσιγμος αόριστος).
β) Στο ρηματικό θέμα το φωνήεν που προηγείται του ένρινου ή υγρού χαρακτήρα μεταβάλλεται σύμφωνα με τον πίνακα:
| ᾰ →η | φαίνω | θ. φᾰν- | αόρ. ἔ-φην-α |
| ᾰ → ᾱ (μετά από ε, ι, ρ) | μαραίνω | θ. μαρᾰν- | αόρ. ἐ-μάρᾱν-α |
| ε → ει | ἀγγέλλω | θ. ἀγγελ- | αόρ. ἤγγειλ-α |
| ῐ → ῑ | κρίνω | θ. κρῐν- | αόρ. ἔ-κρῑν-α |
| ῠ → ῡ | ἀμύνω | θ. ἀμῠν- | αόρ. ἤμῡνα |
II. Ο παρακείμενος και υπερσυντέλικος της ενεργητικής φωνής σχηματίζεται κανονικά με τις καταλήξεις -κα, -κειν:
| ἀγγέλλω (θ. αγγελ-) | → ἤγγελκα, ἠγγέλκειν |
| αἴρω (θ. αρ-) | → ἦρκα, ἤρκειν |
| φαίνω (θ. φαν-) | → πέφαγκα, ἐπεφάγκειν |
III. Ο παρακείμενος και υπερσυντέλικος της μέσης φωνής:
α) στα υγρόληκτα ρήματα σχηματίζεται κανονικά με τις καταλήξεις -μαι, -μην:
| ἀγγέλλομαι (θ. αγγελ-) | → ἤγγελμαι, ἠγγέλμην |
| καθαίρομαι (θ. καθαρ-) | → κεκάθαρμαι, ἐκεκαθάρμην |
β) στα ενρινόληκτα ο ρηματικός χαρακτήρας -ν- άλλοτε αφομοιώνεται προς το -μ- της κατάληξης και άλλοτε τρέπεται σε -σ:
| αἰσχύνομαι (θ.αισχυν-) | → ᾔσχυμμαι, ᾐσχύμμην |
| μιαίνομαι (θ. μιαν-) | → μεμίασμαι, ἐμεμιάσμην |
γ) η κλίση γίνεται σύμφωνα με τον πίνακα:
| ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ ΚΑΙ ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ ΜΕΣΗΣ ΦΩΝΗΣ | |||
| Οριστική | Προστακτική | Απαρέμφατο | |
| Μετοχή | |||
| ἤγγελ-μαι | ἠγγέλ-μην | — | ἠγγέλ-θαι |
| ἤγγελ-σαι | ἤγγελ-σο | ἤγγελ-σο | |
| ἤγγελ-ται | ἤγγελ-το | ἠγγέλ-θω | ἠγγελ-μένος |
| ἠγγέλ-μεθα | ἠγγέλ-μεθα | — | ἠγγελ-μένη |
| ἤγγελ-θε | ἤγγελ-θε | ἤγγελ-θε | ἠγγελ-μένον |
| ἠγγελ-μένοι εἰσί | ἤγγελ-μένοι ἦσαν | ἠγγέλ-θων | |
| ὤξυμ-μαι | ὠξύμ-μην | — | ὠξύν-θαι |
| ὤξυν-σαι | ὤξυν-σο | ὤξυν-σο | |
| ὤξυν-ται | ὤξυν-το | ὠξύν-θω | ὠξυμ-μένος |
| ὠξύμ-μεθα | ὠξύμ-μεθα | — | ὠξυμ-μένη |
| ὤξυν-θε | ὤξυν-θε | ὤξυν-θε | ὠξυμ-μένον |
| ὠξυμ-μένοι εἰσί | ὠξυμ-μένοι ἦσαν | ὠξύν-θων | |
| πέφασ-μαι | ἐπεφάσ-μην | — | πεφάν-θαι |
| πέφαν-σαι | ἐπέφαν-σο | πέφαν-σο | |
| πέφαν-ται | ἐπέφαν-το | πεφάν-θω | πεφασ-μένος |
| πεφάσ-μεθα | ἐπεφάσ-μεθα | — | πεφασ-μένη |
| πέφαν-θε | ἐπέφαν-θε | πέφαν-θε | πεφασ-μένον |
| πεφασ-μένοι εἰσί | πεφασ-μένοι ἦσαν | πεφάν-θων | |
Για τον σχηματισμό των χρόνων αυτών βλ. τις παραγρ. 305, 307 και 308 της Γ.Α.Ε.
IV. Ο παθητικός μέλλοντας και ο παθητικός αόριστος των ενρινολήκτων και υγρολήκτων ρημάτων σχηματίζονται κανονικά με την προσθήκη των καταλήξεων -θήσομαι και -θην αντίστοιχα (όπως και στα φωνηεντόληκτα), χωρίς μεταβολή του ρηματικού χαρακτήρα. Π.χ.:
| ἀγγέλλομαι (θ. αγγελ-) | → ἀγγελ-θήσομαι, ἠγγέλ-θην |
| μιαίνομαι (θ. μιαν-) | → μιαν-θήσομαι, ἐ-μιάν-θην |
V. Να προσέξετε τις εξαιρέσεις:
α) Τα ρήματα κλίνω, κρίνω, πλύνω και τείνω σχηματίζουν τον παρακείμενο και υπερσυντέλικο της ενεργητικής και της μέσης φωνής, καθώς και τον παθητικό μέλλοντα και αόριστο χωρίς τον ρηματικό χαρακτήρα -ν. Π.χ.
| κλίνω (θ. κλιν-) | → κέκλικα, κέκλιμαι, |
| κλιθήσομαι, ἐκλίθην | |
| κρίνω (θ. κριν-) | → κέκρικα, κέκριμαι |
| κριθήσομαι, ἐκρίθην | |
| πλύνω (θ. πλυν-) | → πέπλυκα, πέπλυμαι, |
| πλυθήσομαι, ἐπλύθην | |
| τείνω (θ. τεν-/ταν-) | → τέτακα, τέταμαι |
| ταθήσομαι, ἐτάθην |
β) Όσα από τα ενρινόληκτα και υγρόληκτα ρήματα έχουν μονοσύλλαβο ρηματικό θέμα, στο οποίο υπάρχει το φωνήεν -ε, τρέπουν το -ε αυτό σε -α στον παρακείμενο και υπερσυντέλικο ενεργητικής και μέσης φωνής, καθώς και στον παθητικό μέλλοντα και αόριστο (α’ και β’). Π.χ.
| σπείρω (θ. σπερ-) | → ἔσπαρκα, ἔσπαρμαι |
| σπαρήσομαι, ἐσπάρην | |
| φθείρω (θ. φθερ-) | → ἔφθαρκα, ἔφθαρμαι |
| φθαρήσομαι, ἐφθάρην | |
| στέλλω (θ. στελ-) | → ἔσταλκα, ἔσταλμαι |
| σταλήσομαι, ἐστάλην |
(βλ. και παραγρ. 309 της γραμματικής)
Γ. ΑΣΚΗΣΕΙΣ
→ 1. Να συμπληρώσετε τα κενά με τον σωστό τύπο του ρήματος που είναι σε παρένθεση:
Μελέτησε την άσκηση εδώ.
1. Φαλῖνος ἠρώτα Κλέαρχον πότερον σπονδὰς ἢ πόλεμον …………… (ἀπαγγέλλω – α’ πληθ. οριστ. μελλ.) τῷ βασιλεῖ.
2. Ἀθυμία τοῖς Ἀθηναίοις ἐνέπεσε (=στεναχώρια κατέλαβε τους Αθηναίους) ἐπεὶ ….. (ἀγγέλλομαι – γ’ εν υπερσ.) ἡ ἐν Σικελίᾳ καταστροφή.
3. Νικίας ἄπρακτος ……………. (μένω – γ’ εν. πρόσ. ορ. αορ.) διὰ τὸ …………..……….. (διασπείρομαι - απαρεμφ. παρακειμ.) αὐτῷ τὸ στράτευμα.
4. Ἰδοὺ ἐξῆλθεν ὁ …………………… (σπείρω - μετοχ. ενεστ. ) του ……………………. (σπείρω - απαρεμφ. αορ.).
5. Τοῦ Διὸς γάμους ποιοῦντος, πάντα τὰ ζῷα δῶρα ………………. (ἀποστέλλω - γ’ πληθ. oρ. αορ.), ἕκαστον κατὰ τὴν οἰκείαν δύναμιν. Ὄφις δὲ ἕρπων ρόδον λαβὼν ἐν τῷ στόματι ἀνέβη. Ἰδὼν δὲ αὐτὸν ὁ Ζεὺς ………………. (ἀποκρίνομαι – γ’ εν. oρ. αορ)· «τῶν ἄλλων πάντων τὰ δῶρα λαμβάνω, ἀπὸ δὲ τοῦ σοῦ στόματος οὐδόλως λαμβάνω». Ὁ μῦθος δηλοῖ ὅτι τῶν πονηρῶν αἱ χάριτες τοὺς ἄλλους ……………………. (διαφθείρω – γ΄ πληθ. oρ. παρακειμ.).
→ 2. Να συμπληρώσετε τα κενά των προτάσεων τοποθετώντας κατάλληλα τις λέξεις της διπλανής στήλης:
Μελέτησε την άσκηση εδώ.
| 1. Ὁ μὴ …………… ἄνθρωπος οὐ παιδεύεται. 2. Ἐν θέρει οἱ Ἀθηναῖοι τὰς χείρας …………… καὶ τὸν Δία ἱκέτευον νέφη …………… ἐν τῷ οὐρανῷ καὶ ὕδωρ πέμπειν δι’ αὐτῶν. 3. Τὴν μὲν ναῦν …………… κακὸς κυβερνήτης, τὴν δὲ πόλιν κακὸς τύραννος.4. Oἱ μετὰ Λεωνίδου εἰς Θερμοπύλας πολλοὺς τῶν …………… ἐναντίων καὶ τὴν ἑαυτῶν πατρίδα οὐκ …………… 5. Ὀρέστης τὰς χείρας τῷ τῆς μητρὸς αἵματι …………… καὶ διὰ τοῦτο αἱ Ἐρινύες ἐπειρῶντο …………… αὐτόν. | διαφθείρειν φθείρει δαρείς ἀπέκτειναν ᾔσχυναν ᾖρον ἐμίανε φαίνειν |
→ 3. Να μεταφέρετε στην αρχαία Ελληνική τα παραδείγματα:
1. Δε θα ντροπιάσουμε (καταισχύνω) ταόπλα της πατρίδας αλλά θα αγωνιστούμε (ἀμύνω) και πολλούς εχθρούς θα φονεύσουμε (κτείνω).
2. Οι Αθηναίοι ντρέπονταν (αἰσχύνομαι), επειδή οι βάρβαροι κατέστρεψαν (διαφθείρω) την Αττική και σκότωσαν (ἀποκτείνω) πολλούς ανθρώπους. Γι’ αυτό (διὸ)δεν περίμεναν (ἀναμένω) τους συμμάχους αλλά μόνοι αντιμετώπισαν (ἀμύνομαι + αιτ.) τους εχθρούς.
→ 4. Στο επόμενο κείμενο να αναγνωρίσετε τους υπογραμμισμένους ρηματικούς τύπους και να γράψετε το β’ και γ’ ενικό πρόσωπο του μέλλοντα, του αορίστου και του παρακειμένου της ίδιας φωνής:
Μελέτησε την άσκηση εδώ.
Βάτραχοι δύο ἐν λίμνῃ ἐνέμοντο. Θέρους δὲ ξηρανθείσης τῆς λίμνης, καταλιπόντες ἐκείνην διὰ τὸ μὴ δύνασθαι μένειν, ἐπεζήτουν ἑτέραν. Καὶ δὴ βαθεῖ περιέτυχον φρέατι, ὅπερ ἰδών ἅτερος θατέρῳ ἀγγέλλει· «ἰδοὺ φρέαρ μέγα· συγκατέλθωμεν ἐν αὐτῷ.» Ὁ δὲ ὑπολαβὼν ἀποκρίνεται· «ἂν οὖν καὶ τὸ ἐνθάδε ὕδωρ ξηρανθῇ, πῶς ἀναβησόμεθα;»
Ὁ μῦθος δηλοῖ ὅτι οὐ δεῖ ἀπερισκέπτως κρίνειν περὶ τῶν πραγμάτων.
(Αἰσώπου Μῦθοι, διασκευή)
| Λεξιλόγιο | ||
| ἐνέμοντο (νέμομαι) | = | ζούσαν, έβρισκαν τροφή |
| βαθεῖ περιέτυχον φρέατι | = | βρήκαν ένα βαθύ πηγάδι |
| ἅτερος θατέρῳ | = | ο ένας στον άλλο |
| ὁ δέ ὑπολαβών | = | εκείνος δε αφού πήρε τον λόγο |
Για τα ενρινόληκτα και υγρόληκτα ρήματα μπορείς να διαβάσεις στον «Ελληνικό Πολιτισμό» εδώ.
Ασκήσεις θα βρεις εδώ
Μπορείς να συμβουλευτείς τη Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής εδώ