Το ξανθό παιδί, Τέλλος Άγρας, Νικηφόρος Βρεττάκος, Το παιδί με τα σπίρτα, Λογοτεχνία, A' Γυμνασίου

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

• O ANΘPΩΠOΣ KAI H ΦYΣH - ΠOΛΗ-YΠΑΙΘΡOΣ
Γεώργιος Δροσίνης, «Θαλασσινά τραγούδια»
Γιάννης Ρίτσος και Οδυσσέας Ελύτης», «Τζιτζίκια...»
Ίταλο Καλβίνο, «Μανιτάρια στην πόλη»
• ΛΑOΓΡΑΦΙΚΑ
Λαϊκό παραμύθι, «Το πιο γλυκό ψωμί»
Αντώνης Μόλλας, «Η πείνα του Καραγκιόζη»
Δημοτικό τραγούδι, «Ύπνε μου κι έπαρέ μου το»
Μαρία Ιορδανίδου, «Τα φαντάσματα»
Κοσμάς Πολίτης, «Τα τσερκένια»
• ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
Άγγελος Σικελιανός, «Της μάνας μου»
Εμμανουήλ Ροΐδης, «Η εορτή του πατρός μου»
Λάμπρος Πορφύρας, «Το στερνό παραμύθι»
Λέων Τολστόι, «Ο παππούς και το εγγονάκι»
Ζωρζ Σαρή, «Νινέτ»
Τούλα Τίγκα, «Τα πράγματα στρώνουν περισσότερο»
• ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΖΩΗ
Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, «Στην Παναγία τη Σαλονικιά»
Κ.Π. Καβάφης, «Δέησις»
Στράτης Μυριβήλης, «Η λιτανεία»
Κάρολος Ντίκενς, «Παραμονή Χριστουγέννων»
Παντελής Καλιότσος, «Πασχαλινή ιστορία»
• EΘNIKH ZΩH
Κλέφτικο τραγούδι, «Ένας αϊτός περήφανος»
Γιάννης Βλαχογιάννης, «Η έξοδο»
Παντελής Πρεβελάκης, «Ο Κρητικός – Η Πολιτεία»
Γιώργος Θεοτοκάς, «Ανήμερα της 28ης Οκτωβρίου»
Δημήτρης Ψαθάς, «Ο πιτσιρίκοι»
Κύπρος Χρυσάνθης, «17 του Νοέμβρη 1973»
ΠΑΛΑΙOTEΡΕΣ ΜOΡΦΕΣ ΖΩΗΣ
• Κώστας Κρυστάλλης, «Ηλιοβασίλεμα»
Νίκος Καζαντζάκης, «Η Νέα Παιδαγωγική»
Νίκος Θέμελης, «Η αφήγηση του αρχιμάστορα»
Ευγενία Φακίνου, «Η ζωή στη Σύμη»
Ντίνος Δημόπουλος, «Ο Σαρλό και το αθάνατο νερό»
• ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Νάνος Βαλαωρίτης, «Με πλοίο»
Κώστας Ουράνης, «Το θέλγητρο της
Τατιάνα Γκρίτση-Μιλλιέξ, «Oδοιπορικό στην Ινδία»
Τζων Φώουλς, «Κοιτώντας την Αθήνα»
Μιχάλης Γκανάς, «Γυάλινα Γιάννινα»
• Η ΑΠOΔΗΜΙΑ - O ΚΑΗΜOΣ ΤΗΣ ΞΕΝΙΤΙΑΣ...
Ιωάννης Βηλαράς, «Πουλάκι»
Γιώργος Θεοτοκάς, «Ο Δημοτικός Κήπος του Ταξιμιού»
Διδώ Σωτηρίου, «Ταξίδι χωρίς επιστροφή»
Θ. Βαλτινός, «Η καλή μέρα απ’ το πρωί φαίνεται»
Μ. Κλιάφα, «O δρόμος για τον Παράδεισο είναι μακρύς»
• ΑΘΛΗΤΙΣΜOΣ
Κωστής Παλαμάς, «O Oλυμπιακός ύμνος»
Πέτρος Χάρης, «Δρόμος 100 μέτρων»
Αγγελική Βαρελλά, «Η νίκη του Σπύρου Λούη»
• Η ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΜΑΣ • OΙ ΦΙΛΙΚOΙ...
Ειρήνη Μάρρα, «Τα κόκκινα λουστρίνια»
Δημοτικό τραγούδι, «Κόρη που λάμπει»
Λίτσα Ψαραύτη, «Ο Κωνσταντής»
Γιάννης Ρίτσος, «Πρωινό άστρο»
Αργύρης Εφταλιώτης, «Αγάπης λόγια»
Οδυσσέας Ελύτης, «Όλα τα πήρε το καλοκαί...»
Όσκαρ Ουάιλντ, «Ο πιστός φίλος»
Μιμίκα Κρανάκη, «Ένα τόπι χρωματιστό»
• Η ΒΙOΠΑΛΗ - ΤO ΑΓΩΝΙΣΤΙΚO ΠΝΕYΜΑ ΤOY ΑΝΘΡΩΠOY
Λαϊκό παραμύθι, «O φτωχός και τα γρόσια»
Τ. Άγρας & Ν. Βρετάκος, «Το ξανθό...
Άντον Τσέχωφ, «O Βάνκας»
Μαρία Πυλιώτου, «Λεώνη»
• ΠΡOΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣYΓΧΡOΝΗΣ ΖΩΗΣ
Αντώνης Σαμαράκης, «Γραφείον ιδεών»
Λουίς Σεπούλβεδα, «Το μαύρο κύμα»
Κρίτων Αθανασούλης, «Παράπονο σκύλου»
Ελένη Σαραντίτη, «Όπως τα βλέπει κανείς…»
• OΙ ΦΙΛOΙ ΜΑΣ ΤΑ ΖΩΑ
Ανδρέας Καρκαβίτσας, «Το μνήμα της μάνας»
Γρηγόριος Ξενόπουλος, «Η γάτα του παπά»
Ηλίας Βενέζης, «Η Δάφνη»
Λιλή Ζωγράφου, «Στρίγκλα και καλλονή»
Γιώργος Σκαμπαρδώνης, «Η Βαγγελιώ-δεν-είσαι-εντάξει»
Τζακ Λόντον, «O αδάμαστος»

Τέλλος Άγρας και Νικηφόρος Βρεττάκος

O Τέλλος Άγρας και ο Νικηφόρος Βρεττάκος στα δύο ποιήματά τους εμπνέονται από το ίδιο κοινωνικά ευαίσθητο θέμα του εργαζόμενου μικρού παιδιού, του μικρού βιοπαλαιστή. «Το ξανθό παιδί» προέρχεται από τη συλλογή του Τ. Άγρα Καθημερινές (1939) και «Το παιδί με τα σπίρτα» του Ν. Βρεττάκου από το B’ τόμο των Ποιημάτων του.

Τέλλος Άγρας

Το ξανθό παιδί

Μπαρτολόμε Εστεμπάν Μουρίγιο, Χωριατόπαιδο στο μπαλκόνι

Ξανθό παιδί, γλυκά χλωμό,
μάτσο τα γιασεμιά πουλούσες,
τις βιόλες τις μοσκοβολούσες,
έξω απ’ τον πέτρινο σταθμό.

Στα μάτια μου έφεξε η ψυχή,
το μέτωπό σου να χαϊδέψει,
που μου λαλούσε — σα μια σκέψη
ξάστερη και παρθενική.

Στο μέτωπό σου χαμηλά,
κι ίσια σου επέφταν στους κροτάφους
—που θα επαιδεύαν τους ζωγράφους—
άπηχτα, αριά, ρηχά μαλλιά.

Κεφαλάκι άγουρο παιδιού,
γύρος σερμένος στην εντέλεια,
μάτια, σα στόματα: δυο γέλια
και δυο καλέσματα χαδιού…

Κι όσο έστεκα να σε θωρώ,
πήρε η ψυχή να συνεδέσει
τα όσα είχε αφήσει κι είχαν πέσει,
σωρό, σπασμένα από καιρό.

Η ελληνική ποίηση, επιμέλεια Κώστας Στεργιόπουλος, τόμ. 3, Σοκόλης

188

Νικηφόρος Βρεττάκος

Το παιδί με τα σπίρτα

Κωνσταντίνος Πανόριος, Χωριατοπούλα με πανέρι
Κωνσταντίνος Πανώριος, Χωριατοπούλα με πανέρι
Δείτε τον πίνακα σε μεγαλύτερη ανάλυση στην Εθνική Πινακοθήκη

Το παιδί της μεγάλωσε. Έκλεισε σήμερα
τα έξι του χρόνια. Το χτένισε όμορφα.
Δε θα ’χει πια ανάγκη. Περνά και το βλέπει.
Στη γωνιά της πλατείας στέκει σαν άντρας.
Απ’ τα πέντε κουτιά τα σπίρτα έχει κιόλας
πουλήσει τα τέσσερα. — Παίζει ο χειμώνας
στα δέκα του δάχτυλα. Έγινε νύχτα.
Κοιτάζει η μητέρα του δεξιά της, ζερβά της,
        απάνω και κάτω. Σκοτάδι:

«Ας μπορούσεν ανάβοντας το παιδί μου ένα
        σπίρτο
                να φωτίσει τον κόσμο».

Ν. Βρεττάκος, Ποιήματα 1929-1970, τόμ. 2, Διογένης

Παράλληλα Κείμενα
Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, «Το κορίτσι με τα σπίρτα» (περ. «Νέα Εστία», 1955) [πηγή: Ψηφιοποιημένα λογοτεχνικά περιοδικά (Εθνικό Κέντρο Βιβλίου)]
Δ. Χριστοδούλου, «Για ένα παιδί που κοιμάται» [πηγή: Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Γυμνασίου]

Λεξιλόγιο
*βιόλες: βιολέτες
*τις μοσκοβολούσες: που είχαν ωραίο άρωμα, μοσχοβολούσαν
*αριά: αραιά
*σερμένος: σχηματισμένος
*να συνεδέσει: να συγκεντρώσει, να συνδέσει

189

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Βρείτε τις λέξεις ή τις φράσεις που δηλώνουν τις δύσκολες συνθήκες ζωής των δύο παιδιών.
2. Στο πρώτο ποίημα προβάλλεται η παιδική αθωότητα και στο δεύτερο η παιδική ωριμότητα. Επιβεβαιώνονται μέσα στα ποιήματα αυτές οι παρατηρήσεις;
3. Ποια είναι τα συναισθήματα της μητέρας στο ποίημα «Το παιδί με τα σπίρτα» και ποια του αφηγητή στο «Ξανθό παιδί»;
4. Το πρώτο ποίημα έχει παραδοσιακή μορφή και το δεύτερο νεωτερική. Σε ποια στοιχεία εστιάζεται η διαφορά τους;

ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

1. Βρείτε κείμενα, λογοτεχνικά ή δημοσιογραφικά, για παιδιά που εργάζονται στις μέρες μας κάτω από άθλιες συνθήκες (παιδιά των φαναριών, παιδιά του τρίτου κόσμου κ.ά.). Συζητήστε μέσα στην τάξη για το κοινωνικό αυτό πρόβλημα και τις προεκτάσεις του, καθώς και για τους τρόπους αντιμετώπισής του στις σύγχρονες κοινωνίες.
Διαδικτυακός τόπος της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής Unicef
Ιστοχώρος του Συνήγορου του Παιδιού

Τέλλος Άγρας (1899 - 1944)

Τέλλος Άγρας

Διάβασε για τη ζωή και το έργο του εδώ.

Νικηφόρος Βρεττάκος (1912-1991)

Νικηφόρος Βρεττάκος

Διάβασε για τη ζωή και το έργο του εδώ.

Τέλλος Άγρας
στο ΕΚΕΒΙ
στο Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού
στη Βικιπαίδεια

Νικηφόρος Βρεττάκος
στο ΕΚΕΒΙ
στο Βιβλιοnet
στη Βικιπαίδεια
στον Πολιτιστικό Θησαυρό της Ελληνικής Γλώσσας
ΤΑΙΝΙΕΣ
εκπομπή ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΤΟΠΟΙ
εκπομπή ΔΙΑΛΟΓΟΙ
εκπομπή ΤΑ ΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ
εκπομπή ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ
εκπομπή ΜΙΝΙΑΤΟΥΡΕΣ ΣΥΝΕΙΚΟΝΕΣ

Μπαρτολόμε Εστεμπάν Μουρίγιο
στο the athenaeum

Κωνσταντίνος Πανώριος
στην Εθνική Πινακοθήκη
στο paleta art ,

Ήρωες

Τόπος

Χρόνος

Γλώσσα

Στίχος-Μέτρο

Ενότητες

Το σχόλιό σας...