188 189 E Δ

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ


188

Τέλλος Άγρας και Νικηφόρος Βρεττάκος

O Τέλλος Άγρας και ο Νικηφόρος Βρεττάκος στα δύο ποιήματά τους εμπνέονται από το ίδιο κοινωνικά ευαίσθητο θέμα του εργαζόμενου μικρού παιδιού, του μικρού βιοπαλαιστή. «Το ξανθό παιδί» προέρχεται από τη συλλογή του Τ. Άγρα Καθημερινές (1939) και «Το παιδί με τα σπίρτα» του Ν. Βρεττάκου από τον B’ τόμο των Ποιημάτων του.

 


Τέλλος Άγρας

Το ξανθό παιδί

Μπαρτολόμε Εστεμπάν Μουρίγιο, Χωριατόπαιδο στο μπαλκόνι
Μπαρτολόμε Εστεμπάν Μουρίγιο, Χωριατόπαιδο στο μπαλκόνι

Ξανθό παιδί, γλυκά χλωμό,
μάτσο τα γιασεμιά πουλούσες,
τις βιόλες τις μοσκοβολούσες,
έξω απ’ τον πέτρινο σταθμό.

Στα μάτια μου έφεξε η ψυχή,
το μέτωπό σου να χαϊδέψει,
που μου λαλούσε — σα μια σκέψη
ξάστερη και παρθενική.

Στο μέτωπό σου χαμηλά,
κι ίσια σου επέφταν στους κροτάφους
—που θα επαιδεύαν τους ζωγράφους—
άπηχτα, αριά, ρηχά μαλλιά.

Κεφαλάκι άγουρο παιδιού,
γύρος σερμένος στην εντέλεια,
μάτια, σα στόματα: δυο γέλια
και δυο καλέσματα χαδιού…

Κι όσο έστεκα να σε θωρώ,
πήρε η ψυχή να συνεδέσει
τα όσα είχε αφήσει κι είχαν πέσει,
σωρό, σπασμένα από καιρό.

 

Η ελληνική ποίηση, επιμέλεια Κώστας Στεργιόπουλος, τόμ. 3, Σοκόλης

 


189

Νικηφόρος Βρεττάκος

Το παιδί με τα σπίρτα

Κωνσταντίνος Πανόριος, Χωριατοπούλα με πανέρι
Κωνσταντίνος Πανώριος, Χωριατοπούλα με πανέρι
Δείτε τον πίνακα σε μεγαλύτερη ανάλυση στην Εθνική Πινακοθήκη

Το παιδί της μεγάλωσε. Έκλεισε σήμερα
τα έξι του χρόνια. Το χτένισε όμορφα.
Δε θα ’χει πια ανάγκη. Περνά και το βλέπει.
Στη γωνιά της πλατείας στέκει σαν άντρας.
Απ’ τα πέντε κουτιά τα σπίρτα έχει κιόλας
πουλήσει τα τέσσερα. — Παίζει ο χειμώνας
στα δέκα του δάχτυλα. Έγινε νύχτα.
Κοιτάζει η μητέρα του δεξιά της, ζερβά της,
        απάνω και κάτω. Σκοτάδι:

«Ας μπορούσεν ανάβοντας το παιδί μου ένα
        σπίρτο
                να φωτίσει τον κόσμο».

 

 

Ν. Βρεττάκος, Ποιήματα 1929-1970, τόμ. 2, Διογένης

 

Παράλληλα Κείμενα
Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, «Το κορίτσι με τα σπίρτα» Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, «Το κορίτσι με τα σπίρτα» (περ. «Νέα Εστία», 1955) [πηγή: Ψηφιοποιημένα λογοτεχνικά περιοδικά (Εθνικό Κέντρο Βιβλίου)]
Δ. Χριστοδούλου, «Για ένα παιδί που κοιμάται» [πηγή: Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Γυμνασίου] Δ. Χριστοδούλου, «Για ένα παιδί που κοιμάται» [πηγή: Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Γυμνασίου]


Λεξιλόγιο
*βιόλες: βιολέτες
*τις μοσκοβολούσες: που είχαν ωραίο άρωμα, μοσχοβολούσαν
*αριά: αραιά
*σερμένος: σχηματισμένος
*να συνεδέσει: να συγκεντρώσει, να συνδέσει

 


ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

  • 1. Βρείτε τις λέξεις ή τις φράσεις που δηλώνουν τις δύσκολες συνθήκες ζωής των δύο παιδιών.
  • 2. Στο πρώτο ποίημα προβάλλεται η παιδική αθωότητα και στο δεύτερο η παιδική ωριμότητα. Επιβεβαιώνονται μέσα στα ποιήματα αυτές οι παρατηρήσεις;
  • 3. Ποια είναι τα συναισθήματα της μητέρας στο ποίημα «Το παιδί με τα σπίρτα» και ποια του αφηγητή στο «Ξανθό παιδί»;
  • 4. Το πρώτο ποίημα έχει παραδοσιακή μορφή και το δεύτερο νεωτερική. Σε ποια στοιχεία εστιάζεται η διαφορά τους;

  • Συμπληρωματική εργασία
    Οι μαθητές να αναφερθούν γραπτά ή προφορικά σε παραδείγματα εργαζόμενων παιδιών από το στενό ή το ευρύτερο περιβάλλον τους ή και μικρών ηρώων από βιβλία που έχουν διαβάσει. Να δείξουν το αγωνιστικό πνεύμα των παιδιών αυτών και να εκφράσουν τις απόψεις τους για το θέμα της παιδικής εργασίας.


ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

  • 1. Βρείτε κείμενα, λογοτεχνικά ή δημοσιογραφικά, για παιδιά που εργάζονται στις μέρες μας κάτω από άθλιες συνθήκες (παιδιά των φαναριών, παιδιά του τρίτου κόσμου κ.ά.). Συζητήστε μέσα στην τάξη για το κοινωνικό αυτό πρόβλημα και τις προεκτάσεις του, καθώς και για τους τρόπους αντιμετώπισής του στις σύγχρονες κοινωνίες.
    Διαδικτυακός τόπος της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής Unicef Διαδικτυακός τόπος της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής Unicef
    Ιστοχώρος του Συνήγορου του Παιδιού Ιστοχώρος του Συνήγορου του Παιδιού


Τέλλος Άγρας (1899 - 1944)


Τέλλος Άγρας

Διάβασε για τη ζωή και το έργο του εδώ. Κατέβασε σύντομο βιογραφικό . Δες και παρακάτω στο Υλικό



Νικηφόρος Βρεττάκος (1912-1991)


Νικηφόρος Βρεττάκος

Διάβασε για τη ζωή και το έργο του εδώ. Κατέβασε σύντομο βιογραφικό . Δες και παρακάτω στο Υλικό


Θεματικά κέντρα
Η στάση των σύγχρονων κοινωνιών στο ζήτημα της παιδικής εργασίας και εκμετάλλευσης.
Η θέση των εργαζόμενων παιδιών στις σημερινές κοινωνίες.

Ενδεικτική ερμηνευτική προσέγγιση
Κείμενα διαφορετικών εποχών τα δύο ποιήματα (το πρώτο περιγράφει μια σκηνή από τα χρόνια του μεσοπολέμου, το δεύτερο από τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες) στοχεύουν να αναδείξουν το ίδιο πρόβλημα: τη βιοπάλη των ανήλικων παιδιών. Το πρόβλημα έχει διαχρονική παρουσία στην κοινωνία, αφού οι λόγοι δημιουργίας του (ορφάνια, πόλεμοι, φτώχεια, εγκατάλειψη, εκμετάλλευση) δεν έχουν εκλείψει ακόμη. Σήμερα, μάλιστα, το πρόβλημα έχει λάβει πρωτόγνωρες διαστάσεις (στυγνή εκμετάλλευση των παιδιών του τρίτου κόσμου, των οικονομικών μεταναστών από ασιατικές χώρες ή των ορφανών από τους τελευταίους πολέμους).

Πέρα από την κοινωνική διάσταση του ζητήματος αξίζει να προσεχτεί ότι τόσο ο Τ. Άγρας όσο κυρίως ο Ν. Βρεττάκος επιχειρούν να αναγάγουν τους δύο μικρούς βιοπαλαιστές σε αγωνιστικά σύμβολα και παραδείγματα προς μίμηση.

Κατά τη συγκριτική εξέταση των ποιημάτων καλό είναι να σχολιαστεί η διαφορά στη μορφή (το πρώτο έχει ομοιοκαταληξία και μέτρο, από το δεύτερο απουσιάζουν τα στοιχεία αυτά της παράδοσης και ο τόνος είναι πεζολογικός) αλλά και η διαφορετική οπτική του θέματος: ο Τ. Άγρας εστιάζει στην ιδανική έκφραση της παιδικής αθωότητας και ομορφιάς, ενώ ο Ν. Βρεττάκος στην κοινωνική και ταξική διάσταση της παιδικής εργασίας.


Τέλλος Άγρας
στο Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού
στη Βικιπαίδεια Βικιπαίδεια

Νικηφόρος Βρεττάκος
αρχείο Νικηφόρου Βρεττάκου
στο Βιβλιοnet Βιβλιοnet
στη Βικιπαίδεια Βικιπαίδεια
στον Πολιτιστικό Θησαυρό της Ελληνικής Γλώσσας ΠΟΘΕΓ
ΤΑΙΝΙΕΣ
εκπομπή ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΤΟΠΟΙ ΕΡΤ
εκπομπή ΔΙΑΛΟΓΟΙ ΕΡΤ
εκπομπή ΤΑ ΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΕΡΤ
εκπομπή ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ ΕΡΤ
εκπομπή ΜΙΝΙΑΤΟΥΡΕΣ ΣΥΝΕΙΚΟΝΕΣ ΕΡΤ

Μπαρτολόμε Εστεμπάν Μουρίγιο
στο wikiart wiki

Κωνσταντίνος Πανώριος
στην Εθνική Πινακοθήκη Εθνική Πινακοθήκη
στο paleta art paleta art, paleta art

 

Για τα λογοτεχνικά ρεύματα - κινήματα δείτε εδώ

 

Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.

 

Ποιο είναι το ποιητικό υποκείμενο, ο αφηγητής;

Το ποιητικό υποκείμενο είναι...

 

Σε ποιον απευθύνεται;

Απευθύνεται...

 

Σε ποιο πρόσωπο και αριθμό βρίσκονται τα ρήματα του ποιήματος, π.χ. γ' ενικό

Τα ρήματα βρίσκονται...

 

Ποιος είναι ο χώρος;

Ο χώρος του ποιήματος είναι...

 

Ποιος είναι ο χρόνος;

Ο χρόνος του ποιήματος είναι...

 

Ποιες είναι οι εικόνες του ποιήματος;

Οι εικόνες του ποιήματος είναι...

 

Από πού αντλεί τις εικόνες του ο ποιητής; (π.χ. φύση)

Ο ποιητής αντλεί τις εικόνες του...

 

Ποιους εκφραστικούς τρόπους χρησιμοποιεί ο ποιητής; (π.χ. σχήματα λόγου, χρήση επιθέτων)

Οι εκφραστικοί τρόποι είναι οι εξής...

 

Πώς χρησιμοποιεί τη στίξη;

Ο ποιητής....

 

Ποια είναι η γλώσσα; (π.χ. κοινή, λόγια, κοινή με λόγια στοιχεία κλπ.)

Το ποίημα είναι γραμμένο σε...

 

Το ποίημα έχει ομοιοκαταληξία κι αν ναι τι είδους; (π.χ. ζευγαρωτή, πλεκτή, σταυρωτή κλπ.)

Η ομοιοκαταληξία είναι....

 

Ποια συναισθήματα σου προκαλεί;

Τα συναισθήματα...

 

pano