165 166 167 E Δ

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ


165

Λίτσα Ψαραύτη

O Κωνσταντής

«O Κωνσταντής» ανήκει στα διηγήματα του βιβλίου Η εκδίκηση των μανιταριών (1999). Στη συλλογή αυτή η Λίτσα Ψαραύτη πραγματεύεται με ευαισθησία θέματα ιστορικής μνήμης, κοινωνικού ενδιαφέροντος και οικολογικού περιεχομένου. Η αγωνία για το μέλλον των σημερινών παιδιών και η κοινωνική ευαισθητοποίηση είναι τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά του έργου της. Στο διήγημα, ο ομώνυμος ήρωας, ένα Αλβανάκι που αγωνίζεται για το ψωμί του στα φανάρια των δρόμων, βρίσκει στοργή και αγάπη στο πρόσωπο μιας μοναχικής γυναίκας.

    Μόλις το φανάρι γινόταν πράσινο και τ’ αυτοκίνητα χιμούσαν, το παιδί έτρεχε στον κάθετο δρόμο. Πλησίαζε το τζάμι του οδηγού με την πραμάτεια στα χέρια του, χαρτομάντιλα, σαπούνια, στιλό, η κυρία Δέσποινα δεν μπορούσε να διακρίνει τι πουλούσε το παιδί, η απόσταση από τη διασταύρωση των φαναριών ως το ισόγειο διαμέρισμά της ήταν αρκετή. Μερικοί οδηγοί άνοιγαν το παράθυρο και του ’διναν το κατιτί τους κι αμέσως έκλειναν το τζάμι βιαστικά για να γλιτώσουν από την ενοχλητική παρουσία του αγοριού παρά για ν’ αποφύγουν τη σιγανή βροχή που έπεφτε από το πρωί.
    Το παιδί κοιτούσε λαίμαργα τις σακούλες των σούπερ μάρκετ στα πίσω καθίσματα, τα κουτιά με τα παιχνίδια, τα κόκκινα βελουδένια αβγά, τα σοκολατένια λαγουδάκια κι αυτό το βλέμμα προξενούσε αμηχανία και δυσαρέσκεια στους οδηγούς.
    Μεγάλο Σάββατο, κρύο και βροχερό, κι η κυρία Δέσποινα ξεχνούσε τη μοναξιά της κοιτώντας την κίνηση του δρόμου. Το αγόρι ήταν καινούριο στην πιάτσα των φαναριών, ως χθες ζητιάνευαν τσιγγάνες με μωρά στην αγκαλιά. Ξανθούλικο και λιγνό, φορούσε μπλουζάκι καλοκαιρινό, Αλβανάκι θα ήταν σίγουρα, κοντά στα δώδεκα.
    Βράδιασε, άναψαν τα φώτα, το κρύο κι η βροχή δυνάμωσαν, αραίωσε κι η κίνηση στους δρόμους. Το αγόρι μάζεψε την πραμάτεια του και πήρε την οδό Αγίου Δημητρίου. Όταν έφτασε στον αριθμό 12 χώθηκε στην είσοδο της πολυκατοικίας για να προφυλαχτεί από τη δυνατή βροχή.
    Η κυρία Δέσποινα άνοιξε την πόρτα του ισογείου και είδε το αγόρι να κάθεται στα σκαλιά — μετρούσε την είσπραξη της μέρας, πενηντάρικα και λίγα κατοστάρικα. Η καρδιά της λαχτάρησε. Το παιδί ήταν ίδιος ο Αντωνάκης, ο εγγονός της. Είχε τα ίδια ξανθά μαλλιά, τα ίδια καταγάλανα μάτια, μόνο το πρόσωπό του ήταν αδύνατο και κακοπαθημένο, του Αντωνάκη δεν του έλειπε τίποτα εκεί πέρα στην πλούσια Βαλτιμόρη που ζούσε με τους γονείς του.

 


166

Γιώργος Γουναρόπουλος, Προσωπογραφία της μητέρας του

Γιώργος Γουναρόπουλος, Προσωπογραφία της μητέρας του

   

— Έλα μέσα να ζεσταθείς…, του είπε η γυναίκα.Το παιδί την κοίταξε καχύποπτα και ψυχρά, ποιος ξέρει τι είχαν δει τα μάτια του ολημερίς στο δρόμο και πόσα είχε διδαχτεί από τη «φιλανθρωπία» των ανθρώπων. Θες όμως το καλοσυνάτο πρόσωπο της κυρίας Δέσποινας, η μυρωδιά της μαγειρίτσας, αλλά κυρίως η ζεστασιά που έβγαινε από το διαμέρισμα παραμέρισαν τους φόβους και τους δισταγμούς του.
    — Πώς σε λένε;, το ρώτησε.
    — Κώτσο, δηλαδή Κωνσταντή…
    — Κι από πού είσαι, Κωνσταντή;
    — Από την Αλβανία, από το Μπεράτι…
    — Κι οι γονείς σου;
    — Τους μάζεψαν την περασμένη βδομάδα οι κλούβες της Αστυνομίας και τους έστειλαν πίσω στην Αλβανία.
    — Κι εσύ πού μένεις τώρα;
    — Όπου να ’ναι… Στις οικοδομές, στα παγκάκια του Ηλεκτρικού…
    — Πεινάς;
    — Έφαγα ένα κουλούρι το πρωί αλλά τώρα πεινάω…
    — Πήγαινε στο μπάνιο να πλυθείς, θα σου φέρω ρούχα ν' αλλάξεις κι ύστερα θα σου βάλω να φας…
    Άνοιξε η κυρία Δέσποινα την ντουλάπα και βρήκε εσώρουχα, μια αθλητική φόρμα, παπούτσια. O Αντωνάκης σε κάθε ταξίδι άφηνε στο σπίτι της γιαγιάς όσα ρούχα δε χωρούσαν στις βαλίτσες του. Ύστερα, η γυναίκα έφερε στο τραπέζι ψωμί, χαλβά, ελιές, ταραμοσαλάτα, φρούτα.
    O Κωνσταντής, αφού πλύθηκε, ντύθηκε, κάθισε στο τραπέζι και δεν άφησε ούτε ψίχουλο. Χορτασμένος και ζεσταμένος βολεύτηκε στον καναπέ, μπροστά στην ανοιχτή τηλεόραση. Νανουρισμένος από τη μουσική έγειρε στα μαξιλάρια και τον πήρε ο ύπνος. Σε λίγο χτύπησε η καμπάνα της εκκλησίας. Η κυρία Δέσποινα πήρε τη λαμπάδα της κι έκλεισε πίσω της την πόρτα σιγανά για να μην ξυπνήσει τον Κωνσταντή. Η βροχή είχε σταματήσει, το φεγγάρι, ασημένιο, κυνηγιόταν με τα σύννεφα στον ουρανό.
    — Χριστός Ανέστη…, έψαλε ο παπάς κι η κυρία Δέσποινα για πρώτη φορά δεν κάθισε ως το τέλος της λειτουργίας. Βιαζόταν να γυρίσει σπίτι της, να τσουγκρίσει τα κόκκινα αυγά με τον Κωνσταντή, να φάνε μαζί τη μαγειρίτσα…

Λ. Ψαραύτη, Η εκδίκηση των μανιταριών, Άγκυρα

Παράλληλα Κείμενα
Τ. Άγρας, «Το ξανθό παιδί» & Ν. Βρεττάκος, «Το παιδί με τα σπίρτα» Τ. Άγρας, «Το ξανθό παιδί» & Ν. Βρεττάκος, «Το παιδί με τα σπίρτα» [Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Γυμνασίου]


Λεξιλόγιο
*πραμάτεια: (ευτελές, ασήμαντο) εμπόρευμα

 


167

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

  • 1. Ποιες διαφορές αλλά και ποιες ομοιότητες διακρίνετε στη ζωή της κυρίας Δέσποινας και του μικρού Κωνσταντή;
  • 2. Τι είδους σκέψεις και συναισθήματα οδήγησαν τη γυναίκα να ανοίξει το σπίτι της και την καρδιά της στον μικρό Κωνσταντή; Αιτιολογήστε την απάντησή σας με αναφορές σε συγκεκριμένα σημεία του κειμένου.
  • 3. «πόσα είχε διδαχτεί από τη “φιλανθρωπία” των ανθρώπων»: Προσπαθήστε να φανταστείτε ποιες καταστάσεις έκαναν τον Κωνσταντή καχύποπτο και επιφυλακτικό απέναντι στους ανθρώπους.


ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

  • O Kωνσταντής βρίσκει λύση στο πρόβλημα της πείνας και της μοναξιάς μέσα από τη φιλανθρωπία μιας γυναίκας. Αρκεί όμως μόνο η φιλανθρωπία για να προστατευτούν παιδιά σαν τον Κωνσταντή; Ποιες άλλες μορφές πρόνοιας πρέπει να προωθήσουν η κοινωνία και η πολιτεία; Συζητήστε τις απόψεις σας στο πλαίσιο των μαθητικών κοινοτήτων.
    Διαδικτυακός τόπος της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής Unicef Διαδικτυακός τόπος της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής Unicef
    Ιστοχώρος του Συνηγόρου του Παιδιού Ιστοχώρος του Συνηγόρου του Παιδιού

  • Πρόσθετη διαθεματική εργασία
    Βρείτε πληροφορίες για εργαζόμενα παιδιά μικρής ηλικίας και συζητήστε για το φαινόμενο αυτό σε χώρες που, αν και θεωρούνται ευνομούμενες και ευημερούσες, παρουσιάζουν υψηλά ποσοστά εκμετάλλευσης της παιδικής εργασίας.


Λίτσα Ψαραύτη

Λίτσα Ψαραύτη

Διάβασε για τη ζωή και το έργο της εδώ. Κατέβασε σύντομο βιογραφικό . Δες και παρακάτω στο Υλικό

Το χειρόγραφο του «Κωνσταντή» της Λίτσας Ψαραύτη

Το χειρόγραφο του «Κωνσταντή» της Λίτσας Ψαραύτη


Θεματικά κέντρα
Παιδιά των φαναριών και κοινωνική αναλγησία.
Οι αλλοδαποί εργαζόμενοι, οι οικονομικοί μετανάστες και τα προβλήματά τους.
Η αγάπη ως μέσο ανακούφισης του παιδικού πόνου.

Ενδεικτική ερμηνευτική προσέγγιση
Το μήνυμα της αγάπης του Πάσχα λειτουργεί εμμέσως αλλά εμπράκτως στην περίπτωση της κυρίας Δέσποινας, μιας απλής, ηλικιωμένης γυναίκας. Η μοναξιά της, που αφήνεται να διαφανεί διακριτικά, η ενθύμηση του εγγονού της που ζει μακριά της, η λύπησή της, η ίδια η ημέρα του Μεγάλου Σαββάτου γίνονται αφορμή να αναδυθούν τα φιλάνθρωπα συναισθήματά της. Έτσι, θα συνεορτάσει το Πάσχα με ένα άλλο άτομο που κι αυτό, για άλλους λόγους, συνέπεσε να είναι μόνο του τις γιορτινές εκείνες μέρες· πρόκειται για τον κεντρικό ήρωα, τον μικρό Κωνσταντή, ένα Αλβανάκι, παιδί των φαναριών.

Αξίζει να προσέξουμε ότι ο μικρός Κωνσταντής παίρνει στην καρδιά της κυρίας Δέσποινας τη θέση του εγγονού της· να παρατηρήσουμε ότι στην αφήγηση δεν υπάρχουν ηθικολογίες και διδακτισμοί, αλλά οι ρεαλιστικοί διάλογοι αποκαλύπτουν τα γνήσια συναισθήματα των ηρώων.

Η Λ. Ψαραύτη καταδικάζει την κοινωνική αδιαφορία μπροστά στην εκμετάλλευση και τον τραυματισμό της ευαίσθητης παιδικής ψυχής· αν σώζεται η ανθρωπιά και αναδύεται η ελπίδα με τη συμβολική φράση του τέλους («Χριστός Ανέστη»), που συνδυάζεται με την ουσία και όχι τους τύπους, αυτό οφείλεται στην προσωπική πρωτοβουλία της ηλικιωμένης γυναίκας.


Η εκδίκηση των μανιταριών

Λίτσα Ψαραύτη, Η εκδίκηση των μανιταριών

Λίτσα Ψαραύτη
Προσωπική ιστοσελίδα της Λ. Ψαραύτη Προσωπική ιστοσελίδα της Λ. Ψαραύτη
στο ΕΚΕΒΙ ΕΚΕΒΙ

Γουναρόπουλος Γεώργιος, βιογραφικά και έργα του
στην Εθνική Πινακοθήκη Εθνική Πινακοθήκη
στο paleta art paleta art paleta art
στο art net art net
στη Βικιπαίδεια Βικιπαίδεια
στο Μουσείο Γουναρόπουλου Μουσείο Γουναρόπουλου
στο art magazine art magazine
στη Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας
στο Τελόγλειο Ίδρυμα Τεχνών Α.Π.Θ. Τελόγλειο Ίδρυμα Τεχνών Α.Π.Θ.
στο Εικαστικόν Εικαστικόν
στο ΝΙΚΙΑΣ Εικαστικόν

 

Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.

 

 

Ήρωες

Οι ήρωες του κειμένου είναι

 

Τόπος

Τα γεγονότα του κειμένου διαδραματίζονται

 

 

Χρόνος

Τα γεγονότα του κειμένου γίνονται/έγιναν

 

 

Γλώσσα

Η γλώσσα του κειμένου είναι

 

 

Αφήγηση

Η αφήγηση γίνεται

 

 

Ο αφηγητής

Ο αφηγητής είναι ομοδιηγητικός/ετεροδιηγητικός, γιατί

 

 

Ενότητες

Το κείμενο μπορεί να χωριστεί στις εξής ενότητες:

 

 

Το σχόλιό σας...