Λέων Τολστόι
O παππούς και το εγγονάκι
Στο μικρό αυτό αφήγημα ο μεγάλος Ρώσος στοχαστής και συγγραφέας Λέων Τολστόι σκιαγραφεί με λιτότητα το θέμα της συμβίωσης του γέροντα γονιού με την οικογένεια του παιδιού του. Η στοιχειώδης πλοκή οδηγεί στη λύση-μήνυμα που είναι η αγάπη και η κατανόηση προς τους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας.
I. Mπιλίμπιν, από την εικονογράφηση του ρωσικού
λαϊκού παραμυθιού Tο φτερό του σταυραϊτού
O παππούς είχε γεράσει πολύ. Τα πόδια του δεν τον πήγαιναν, τα μάτια του δεν έβλεπαν, τ’ αυτιά του δεν άκουγαν. Δόντια δεν είχε. Κι όταν έτρωγε, του χυνόταν το φαγητό. O γιος του και η νύφη του δεν τον έβαζαν πια μαζί τους στο τραπέζι, αλλά του ’διναν να φάει πάνω στη μεγάλη χτιστή χωριάτικη θερμάστρα όπου πλάγιαζε.
Κάποτε που του βάλανε να φάει στο πήλινο πιάτο, του ξέφυγε από τα χέρια, έπεσε κι έσπασε. Η νύφη του άρχισε τότε να τον μαλώνει πως όλα τα χαλάει στο σπίτι και σπάει τα πιάτα. Τέλος του είπε πως αποδώ και πέρα θα του 'διναν να τρώει στην ξύλινη γαβάθα. O παππούς αναστέναξε μόνο και δεν είπε τίποτα.
Μια μέρα ο άντρας με τη γυναίκα του παρακολουθούσαν που ο γιος τους μαστόρευε κάτι σκαλίζοντας ένα μικρό κούτσουρο. O πατέρας λοιπόν τον ρώτησε:
«Τι φτιάχνεις εκεί, Μίσα;».
Κι ο Μίσα απαντά:
«Φτιάχνω μια μεγάλη γαβάθα, πατερούλη. Όταν εσύ κι η μάνα μου γεράσετε, θα σας ταΐζω σ' αυτήν τη γαβάθα».
O άντρας κι η γυναίκα του κοιτάχτηκαν και δάκρυσαν. Νιώσανε ντροπή που είχαν προσβάλει τον παππού. Κι από τότε τον βάλανε να τρώει μαζί τους στο τραπέζι και τον πρόσεχαν όπως πρέπει.
Λ. Τολστόι, Διηγήματα, μύθοι και παραμύθια, μτφρ. Π. Ανταίος, Ωκεανίδα
Λεξιλόγιο
*θερμάστρα: στη Ρωσία οι άνθρωποι κάθονταν και κοιμούνταν σε μεγάλες κτιστές θερμάστρες-τζάκια
Λέων Νικολάγιεβιτς Τολστόι
Διάβασε για τη ζωή και το έργο του εδώ. Κατέβασε σύντομο βιογραφικό . Δες και παρακάτω στο Υλικό
Θεματικά κέντρα
Τα άτομα της τρίτης ηλικίας και οι ανάγκες τους (φροντίδα, κατανόηση, αγάπη).
Η σκληρότητα που δείχνουν κάποτε οι άνθρωποι απέναντι στους γέροντες γονείς τους.
Η γεροντική ηλικία (και τα προβλήματα που τη συνοδεύουν) αποτελεί ένα φυσιολογικό στάδιο στον κύκλο της ζωής.
Ενδεικτική ερμηνευτική προσέγγιση
«Ο παππούς και το εγγονάκι» είναι ένα μικρό διήγημα, στο οποίο συναντάμε τα βασικά χαρακτηριστικά του είδους: πλοκή, κορύφωση σε ένα καίριο γεγονός, λιτότητα εκφραστικών μέσων κ.λπ. Ωστόσο, το κείμενο περιέχει και αρκετά στοιχεία παραμυθιού, καθώς δε δηλώνεται ο τόπος και ο χρόνος, η δράση είναι γοργή με κυρίαρχη τη ρηματική διατύπωση και η αφήγηση καταλήγει σε διακριτικό αλλά σαφέστατο διδακτικό μήνυμα: όποια συμπεριφορά δείχνει κανείς προς τους γέροντες γονείς του, την ίδια θα έχει, πιθανότατα, και ο ίδιος από τα παιδιά του.
Αξίζει να σχολιαστεί η συμπεριφορά των γονιών, να κριθεί και να αξιολογηθεί η αλλαγή τους και να παρατηρηθεί το σημαντικό σημείο του κειμένου, όπου το παιδί με την αφελή μιμητική συμπεριφορά του γίνεται ο σκληρός κριτής των γονιών του αλλά και ο καταλύτης για την αλλαγή της συμπεριφοράς τους.
Μπορούμε ακόμη να συζητήσουμε για προσωπικές εμπειρίες από τη συμβίωση με τον παππού ή τη γιαγιά, να ανταλλάξουμε απόψεις γύρω από τα προβλήματα της τρίτης ηλικίας και να αναπτύξουμε αισθήματα κατανόησης προς αυτούς.
Ως προς τη μορφή, καλό είναι να τονιστεί η πυκνότητα των νοημάτων μέσα από την απλή λεκτική διατύπωση, καθώς και η παντελής απουσία εκφραστικών μέσων και σχημάτων, πράγμα που κάνει την αφήγηση λιτή και ουσιαστική. Στο διήγημα διακρίνεται ένα βασικό γνώρισμα του έργου του Λ. Τολστόι, ο ποιητικός ρεαλισμός του.
Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.
Οι ήρωες του κειμένου είναι:
Τα γεγονότα του κειμένου διαδραματίζονται:
Τα γεγονότα του κειμένου γίνονται/έγιναν:
Η γλώσσα του κειμένου είναι:
Η αφήγηση γίνεται:
Ο αφηγητής είναι ομοδιηγητικός/ετεροδιηγητικός, γιατί:
Το κείμενο μπορεί να χωριστεί στις εξής ενότητες: