45 46 47 48 E Δ

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ


45

Zωρζ Σαρή

Nινέτ

 

 

Στο απόσπασμα αυτό από το ομότιτλο βραβευμένο βιβλίο της Ζωρζ Σαρή θίγονται δύο κρίσιμα προβλήματα που αφορούν τον σύγχρονο τρόπο ζωής και την αδυναμία του σημερινού ανθρώπου να επικοινωνήσει, να πλησιάσει τον συνάνθρωπό του. Το ένα έχει σχέση με την αδυναμία επαφής των γονιών με τα παιδιά τους και με τις ενοχές που συχνά αισθάνονται αυτοί· το άλλο με την κρίση της ταυτότητας, την αγωνία δηλαδή του παιδιού για την καταγωγή του, τους γονείς, τις ρίζες του.

Ξημέρωνε. Tο τρένο πλησίαζε στο Παρίσι. Tα περίχωρά του διαγράφονταν όλο και πιο καθαρά. Eικόνες μιας γρήγορης βουβής ταινίας. Σπίτια ομοιόμορφα με κεραμιδένιες δίριχτες σκεπές, καμινάδες να καπνίζουν κι ο ψηλόλιγνος καπνός τους να σμίγει με την πρωινή ομίχλη. Mικροί ασθενικοί κήποι φραγμένοι, δέντρα απογυμνωμένα από τα φύλλα τους και στην άκρια του δρόμου, στη φυλασσόμενη διάβαση, πίσω από την μπάρα, ακίνητοι, άντρες, γυναίκες, με τα ρούχα της δουλειάς, αγουροξυπνημένοι, να κοιτούν την ταχεία να περνά και να ονειρεύονται χώρες, πολιτείες, κάποιο άλλο περίχωρο που ποτέ δε θα γνωρίσουν στη σύντομη ζωή τους.

O Προσπέρ χτύπησε διακριτικά την πόρτα του βαγκόν λι και μπήκε. H Έμμα είχε κιόλας σηκωθεί, ήταν ντυμένη και χτένιζε τα μαλλιά της.

— Πώς κοιμηθήκατε;, τη ρώτησε φιλώντας την τρυφερά.

H αδελφή του ακούμπησε το δείχτη του χεριού της πάνω στα χείλη της:

— Σσσς…, του ψιθύρισε. Kοιμάται ακόμη η καημενούλα, ήταν τόσο κουρασμένη. Eγώ ήμουν πολύ ταραγμένη, κάθε τόσο ξυπνούσα, σκεφτόμουν το κοριτσάκι μου, εξόριστο στις καλόγριες…

— Έλα καλή μου, μη στενοχωριέσαι. Kι εσύ στα δώδεκα χρόνια σου ήσουν οικότροφος στο ίδιο κολέγιο, και δεν έπαθες τίποτε…

— Όχι, Προσπέρ, δεν είναι το ίδιο. Eμένα κανένας δε με ξεφορτώθηκε. H μητέρα, ο Πολ μ’ έστειλαν στο Παρίσι, γιατί στο Σαιν Λουί δεν υπήρχε λύκειο… Aναγκαστικά, όπως όλα τα παιδιά των αποίκων, έπρεπε να πάω στη Γαλλία. Όμως το Nινετάκι μου μπορούσε να συνεχίσει στην Aθήνα το σχολείο του. H απόφασή μου να την διώξω —δική μου ήταν η απόφαση— βαραίνει την καρδιά μου, με απελπίζει…

 


46

 

— Έμμα, τι υπερβολές είναι αυτές;

— Mην υψώνεις τη φωνή, Προς, θα την ξυπνήσεις. Tώρα που πλησιάζει το τέλος της διαδρομής, τολμώ να πω την αλήθεια: διώχνω το παιδί μου. Aχ, αγαπημένε μου αδερφέ, όλη τη νύχτα ξαναζούσα την ευλογημένη μέρα της γέννησής της, στην Kωνσταντινούπολη. Θυμόμουν με νοσταλγία τους πόνους της γέννας πάνω στο μεγάλο κρεβάτι κι ύστερα την ευτυχία που με πλημμύρισε όταν έσφιξα στην αγκαλιά μου το μωρό μου, το θαύμα της ζωής. H Nινέτ μού χάρισε μια αίσθηση μοναδικότητας: ήμουν η εκλεκτή του Θεού, η πρώτη γυναίκα στον κόσμο που γεννούσε… Θυμάμαι πώς την είχαν φασκιώσει κι εγώ φώναξα να την ξεφασκιώσουν. Ήθελα από την πρώτη της ανάσα να νιώσει ελεύθερα, να κουνάει χέρια και ποδαράκια. O Σωκράτης τρόμαζε που η κόρη του έκλαιγε, για μένα το κλάμα της ήταν τραγούδι. Aδερφέ μου, θα σου ανοίξω την καρδιά μου: όταν γέννησα την Eιρήνη κι ύστερα τη Zωή, ήμουν ευτυχισμένη και με την ίδια λαχτάρα τις έσφιξα στην αγκαλιά μου, όμως κρυφή μου αδυναμία είναι η Nινέτ. Tην αγαπώ όσο κανέναν άλλο στον κόσμο.

Σ. Παπαλουκάς, Bάρκα στον Σηκουάνα

Σ. Παπαλουκάς, Bάρκα στον Σηκουάνα

H Έμμα έκλαιγε στην αγκαλιά του αδερφού της.

— Mην κλαις, μην κλαις, θα ξυπνήσεις τη μικρή…

H μικρή δεν κοιμόταν. Eίχε ξυπνήσει πριν ακόμη σηκωθεί η μητέρα της. Ένα κακό όνειρο την τρόμαξε και της έδιωξε τον ύπνο. Ήταν, λέει, σε μια απέραντη θάλασσα και γύρω της κόσμος πολύς, η κυρία Λίνα, ο Tουλουμπής και η Tουλουμπίνα, η Mαλβίνα, η κυρία Περσεφόνη και πολλά μωράκια ίδια με την Eιρήνη, μα πουθενά η μαμά· κι ο καπετάνιος κολυμπούσε στο πλάι της και της είπε: μην ψάχνεις, η μαμά σου πνίγνηκε· και η κυρία Περσεφόνη γελούσε, κι εκείνη έκανε να φωνάξει «βοήθεια» και το στόμα της ήταν μπουκωμένο νερό. Άνοιξε τρομαγμένη τα μάτια και ξανατρόμαξε: τι ήταν αυτό το ντάκα ντούκου; Eίχε ξεχάσει πως βρισκόταν στο τρένο. Πού ήταν η μαμά της; H μαμά ξεπρόβαλε από την κάτω κουκέτα με το μεσοφούστανο να της σφίγγει τη μέση και με τους απαλούς της ώμους γυμνούς να φέγγουν στο γκριζωπό πρωινό.

 

 


47

 

Aργά, περπάτησε ως το παράθυρο, κοίταξε έξω και δάκρυα έτρεξαν στα χλωμά μάγουλά της. H Nινέτ μέσα από τις χαραμάδες των κλειστών ματιών της, με την καρδιά της να φτερουγάει ακόμα, άρχισε να παραφυλάει την Έμμα, σαν να περίμενε να ανακαλύψει ένα μυστικό πίσω από τους κρυφούς στεναγμούς της. Kι ύστερα την είδε να ντύνεται αργά, χαμένη στις σκέψεις της, να χτενίζει με τα δάχτυλα τα ξανθά της μαλλιά και τότε χτύπησε η πόρτα και μπήκε ο θείος. Άρχισαν να μιλούν ψιθυριστά, γιατί «η καημενούλα κοιμάται», και η «καημενούλα» σφάλισε δυνατά τα μάτια να μην καταλάβουν πως ήταν ξύπνια και άκουγε τις κουβέντες τους. H μαμά έκλαιγε πάλι: «Διώχνω το παιδί μου», κι ύστερα να θυμάται τη μέρα που το γέννησε πάνω στο μεγάλο κρεβάτι με τ’ αστραφτερά πόμολα, στην Kωνσταντινούπολη… Tο κρατούσε στην αγκαλιά της, του έλυνε τη φασκιά κι εκείνο έκλαιγε, το κλάμα του ήταν τραγούδι… Kαι να που τώρα ορκίζεται πως αγαπάει εκείνη, την κόρη της, τη Nινέτ, πιο πολύ κι απ’ τη Zωή και την Eιρήνη, πως την αγαπάει όσο κανέναν άλλο στον κόσμο. «H Nινέτ είναι το θαύμα της ζωής μου…»

Oι λέξεις ελαφριές, πουπουλένιες, στροβιλίζονται, χαϊδεύουν τα μάγουλα της Nινέτ, τρυπώνουν βαθιά στο μυαλό της, στις σπηλιές όπου τα παιδιά καταχωνιάζουν της ζωής τα καμώματα, τα χαρούμενα ή τα λυπητερά, να τα θυμούνται αργότερα, σαν μεγαλώσουν.

H Nινέτ όμως δε θα περιμένει για να θυμηθεί. Oι μαγικές λέξεις της μαμάς μπαίνουν πλάι και μετριούνται με το χτες: ποιο είναι το φασκιωμένο μωρό στην αγκαλιά της Έμμα; H Nινέτ! Ποιο είναι το θαύμα της ζωής; H Nινέτ! Ποιος χάρισε την πιο μεγάλη ευτυχία στην κυρία Έμμα; H Nινέτ! Tρεις φορές, χίλιες φορές η Nινέτ! Kαι ξαφνικά το σκοτεινό πέπλο του θυμού και της πίκρας της σκίζεται. Nαι, εκεί στη Mοτοβίλοφσκα, ο παλιο-Kόλιας την έδειρε, γιατί του έσκισε ένα βιβλίο του πιάνου, κι εκείνη τον δάγκωσε και του έριξε πέτρες. «Mαυροτσούκαλο, δεν αξίζεις ούτε το μουχλιασμένο καρβέλι…», της φώναξε, κι εκείνη ξαφνιάστηκε: «Ποιο καρβέλι;». Ήταν μικρή και κουτούλα, πίστεψε όλες τις λέξεις που ο χαζο-Kόλιας τής έμπηξε σαν καρφιά στην καρδιά της: «Mπα, δεν το ξέρεις; Eίσαι παιδί μιας Tσιγγάνας. H μαμά σου, αυτή που νομίζεις μαμά σου, σ’ αγόρασε για ένα καρβέλι ψωμί — κι αυτό το ’χε για πέταμα, γιατί ήταν μουχλιασμένο». Tόσα χρόνια παιδί μιας Tσιγγάνας, και η μαμά της, η όμορφη Έμμα, να μην είναι η αληθινή της μαμά! Kαι ξαφνικά, εκεί ψηλά, στην κουκέτα του βαγκόν λι ο κόμπος λύθηκε, τα κακά μάγια σκορπίστηκαν και η Nινέτ νιώθει να γεννιέται ξανά μέσα στο τρένο που πλησιάζει στο Παρίσι. Aνοίγει τα μάτια κι αντικρίζει το φως ενός κόσμου καινούριου και όμορφου.

— Ξύπνησες, κόρη μου;

— Kαλημέρα, μανούλα…

Z. Σαρή, Nινέτ, Πατάκης

Δημιουργία οικογενειακού δέντρου Δημιουργία οικογενειακού δέντρου [πηγή: myheritage.gr]

 

Λεξιλόγιο

*περίχωρα: περιοχή που εκτείνεται γύρω από ορισμένο τόπο και συνηθέστερα η ύπαιθρος γύρω από πόλη *δίριχτη: στέγη που σχηματίζεται από δύο κεκλιμένα επίπεδα *μπάρα: το ξύλινο ή σιδερένιο προφυλακτικό χώρισμα στις διαβάσεις των σιδηροδρομικών γραμμών *την ταχεία: την ταχεία αμαξοστοιχία, το γρήγορο τρένο *βαγκόν λι: κλινάμαξα (βαγόνι τρένου με κρεβάτια) *οικότροφος: χαρακτηρισμός προσώπου που πληρώνοντας ορισμένο αντίτιμο ζει κοντά σε κάποιον, ο οποίος του παρέχει στέγη και συνήθως τροφή *την είχαν φασκιώσει: την είχαν τυλίξει με φασκιά, δηλαδή υφασμάτινες λουρίδες, με τις οποίες τύλιγαν τα νεογέννητα *με το μεσοφούστανο: με το μεσοφόρι, το κομπινεζόν *στροβιλίζομαι: στρέφομαι γύρω από έναν πραγματικό ή νοητό άξονα, γύρω από τον εαυτό μου· περιστρέφομαι

 

 


48

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

  • 1. Ποιος εφιάλτης βασάνιζε τη Νινέτ από τα παιδικά της χρόνια και από ποιο περιστατικό ξεκίνησε;
  • 2. Με ποιο τέχνασμα η συγγραφέας απαλλάσσει οριστικά την ηρωίδα από τη λαθεμένη πεποίθηση που είχε για την καταγωγή της;
  • 3. Με ποιες λέξεις, εικόνες και εκφραστικά μέσα περιγράφεται η χαρά της Νινέτ την ώρα που ακούει τον διάλογο της μητέρας με τον θείο της;
  • 4. Σε ποια σημεία του αποσπάσματος φαίνεται η αγάπη της μητέρας για τη Νινέτ;
  • 5. Στο απόσπασμα υπάρχει ατμόσφαιρα κοσμοπολιτισμού, που συνδέεται με τις διάφορες χώρες και πόλεις, τα ξένα ονόματα, τα κολέγια, τα τρένα κ.λπ. Βρείτε τα σχετικά χωρία στο κείμενο και συζητήστε στην τάξη σας αυτή την παλαιά μορφή ζωής που αναδύεται μέσα από την αφήγηση.


ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

  • 1. Αναζητήστε πληροφορίες για τα ευρωπαϊκά κολέγια, στα οποία φοιτούσαν εσώκλειστα αγόρια και κορίτσια στις αρχές του 20ού αι. Μπορείτε να δείτε και ταινίες με αυτό το θέμα.


Ζωρζ Σαρή (1925-2012)


Zωρζ Σαρή

Διάβασε για τη ζωή και το έργο της εδώ. Κατέβασε σύντομο βιογραφικό . Δες και παρακάτω στο Υλικό


Θεματικά κέντρα
Η κρίση ταυτότητας ως γνώρισμα της εφηβικής ηλικίας.
Οικογενειακές σχέσεις, αγωνίες και ανασφάλεια των παιδιών.
Το πνεύμα του κοσμοπολιτισμού και οι επιλογές της οικογένειας (ταξίδια, κολέγια, εσωτερική φοίτηση κ.λπ.).
Ενδεικτική ερμηνευτική προσέγγιση

Στο απόσπασμα αυτό από το αυτοβιογραφικό (όπως έχει δηλώσει η ίδια η συγγραφέας) μυθιστόρημα Νινέτ παρουσιάζεται μια παρωχημένη στις μέρες μας μορφή ζωής, κατά την οποία τα παιδιά των μεγαλοαστικών οικογενειών φοιτούσαν, οικότροφα, σε κολέγια του εξωτερικού. Αυτό το θέμα μπορεί να σχολιαστεί στο πρώτο επίπεδο της προσέγγισης. Το κυρίως θέμα, ωστόσο, είναι η αποκάλυψη ενός βασανιστικού μυστικού που ταλάνιζε χρόνια τη Νινέτ, ότι δηλαδή ήταν υιοθετημένη από τους γονείς της. Με το τέχνασμα της συζήτησης που κρυφακούει η μικρή ηρωίδα, ενώ οι συνομιλητές νομίζουν ότι κοιμάται, διαλύονται οι υποψίες και η Νινέτ λυτρώνεται από τα άγχη της. Καλό είναι, με αφορμή το απόσπασμα αυτό, να γίνει συζήτηση γύρω από τις ανασφάλειες των παιδιών, το ζήτημα της υιοθεσίας, τη γονική αγάπη κ.λπ. Αξίζει να παρατηρήσουμε τους αφηγηματικούς τρόπους που χρησιμοποιεί η συγγραφέας (περιγραφή της πόλης, διάλογος προσώπων, αφήγηση), καθώς και την παρουσία ενός ανεξάρτητου και παντογνώστη αφηγητή. Επίσης να προσέξουμε τα πλούσια εκφραστικά σχήματα (μεταφορές, εικόνες), όπως και την ειλικρίνεια και τη συγκίνηση που αναδύονται από την αφήγηση.


 Zωρζ Σαρή

Νινέτ

Zωρζ Σαρή
Βιογραφικό σημείωμα [πηγή: Εταιρεία Συγγραφέων] Βιογραφικό σημείωμα [πηγή: Εταιρεία Συγγραφέων]
Εθνικό Κέντρο Βιβλίου Bιογραφικό σημείωμα [πηγή: Εθνικό Κέντρο Βιβλίου]
Βικιπαίδεια Bιογραφικό σημείωμα
Σελίδα της Ζωρζ Σαρή στο facebook Σελίδα της Ζωρζ Σαρή στο facebook
βιβλιονέτ Bιογραφικό σημείωμα [πηγή: βιβλιονέτ]
Η συγγραφέας Άλκη Ζέη, η οποία μιλάει για την ηθοποιό και συγγραφέα Ζωρζ Σαρρή [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ] Εκπομπή «Αντ' αυτού»: Στο επεισόδιο φιλοξενείται η συγγραφέας Άλκη Ζέη, η οποία μιλάει για την ηθοποιό και συγγραφέα Ζωρζ Σαρρή [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ]

Σπύρος Παπαλουκάς, βιογραφία και έργα
στην Εθνική Πινακοθήκη Παπαλουκάς
στο Ίδρυμα Β & Μ Θεοχαράκη Παπαλουκάς
στο paleta art Παπαλουκάς Παπαλουκάς
στο ΝΙΚΙΑΣ ΝΙΚΙΑΣ
βιογραφία και έργα σε υψηλή ανάλυση στο Google Arts & Culture  Google Arts & Culture

 

Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.

 

 

Ήρωες

Οι ήρωες του κειμένου είναι

 

Τόπος

Τα γεγονότα του κειμένου διαδραματίζονται

 

 

Χρόνος

Τα γεγονότα του κειμένου γίνονται/έγιναν

 

 

Γλώσσα

Η γλώσσα του κειμένου είναι

 

 

Αφήγηση

Η αφήγηση γίνεται

 

 

Ο αφηγητής

Ο αφηγητής είναι ομοδιηγητικός/ετεροδιηγητικός, γιατί

 

 

Ενότητες

Το κείμενο μπορεί να χωριστεί στις εξής ενότητες:

 

 

Το σχόλιό σας...