Θεματικά κέντρα
Δυσκολίες της ξενιτιάς.
Απομόνωση του ξενιτεμένου.

Ενδεικτική ερμηνευτική προσέγγιση
Το ποίημα αυτό του Ιωάννη Βηλαρά έχει μελοποιηθεί και έχει ενταχθεί στο αντίστοιχο corpus των δημοτικών τραγουδιών. Από τον χώρο της δημοτικής παράδοσης άλλωστε έλκει και την καταγωγή του, αφού ο ποιητής είχε άμεση σχέση με τον χώρο αυτό λόγω της πολύχρονης παραμονής του στη βεβαρημένη από το πρόβλημα της μετανάστευσης περιοχή της Ηπείρου. Το βασικό θέμα του είναι τα προβλήματα του ξενιτεμένου, και ειδικότερα η μοναξιά και η απομόνωση που βιώνει ο ξένος, αποκομμένος από την κοινωνία στην οποία έχει καταφύγει, για να αντιμετωπίσει τα οικονομικά ή άλλου είδους προβλήματα του.
Το ίδιο μοτίβο αποτελεί ειδική ενότητα στα δημοτικά τραγούδια της ξενιτιάς. Σύμφωνα με τον μελετητή Guy Saunier, στην ελληνική δημοτική ποίηση έχουν πολύ στενή σχέση «η ξενιτιά και ο θάνατος: η ιδέα ότι ο ξενιτεμός συγγενεύει με τον θάνατο και οδηγεί μοιραία προς τον θάνατο συναντιέται σε όλα τα στάδια της λαϊκής σκέψης για την ξενιτιά. Η ξενιτιά ταυτίζεται έτσι με το κακό, και στη γλώσσα των τραγουδιών "ο ξένος" (με την έννοια, τούτη τη φορά, του ξενιτεμένου) γίνεται συνώνυμο του δυστυχισμένου, του αδικημένου, του αθώου θύματος του κακού». Στο συγκεκριμένο ποίημα το βίωμα της μοναξιάς και της απομόνωσης που φαίνεται πως βασανίζει περισσότερο τον ξενιτεμένο, επιτείνεται ακόμη περισσότερο κατά τη διάρκεια της νύχτας, όταν ο φόβος αυξάνει και η ανάγκη της συντροφιάς γίνεται εντονότερη.

Ένα πουλί θαλασσινό κ' ένα πουλί βουνήσιο,
τα δυο πουλιά εμάλωναν, τα δυο πουλιά μαλώνουν.
Γυρίζει το θαλασσινό και λέει του βουνήσιου:
- Σύρε, πουλί μ', στον τόπο σου, σύρε στους εδικούς σου.
- Μη με μαλώνεις, βρε πουλί, και μη με παραδιώχνεις
τι εγώ πουλύ δεν κάθουμαι στον τόπο το δικό σου.
Αν κάτζω Μάη και Θερτή και ούλον τον Αλωνάρη
Κι αν πάρω κι απ' τον <Άγουστο> πέντ' έξι δέκα μέρες
κι απ' έκεια πάω στον τόπο μου, πάω και στους δικούς μου.

Το δημοτικό τραγούδι της ξενιτιάς, επιμέλεια G. Saunier, Ερμής, Αθήνα 1990, σ. 63

ΑΠΟΧΩΡΙΣΜΟΣ

Α'. Η μάνα

Φουρτούνιασεν η θάλασσα και βουρκώθηκαν τα βουνά!
Είναι βουβά τ' αηδόνια μας και τα ουράνια σκοτεινά,
κι η δόλια μου ματιά θολή.
- Παιδί μου, ώρα σου καλή!

Είν' η καρδιά μου κρύσταλλο και το κορμί μου παγωνιά!
Σαλεύει ο νους μου, σαν δενδρί, που στέκ' αντίκρυ στο χιονιά
και είναι ξέβαθο πολύ,
παιδί μου, ώρα σου καλή!

Βοΐζει το κεφάλι μου, σαν του χειμάρρου τη βοή!
Ξεράθηκαν τα χείλη μου και μου εκόπη κι η πνοή
σ' αυτό το ύστερο φιλί.
παιδί μου, ώρα σου καλή!

Να σε παιδέψ' ο Πλάστης μου, καταραμένη ξενιτιά!
Μας παίρνεις τα παιδάκια μας και μας αφήνεις στη φωτιά
και πίνουμε τόση χολή,
όταν τους λέμε «ώρα καλή»!

Β'. Το παιδί

― Φυσά βοριάς, φυσά θρακιάς, γεννιέται μπόρα φοβερή!
Με παίρνουν, μάνα, σαν φτερό, σαν πεταλούδα τρυφερή
και δεν μπορώ να κρατηθώ·
μάνα, μην κλαις, θα ξαναρθώ.

Βογγούν του κόσμου τα στοιχειά, σηκώνουν κύμα βροντερό!
Θαρρείς ανάλυωσεν η γη και τρέχ' η στράτα, σαν νερό
κι εγώ το κύματ' ακλουθώ.
Μάνα, μην κλαις, θα ξαναρθώ.

Όσες γλυκάδες και χαρές μας περιχύνει ο ερχομός,
τόσες πικράδες και χολές μας δίνει ο μαύρος χωρισμός!
Ωχ! Ας μπορούσα να σταθώ...
Μόνα, μην κλαις, θα ξαναρθώ.

Πλάκωσε γύρω καταχνιά κι ήρθε στα χείλη μου η ψυχή!
Δώσ' μου την άγια σου δεξιά, δώσ' μου συντρόφισσαν ευχή
να με φυλάγει, μη χαθώ,
μάνα, μην κλαις, θα ξαναρθώ.

Γ.Μ. Βιζυηνός, Τα ποιήματα, τόμ. 2, Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, Αθήνα 2003, σ. 21-32

Ιωάννης Βηλαράς
Βικιπαίδεια
Βιογραφικά και ποιήματα
Βιβλιονέτ
Πολιτιστικός Θησαυρός της Ελληνικής Γλώσσας

Τραγούδια για την ξενιτιά στον «Ελληνικό Πολιτισμό»

Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.