Έξι χιλιάδες νέοι, Γιώργος Χειμωνάς, Λογοτεχνία, Β' Γυμνασίου

ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΕΙΜΩΝΑΣ

Έξι χιλιάδες νέοι

Όξυνση της πολιτικής κρίσης και η δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967 (1963-1974) [Ιστορία Γ' Γυμνασίου]
Μαργαρίτα Λυμπεράκη, «[Η εξέγερση]» [Ανθολόγιο Λογοτεχνικών Κειμένων Ε' και ΣΤ']

Το απόσπασμα προέρχεται από το βιβλίο του Χειμωνά O γάμος (1974). Σε μικρή χρονική απόσταση από την εξέγερση των φοιτητών στο Πολυτεχνείο, τον Νοέμβριο του 1973, το σύντομο αυτό κείμενο, με συμβολική γλώσσα και βαθύ σεβασμό, μνημονεύει τη θυσία των νέων.

Θόδωρος Παπαγιάννης, Τα φαντάσματά μου (κατασκευή)

Το 1991 ήταν μια χρονιά πολλών και δυναμικών κινητοποιήσεων γύρω από την εκπαίδευση. Τον Οκτώβριο, στη διάρκεια μιας μεγάλης μαθητικής διαδήλωσης, το κτίριο της Πρυτανείας του Πολυτεχνείου της Αθήνας τυλίχτηκε στις φλόγες. Η πυρκαγιά φούντωσε και κατέστρεψε τα πάντα.
Όταν ο Θόδωρος Παπαγιάννης πήγε την άλλη μέρα στο Πολυτεχνείο και είδε τα αποκαΐδια ένιωσε απέραντη θλίψη. Είδε τα ξύλα, τα σίδερα, τα σπασμένα μάρμαρα, τα πεσμένα φατνώματα, τα μάζεψε και τα μετέφερε στο εργαστήριό του. Σταδιακά έστησε τα ξύλα όρθια, τα ένωσε μεταξύ τους και τους έδωσε μορφή. Γύρω από κάθε καμμένο ξύλο έχτισε ένα γλυπτό με σίδερα, ξύλα, σύρματα, σχοινιά, καρφιά, χαρτόμαζα και άλλα υλικά. Έτσι δημιουργήθηκαν τα φαντάσματα. Τα πήρε και τα έστησε μπροστά στο Πολυτεχνείο, δημιουργώντας μια καλλιτεχνική εγκατάσταση. Μπροστά τους έβαλε μερικά σκαμνιά και σε ένα από όλα κάθισε και ο ίδιος, προσκαλώντας όποιον ήθελε να συμπορευτεί μαζί του. Έκανε, έτσι, μια ειρηνική καθιστική διαμαρτυρία μαζί με τα φαντάσματά του που δεν τον άφηναν να ξεχαστεί. Αργότερα έγραψε ένα κείμενο διαμαρτυρίας που το ονόμασε Τα φαντάσματά μου.
Πηγή πληροφοριών: Έλσα Μυρογιάννη, Τα φαντάσματα του Θόδωρου Παπαγιάννη.

Δείτε περισσότερες φωτογραφίες στον ιστοχώρο του Θόδωρου Παπαγιάννη

Έξι χιλιάδες νέοι κι έφηβοι παιδιά και κλείστηκαν με φωνές. Απ' έξω ένας στρατός να πολιορκεί κι άλλος λαός και φώναζε. Ξαφνικά κατέβηκε μια σιωπή κι αυτοί οι νέοι βάρυναν. Αισθάνθηκαν ν' αποχτούν ένα ακατανίκητο βάρος και σαν ένα τεράστιο και ταραγμένο σύμπλεγμα όπως εκείνα τα σπαραγμένα ανθρώπινα μαζώματα της καταστροφής. Αβάσταχτα σώματα κι άρχισαν να βουλιάζουν ξαφνικά μέσα στη γη κι οι ακίνητες χειρονομίες τους αναπήδησαν από τη γη σαν τελευταίοι θάμνοι και χαθήκαν. Σ' εκείνο το μέρος η γη δεν άντεξε και υποχώρησε σαν μια καθίζηση και χωρίς κανέναν κρότο ο σωρός βούλιαζε μαρμαρωμένος κι αργά σαν καράβι και τεντωμένα άλογα που πέφτουν σε γκρεμνό κι έσπανε σε μεγάλα κομμάτια το κάθε κομμάτι μεγαλύτερο από το ολόκληρο. Γλιστράν βαθιά και βυθίζονται βαριά κι αργά στα μαλακά βάθη της γης που έχουν ένα τρυφερό χώμα και πιο βαθιά απ' όλες τις ρίζες κι από όλους τους τάφους κι ακόμα πιο βαθιά κι από τις παραχωμένες άγκυρες του κακού και σκαλωμένες. Απότομα η γη έγειρε κι έκανε μια κλίση προς τα εκεί. Αλλά κανείς δεν πλησιάζει το βάραθρο και όλοι αποστρέφονται. Κανείς ποτέ δε θα τολμήσει να σκύψει και να δει κι ούτε κι οι μάνες. Κανείς να μην τολμήσει.

Γ. Χειμωνάς, Ο γάμος, Κέδρος

Παράλληλα Κείμενα
Κωστούλα Μητροπούλου, «Το χρονικό των τριών ημερών» (απόσπασμα)
Γιάννης Ρίτσος, «Το σώμα και το αίμα» (αποσπάσματα)
Νάνος Βαλαωρίτης, «Ανώνυμο ποίημα του Φωτεινού Άι Γιάννη» (απόσπασμα)
Γιάννης Ρίτσος, «Επιτύμβιο»

ΕΡΓΑΣΙΕΣ

Γιατί, στην αρχή του κειμένου, ο συγγραφέας δίνει έμφαση στις φωνές;
Τι συμβολίζει η καθίζηση της γης στο Πολυτεχνείο; Γιατί κανείς δεν πλησιάζει και όλοι αποστρέφονται το βάραθρο;
Γιατί ο συγγραφέας απομακρύνει ακόμα και τις μάνες από τον τόπο της θυσίας των νέων;
Ποια είναι η προσωπική στάση του συγγραφέα, που δηλώνεται με την τελική, απόλυτη απαγόρευση: «Κανείς να μην τολμήσει»; Τι υπερασπίζεται με αυτή την αδιάλλακτη στάση του;

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
Η γραφή του Χειμωνά χαρακτηρίζεται από μεγάλη αφαιρετικότητα, συμπύκνωση των νοημάτων, αλλά και ποιητική τόλμη τόσο στην αφήγηση όσο και στη δημιουργία των εικόνων της. Επιλέξτε μία από τις εικόνες του κειμένου και βρείτε τις αντιστοιχίες της με τα ιστορικά γεγονότα, όπως περιγράφονται από την επίσημη ιστορία ή τα χρονικά της εποχής (π.χ. Κωστούλα Μητροπούλου, Το χρονικό των τριών ημερών, Κέδρος 2002).

ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Γιατί, στην αρχή του κειμένου, ο συγγραφέας δίνει έμφαση στις φωνές;
Συγκεντρώστε και παρουσιάστε στην τάξη σας φωτογραφίες από την εξέγερση των φοιτητών στο Πολυτεχνείο. Σχετικό υλικό θα βρείτε σε διάφορα φωτογραφικά λευκώματα. Σε συνεργασία με τον καθηγητή των Καλλιτεχνικών, αναζητήστε επίσης εικόνες από ζωγραφικά και εικαστικά έργα με θέμα τη θυσία των νέων στο Πολυτεχνείο. Συζητήστε για τον καλλιτεχνικό τρόπο με τον οποίο κάθε δημιουργός αποδίδει το ιστορικό γεγονός.

Μνήμη Πολυτεχνείου
Ημέρες Πολυτεχνείου με τον φακό Ελλήνων και ξένων οπερατέρ [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ]
Η κατασκευή του Θ. Παπαγιάννη Τα φαντάσματά μου έχει φτιαχτεί από ξύλα που περιμάζεψε ο καλλιτέχνης από τον χώρο του Πολυτεχνείου μετά τα γεγονότα σχόλιο. Ποια συναισθήματα ξυπνά στους μεγαλύτερους που έζησαν τα ιστορικά γεγονότα και ποια μηνύματα πιστεύετε ότι εκπέμπει στους νεότερους αυτό το εικαστικό έργο;

Χειμωνάς Γιώργος (1938-2000)

Χειμωνάς

Διάβασε για τη ζωή και το έργο του εδώ. Κατέβασε σύντομο βιογραφικό . Δες και παρακάτω στο Υλικό.

ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ
Θυσία των νέων
Ιερή σιωπή ως ένδειξη σεβασμού και αναγνώρισης της θυσίας

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Ο Χειμωνάς ενσωματώνει στο αφήγημά του Ο γάμος αυτό το σύντομο κείμενο που αναπλάθει με το δικό του, εντελώς ιδιότυπο, τρόπο την εξέγερση του Πολυτεχνείου τον Νοέμβριο του 1973. Ο Χειμωνάς αναδεικνύει τη βαθύτερη ουσία και το διαχρονικό βάθος του ιστορικού γεγονότος. Όπως ο Σολωμός στο επίγραμμα «Η καταστροφή των Ψαρών», έτσι και ο Χειμωνάς αφαιρεί όλα τα συγκυριακά και επικαιρικά στοιχεία και εστιάζει την προσοχή του στα στοιχεία εκείνα που επιτρέπουν τη διαχρονική αναγωγή του ιστορικού επεισοδίου. Γι' αυτό μόνο οι δυο εισαγωγικές φράσεις του κειμένου δίνουν το βασικό περίγραμμα του ιστορικού γεγονότος, και μάλιστα με εντελώς γενικούς όρους («νέοι κι έφηβοι παιδιά», «ένας στρατός», «άλλος λαός»). Στη συνέχεια, οι συνέπειες του ιστορικού γεγονότος, η αιματηρή καταστολή της εξέγερσης, περιγράφονται σαν ένα γεωλογικό συμβάν ή και καταστροφή: οι νέοι βουλιάζουν μέσα στη γη, η γη καθιζάνει μέχρι που σχηματίζεται ένα τεράστιο βάραθρο. Το βάραθρο αυτό λειτουργεί ως ένα υποβλητικό μνημείο της θυσίας, αλλά και ως μια αποκρουστική και διαρκής υπόμνηση του εγκλήματος που τελέστηκε εκεί. Η τελική απόφανση του αφηγητή («κανείς ποτέ δε θα τολμήσει να σκύψει και να δει») θέλει μάλλον να αποδώσει την αίσθηση του τρομακτικού δέους που θα προκαλεί το βάραθρο - μνημείο, ενώ η αφοριστική προσταγή του («κανείς να μη τολμήσει») εκφράζει την οργή για το έγκλημα και τη διάθεσή του να αναλάβει αυτός την προστασία του μνημείου.

Γιώργος Χειμωνάς
Εθνικό Κέντρο Βιβλίου
Βικιπαίδεια
Βιβλιοnet
Ψηφίδες, Πρόσωπα και θέματα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας
Ψηφιακό αρχείο ΕΡΤ, εκπομπή ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ
Μελοποιημένα ποιήματα στο stixoi.info