60 61 E

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Β' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ


60

Κ.Π. ΚΑΒΑΦΗΣ

Στην εκκλησία

1 Στην εκκλησία (ανάγνωση) [πηγή: Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού]

Το ποίημα γράφτηκε το 1912 και αναφέρεται στην ελληνορθόδοξη εκκλησιαστική τελετουργία, η σοβαρότητα και η λαμπρότητα της οποίας θυμίζουν στον Αλεξανδρινό ποιητή την ένδοξη εποχή του Βυζαντίου.

Την εκκλησίαν αγαπώ - τα εξαπτέρυγά της,
τ' ασήμια των σκευών, τα κηροπήγιά της,
τα φώτα, τες εικόνες της, τον άμβωνά της.

Εκεί σαν μπω, μες σ' εκκλησία των Γραικών·
με των θυμιαμάτων της τες ευωδίες,
μες τες λειτουργικές φωνές* και συμφωνίες,*
τες μεγαλοπρεπείς των ιερέων παρουσίες
και κάθε των κινήσεως τον σοβαρό ρυθμό -
λαμπρότατοι μες στων αμφίων τον στολισμό -
ο νους μου πηαίνει* σε τιμές μεγάλες της φυλής μας,
στον ένδοξό μας Βυζαντινισμό.*  

 

Κ.Π. Καβάφης, Ποιήματα, τόμ. 1, Ίκαρος

Παράλληλα Κείμενα
Η ελληνική θρησκευτική παράδοση σε λογοτεχνικά κείμενα [πηγή: Μυριόβιβλος] Η ελληνική θρησκευτική παράδοση σε λογοτεχνικά κείμενα [πηγή: Μυριόβιβλος]
Ν. Καρούζος, «Η ορθοδοξία» Ν. Καρούζος, «Η ορθοδοξία»
Η. Βενέζης, «Η Θεοσκέπαστη» Η. Βενέζης, «Η Θεοσκέπαστη»
Ζωή Καρέλλη, «Τα Εικονίσματα ΙΙΙ» (ανάγνωση)[πηγή: Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού] Ζωή Καρέλλη, «Τα Εικονίσματα ΙΙΙ» (ανάγνωση)[πηγή: Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού]


Λεξιλόγιο
* λειτουργικές φωνές: εκκλησιαστικές ψαλμωδίες * συμφωνίες: ψαλμωδίες από πολλούς ψάλτες * πηαίνει: πηγαίνει (ιδιωματικός τύπος) * Βυζαντινισμός: ακμή και λαμπρότητα του Βυζαντίου

 


61

ΕΡΓΑΣΙΕΣ

  • Τι εντυπωσιάζει τον ποιητή από την ελληνορθόδοξη τελετουργία; Γιατί ανακαλεί στη μνήμη του το Βυζάντιο;
    Ένα ταξίδι στην πρώιμη βυζαντινή αυτοκρατορία [πηγή: Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού] Ένα ταξίδι στην πρώιμη βυζαντινή αυτοκρατορία [πηγή: Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού]
    Ο πολιτισμός του Βυζαντίου. Εικαστικές Τέχνες και Μουσική [Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Β' Γυμνασίου] Ο πολιτισμός του Βυζαντίου. Εικαστικές Τέχνες και Μουσική [Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Β' Γυμνασίου]
    Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης [πηγή: Οδυσσέας. Πολιτιστική Πύλη του Υπουργείου Πολιτισμού] Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης [πηγή: Οδυσσέας. Πολιτιστική Πύλη του Υπουργείου Πολιτισμού]
  • Ποια λειτουργικά στοιχεία της χριστιανικής τελετουργίας δίνουν την αίσθηση της μεγαλοπρέπειας και γιατί;
    Το Άγιο Πνεύμα στη θεολογία και την τέχνη (εικόνες) [πηγή: Μυριόβιβλος] Το Άγιο Πνεύμα στη θεολογία και την τέχνη (εικόνες) [πηγή: Μυριόβιβλος]
    Το θείο Πάθος και η Ανάσταση στη βυζαντινή ζωγραφική (εικόνες) [πηγή: Μυριόβιβλος] Το θείο Πάθος και η Ανάσταση στη βυζαντινή ζωγραφική (εικόνες) [πηγή: Μυριόβιβλος]
    Η Ορθοδοξία στη Μέση Ανατολή [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ] Η Ορθοδοξία στη Μέση Ανατολή [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ]
  • Ποιες γλωσσικές ιδιοτυπίες εντοπίζετε στο ποίημα και πώς αυτές δικαιολογούνται;



ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ
1. Ποια στοιχεία της ελληνορθόδοξης θρησκευτικής παράδοσης τονίζονται ιδιαίτερα στα ποιήματα του Καβάφη και του Ρίτσου; Τι διαπιστώνετε από μια πρόχειρη σύγκριση ανάμεσα τους για τη θρησκευτική συνείδηση και τις αισθητικές προτιμήσεις των δύο ποιητών;
2. Ποιες εντυπώσεις για το θρησκευτικό συναίσθημα των Ελλήνων σάς δημιουργούν τα τρία παράλληλα κείμενα;

Γιώργος Σικελιώτης, Μετέωρα, μονή Βαρλαάμ

Γιώργος Σικελιώτης, Μετέωρα, μονή Βαρλαάμ
Δείτε τον πίνακα σε μεγάλη ανάλυση στην Εθνική Πινακοθήκη


Κωνσταντίνος Καβάφης (1863-1933)


Κ.Π. Καβάφης

Διάβασε για τη ζωή και το έργο του εδώ. Κατέβασε σύντομο βιογραφικό . Δες και παρακάτω στο Υλικό.


ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ
Χριστιανική θρησκεία και ένδοξο ελληνικό ιστορικό παρελθόν
Χριστιανοσύνη και νεοελληνικός λαϊκός βίος και πολιτισμός

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Αν και διαφέρουν μεταξύ τους, τα δύο σύντομα ποιήματα του Καβάφη και του Ρίτσου έχουν ως κοινό θέμα τους τον στενό δεσμό του χριστιανισμού, τόσο ως θρησκευτικής πίστης όσο και ως πολιτιστικού θεσμού, με τον ελληνισμό. Η βασική τους διαφορά έγκειται στη διαφορετική σκοπιά από την οποία θεωρείται η θρησκευτική τους συνείδηση.
Ο Καβάφης εκδηλώνει τη θρησκευτική του συνείδηση από τη σκοπιά ενός λόγιου προσώπου, η παιδεία του οποίου βασίστηκε στη μακραίωνη ελληνική παράδοση, εκθειάζει τη μεγαλοπρέπεια και τη λαμπρότητα ενός επίσημου και επιβλητικού ορθόδοξου ναού. Ο ναός αυτός ανακαλεί στη μνήμη του τον «ένδοξο Βυζαντινισμό», καθώς είναι γνωστό ότι στην περίοδο του Βυζαντίου ο δεσμός κράτους και εκκλησίας ήταν ιδιαίτερα στενός.
Ο Ρίτσος προσεγγίζει τη λαϊκή θρησκευτικότητα από τη σκοπιά ενός λογοτέχνη που θέλησε να λειτουργήσει ως εκφραστής συλλογικών κυρίως αντιλήψεων και προσδοκιών. Ο ποιητής εστιάζει την προσοχή του σε ένα φτωχικό και λιτό ξωκλήσι, προβάλλοντάς το ως αναπόσπαστο στοιχείο της ελληνικής φύσης και ως οργανικό κομμάτι της ζωής και της θρησκευτικότητας των λαϊκών ανθρώπων.
Οι δύο αυτές διαφορετικές θεωρήσεις της σχέσης του χριστιανισμού με τον ελληνισμό είναι φανερό ότι συμπληρώνουν η μία την άλλη. Καλό είναι να επισημανθεί ο διαφορετικός εκφραστικός κώδικας των δύο ποιητών, η λιτή και κυριολεκτική χρήση της γλώσσας στο ποίημα του Καβάφη και η πυκνή μεταφορικότητα της ποιητικής γλώσσας του Ρίτσου, η οποία όμως στηρίζεται σε πραγματικά στοιχεία.


Κ. Π. Καβάφης:
επίσημος δικτυακός τόπος Κ. Π. Καβάφης,
ΠΟ.Θ.Ε.Γ. Βιογραφικό σημείωμα [πηγή: Πολιτιστικός Θησαυρός της Ελληνικής Γλώσσας]
Βικιπαίδεια Κ. Π. Καβάφης,
Ανεμόσκαλα, Συμφραστικός Πίνακας, Βιογραφία, Εργογραφία, Το ποιητικό έργο του Κ. Π. Καβάφης
ΕΚΕΒΙ Βιογραφικό σημείωμα [πηγή: Εθνικό Κέντρο Βιβλίου]

Γιώργος Σικελιώτης, βιογραφία και έργα
στη Βικιπαίδεια εικ.,
στην Εθνική Πινακοθήκη επ,
στο Τελόγλειο Ίδρυμα Τεχνών, Α.Π.Θ. εικ.,
στο paleta art εικ., εικ.
στο eikastikon εικ.,
στο artnet εικ.
στο ΝΙΚΙΑΣ εικ.
στη ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΛΑΡΙΣΑΣ ΜΟΥΣΕΙΟ Γ.Ι. ΚΑΤΣΙΓΡΑ εικ.


 

Για τα λογοτεχνικά ρεύματα - κινήματα δείτε εδώ

 

Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.

 

Ποιο είναι το ποιητικό υποκείμενο, ο αφηγητής;

Το ποιητικό υποκείμενο είναι...

 

Σε ποιον απευθύνεται;

Απευθύνεται...

 

Σε ποιο πρόσωπο και αριθμό βρίσκονται τα ρήματα του ποιήματος, π.χ. γ' ενικό

Τα ρήματα βρίσκονται...

 

Ποιος είναι ο χώρος;

Ο χώρος του ποιήματος είναι...

 

Ποιος είναι ο χρόνος;

Ο χρόνος του ποιήματος είναι...

 

Ποιες είναι οι εικόνες του ποιήματος;

Οι εικόνες του ποιήματος είναι...

 

Από πού αντλεί τις εικόνες του ο ποιητής; (π.χ. φύση)

Ο ποιητής αντλεί τις εικόνες του...

 

Ποιους εκφραστικούς τρόπους χρησιμοποιεί ο ποιητής; (π.χ. σχήματα λόγου, χρήση επιθέτων)

Οι εκφραστικοί τρόποι είναι οι εξής...

 

Πώς χρησιμοποιεί τη στίξη;

Ο ποιητής....

 

Ποια είναι η γλώσσα; (π.χ. κοινή, λόγια, κοινή με λόγια στοιχεία κλπ.)

Το ποίημα είναι γραμμένο σε...

 

Το ποίημα έχει ομοιοκαταληξία κι αν ναι τι είδους; (π.χ. ζευγαρωτή, πλεκτή, σταυρωτή κλπ.)

Η ομοιοκαταληξία είναι....

 

Ποια συναισθήματα σου προκαλεί;

Τα συναισθήματα...

 

pano