79 80 E Δ

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Β' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ


79

ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ

Η καταστροφή των Ψαρών

Στο επίγραμμα αυτό, που έγραψε ο Διονύσιος Σολωμός το 1825 με αφορμή το ιστορικό γεγονός της καταστροφής των Ψαρών από τους Τούρκους, η μορφή της προσωποποιημένης Δόξας τιμά τους νεκρούς Έλληνες μέσα σε ένα τοπίο απόλυτης καταστροφής.

Νικόλαος Γύζης, Μετά την καταστροφή των Ψαρών

Νικόλαος Γύζης, Μετά την καταστροφή των Ψαρών
Δείτε τον πίνακα σε μεγάλη ανάλυση στην Εθνική Πινακοθήκη

Στων Ψαρών την ολόμαυρη ράχη
Περπατώντας η Δόξα μονάχη
Μελετά τα λαμπρά παλικάρια
Και στην κόμη στεφάνι φορεί
Γεναμένο από λίγα χορτάρια
Που είχαν μείνει στην έρημη γη.

 

Δ. Σολωμός, Ποιήματα, Ίκαρος

Παράλληλα Κείμενα
Ποιήματα του Δ. Σολωμού (αναγνώσεις) [πηγή: Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού] Ποιήματα του Δ. Σολωμού (αναγνώσεις) [πηγή: Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού]
Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας Δείτε το λεύκωμα με τα 16 χαρακτικά του Τάσσου για την Καταστροφή των Ψαρών στη ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΛΑΡΙΣΑΣ ΜΟΥΣΕΙΟ Γ.Ι. ΚΑΤΣΙΓΡΑ

 


80

ΕΡΓΑΣΙΕΣ

  • Μέρος του επιγράμματος αποτελεί περιγραφή του κατεστραμμένου από τον εχθρό τόπου. Ποια είναι τα σημεία που δείχνουν αυτή την καταστροφή;
  • Ποια αντίθεση υπάρχει ανάμεσα στο κατεστραμμένο τοπίο και την ανθρώπινη παρουσία μέσα σ' αυτό;
  • Ποια είναι η τελετουργική πράξη που περιγράφεται στο επίγραμμα;
  • Μελετήστε την κδ' στροφή από την ωδή «Εις Ψαρά» του Ανδρέα Κάλβου:

    Επί το μέγα ερείπιον
    η Ελευθερία ολόρθη
    προσφέρει δύο στεφάνους·
    έν' από γήινα φύλλα
                               κ άλλον απ' άστρα.

    και βρείτε αντιστοιχίες με το επίγραμμα του Σολωμού.
    1 Α. Κάλβος, «Εις Ψαρά»
    1 Αλληγορία και Ιστορία: αλληγορικές μορφές στην ποίηση και τις εικαστικές τέχνες (Δραστηριότητα)



ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
Βρείτε αντιστοιχίες ανάμεσα στο ποίημα «Εις Μάρκο Μπότσαρη» και στο εξεταζόμενο επίγραμμα


ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

  • Οργανώστε στο σχολείο σας εκδήλωση για τους εθνικούς μας ποιητές Σολωμό και Κάλβο, η οποία να περιλαμβάνει: α) εικαστικό υλικό (πορτρέτα των ποιητών ή πίνακες με θέμα την ελληνική επανάσταση)· β) μελοποιημένα ποιήματα (των συνθετών Μίκη Θεοδωράκη, Γιάννη Μαρκόπουλου, Νίκου Ξυδάκη)· γ) απαγγελίες ποιημάτων δ) δραματοποίηση άλλων κειμένων (π.χ. από τον Διάλογο ή τη Γυναίκα της Ζάκυθος του Σολωμού)· ε) εργασίες για τη γλώσσα τους. Μπορείτε ίσως να χρησιμοποιήσετε υλικό από την αντίστοιχη έκθεση που είχε οργανώσει η Βουλή των Ελλήνων το 1998.

    Εικόνες του 1821 [πηγή: Εικαστικόν www.eikastikon.gr] Εικόνες του 1821 [πηγή: Εικαστικόν eikastikon.gr]
    Η εικονογραφία του '21 [πηγή: Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού] Η εικονογραφία του '21 [πηγή: Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού]
    Ιστορική ζωγραφική [πηγή: Εθνική Πινακοθήκη] Ιστορική ζωγραφική [πηγή: Εθνική Πινακοθήκη]
    Χρήσιμες ιστοσελίδες για την Επανάσταση του 1821 και το ποιητικό έργο του Ανδρέα Κάλβου και του Διονύσιου Σολωμού Χρήσιμες ιστοσελίδες για την Επανάσταση του 1821 και το ποιητικό έργο του Ανδρέα Κάλβου και του Διονύσιου Σολωμού



Νικόλαος Γύζης, Δόξα


Διονύσιος Σολωμός (1798-1857)


Διονύσιος Σολωμός

Διάβασε για τη ζωή και το έργο του εδώ. Κατέβασε σύντομο βιογραφικό . Δες και παρακάτω στο Υλικό.


ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ
Δόξα - Ένδοξοι νεκροί

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Το σολωμικό επίγραμμα «Η καταστροφή των Ψαρών» αποτελεί αντιπροσωπευτικό παράδειγμα της δυνατότητας που έχει η ποίηση να μεταφέρει ένα συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός στη σφαίρα του καθολικού και του πανανθρώπινου. Ο Σολωμός αφαιρεί από την καταστροφή των Ψαρών όλα τα συγκυριακά και επικαιρικά στοιχεία και εστιάζει την προσοχή του στα χαρακτηριστικά εκείνα που επιτρέπουν τη διαχρονική αναγωγή του ιστορικού επεισοδίου: την καμένη γη και τα λαμπρά σκοτωμένα παλικάρια. Στο κέντρο του ποιήματος τοποθετείται η προσωποποιημένη θεότητα της Δόξας, σύμβολο της τιμής που οφείλεται στους ένδοξους νεκρούς, να περιφέρεται -μοναδική μαρτυρία ζωής- ανάμεσά τους, να αναλογίζεται το μέγεθος της θυσίας τους και να φέρει στο μέτωπο ένα απέριττο στεφάνι, καμωμένο από τα υλικά της δοξασμένης γης. Η εικόνα που συνθέτει το ποίημα είναι μοναδική σε παραστατικότητα και υποβλητική σε δύναμη. Το επίγραμμα του Σολωμού εκφράζει την ίδια ακριβώς αντίληψη με τις τρεις πρώτες στροφές της ωδής «Εις Σάμον»: ο θάνατος στον αγώνα για την ελευθερία είναι ένδοξος.


Διονύσιος Σολωμός, «Εις Μάρκο Μπότσαρη», Ποιήματα, τόμ. 1, Ίκαρος 19865,σ. 137.

Η Δόξα δεξιά συντροφεύει
τον άντρα που τρέχει με κόπους
της Φήμης τους δύσβατους τόπους,
κι ο Φθόνος τού στέκει ζερβιά,
με μάτια, με χείλη πικρά.

Αλλ' όποτε η μοίρα τού γράψει,
τον δρόμο του κόσμου να πάψει,
η Δόξα καθίζει μονάχη
στην πλάκα του τάφου λαμπρή,
και ο φθόνος αλλού περπατεί.


Διονύσιος Σολωμός
Για τη ζωή και το έργο του [πηγή: Ανεμόσκαλα (Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα) Διονύσιος Σολωμός. Για τη ζωή και το έργο του [πηγή: Ανεμόσκαλα (Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα)]
Πρόσωπα και θέματα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα) Διονύσιος Σολωμός [πηγή: Πρόσωπα και θέματα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα)]
Εκεβι Ekebi
Διαδικτυακές πηγές για τη ζωή και το έργο του Δ. Σολωμού Διαδικτυακές πηγές για τη ζωή και το έργο του Δ. Σολωμού
«Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» [Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Λυκείου Δ. Σολωμός, «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» [Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Λυκείου]
Καντάτα Ελευθερίας (μελοποιημένα αποσπάσματα) [πηγή: Βουλή των Ελλήνων] Καντάτα Ελευθερίας (μελοποιημένα αποσπάσματα) [πηγή: Βουλή των Ελλήνων]
«Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» (μελοποιημένα αποσπάσματα σε μουσική Γιάννη Μαρκόπουλου Δ. Σολωμός, Γ. Μαρκόπουλος

Νικόλαος Γύζης:
Εθνική Πινακοθήκη Συμεών Σαββίδης,
Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας Συμεών Σαββίδης,
Εικαστικόν eikastikon
Τελόγλειο Ίδρυμα Τεχνών Α.Π.Θ. Τελόγλειο
στο art magazine art magazine
στο paleta art paleta1 paleta2
στο art net artnet
στο ΝΙΚΙΑΣ Γύζης Νικόλαος, ΝΙΚΙΑΣ
στο Google Art & Culture Google


 

Για τα λογοτεχνικά ρεύματα - κινήματα δείτε εδώ

 

Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.

 

Ποιο είναι το ποιητικό υποκείμενο, ο αφηγητής;

Το ποιητικό υποκείμενο είναι...

 

Σε ποιον απευθύνεται;

Απευθύνεται...

 

Σε ποιο πρόσωπο και αριθμό βρίσκονται τα ρήματα του ποιήματος, π.χ. γ' ενικό

Τα ρήματα βρίσκονται...

 

Ποιος είναι ο χώρος;

Ο χώρος του ποιήματος είναι...

 

Ποιος είναι ο χρόνος;

Ο χρόνος του ποιήματος είναι...

 

Ποιες είναι οι εικόνες του ποιήματος;

Οι εικόνες του ποιήματος είναι...

 

Από πού αντλεί τις εικόνες του ο ποιητής; (π.χ. φύση)

Ο ποιητής αντλεί τις εικόνες του...

 

Ποιους εκφραστικούς τρόπους χρησιμοποιεί ο ποιητής; (π.χ. σχήματα λόγου, χρήση επιθέτων)

Οι εκφραστικοί τρόποι είναι οι εξής...

 

Πώς χρησιμοποιεί τη στίξη;

Ο ποιητής....

 

Ποια είναι η γλώσσα; (π.χ. κοινή, λόγια, κοινή με λόγια στοιχεία κλπ.)

Το ποίημα είναι γραμμένο σε...

 

Το ποίημα έχει ομοιοκαταληξία κι αν ναι τι είδους; (π.χ. ζευγαρωτή, πλεκτή, σταυρωτή κλπ.)

Η ομοιοκαταληξία είναι....

 

Ποια συναισθήματα σου προκαλεί;

Τα συναισθήματα...

 

pano