77 78 E Δ

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Β' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ


77

ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ

Εις Σάμον

Ακούστε την ωδή Εις Σάμον από τη Μαρία Φαραντούρη σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη Εις Σάμον

Στις τρεις πρώτες στροφές από την ωδή «Εις Σάμον», που εντάσσεται στα Λυρικά, συλλογή δέκα πατριωτικών ωδών, την οποία ο Ανδρέας Κάλβος εξέδωσε στο Παρίσι το 1826, κυριαρχεί πνεύμα ελευθεροφροσύνης και διακρίνονται τα συστατικά γνωρίσματα της καλβικής ποίησης (ηρωική θεματολογία, υψηλός τόνος και ήθος, παραβολική χρήση του αρχαίου ελληνικού μύθου).

α'

Όσοι το χάλκεον χέρι
βαρύ του φόβου αισθάνονται,
ζυγόν δουλείας ας έχωσι.
Θέλει αρετήν και τόλμην
η ελευθερία.

β'

Αυτή (και ο μύθος κρύπτει
νουν αληθείας *) επτέρωσε
τον Ίκαρον· και αν έπεσεν
ο πτερωθείς κ' επνίγη
θαλασσωμένος·

γ'
Αφ' υψηλά όμως έπεσε,
και απέθανεν ελεύθερος.
Αν γένης σφάγιον άτιμον
ενός τυράννου, νόμιζε
φρικτόν τον τάφον.

Ανδρέας Κάλβος, Ωδαί, Ίκαρος

Παράλληλα Κείμενα
Οι καλβικές ωδές (παράλληλα κείμενα) [πηγή: Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού] Οι καλβικές ωδές (παράλληλα κείμενα) [πηγή: Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού]
Α. Κάλβος, «Εις ελευθερίαν» (απόσπασμα) Α. Κάλβος, «Εις ελευθερίαν» (απόσπασμα)


Λεξιλόγιο
* νους αληθείας: αληθινό νόημα

 


78

ΕΡΓΑΣΙΕΣ

  • Αναλύστε την προσωποποίηση και εξηγήστε τον συλλογισμό που αναπτύσσει ο ποιητής στην πρώτη στροφή.
  • Τι δηλώνει η παρένθετη πρόταση στη δεύτερη στροφή;
  • Γιατί ο ποιητής αναφέρεται στον μύθο του Ίκαρου; Ποιος είναι ο συμβολισμός του και πώς σχετίζεται με το ποίημα;

    Μύθος του Ίκαρου και του Δαίδαλου [πηγή: Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα] Μύθος του Ίκαρου και του Δαίδαλου [πηγή: Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα]
    Merry-Joseph Blondel, «Ο ήλιος ή η πτώση του Ίκαρου» (19ος αι.) [πηγή: Μουσείο του Λούβρου]
  • O ποιητής κρατά διττή στάση απέναντι στον θάνατο. Διαβάστε προσεκτικά την τρίτη στροφή και εξηγήστε τη στάση του.

    Χρήσιμες ιστοσελίδες για την Επανάσταση του 1821 και το ποιητικό έργο του Ανδρέα Κάλβου και του Διονύσιου Σολωμού Χρήσιμες ιστοσελίδες για την Επανάσταση του 1821 και το ποιητικό έργο του Ανδρέα Κάλβου και του Διονύσιου Σολωμού



ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ
1. Πώς συνδέεται αιτιολογικά η πρόταση του τελευταίου δίστιχου με τις προηγούμενες;
2. Τι συγκρίνει ο ποιητής στην τρίτη στροφή και ποια θέση παίρνει ο ίδιος;
3. Συγκρίνετε το περιεχόμενο των δύο ωδών. Ποια στάση κρατάει ο ποιητής απέναντι σε αυτούς που θυσιάζουν τη ζωή τους για την ελευθερία;


ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ

  • Βρείτε τις δυο κεντρικές εικόνες του ποιήματος και ζωγραφίστε αυτή που σας έκανε μεγαλύτερη εντύπωση. Δώστε τίτλο στη ζωγραφιά σας, επιλέγοντας ένα στίχο του Κάλβου.

    Εικονογραφία του '21 [πηγή: Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού] Εικονογραφία του '21 [πηγή: Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού]
    Ιστορική ζωγραφική του Αγώνα [πηγή: Εθνική Πινακοθήκη] Ιστορική ζωγραφική του Αγώνα [πηγή: Εθνική Πινακοθήκη]
    Αλληγορία και Ιστορία: αλληγορικές μορφές στην ποίηση και τις εικαστικές τέχνες (Δραστηριότητα) Αλληγορία και Ιστορία: αλληγορικές μορφές στην ποίηση και τις εικαστικές τέχνες (Δραστηριότητα)

Παύλος, Φτερά

Παύλος (Διονυσόπουλος), Φτερά


 

Ανδρέας Κάλβος (1792-1869)


Ανδρέας Κάλβος

Διάβασε για τη ζωή και το έργο του εδώ. Κατέβασε σύντομο βιογραφικό . Δες και παρακάτω στο Υλικό.


ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ
Ελευθερία και αρετή
Δουλεία και φόβος

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Οι τρεις πρώτες στροφές της ωδής «Εις Σάμον» συμπυκνώνουν τις ιδεολογικές αξίες και τα ιδανικά που τροφοδότησαν τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων. Η βασική ιδέα του αποσπάσματος είναι ότι η απόκτηση της ελευθερίας των υπόδουλων Ελλήνων προϋποθέτει γενναίο φρόνημα και αρετή. Η έννοια της αρετής συνδέεται με τη διαφωτιστική έννοια της συνείδησης και της ευθύνης του ανθρώπου ως πολίτη. Η αρετή και η τόλμη αντιπαρατίθενται στην ατιμία της υπόδουλης ζωής και στον φόβο που κρατάει δέσμιο τον υπόδουλο. Χρησιμοποιώντας το παρομοιαστικό πλαίσιο της μυθολογικής ιστορίας του Ίκαρου, ο οποίος πέθανε από τον πόθο του για την ελευθερία που του πρόσφερε η πτήση προς τον ουρανό, ο Κάλβος προβάλλει την αντιδιαστολή ανάμεσα στον ατιμωτικό θάνατο αυτού που πέφτει θύμα ενός τυρράνου και στον δοξασμένο θάνατο αυτού που πεθαίνει ελεύθερος, υπηρετώντας τα ιδανικά του. Την πορεία του Ίκαρου οφείλουν να ακολουθήσουν μέχρι τέλους οι επαναστατημένοι Έλληνες, ακόμα κι αν η έκβαση της προσπάθειάς τους είναι ο τιμημένος θάνατος. Αυτήν ακριβώς την ιδέα αναπτύσσει ο Κάλβος, με αφορμή τους πεσόντες Ιερολοχίτες, και στην ωδή του «Εις τον Ιερόν Λόχον». Οι Ιερολοχίτες ηττήθηκαν και σκοτώθηκαν, όμως ο θάνατος τους είναι δοξασμένος, επειδή υπηρέτησαν μέχρι τέλους, με αρετή και τόλμη, το ιδανικό της ελευθερίας.


Ανδρέας Κάλβος, «Εις τον Ιερόν Λόχον», στρ. α'-ε', Η Λύρα (1824). Ωδαί, Ίκαρος 1970, σ. 50-51.

α' Ας μη βρέξη ποτέ
το σύννεφον, και ο άνεμος
σκληρός ας μη σκορπίση
το χώμα το μακάριον
          που σας σκεπάζει.

β'
Ας το δροσίση πάντοτε
με τ' αργυρά της δάκρυα
η ροδόπεπλος κόρη·
και αυτού ας ξεφυτρώνουν
          αιώνια τ' άνθη.

γ'
Ω γνήσια της Ελλάδος
τέκνα, ψυχαί που επέσατε
εις τον αγώνα ανδρείως,
τάγμα εκλεκτών Ηρώων,
          καύχημα νέον.

δ’
Σας άρπαξεν η τύχη
την νικητήριον δάφνην
και από μυρτιάν σάς έπλεξε
και πένθιμον κυπάρισσον
           στέφανον άλλον.

ε'
Αλλ' αν τις απεθάνη
διά την πατρίδα, η μύρτος
είναι φύλλον ατίμητον
και καλά τα κλαδία
          της κυπαρίσσου.


Ανδρέας Κάλβος
Ψηφίδες, Ανδρέας Κάλβος. Για τη ζωή και το έργο του Ανδρέας Κάλβος. Για τη ζωή και το έργο του [πηγή: Ανεμόσκαλα (Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα)]
Ψηφίδες, Πρόσωπα και θέματα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Ανδρέας Κάλβος [πηγή: Πρόσωπα και θέματα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα)]
Εκπαιδευτική Τηλεόραση Ανδρέας Κάλβος (βίντεο) [πηγή: Εκπαιδευτική Τηλεόραση]
ΠΟ.Θ.Ε.Γ. ΠΟΘΕΓ
Ποιήματα του Ανδρέα Κάλβου στο Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού ΣΝΕΛ
Τέσσερα μελοποιημένα ποιήματα στο stixoi.info stixoi

Παύλος Διονυσόπουλος
στο paleta art paleta art
στο ΝΙΚΙΑΣ ΝΙΚΙΑΣ
στην Εθνική Πινακοθήκη Εθνική Πινακοθήκη
στο Χαρτογράφος Χαρτογράφος
Ταινία παρουσίασης του έργου Φτερά Φτερά


 

Για τα λογοτεχνικά ρεύματα - κινήματα δείτε εδώ

 

Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.

 

Ποιο είναι το ποιητικό υποκείμενο, ο αφηγητής;

Το ποιητικό υποκείμενο είναι...

 

Σε ποιον απευθύνεται;

Απευθύνεται...

 

Σε ποιο πρόσωπο και αριθμό βρίσκονται τα ρήματα του ποιήματος, π.χ. γ' ενικό

Τα ρήματα βρίσκονται...

 

Ποιος είναι ο χώρος;

Ο χώρος του ποιήματος είναι...

 

Ποιος είναι ο χρόνος;

Ο χρόνος του ποιήματος είναι...

 

Ποιες είναι οι εικόνες του ποιήματος;

Οι εικόνες του ποιήματος είναι...

 

Από πού αντλεί τις εικόνες του ο ποιητής; (π.χ. φύση)

Ο ποιητής αντλεί τις εικόνες του...

 

Ποιους εκφραστικούς τρόπους χρησιμοποιεί ο ποιητής; (π.χ. σχήματα λόγου, χρήση επιθέτων)

Οι εκφραστικοί τρόποι είναι οι εξής...

 

Πώς χρησιμοποιεί τη στίξη;

Ο ποιητής....

 

Ποια είναι η γλώσσα; (π.χ. κοινή, λόγια, κοινή με λόγια στοιχεία κλπ.)

Το ποίημα είναι γραμμένο σε...

 

Το ποίημα έχει ομοιοκαταληξία κι αν ναι τι είδους; (π.χ. ζευγαρωτή, πλεκτή, σταυρωτή κλπ.)

Η ομοιοκαταληξία είναι....

 

Ποια συναισθήματα σου προκαλεί;

Τα συναισθήματα...

 

pano