220 221 222 E Δ

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Β' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ


220

ΤΙΤΟΣ ΠΑΤΡΙΚΙΟΣ

Ιστορία του λαβύρινθου

Το ποίημα ανήκει στη συλλογή Η πύλη των λεόντων (2002), που αποτελείται από πέντε αρχαιόθεμα ποιήματα. O ποιητής χρησιμοποιεί εδώ τη μυθική μέθοδο, όπου σύμβολα και αρχαίοι μύθοι ευρύτερα γνωστοί συσχετίζονται έντεχνα με σύγχρονες καταστάσεις, πρόσωπα και συναισθήματα. O Τίτος Πατρίκιος αναφέρεται ειδικά στη μέθοδο αυτή με τους στίχους «φιλοδοξώντας να ξαναπλάσουν και να παίξουν το παλιό δράμα προσαρμοσμένο στα νέα δεδομένα».

Απ' όταν ο Θησέας σκότωσε τον Μινώταυρο*
ο λαβύρινθος εγκαταλείφθηκε, απολύθηκαν οι φύλακες
με τον καιρό γκρεμίστηκε η οροφή του
βγήκαν στο φως οι τρομεροί διάδρομοι
οι αίθουσες για τα βασανιστήρια, την ανθρωποφαγία
οι στοές με τις κρυμμένες εφευρέσεις
τους καταχωνιασμένους θησαυρούς
πέσανε οι τοίχοι, μείναν μόνο τα χνάρια*
από περίπλοκα χαράγματα πάνω στη γη.
Όμως προσομοιώσεις λαβυρίνθων, σκοτεινές κατασκευές
δεν έπαψαν να χτίζονται με νέα υλικά
με καινούρια τέρατα, θύματα, ήρωες, ηγεμόνες,
φτιάχνονται προπαντός λαβύρινθοι με λέξεις
κάθε χρονιά μπαίνουν μέσα τους νέες φουρνιές
αγόρια και κορίτσια, με φόβο μαζί και αψηφισιά
221 για τις παγίδες, τις καταπακτές, τ' αδιέξοδα
φιλοδοξώντας να ξαναπλάσουν και να παίξουν
το παλιό δράμα προσαρμοσμένο στα νέα δεδομένα
δίνοντας στους κύριους ρόλους τα ίδια ονόματα
Μίνωας, Πασιφάη, Μινώταυρος, Αριάδνη,*
Δαίδαλος,* Ίκαρος,* Θησέας.

 

Τ. Πατρίκιος, Η πύλη των λεόντων, Διάττων

Παράλληλα Κείμενα
Ν. Εγγονόπουλος, «Ζει ο Μέγας Αλέξανδρος;» Ν. Εγγονόπουλος, «Ζει ο Μέγας Αλέξανδρος;»
Ζωή Καρέλλη, «Νεότητα δύσκολων χρόνων» Ζωή Καρέλλη, «Νεότητα δύσκολων χρόνων»
Κώστας Βάρναλης, «Ορέστης» [Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ' Γυμνασίου] Κώστας Βάρναλης, «Ορέστης»

Άγγελος Σπαχής, Το αίνιγμα της φυσιογνωμίας του ανθρώπου

Άγγελος Σπαχής, Το αίνιγμα της φυσιογνωμίας του ανθρώπου
Δείτε τον πίνακα σε μεγάλη ανάλυση στην Εθνική Πινακοθήκη


Λεξιλόγιο
* Μινώταυρος: νόθος γιος του βασιλιά της Κρήτης Μίνωα και της γυναίκας του Πασιφάης, η οποία, παραπλανημένη από τους θεούς, ενώθηκε με τον ιερό ταύρο του Ποσειδώνα και γέννησε ένα τέρας (μισό άνθρωπο και μισό ταύρο), που τρεφόταν με ανθρώπινο κρέας. Σύμφωνα με τον μύθο ο Θησέας σκότωσε τον Μινώταυρο και απάλλαξε τους Αθηναίους από τον φόρο του αίματος των νέων ανθρώπων που ήταν υποχρεωμένοι να στέλνουν στον Μίνωα
* μείναν μόνο τα χνάρια: η φράση παραπέμπει στα ερείπια της Κνωσού και της Φαιστού στην Κρήτη. Όπως προκύπτει από τις ανασκαφές των προελληνικών ακροπόλεων στα υπόγειά τους, υπήρχαν δωμάτια και «τυφλοί» διάδρομοι (που δεν οδηγούσαν πουθενά), όπου ίσως πραγματοποιούνταν ανθρωποθυσίες
* Αριάδνη: η κόρη του Μίνωα που βοήθησε τον Θησέα να βρει την έξοδο του λαβύρινθου
* Δαίδαλος: σπουδαίος τεχνίτης, που έχτισε τα παλάτια του Μίνωα και τον λαβύρινθο
* Ίκαρος: γιος του Δαίδαλου. Σύμφωνα με τον μύθο έπεσε στο Ικάριο πέλαγος, στην προσπάθειά του να πετάξει με τον πατέρα του μακριά από την Κρήτη

 


222

ΕΡΓΑΣΙΕΣ

  • Βρείτε τις δύο βασικές ενότητες του ποιήματος. Με ποιον τρόπο συνδέονται και ποια η λειτουργία τους ως προς τη δομή του ποιήματος;
  • «...βγήκαν στο φως»: Ποια είναι τα υποκείμενα του ρήματος και ποια η μεταφορική σημασία της φράσης;
  • O ποιητής, χρησιμοποιώντας στη δεύτερη ενότητα τη «μυθική μέθοδο», μιλάει υπαινικτικά για σημερινές καταστάσεις. Βρείτε τις σχετικές αναφορές στο ποίημα και προσπαθήστε να τις συνδέσετε με τη σύγχρονη πραγματικότητα.

    Μακεδονία εν μύθοις φθεγγομένη (υλικό για τους μύθους της Μακεδονίας επιμελημένο από τη φιλόλογο Δήμητρα Μήττα) [πηγή: Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα] Μακεδονία εν μύθοις φθεγγομένη (υλικό για τους μύθους της Μακεδονίας επιμελημένο από τη φιλόλογο Δήμητρα Μήττα)


ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ

  • Τι συμβολίζουν οι ήρωες της μυθικής παράδοσης που συναντήσαμε στο ποίημα; Με ποια στοιχεία της ιστορικής πραγματικότητας θα μπορούσαμε να τους συσχετίσουμε; Στην εργασία σας μπορείτε να συμβουλευτείτε το βιβλίο της Ιστορίας της Α' Γυμνασίου.

    Ο μύθος του Μινώταυρου [πηγή: Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα] Ο μύθος του Μινώταυρου [πηγή: Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα]
    Μινωικός πολιτισμός [Αρχαία Ιστορία Α΄ Γυμνασίου] Μινωικός πολιτισμός
    Ο Θησέας [Ιστορία Γ' Δημοτικού] Ο Θησέας [Ιστορία Γ' Δημοτικού]

Χρύσα Ρωμανού, Λαβύρινθος

Χρύσα Ρωμανού, Λαβύρινθος


Τίτος Πατρίκιος (1928)


Τίτος Πατρίκιος

Διάβασε για τη ζωή και το έργο του εδώ. Κατέβασε σύντομο βιογραφικό . Δες και παρακάτω στο Υλικό.


ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ
Το αρχαιόθεμο μυθολογικό ποίημα
Ο μυθικός λαβύρινθος και η νεότερη συμβολική σημασία του (μυθικοί και ιστορικοκοινωνικοί μετασχηματισμοί)

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Ο μύθος του λαβύρινθου έχει την αφετηρία του στα δαιδαλώδη ανάκτορα της Κνωσού, όπου συγκρούστηκε η θετική δράση (Θησέας) με την υποχθόνια δύναμη (Μινώταυρος). Ο Θησέας, με τη βοήθεια του μίτου της Αριάδνης, σύντριψε το θηρίο και τα βάρβαρα έθιμα των ανθρωποθυσιών, συνδέοντας το όνομά του με την κατανίκηση της αγριότητας. Έκτοτε η λέξη λαβύρινθος παραπέμπει σε περιπλεγμένες καταστάσεις, οι οποίες περιορίζουν και παγιδεύουν το άτομο, ελαχιστοποιώντας τα περιθώρια διαφυγής του.

Αφού γίνει κατανοητό το μυθικό και το συμβολικό υπόβαθρο του ποιήματος, θα πρέπει να εντοπιστούν οι διάφορες όψεις της σημερινής επιβίωσης του μύθου, που αποτελούν τον σκηνικό χώρο στο ποίημα του Πατρίκιου: από τα ερείπια, της βάρβαρης και λιγότερο γνωστής πλευράς, του μινωϊκού πολιτισμού ως τα νέα υλικά, θύτες και θύματα, για τις σύγχρονες «σκοτεινές κατασκευές» και «προσομοιώσεις λαβυρίνθων», οι οποίες υποσκάπτουν τη ζωή και οδηγούν σε υπαρξιακά αδιέξοδα τους σημερινούς νέους. Με αυτόν τον χειρισμό του ο αρχαίος μύθος εμφανίζει μια ιστορική συνέχεια και αποκτά επικαιρότητα, χάρη στη μυθική μέθοδο με την οποία επεξεργάστηκε και έγραψε το ποίημα ο Πατρίκιος.

Η μυθική μέθοδος είναι μια μοντέρνα ποιητική τεχνική που εισήγαγαν οι Αγγλοσάξονες ποιητές Τ. Σ. Έλιοτ και Έζρα Πάουντ, την οποία αξιοποίησε πολύ, σε συνδυασμό με τη σύγχρονή του ιστορική πραγματικότητα, ο Γιώργος Σεφέρης σε αρχαιόθεμα ποιήματά του («Μυκήνες», «Σαντορίνη» κ.ά.). Ο Πατρίκιος ανασημασιοδοτεί την έννοια του λαβύρινθου στη χαοτική εποχή μας, δείχνοντας παράλληλα τις εξαρτήσεις αυτών των νέων δεδομένων από το «παλιό δράμα», κατά τη σεφερική έκφραση. Ο μεταπολεμικός ποιητής συσχετίζει τον λαβύρινθο με τους, πολλούς και μεταμφιεσμένους, κινδύνους που παραμονεύουν πίσω από τις λέξεις, τις εικόνες και τη λάμψη της τεχνοκρατικής εποχής μας. Οι κίνδυνοι αυτοί απειλούν περισσότερο τους νέους, οι οποίοι, με την αυθορμησία που τους διακρίνει, είναι η πιο ευάλωτη κοινωνική ομάδα που, διαχρονικά και συγχρονικά, προσφέρεται βορά στον απειλητικό Μινώταυρο. Αφού κατανοηθεί η λειτουργία της μυθικής μεθόδου, καλό θα ήταν να στρέψουμε την προσοχή μας στον ιστορικοκοινωνικά μετασχηματισμένο λαβύρινθο της σημερινής εποχής, ο οποίος, αν και συνδέεται με μυθολογικά σημεία και τέρατα, διαθέτει εντελώς σύγχρονο περίγραμμα και τα δραματικά του πρόσωπα-θύματα συναριθμούνται ανάμεσα στους νέους της εποχής μας.


Τίτος Πατρίκιος
Βικιπαίδεια Βικιπαίδεια
Βιβλιοnet Βιβλιονέτ
ΕΚΕΒΙ ΕΚΕΒΙ
Μελοποιημένα ποιήματα στο stixoi.info stixoi

Άγγελος Σπαχής, βιογραφία και έργα
στην Εθνική Πινακοθήκη Σπαχής, Ε.Π.
στο paleta art Σπαχής, paleta

Χρύσα Ρωμανού, βιογραφία και έργα
στην Εθνική Πινακοθήκη Ρωμανού, Ε.Π.
στο ΝΙΚΙΑΣ Ρωμανού, ΝΙΚΙΑΣ
στο ΙΣΕΤ ΙΣΕΤ


 

Για τα λογοτεχνικά ρεύματα - κινήματα δείτε εδώ

 

Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.

 

Ποιο είναι το ποιητικό υποκείμενο, ο αφηγητής;

Το ποιητικό υποκείμενο είναι...

 

Σε ποιον απευθύνεται;

Απευθύνεται...

 

Σε ποιο πρόσωπο και αριθμό βρίσκονται τα ρήματα του ποιήματος, π.χ. γ' ενικό

Τα ρήματα βρίσκονται...

 

Ποιος είναι ο χώρος;

Ο χώρος του ποιήματος είναι...

 

Ποιος είναι ο χρόνος;

Ο χρόνος του ποιήματος είναι...

 

Ποιες είναι οι εικόνες του ποιήματος;

Οι εικόνες του ποιήματος είναι...

 

Από πού αντλεί τις εικόνες του ο ποιητής; (π.χ. φύση)

Ο ποιητής αντλεί τις εικόνες του...

 

Ποιους εκφραστικούς τρόπους χρησιμοποιεί ο ποιητής; (π.χ. σχήματα λόγου, χρήση επιθέτων)

Οι εκφραστικοί τρόποι είναι οι εξής...

 

Πώς χρησιμοποιεί τη στίξη;

Ο ποιητής....

 

Ποια είναι η γλώσσα; (π.χ. κοινή, λόγια, κοινή με λόγια στοιχεία κλπ.)

Το ποίημα είναι γραμμένο σε...

 

Το ποίημα έχει ομοιοκαταληξία κι αν ναι τι είδους; (π.χ. ζευγαρωτή, πλεκτή, σταυρωτή κλπ.)

Η ομοιοκαταληξία είναι....

 

Ποια συναισθήματα σου προκαλεί;

Τα συναισθήματα...

 

pano