139 140 E Δ

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Β' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ


139

ΜΠΕΡΤΟΛΤ ΜΠΡΕΧΤ

Για τον όρο «μετανάστες»

Στέλιος Μαυρομάτης, Τρένο
Δείτε τον πίνακα σε μεγάλη ανάλυση
στην Εθνική Πινακοθήκη

Ο σημαντικός Γερμανός συγγραφέας Μπέρτολτ Μπρεχτ (1898-1956) έγραψε το ποίημα αυτό το 1937, όταν ζούσε ως αυτοεξόριστος στη Σκανδιναβία, κατατρεγμένος από τη χιτλερική εξουσία. Ο Β' Παγκόσμιος πόλεμος δεν είχε ακόμη ξεσπάσει, αλλά το ναζιστικό καθεστώς είχε ήδη δώσει δείγματα του βίαιου και απάνθρωπου προσώπου του με την άγρια καταδίωξη των Εβραίων και των αντιφρονούντων Γερμανών. Πολλοί δημοκρατικοί καλλιτέχνες και διανοούμενοι διώχτηκαν ή αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη χώρα τους, για να γλιτώσουν από την ηθική και σωματική τους εξόντωση.

 

1 Ο φασισμός και ο ναζισμός στην Ευρώπη [πηγή: Εθνικό Κέντρο Βιβλίου]

 

Λαθεμένο μού φαινόταν πάντα τ' όνομα που μας δίναν:
«Μετανάστες».
Θα πει, κείνοι που αφήσαν την πατρίδα τους. Εμείς, ωστόσο,
δε φύγαμε γιατί το θέλαμε,
λεύτερα να διαλέξουμε μιαν άλλη γη. Ούτε
και σε μιαν άλλη χώρα μπήκαμε
να μείνουμε για πάντα εκεί, αν γινόταν.
Εμείς φύγαμε στα κρυφά. Μας κυνηγήσαν, μας προγράψανε.
Κι η χώρα που μας δέχτηκε, σπίτι δε θα 'ναι, μα εξορία.
Έτσι, απομένουμε δω πέρα, ασύχαστοι, όσο μπορούμε πιο κοντά
στα σύνορα,
προσμένοντας του γυρισμού τη μέρα, καραδοκώντας το παραμικρό
σημάδι αλλαγής στην άλλην όχθη, πνίγοντας μ' ερωτήσεις
κάθε νεοφερμένο, χωρίς τίποτα να ξεχνάμε, τίποτα
ν' απαρνιόμαστε,
χωρίς να συχωράμε τίποτ' απ' όσα έγιναν, τίποτα δε συχωράμε.
Α, δε μας ξεγελάει τούτη η τριγύρω σιωπή! Ακούμε ίσαμ' εδώ
τα ουρλιαχτά που αντιλαλούν απ' τα στρατόπεδά τους. Εμείς
οι ίδιοι
μοιάζουμε των εγκλημάτων τους απόηχος, που κατάφερε

 


140

   
τα σύνορα να δρασκελίσει. Ο καθένας μας,
περπατώντας μες στο πλήθος με παπούτσια ξεσκισμένα,
μαρτυράει την ντροπή που τη χώρα μας μολεύει.
Όμως κανένας μας
δε θα μείνει εδώ. Η τελευταία λέξη
δεν ειπώθηκε ακόμα.

 

Μπ. Μπρεχτ, Ποιήματα,
μτφρ. Μάριος Πλωρίτης, Θεμέλιο

 


ΕΡΓΑΣΙΕΣ

  • Γιατί ο ποιητής θεωρεί λαθεμένο τον όρο «μετανάστες»; Απαντήστε στην ερώτηση χρησιμοποιώντας τις φράσεις του ποιήματος που υποστηρίζουν την άποψή του.
  • Ο ποιητής μιλάει σε πρώτο πληθυντικό πρόσωπο. Ποιους εκπροσωπεί και ποια είναι η άποψή του για την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί στην πατρίδα τους;
  • «Α, δε μας ξεγελάει, δρασκελίσει». Εντοπίστε την αντίθεση που υπάρχει στο σημείο αυτό και σχολιάστε τη.
  • «Η τελευταία λέξη δεν ειπώθηκε ακόμα». Σήμερα, με την ιστορική γνώση που διαθέτουμε σχετικά με τα γεγονότα που ακολούθησαν την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, πώς θα μπορούσαμε να σχολιάσουμε αυτήν τη φράση;

    Αδόλφος Χίτλερ (λήμμα) [πηγή: Βικιπαίδεια] Αδόλφος Χίτλερ (λήμμα) [πηγή: Βικιπαίδεια]



ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Γιατί η χώρα που δέχτηκε τους πρόσφυγες «σπίτι δε θα 'ναι, μα εξορία»;
2. Για ποιους λόγους οι πρόσφυγες επιδιώκουν να μένουν όσο μπορούν πιο κοντά στα σύνορα;


ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ

  • Κάτω από ποιες περιστάσεις της ελληνικής ιστορίας υπήρξαν πολιτικοί πρόσφυγες, δηλαδή άνθρωποι που αναγκάστηκαν να φύγουν από την πατρίδα τους λόγω των πολιτικών τους φρονημάτων; Ποιες οι συνέπειες στην ελληνική κοινωνία από τη φυγή των πολιτικών προσφύγων; (Απευθυνθείτε στον καθηγητή της Ιστορίας για να σας δώσει γενικές κατευθύνσεις στην έρευνά σας.)

    1 Δίκτυο Μελέτης Εμφυλίων Πολέμων
    δραστηριότητα Η μετανάστευση και η προσφυγιά μέσα από φωτογραφίες, εικαστικά έργα και τραγούδια 


Μπέρτολτ Μπρεχτ (1898-1956)


Μπέρτολτ Μπρεχτ

Διάβασε για τη ζωή και το έργο του εδώ. Κατέβασε σύντομο βιογραφικό . Δες και παρακάτω στο Υλικό.


ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ
Αυτοεξόριστοι και πολιτικοί πρόσφυγες
Πολιτικές διώξεις και αντίσταση στην επιβολή των ισχυρών
Η σημασία της ιδεολογικής συνέπειας και ενότητας στον αγώνα

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Πρόκειται για ένα καθαρά πολιτικό ποίημα που, όπως διαπιστώνουμε από το βιογραφικό σημείωμα του συγγραφέα, πηγάζει από τα πολύχρονα βιώματα του πολιτικά διωκόμενου και αυτοεξόριστου Μπρεχτ. Θα πρέπει εξαρχής να επισημάνουμε στους μαθητές την αρχική ένσταση του ποιητή σχετικά με τον λαθεμένο χαρακτηρισμό εκείνου και των ομοϊδεατών του, «μετανάστες», την οποία φροντίζει να επεξηγήσει αμέσως στη συνέχεια. Όσοι χαρακτηρίζονται μετανάστες φεύγουν εθελουσίως από την πατρίδα τους σε αναζήτηση καλύτερης ζωής, ενώ εκείνοι έφυγαν κρυφά από τη Γερμανία για να αποφύγουν τις σκληρές πολιτικές διώξεις και να γλιτώσουν τη ζωή τους από τη βία των ναζί. Αντίθετα με τους οικονομικούς και άλλους μετανάστες, που απομακρύνονται από την πατρίδα τους σε αναζήτηση καλύτερης τύχης, εκείνοι επιλέγουν να μείνουν κοντά στα γερμανικά σύνορα με την ελπίδα ότι θα νιώθουν περισσότερο κοντά στην πατρίδα, μετριάζοντας τα βαριά συναισθήματα της εξορίας και της νοσταλγίας και διατηρώντας την επικοινωνία με τον τόπο και τους ανθρώπους τους, με στόχο την πιο άμεση παρέμβαση στις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις. Επιλέγοντας να μένουν κοντά στα σύνορα παρακολουθούν τα γεγονότα και παραστέκονται όσο μπορούν στη σκληρή πραγματικότητα της πατρίδας τους. Θύματα αλλά και βουβοί μάρτυρες της ναζιστικής θηριωδίας, οι οποίοι, παρά τις πληγές, την ηθική διάψευση και τη χαμηλή τους αυτοεκτίμηση, έχουν αποφασίσει να αγωνιστούν με ιδεολογική συνέπεια και ενότητα στο πλευρό όλων όσοι μάχονται για την επικράτηση της ανθρωπιάς και της κοινωνικής δικαιοσύνης, εναντίον του βάρβαρου ναζιστικού καθεστώτος που επιβλήθηκε στην πατρίδα τους και επιζητεί να δυναστεύσει τον κόσμο.


Μπέρτολτ Μπρεχτ
Βικιπαίδεια Βιογραφικό σημείωμα [πηγή: Βικιπαίδεια]
Βιβλιοnet Μπρεχτ

Στέλιος Μαυρομάτης, βιογραφία και έργα
στην Εθνική Πινακοθήκη Εθνική Πινακοθήκη

Φύλλο εργασίας της Σμαράγδης Γαλημιτάκη αρχείο2

 

Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.

 

 

Ήρωες

Οι ήρωες του ποιήματος είναι:

 

 

Τόπος

Τα γεγονότα του ποιήματος διαδραματίζονται

 

 

Χρόνος

Τα γεγονότα του ποιήματος γίνονται/έγιναν

 

 

Γλώσσα

Η γλώσσα του ποιήματος είναι

 

 

Στίχος-Μέτρο

Ο στίχος του ποιήματος είναι:

Το μέτρο του ποιήματος είναι:

 

 

Ενότητες

Το ποίημα μπορεί να χωριστεί στις εξής ενότητες:

 

 

Το σχόλιό σας...

...