• Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ Η ΦΥΣΗ - ΠΟΛΗ – ΥΠΑΙΘΡΟΣ: Εισαγωγή Οδυσσέας Ελύτης, «Πίνοντας ήλιο κορινθιακό» Γιώργος Σαραντάρης, «Ξυπνάμε και η θάλασσα ξυπνά μαζί μας» Νίκος-Αλέξης Ασλάνογλου, «Αθήνα» Κοσμάς I. Χαρπαντίδης, «Χαλασμένες γειτονιές» Ινδιάνος Σιάτλ, «Ένα παλιό μήνυμα για το σύγχρονο κόσμο» • ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ: Εισαγωγή Μιλτιάδης Μαλακάσης, «O Τάκη-Πλούμας» Διαμαντής Αξιώτης, «Η Άννα του Κλήδονα» Γιώργος Ιωάννου, «Να 'σαι καλά, δάσκαλε!» Νίκος Εγγονόπουλος, «O Καραγκιόζης...» • ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ: Εισαγωγή Περλ Μπακ, «Η μάνα» Άννα Φρανκ, «Από το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ» Μαργαρίτα Λυμπεράκη, «Οι Κυριακές στη θάλασσα» Ναζίμ Χικμέτ, «Νανούρισμα στο γιο μου» • ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΖΩΗ: Εισαγωγή Κ.Π. Καβάφης, «Στην εκκλησία» Γιάννης Ρίτσος, «Τ' άσπρο ξωκλήσι» Γρηγόριος Ξενόπουλος, «Κάποια Χριστούγεννα» Γκότχολτ Έφραϊμ Λέσινγκ , «Η ιστορία του δαχτυλιδιού» • ΕΘΝΙΚΗ ΖΩΗ: Εισαγωγή Ακριτικό, «O Διγενής» Κλέφτικο, «Του Βασίλη» Ανδρέας Κάλβος, «Εις Σάμον» Διονύσιος Σολωμός, «Η καταστροφή των Ψαρών» Γιάννης Ρίτσος, «Ερημωμένα χωριά» Μέλπω Αξιώτη, «Από δόξα και θάνατο» Γιώργος Χειμωνάς, «Έξι χιλιάδες νέοι» Χριστόφορος Μηλιώνης, «Το συρματόπλεγμα του αίσχους» • ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΖΩΗΣ: Εισαγωγή Διδώ Σωτηρίου, «Όταν πρωτοκατέβηκα στη Σμύρνη» Σωτήρης Δημητρίου, «Πάσχα τ' Απρίλη» Λευτέρης Ξανθόπουλος, «Χρονικό» Άντον Τσέχωφ, «Ένας αριθμός» • ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ: Εισαγωγή Ζακ Πρεβέρ, «Βγαίνοντας από το σχολειό» Νίκος Καζαντζάκης, «Μια Κυριακή στην Κνωσό» Νίκος-Αλέξης Ασλάνογλου, «Η εξοχική Λευκάδα» Νίκος Κάσδαγλης, «Τόκιο» • Η ΑΠΟΔΗΜΙΑ - Ο ΚΑΗΜΟΣ ΤΗΣ ΞΕΝΙΤΙΑΣ...: Εισαγωγή Δημοτικά τραγούδια της ξενιτιάς...» Δημήτρης Χατζής, «Ο Κάσπαρ Χάουζερ στην έρημη χώρα Ηλίας Βενέζης, «H επιστροφή του Αντρέα» Μπ. Μπρεχτ, «Για τον όρο «μετανάστες» Κυριάκος Χαραλαμπίδης, «Γλυκό του κουταλιού» Θανάσης Βαλτινός, «Δύο γράμματα της Χαράς» Άλκη Ζέη, «Αναμνήσεις της Κωνσταντίνας...» • ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ: Εισαγωγή Λορέντζος Μαβίλης, «Καλλιπάτειρα» Δημήτρης Μίγγας, «Η τρίπλα των ονείρων» Νίκος Χουλιαράς, «Η εσχάτη των ποινών» • Η ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΜΑΣ...: Εισαγωγή Νίκος Καρούζος, «Τα πουλιά δέλεαρ του Θεού» Γιάννης Μαγκλής, «Γιατί;» Μ. Καραγάτσης, «Η κυρία Νίτσα» Ζωρζ Σαρή, «Και πάλι στο σχολείο...» Αντουαν ντε Σαιντ-Εξυπερύ, «Ο μικρός πρίγκιπας» Ιβαν Γκολ, «Μαλαισιακά τραγούδια» • Η ΒΙΟΠΑΛΗ - ΤΟ ΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠOY: Εισαγωγή Κ.Π. Καβάφης, «Θερμοπύλες» Έλλη Αλεξίου, «Όμως ο μπαμπάς δεν ερχόταν» Δήμητρα Χ. Χριστοδούλου, «Για ένα παιδί που κοιμάται» Ανώνυμος, «Το τραγούδι του Γιανγκ» • ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΖΩΗΣ: Εισαγωγή Διονύσης Σαββόπουλος, «Τι έπαιξα στο Λαύριο» Μαρία Ιορδανίδου, «Στην εποχή του τσιμέντου...» Μένης Κουμανταρέας, «Γραφείον ευρέσεως εργάσιας» Τάσος Καλούτσας, «Με το λεωφορείο» Τίτος Πατρίκιος, «Ιστορία του λαβύρινθου» Εντίτα Μόρρις, «Τα λουλούδια της Χιροσίμα» Τόλης Νικηφόρου, «Όταν πεθαίνει ένα παιδί» Μιχάλης Γκανάς, «Στα καμένα» • ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΜΑΣ ΤΑ ΖΩΑ: Εισαγωγή Νίκος Καββαδίας, «Οι γάτες των φορτηγών» Έρμαν 'Εσε , «Ο λύκος» Αντώνης Σουρούνης, «Άνθρωποι και δελφίνια» Μίλος Ματσόουρεκ, «O μεταξοσκώληκας» Ε.Χ. Γονατάς, «O σκαντζόχερος»
ΤΟΛΗΣ ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ
Όταν πεθαίνει ένα παιδί
Το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας στην εποχή μας απολαμβάνει τα υλικά αγαθά που αρκετοί άνθρωποι στο παρελθόν στερήθηκαν. Κι όμως ακόμη δεν έχει εκλείψει η πείνα, η οποία μαστίζει κυρίως τις χώρες του τρίτου κόσμου. Τα παιδιά που πεθαίνουν είναι μια υπαρκτή αντίφαση που αμαυρώνει το σύγχρονο πολιτισμό, όπως με θλίψη διαπιστώνει ο μεταπολεμικός ποιητής Τόλης Νικηφόρου.
είναι όρος των στατιστικών δελτίων η πείνα εξωραϊσμένη αποπροσωποποιημένη όπως θα τόνιζε και κάποιος διανοητής λέξη χωρίς εικόνα ένα παιδί είναι μονάκριβο ένα παιδί πεθαίνει κάθε δευτερόλεπτο με την κοιλιά πρησμένη μάτια που δεν χωράνε πια στις κόγχες τους σε χώρες που ονομάζονται εξωτικές πεθαίνει στο κατώφλι του σπιτιού μου όταν πεθαίνει ένα παιδί πέφτει βαθύτατο σκοτάδι το ξημέρωμα βρέχει μεγάλα δάκρυα λαμπερά πέτρινα γίνονται τα φύλλα και τα δέντρα όταν πεθαίνει ένα παιδί ταράζεται ο ύπνος των αρχαίων νεκρών κι από τη γη αναδύονται τα πρόσωπά τους ενώ σαν χάλκινο πουλί ο άνεμος τοξεύεται στο χώμα όταν πεθαίνει ένα παιδί οι λέξεις κι οι φωνές συντρίβονται τριγύρω ο κόσμος καταρρέει |
Τ. Νικηφόρου, Ποιήματα 1966-2002, Νέα Πορεία
Παράλληλα Κείμενα
Τ. Νικηφόρου, «Αδέσποτα»
Γ. Ρίτσος, «Αναφυλλητό» (απόσπασμα)
Γ. Ρίτσος, «Για το παιδί»
Μ. Σαχτούρης, «Το ψωμί»
230-231
ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ
Το πρόβλημα της πείνας και οι θάνατοι των παιδιών
Η άνιση κατανομή του πλούτου και ο τραυματισμένος ανθρωπισμός της σύγχρονης εποχής
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Ο ελεγειακός τόνος σε συνδυασμό με τις λυρικές πένθιμες εικόνες αποδίδουν το στοχαστικό πνεύμα αλλά και την επικριτική διάθεση του ποιήματος απέναντι στο υπαρκτό πρόβλημα της πείνας. Αυτός ο κοινωνικός προβληματισμός, τα θέματα και η ποιητική γλώσσα αποτελούν αντιπροσωπευτικά γνωρίσματα της ποίησης του Τόλη Νικηφόρου. Η εναρκτήρια στροφή διαφοροποιείται αισθητά από το υπόλοιπο ποίημα, καθώς τόσο γλωσσικά (με την επιλογή εξεζητημένων λέξεων που αναφέρονται πλαγίως ή επικαλύπτουν το πρόβλημα) όσο και ιδεολογικά δεν κρύβει την ειρωνική και αιχμηρή της διάθεση απέναντι στους ισχυρούς των δυτικών κοινωνιών, που ευθύνονται για τη μεγάλη κοινωνική ανισότητα, αλλά και σε όσους περιορίζονται στα λόγια και στον οίκτο ή αποστασιοποιούνται («όπως θα τόνιζε και κάποιος διανοητής») απέναντι στους ανθρώπους που λιμοκτονούν. Η δεύτερη στροφή έχει περισσότερο ρεαλιστικό χαρακτήρα, σχεδόν απεικονίζει την εικόνα του καταδικασμένου σε θάνατο παιδιού, και εισάγει την έννοια της κοινωνικής ευθύνης, υπενθυμίζοντας τη συχνότητα και την (συμβολική) εγγύτητα των θανάτων («κάθε δευτερόλεπτο / στο κατώφλι του σπιτιού μου»). Η ειρωνεία των καταστάσεων παραμένει και δηλώνεται με τον στίχο «σε χώρες που ονομάζονται εξωτικές». Το υπόλοιπο ποίημα έχει λυρική μελαγχολική διάθεση, η οποία συνδυάζεται με τον ηθικό αποτροπιασμό μπροστά στη μοιραία επανάληψη των τραγικών συμβάντων, που αναδεικνύουν τις τρομαχτικές διαστάσεις του προβλήματος, αλλά και με το έλλειμμα ανθρωπισμού και πολιτισμού, που χαρακτηρίζει την υλικοτεχνικά προηγμένη εποχή μας.
Ήρωες
Τόπος
Χρόνος
Γλώσσα
Στίχος-Μέτρο
Ενότητες
Το σχόλιό σας...