12 13 E Δ

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Β' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ


12

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΑΡΑΝΤΑΡΗΣ

Ξυπνάμε και η θάλασσα ξυπνά μαζί μας

Το ποίημα γράφτηκε το 1940 και περιστρέφεται γύρω από τις πιο χαρακτηριστικές εικόνες του ελληνικού και μεσογειακού τοπίου: θάλασσα, ουρανό και ήλιο. Η κυρίαρχη αυτή αίσθηση της φύσης ζωντανεύει μπροστά στα μάτια μας και τονώνει τη συναισθηματική μας διάθεση.

Κώστας Τσόκλης, Θαλασσινό τοπίο

Κώστας Τσόκλης, Θαλασσινό τοπίο
Δείτε τον πίνακα σε μεγάλη ανάλυση στην Εθνική Πινακοθήκη

Ξυπνάμε και η θάλασσα ξυπνά μαζί μας
Με όραση καινούρια προχωρούμε
Η μέρα έχει μαιάνδρους*
Όπως η θάλασσα κύματα
Στην καρδιά μας αδειάσαμε (προσωρινά)

13

Την πόλη
Εμείναμε με την εικόνα τ' ουρανού
O ήλιος εμέτρησε τη γη μας
Η μέρα τούτη όπου ξυπνήσαμε
Με θάλασσα και κύματα
Με όραση και μνήμη καθαρή
Τόσο μεγάλωσε
Που ο ήλιος δεν μπόρεσε να τη μετρήσει
Που ο ήλιος δεν μπόρεσε να τη χωρέσει

 

Γ. Σαραντάρης, Ποιήματα, τόμ. 5, Gutenberg


Λεξιλόγιο
μαίανδροι: γεωμετρικά σχήματα, εδώ μεταφορικά

 


ΕΡΓΑΣΙΕΣ

  • Τι εννοεί ο ποιητής γράφοντας «Στην καρδιά μας αδειάσαμε (προσωρινά)/ Την πόλη»;
    Θεματική ενότητα «Πόλη» [πηγή: Πύλη Παιδαγωγικού Υλικού Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης] Θεματική ενότητα «Πόλη» [πηγή: Πύλη Παιδαγωγικού Υλικού Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης]
  • Περιγράψτε το πρωινό ξύπνημα, με βάση τη διάθεση και τα συναισθήματα με τα οποία το παρουσιάζει ο ποιητής.
  • Σε ποια σημεία του κειμένου φαίνεται περισσότερο η χαρούμενη διάθεση στο ξεκίνημα της καινούριας μέρας; Πώς πετυχαίνει ο ποιητής να μεταδώσει την αισιόδοξη εικόνα του κόσμου;

 

 

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ

1. Πώς ερμηνεύετε τον στίχο «Με όραση και μνήμη καθαρή»;

2. Το ποίημα του Μπόρχες μπορεί να χαρακτηριστεί ύμνος στη διαχρονική (από τη θάλασσα του μύθου στη θάλασσα διάφορων ιστορικών στιγμών) και διαπολιτισμική διάσταση της θάλασσας (η θάλασσα διαφορετικών πολιτισμών). Εντοπίστε τις διαφορές και τις ομοιότητες του με το ποίημα του Σαραντάρη.


ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

  • Χωριστείτε σε ομάδες και οργανώστε μια έρευνα για τη διαχρονική επίδραση της θάλασσας στην καθημερινή ζωή, στον πολιτισμό και στη διαμόρφωση της ανθρώπινης ψυχολογίας στους μεσογειακούς λαούς. Ζητήστε από τους καθηγητές της Ιστορίας, των θρησκευτικών και της Γεωγραφίας να καθοδηγήσουν την έρευνά σας.
    Μια θάλασσα πλατιά...(Δραστηριότητα)
  • Δημιουργήστε κολάζ με θέμα τη θάλασσα, τη ζωή των θαλασσινών, τις ομορφιές του βυθού ή τις ομορφιές των θαλασσών και των νησιών μας.

    Πίνακες ζωγραφικής με θέμα τη θάλασσα [πηγή: Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας] Πίνακες ζωγραφικής με θέμα τη θάλασσα [πηγή: Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας]
    Θησαυροί της ελληνικής φύσης: Το θαλάσσιο πάρκο των βόρειων Σποράδων [πηγή: ΕΡΤ] Θησαυροί της ελληνικής φύσης: Το θαλάσσιο πάρκο των βόρειων Σποράδων [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ]
    Τα επαγγέλματα της θάλασσας: Οι άνθρωποι της θάλασσας [πηγή: ΕΡΤ] Τα επαγγέλματα της θάλασσας: Οι άνθρωποι της θάλασσας [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ]
    Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου Βορείων Σποράδων Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου Βορείων Σποράδων
  • ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ
    Η θάλασσα αποτελεί ένα πολύ συνηθισμένο θέμα τόσο της προσωπικής όσο και της δημοτικής ποιητικής μας παράδοσης. Πλήθος είναι επίσης τα δημοτικά τραγούδια με θέμα τη θάλασσα, ερμηνευμένα από τραγουδιστές (όπως η οικογένεια Κονιτοπούλου), καθώς και τα μελοποιημένα από γνωστούς συνθέτες (Ηλίας Ανδριόπουλος, Θάνος Μικρούτσικος κ.ά.) ποιήματα με το ίδιο θέμα. Αναζητήστε και συγκεντρώστε σχετικό υλικό, εμπλουτίζοντάς το παράλληλα με τραγούδια άλλων μεσογειακών λαών, που έχουν ως θέμα τη θάλασσα.


 

Γιώργος Σαραντάρης (1908-1941)


Γιώργος Σαραντάρης

Διάβασε για τη ζωή και το έργο του εδώ. Κατέβασε σύντομο βιογραφικό . Δες και παρακάτω στο Υλικό


ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ

Θάλασσα ― Ήλιος και φως

Ψυχική ανάταση

 

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Το ποίημα αναφέρεται στη θετική ενέργεια που προσφέρει στον άνθρωπο το θαλασσινό μεσογειακό περιβάλλον. Η χρήση του πρώτου πληθυντικού προσώπου αναδεικνύει τη θετική επενέργεια της φύσης σε ομάδα ανθρώπων oι οποίοι προέρχονται από αστικό περιβάλλον, καθώς «αποτοξινώνονται», έστω και προσωρινά, από τις γκρίζες εικόνες της πόλης και ανανεώνουν την όραση και τη μνήμη τους μπροστά στη θέα του φωτεινού γαλάζιου της θάλασσας και του ουρανού. Το ποίημα τελειώνει με μια αίσθηση ψυχικής και συναισθηματικής ευδαιμονίας, τα βαθύτερα όμως αίτια της οποίας υπερβαίνουν την αναγεννητική δύναμη που μπορεί να προσφέρει η φύση και δε διευκρινίζονται στο ποίημα.

 


Χόρχε Λουίς Μπόρχες, «Η θάλασσα», Το χρυσάφι των τίγρεων, μτφρ. Δημήτρης Καλοκύρης, Ύψιλον 1988, σ. 42.

Θάλασσα. Πρώιμη θάλασσα. Θάλασσα του Οδυσσέα
κι εκείνου του άλλου Οδυσσέα
που ο λαός του Ισλάμ αποκαλούσε
Σεβάχ Θαλασσινό. Η θάλασσα των γκρίζων
κυμάτων του Έρικ του Ερυθρού, ψηλά στην πρύμνη
και του ιππότη εκείνου που έγραφε ταυτόχρονα
το έπος και την ελεγεία της πατρίδας του
στα τενάγη της Γκόας.
Θάλασσα του Τραφάλγκαρ. Αυτή που ύμνησε,
μες στη μακραίωνη ιστορία της, συχνά η Αγγλία
η δύσβατη θάλασσα που βάφτηκε σε ένδοξο αίμα
στην καθημερινή πρακτική του πολέμου.
Η ασίγαστη θάλασσα που την ήμερη αυγή
την αναρίθμητη άμμο αρμενίζει.


Γιώργος Σαραντάρης
ΠΟ.Θ.Ε.Γ. ΠΟΘΕΓ
Βικιπαίδεια Βικιπαίδεια
Βιβλιοnet Βιογραφικό σημείωμα ΕΚΕΒΙ
Ποιήματα, Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού ΣΝΕΛ
Ποιήματα στη σελίδα του Νίκου Σαραντάκου Σαραντάκος
Ποιήματα στη σελίδα nektarios.gr nektarios
Άρθρα του Γ. Σαραντάρη σε λογοτεχνικά περιοδικά [πηγή: Ψηφίδες] Ψηφίδες

Κώστας Τσόκλης, βιογραφία και έργα
στην Εθνική Πινακοθήκη Τσόκλης, Ε.Π.
στο Μουσείο Φρυσίρα Μουσείο Φρυσίρα
στο paleta art Τσόκλης, paleta, Τσόκλης, paleta
στο ΝΙΚΙΑΣ Τσόκλης, ΝΙΚΙΑΣ
στο ΙΣΕΤ Τσόκλης, paleta

 

Για τα λογοτεχνικά ρεύματα - κινήματα δείτε εδώ

 

Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.

 

Ποιο είναι το ποιητικό υποκείμενο, ο αφηγητής;

Το ποιητικό υποκείμενο είναι...

 

Σε ποιον απευθύνεται;

Απευθύνεται...

 

Σε ποιο πρόσωπο και αριθμό βρίσκονται τα ρήματα του ποιήματος, π.χ. γ' ενικό

Τα ρήματα βρίσκονται...

 

Ποιος είναι ο χώρος;

Ο χώρος του ποιήματος είναι...

 

Ποιος είναι ο χρόνος;

Ο χρόνος του ποιήματος είναι...

 

Ποιες είναι οι εικόνες του ποιήματος;

Οι εικόνες του ποιήματος είναι...

 

Από πού αντλεί τις εικόνες του ο ποιητής; (π.χ. φύση)

Ο ποιητής αντλεί τις εικόνες του...

 

Ποιους εκφραστικούς τρόπους χρησιμοποιεί ο ποιητής; (π.χ. σχήματα λόγου, χρήση επιθέτων)

Οι εκφραστικοί τρόποι είναι οι εξής...

 

Πώς χρησιμοποιεί τη στίξη;

Ο ποιητής....

 

Ποια είναι η γλώσσα; (π.χ. κοινή, λόγια, κοινή με λόγια στοιχεία κλπ.)

Το ποίημα είναι γραμμένο σε...

 

Το ποίημα έχει ομοιοκαταληξία κι αν ναι τι είδους; (π.χ. ζευγαρωτή, πλεκτή, σταυρωτή κλπ.)

Η ομοιοκαταληξία είναι....

 

Ποια συναισθήματα σου προκαλεί;

Τα συναισθήματα...

 

pano