Μανόλης Αναγνωστάκης

1. Εργοβιογραφικά στοιχεία

Ο Μανόλης Αναγνωστάκης γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1925. Σπούδασε Ιατρική και ειδικεύτηκε ως ακτινολόγος στη Βιέννη (1955-1956). Άσκησε το επάγγελμα του ακτινολόγου στη Θεσσαλονίκη και το 1978 στην Αθήνα, όπου και μετεγκαταστάθηκε. Για την πολιτική του δράση στο φοιτητικό κίνημα φυλακίστηκε στο διάστημα 1948-1951, ενώ το 1949 καταδικάστηκε σε θάνατο από έκτακτο στρατοδικείο. Εμφανίστηκε στα γράμματα από το περιοδικό Πειραϊκά Γράμματα (1942) και το φοιτητικό περιοδικό Ξεκίνημα (1944). Του τελευταίου περιοδικού διετέλεσε και αρχισυντάκτης, από το τεύχος 1 (15 Φεβρ. 1944) μέχρι και το 11-12 (1 και 15 Οκτ. 1944). Δημοσίευσε ποιήματα και κριτικά σημειώματα σε πολλά περιοδικά, ενώ είχε και πυκνή παρουσία στην εφημερίδα Αυγή, με κείμενα για θέματα λογοτεχνικά και πολιτικά. Εξέδωσε το περιοδικό Κριτική (Θεσσαλονίκη, 1959-1961), υπήρξε μέλος της εκδοτικής ομάδας των Δεκαοκτώ κειμένων (1970), των Νέων Κειμένων και του περιοδικού Η Συνέχεια (1973). Ποιήματά του μεταφράστηκαν στα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά. Ακόμα, ποιήματά του μελοποίησαν ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Θάνος Μικρούτσικος, η Αγγελική Ιονάτου και ο Μιχάλης Γρηγορίου (Από την ιστοσελίδα:

http://www.greece2001.gr/writers/ManolisAnagnostakis.html)

Εξέδωσε τις εξής ποιητικές συλλογές: Εποχές 1 (1945), Εποχές 2 (1948), Εποχές 3 (1951), Η Συνέχεια (1954), Τα ποιήματα 1941-1956, συγκεντρωτική έκδοση μαζί με τις Παρενθέσεις και τη Συνέχεια 2 (1956), Η Συνέχεια 3 (1962) και Ο Στόχος (1970). Όλο του το έργο εκδίδεται με τον τίτλο Τα Ποιήματα 1941-1971 (1971).

Ασχολήθηκε επίσης με το δοκίμιο και τον πεζό λόγο: Τα υπέρ και κατά (1965), Αντιδογματικά (1978), Το περιθώριο (πεζό) (1979), Τα συμπληρωματικά (1985), Ο ποιητής Μανούσος Φάσσης, (1987). Μετέφρασε: τρία ποιήματα του Απολλιναίρ (1944), δύο ωδές του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα: F. G. Lorca, Δύο ωδές — Ωδή στον Σαλβαντόρ Νταλί — Ωδή στον Ουόλτ Ουίτμαν (1949).

 

2. Η κριτική για το έργο του

«Τώρα πια στην Τέχνη όχι μεγέθη - απλώς αποχρώσεις είχε πει ο Μανόλης. Αλλά οι αποχρώσεις της ποίησής του είναι τόσο πλούσιες, τόσο βαθιές, που δημιουργούν ένα καινούριο μέγεθος και την κάνουν πραγματικά μεγάλη. Πρώτα-πρώτα η ποίηση του Μανόλη Αναγνωστάκη είναι μεγάλη, γιατί μ' ένα τράνταγμα που το προκαλεί χωρίς να το διακηρύσσει —μας αναγκάζει να ξαναδούμε και να ξανααισθανθούμε την πραγματικότητα, και μαζί τον εαυτό μας μέσα σ' αυτήν. Αυτή την πραγματικότητα, που οι διαχειριστές της συχνά την καταχωνιάζουν σ' ένα, όπως λέει ο ίδιος, δήθεν χαμένο παρελθόν, την προσαρμόζουν σ' ένα μέτριο, ήσυχο, ειρηνικό παρόν ή σ' ένα ανέφελο μέλλον. Στις αντιλήψεις που διαμόρφωσε γι' αυτή την πραγματικότητα, ο Μανόλης Αναγνωστάκης παρέμεινε μέχρι τα έσχατα όρια συνεπής, φθάνοντας ως την αντιμετώπιση του ίδιου του θανάτου».

 

(Τίτος Πατρίκιος, "Μανόλης Αναγνωστάκης",

Η Λέξη αρ. 186, 2005, σελ. 431-433)

 

«Αν εξαιρέσουμε τα ποιήματα του Στόχου, νομίζω ότι καμιά ποιητική του φάση δεν έχει άμεσα πολιτικά ποιήματα, με την έννοια ότι είναι εξαρτημένα από κάποια πολιτική επιλογή ή τάση, στρατηγική ή τακτική, και ότι παραπέμπουν ή μεταφράζονται στο ιδίωμά του».

 

(Αλ. Αργυρίου Η Ελληνική Ποίηση, Ανθολογία -Γραμματολογία

τ. Ε', Σοκόλης, 1982, σελ.29)

 

«Ο άξονας της ιστορικότητας, ως ιστορικές στιγμές - ορόσημα, ως δράση ανθρώπων, ως κριτική και αυτοκριτική ή ως πραγματική ιστορία που δεν έχει γραφτεί ακόμα, διαπερνάει πολλά ποιήματά του [του Μ. Αναγνωστάκη] σ' όλες τις συλλογές, άλλοτε άμεσα και άλλοτε έμμεσα, με γλώσσα χωρίς στολίδια και περιστροφές, με λέξεις που αποκτούν το πραγματικό τους σημασιολογικό βάρος [...]. Η ρηματική διατύπωση, ο εξομολογητικός τόνος, το ύφος προφορικού λόγου, οι ρητορικές ερωτήσεις, η δραματική διάθεση, ο υπαινιγμός, οι παρενθέσεις, η στίξη, η οπτική παρουσίαση του ποιήματος στη σελίδα, όλα πετυχαίνουν να ανοίξουν με τον αναγνώστη έναν ουσιαστικό διάλογο επικοινωνίας, καθώς το β' πρόσωπο επισημαίνει την παρουσία του εσύ [...]. Τα ποιητικά του μοτίβα, ο χρόνος, η επίκληση ενός σκοπού "Θα 'ρθει μια μέρα", η μάνα και το παιδί στον πόλεμο, το χρέος, ο συλλογικός αγώνας, η πρωτοπρόσωπη ποιητική αφήγηση, η κριτική στάση, η διαμαρτυρία και ο σαρκασμός διαπερνούν αυτή τη συλλογή».

 

(Χρ. Αργυροπούλου, "Η Ατομική και συλλογική μνήμη ως βιωμένη ιστορία στο έργο του Μανόλη Αναγνωστάκη",

Φιλολογική, 93, 2005, σελ.11,13)

 

[Θεσσαλονίκη, Μέρες του 1969 μ.Χ.]

«Επίπεδα βιωματικό και γραμματικό, το βίωμα και η λέξη. Το ποιητικό μόρφωμα ολοκληρώνεται σε τρία επίπεδα <ενότητες>: α) Στην οδό Αιγύπτου... που περνούνε [στ. 1- 4]. β) Άλλωστε τα παιδιά... των παιδιών των παιδιών τους [στ. 5- 12]. γ) Προς το παρόν... των Ελλήνων [στ. 13-19].

Στο πρώτο επίπεδο: Οι προσδιορισμοί του τόπου [... ] και του χρόνου [...].

Στο δεύτερο επίπεδο: Κυριαρχεί η έννοια "παιδιά" [... ] αποτελεί ουσιαστικά, παρά τη φαινομενική σχέση με τα προηγούμενα, μια εύστοχη ποιητική παρέκβαση [...].

Στο τρίτο επίπεδο: ξανασυνδέει το νήμα που άρχισε με το "στην οδό Αιγύπτου"».

 

(Γεώργιος Ι. Σπανός, Η Διδασκαλία του Ποιήματος,

Αθήνα, Μαυρομμάτη, 1996, σελ. 51-61)

 

«Το ποίημα κινείται σε δυο επίπεδα:

α) Στο επίπεδο του παρόντος (τώρα, ενεστώτας, προς το παρόν) [...]. Οι λέξεις δηλώνουν αυτό που δηλώνουν ονομάζοντας τα πράγματα, αλλά ταυτόχρονα είναι φορτισμένες με μια τουλάχιστο λανθάνουσα σημασία, υποδηλώνοντας κάποιες άλλες καταστάσεις. [...] στο μέγαρο της Τράπεζας η λέξη συναλλαγή παραπέμπει:

- στην εμπορευματοποίηση της ζωής,

- στις ιδεολογικές συναλλαγές, δηλαδή σε συμβιβασμούς και προδοσίες,

- στις ποικίλες αγοραπωλησίες σε πολιτικό ή σε εθνικό επίπεδο,

- για έναν που ξέρει την περιοχή παραπέμπει και σε άλλου είδους συναλλαγές.

Επιπλέον, η λέξη αφήνει στη δική μου τουλάχιστο αίσθηση (σε άλλον ίσως δεν αφήνει) μια βρόμικη γεύση ανάμικτη από φιλαργυρία, τοκογλυφία, εκμετάλλευση, απάτη.

Τα τουριστικά γραφεία και τα πρακτορεία μετανάστευσης, εξάλλου, κουβαλούν επίσης τη δική τους θεματική και προβληματική. Στη δική μου αίσθηση πάλι αφήνουν μια στυφή γεύση έκπτωσης και υποτίμησης, ταπείνωσης και εθνικής υποτέλειας.

Επειδή έτσι αισθάνομαι, η οδός Αιγύπτου -πρώτη πάροδος δεξιά- γίνεται κι αυτή μια συνεκδοχή, όπου το μέρος λειτουργεί αντί του όλου και καλύπτει όλη την Ελλάδα με τη σταθερά δεξιά της απόκλιση (αν θέλετε), με τη συναλλαγή σε όλα τα επίπεδα, με την πολιτική έκπτωση και την εθνική υποτέλεια. Και την κοινωνική ζωή της αλλοτριωμένη με την απώλεια ορισμένων στοιχείων που αποτελούν τη βάση (συναίσθημα, εμπιστοσύνη) και την αντικατάσταση τους από άλλα, όπως η εμπορευματοποίηση των πάντων και το κυνήγι του κέρδους. Έτσι, η μαρξιστική έννοια της αλλοτρίωσης, που δείχνει την αποκοπή του εργάτη από το προϊόν της εργασίας του, γίνεται εδώ η αποκοπή του ανθρώπου και του πολίτη από τα βασικά στοιχεία της ζωής του και από το ίδιο το έδαφος του τόπου του.

β) Στο επίπεδο του παρελθόντος. Ο γυρισμός στο "άλλοτε" γίνεται με συνειρμικά φλας μπακ και δίνει πολύ συνοπτικά την ιστορική εξέλιξη του τόπου μεταπολεμικά με κυρίαρχο το θέμα της καταστροφής, του ολέθρου, της απανθρωποποίησης της ζωής. Ακόμα το συνειρμικό φλας μπακ, διαψεύδοντας την ελπίδα του πατέρα για καλύτερες μέρες, την προβάλλει σταθερά σαν αίτημα ζωής για το μέλλον, αίτημα ειρήνης και ανθρωπιάς. Έτσι, η πίκρα και η διάψευση όχι μόνο δεν αναιρεί αλλά δυναμώνει την πίστη».

 

(Κ. Μπαλάσκας, Λογοτεχνία και Παιδεία, Γνώση και Ανάγνωση Λογοτεχνικών Κειμένων,

Επικαιρότητα, Αθήνα, 1985, σελ. 83-89)

 

«Υψώνεται <στ. 2> σημαίνει κυριαρχεί, δεσπόζει, εξουδετερώνει όλα τ' άλλα, έχει καταπατήσει τον ελεύθερο χώρο [...]. Κύρια λειτουργία της Τράπεζας η συναλλαγή (κυριολεκτικά και μεταφορικά). Συμπληρώματά της τα τουριστικά γραφεία και τα πρακτορεία μεταναστεύσεως, πράγμα που δηλώνει την αθρόα φυγή των εργαζομένων λόγω ανεργίας. Μια κατάσταση που πληγώνει τον ποιητή —η κατάσταση της εποχής της Ελλάδος Ελλήνων Χριστιανών.

Συνεπώς πρόθεση του ποιητή δεν είναι να απεικονίσει απλώς ένα δρόμο της Θεσσαλονίκης του 1969. Αυτή στέκεται το σύμβολο που δίνει την εικόνα όλης της Ελλάδας την εποχή της δικτατορίας και πιο πέρα όλης της μεταπολεμικής περιόδου της Ελλάδας, που πλήγωνε και τον Σεφέρη αλλά από άλλη σκοπιά: τον Σεφέρη τον πληγώνει η Ελλάδα του παρελθόντος με τις μνήμες και τα ερείπια του αρχαίου μεγαλείου της και η Ελλάδα του 1936 με τον ξεπεσμό της, τον πιθηκισμό και την τυπολατρία των ανθρώπων [...]. Τον Αναγνωστάκη αντίθετα δεν τον πολυνοιάζει το απώτερο παρελθόν, ούτε πικραίνεται για το χαμένο μεγαλείο. τον ενδιαφέρει η κατάντια του λαού της, όπως την έζησε ο πατέρας του, ο ίδιος και τα παιδιά του, η Ελλάδα σε μια περίοδο τριών γενεών, από τότε που οι Έλληνες οραματίστηκαν μια δικαιότερη κοινωνία και συνειδητοποίησαν ότι ήταν δυνατό να πραγματοποιηθεί [...].

Η σκηνοθεσία του συμβολικού δίνεται με λίγες αλλά ουσιαστικές επιλογές: Θεσσαλονίκη = Ελλάδα. Τράπεζα Συναλλαγών = αλισβερίσι και ξεπούλημα. Βαριές αρρώστιες, πλημμύρες, καταποντισμοί, σεισμοί = συμφορά. Θωρακισμένοι στρατιώτες = δικτατορία, τυραννία. Πρακτορεία μεταναστεύσεως = μετανάστευση κ.τ.λ. Η σύγκριση με το παρελθόν, που δεν ήταν και αυτό καλύτερο, αποδεικνύει τις συμφορές που έπληξαν τον ελληνικό λαό.

Το "νόημα" και η "τεχνική" υφαίνονται τόσο στενά που είναι αδύνατο να το απομονώσεις. Αν ερευνήσουμε τα φορμαλιστικό στοιχεία του ποιήματος, θα παρατηρήσουμε ότι ο εσωτερικός ρυθμός του πηγάζει από το ρυθμό της καθημερινής κουβέντας ελάχιστες ασυνήθιστες λέξεις, καμιά παρομοίωση ή άλλα λογοτεχνικά στολίδια [...]. Τα ρυθμικά αποτελέσματα συγκλίνουν σ' ένα ενιαίο όλο και δραματοποιούν την κατάσταση που συμβολίζει η "Θεσσαλονίκη του 1969"».

 

(Νίκος Γρηγοριάδης, Αναγνώσεις Λογοτεχνικών Κειμένων,

Κώδικας, Θεσσαλονίκη, 1992, σελ. 77-79)

 

«Λέξεις που σηματοδοτούν το παρελθόν και το παρόν τονίζουν την αλλαγή στη ζωή του αφηγητή και στην κοινωνία, ενώ το μέλλον δίνεται με ευθύ λόγο στα λόγια κάποιου που δεν είναι ο αφηγητής. Ο ευθύς λόγος στον στίχο 9 αναγκάζει τον αναγνώστη να μπει μέσα στο κείμενο, να το ζήσει σαν Ιστορία. Η ίδια πρόσκληση έγινε ήδη στον στίχο 5, που ξέρατε, και θα επαναληφθεί στον στίχο 13, που λέγαμε, κι όχι που έλεγα: είναι φανερό ότι για τον Αναγνωστάκη η ποίηση είναι μια μορφή επικοινωνίας.

Καλύτερες μέρες είναι παραλλαγή του μύθου του Ησιόδου για την παρακμή της ανθρωπότητας. Στον μύθο η χρυσή εποχή είναι τοποθετημένη στο παρελθόν, ενώ στο ποίημα που εξετάζουμε τοποθετείται στο μέλλον από ποιητή με προοδευτική κοσμοθεωρία. Η διακειμενική αναφορά όμως παραμένει: όπως το χρυσό γένος ανήκει στο μακρινό παρελθόν τόσο που να μοιάζει με παραμύθι, το καλύτερο γένος είναι ένας αντικατοπτρισμός που χάνεται καθώς βαδίζουμε στην έρημο του μέλλοντος.

Η λέξη μάθημα, στον επόμενο στίχο, απομυθοποιεί τα όνειρα του πατέρα. Ο αφηγητής κρατά έτσι απόσταση από αυτή την αντιμετώπιση των καταστάσεων γιατί ξέρει ότι το καλύτερο μέλλον είναι ένα μάθημα που επαναλαμβάνουμε και που κανένα γεγονός στην πραγματικότητα που ζει δεν δικαιώνει. Αυτή η στάση εξηγεί γιατί το ποίημα "Στο παιδί μου... " τελειώνει με συναισθηματική φόρτιση:

Α, φτάνει πια! Πρέπει να λέμε την αλήθεια στα παιδιά.

[...] Ο αφηγητής τώρα κοντοστέκεται. Το τυπογραφικό διάστημα που υπάρχει ανάμεσα στο υπόλοιπο ποίημα και τον τελευταίο στίχο (χαρακτηριστικό φαινόμενο στη συλλογή Ο Στόχος) δίνει στις λέξεις Η Ελλάς των Ελλήνων τη μορφή τίτλου ή και επιμυθίου. [... ] και μόνο η λέξη Ελλάς, σε σύγκριση με την πιο σύγχρονη μορφή της του προηγούμενου στίχου, αρκεί για να σηματοδοτήσει την ύπαρξη διακειμένου [...]. Το ποίημα όμως τελειώνει έτσι με τη λέξη Ελλήνων, όπως το "Ίτε, παίδες Ελλήνων", ενώ η λέξη παιδιά (το παίδες του διακειμένου) επαναλαμβάνεται περισσότερο από κάθε άλλη στο ποίημα».

 

(Ζωή Σαμαρά, Προοπτικές του Κειμένου,

Θεσσαλονίκη, Κώδικας, 1987, σελ. 30-32)

 

3. Διδακτικές επισημάνσεις

α. Θεσσαλονίκη, Μέρες του 1969 μΧ

• Να σχολιαστεί ο χώρος και ο χρόνος της ποιητικής αφήγησης.

• Ν' αναδειχθούν οι ιδιαίτεροι εκφραστικοί τρόποι της ποιητικής του Αναγνωστάκη: οι επαναλήψεις, ο ευθύς λόγος, η αμεσότητα και η απλότητα της γλώσσας, η καβαφικού τύπου ειρωνεία, ο σαρκαστικός τόνος, οι αντιθέσεις, η πεζολογική γλώσσα κ.ά.

• Να συζητηθεί ο τίτλος και να συνδεθεί με το περιεχόμενο του ποιήματος.

• Να σχολιαστεί η λειτουργία του καταληκτικού στίχου.

 

Παράλληλο κείμενο

Μ. Γκανάς, Η Ελλάδα που λες

 

Η Ελλάδα που λες, δεν είναι μόνο πληγή.

Στη μπόσικη ώρα καφές με καϊμάκι,

ραδιόφωνα και Τι-Βι στις βεράντες,

μπρούντζινο χρώμα, μπρούντζινο σώμα,

μπρούντζινο πώμα η Ελλάδα στα χείλη μου.

Στις μάντρες η ψαρόκολλα του ήλιου

πιάνει σαν έντομα τα μάτια.

Πίσω απ' τις μάντρες τα ξεκοιλιασμένα σπίτια,

γήπεδα, φυλακές, νοσοκομεία

άνθρωποι του θεού και ρόπτρα του διαβόλου

κι οι τραμβαγέρηδες να πίνουν μόνοι

κρασάκι της Αράχωβας στυφό.

 

Εδώ κοιμήθηκαν παλικαράδες,

με το ντουφέκι στο 'να τους πλευρό,

με τα ξυπόλυτα παιδιά στον ύπνο τους.

Τσεμπέρια καλοτάξιδα περνούσαν κι έφευγαν,

κελίμια και βελέντζες της νεροτρουβιάς.

 

Τώρα γαρμπίλι κι άρβυλα

σε τούτο το εκκοκκιστήριο των βράχων

κι οι τραμβαγέρηδες να πίνουν μόνοι

κρασάκι της Αράχωβας στυφό.

(Ακάθιστος Δείπνος, 1978)

 

* Να συγκρίνετε την Ελλάδα του Αναγνωστάκη και του Γκανά. Ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές παρατηρείτε;

 

Συμπληρωματικές ερωτήσεις- Δραστηριότητες

• Ν' αναδείξετε τις διπολικές αντιθέσεις στις οποίες αρθρώνονται τα τρία ανθολογημένα ποιήματα του Αναγνωστάκη.

• Μελετώντας συγκριτικά τα τρία ανθολογημένα ποιήματα να συναγάγετε τη θεματολογία της ποιητικής συλλογής στην οποία εντάσσονται και να δικαιολογήσετε τον τίτλο της.

 

4. Ενδεικτική βιβλιογραφία

ΑΡΓΥΡΙΟΥ Α., Εισαγωγή-Επιμέλεια, Η Ελληνική Ποίηση, Ανθολογία -Γραμματολογία τ. Ε' Σοκόλης, Αθήνα, 1982.

ΑΡΓΥΡΙΟΥ Α., Μανόλης Αναγνωστάκης, νοούμενα και υπονοούμενα της ποίησής του, Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2004.

ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΥ ΧΡ., "Η ατομική και συλλογική μνήμη ως βιωμένη ιστορία στο έργο του Μανώλη Αναγνωστάκη", Φιλολογική, 93, 2005, σελ. 10-14.

ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΥ ΧΡ., "Ο Σχολικός Μ. Αναγνωστάκης", Ομπρέλα, 74, 2006.

ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣ Ν., Αναγνώσεις Λογοτεχνικών Κειμένων, Κώδικας, Αθήνα, 1992.

ΙΛΙΝΣΚΑΓΙΑ Σ., Η μοίρα μιας γενιάς, Κέδρος, Αθήνα, 1976.

ΚΑΡΒΕΛΗΣ Τ., Η Νεότερη Ποίηση: Θεωρία και Πράξη, Κώδικας, Αθήνα, 1983, σελ. 171-182.

ΛΕΛΕΔΑΚΗ Β., "Μανόλης Αναγνωστάκης, Νέοι της Σιδώνος, 1970", Μυλωνά -Πιερή Θ., Η Μεταπολεμική Ποίηση, Ρέθυμνο, Τυποσπουδή, 1990, σσ. 31-58.

ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ Δ., Ποιητική και Πολιτική Ηθική, πρώτη μεταπολεμική γενιά, Αλεξάνδρου-Αναγνωστάκης- Πατρίκιος, Κέδρος, Αθήνα, 1984.

ΜΠΑΛΑΣΚΑΣ Κ., Λογοτεχνία και Παιδεία: Γνώση και Ανάγνωση Λογοτεχνικών Κειμένων, Επικαιρότητα, Αθήνα, 1985.

ΜΠΑΛΑΣΚΑΣ Κ., Ταξίδι με το Κείμενο: Προτάσεις για την Ανάγνωση της Λογοτεχνίας [Ποίηση, Πεζογραφία, Δοκίμιο], Αθήνα, Επικαιρότητα, 1990.

ΜΠΑΛΑΣΚΑΣ Κ., "Δύο Ποιήματα από το Στόχο του Μανόλη Αναγνωστάκη: 'Επιτύμβιον' και Θεσσαλονίκη, Μέρες του 1969 μ.Χ.", Π.Ε.Φ., Σεμινάριο 2, Αθήνα, 1983, σελ. 18-33.

ΠΑΤΡΙΚΙΟΣ Τ., "Μανόλης Αναγνωστάκης", Η Λέξη, αρ. 186, 2005, σελ. 431-433.

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΑΝΤΙ, Αφιέρωμα, 846, 2005.

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ Η Λέξη, Αφιέρωμα, 186, 2005.

ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Γ., Για την Ποίηση του Μανόλη Αναγνωστάκη", Ελίτροχος, 7, 1995.

ΣΑΜΑΡΑ Ζ., Προοπτικές του Κειμένου, Κώδικας, Θεσσαλονίκη, 1987.

ΣΠΑΝΟΣ Γ.Ι., Η Διδασκαλία του Ποιήματος, Μαυρομμάτη, Αθήνα, 1996.

ΦΡΥΓΑΝΑΚΗΣ Γ., "Μανόλης Αναγνωστάκης, Επιτύμβιον", Μυλωνά-Πιερή Θ., Η Μεταπολεμική Ποίηση, Τυποσπουδή, Ρέθυμνο, 1990, σελ. 59-78.

 

 

 

Μανόλης Αναγνωστάκης (1925-2005)
Συμφραστικός πίνακας, βιογραφία, εργογραφία στις Ψηφίδες
Ο Μανόλης Αναγνωστάκης διαβάζει το ποίημα «Στο παιδί μου»
Αναγνώσεις ποιημάτων από τον ποιητή
Αναγνώσεις ποιημάτων από τον ποιητή στο Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού
Ποιήματα στο nektarios.gr
Βιογραφικά στη Βικιπαίδεια
Βιογραφία, Εργογραφία στο Βιβλιοnet
Μελοποιημένα ποιήματα στο stixoi.info
Από το αρχείο της ΕΡΤ
Ο Μ.Α. στην εκπομπή Παρασκήνιο
Ο Μ.Α. στην εκπομπή Παρασκήνιο «ΜΑΝΟΛΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗΣ ΔΕΚΑΠΕΝΤΕ ΚΑΙ ΜΙΑ ΚΙΝΟΥΜΕΝΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ»
Ο Μ.Α. στην εκπομπή «ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΕΝΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ»
Ο Μ.Α. στην εκπομπή «Η ΔΕ ΠΟΛΙΣ ΕΛΑΛΗΣΕΝ»

Βιογραφικό ,

---

 

Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.

Εκτύπωση ή αποθήκευση