Η Οικία των Προσωπείων βρίσκεται στη συνοικία του Θεάτρου, στους πρόποδες του όρους Κύνθου, δίπλα στην Οικία των Δελφινιών. [Εικ. 1, 2, 3, 4, 5]

Πρόκειται για συγκρότημα τεσσάρων οικιών με μεγάλη δεξαμενή λαξευμένη στον φυσικό γρανίτη, που εφοδίαζε με νερό όλες τις οικίες του οικοδομικού τετραγώνου και πρέπει να οικοδομήθηκε γύρω στο 150 με 100 π.Χ.. Εκτός από τα ψηφιδωτά έχουν βρεθεί τοιχογραφίες, πολυτελή αγγεία, αγάλματα και χρυσά κοσμήματα. Η κεντρική οικία είχε δωρικό αίθριο με περιστύλιο ροδιακού τύπου, όπως το ονομάζει στο De Architectura ο Βιτρούβιος 6.7.3, δηλαδή οι κίονες στη βόρεια πλευρά είναι ψηλότεροι, ώστε τα δωμάτια να γίνονται ψηλότερα και να φωτίζονται καλύτερα. Άλλωστε η βόρεια πτέρυγα του αιθρίου επικοινωνεί με τα τέσσερα σημαντικότερα δωμάτια της οικίας στα οποία βρίσκονται τα ψηφιδωτά δάπεδα καθώς και μεγάλα τμήματα κονιαμάτων που μιμούνται πλάκες μαρμάρου. Οι κίονες του περιστυλίου είναι από γρανίτη και πωρόλιθο και είχαν καλυφθεί από λευκό κονίαμα, ώστε να μοιάζουν μαρμάρινοι.

Στο κέντρο του δωματίου της ΒΑ γωνίας του περιστυλίου παριστάνεται σε έμβλημα μέσα σε τετράγωνο πλαίσιο ο Διόνυσος ―ή κάποια διονυσιακή μορφή, ίσως Μαινάδα― καθισμένος σε λεοπάρδαλη ή πάνθηρα ανάμεσα σε δύο αντιμέτωπους Κένταυρους που πλαισιώνονται από ρόμβους. Ο θεός φορά δύο χιτώνες, ένα μακρύ χειριδωτό και από πάνω ένα δεύτερο με κοντά μανίκια και ιμάτιο που τυλίγεται στους μηρούς του. Είναι κισσοστεφανωμένος και κρατά στο ένα χέρι θύρσο που μοιάζει και με δόρυ (θυρσολογχός) και στο άλλο τύμπανο. Ο ασταθής τρόπος με τον οποίο κάθεται ο θεός ισοφαρίζεται με τη γαλήνη και την ακλόνητη ασφάλεια που αποπνέει το πρόσωπό του. Ο κορμός έχει ελαφρά κλίση προς τα αριστερά που αντισταθμίζεται από την αντίστροφη κλίση του κεφαλιού. Στεφάνι με κισσό και ταινία φέρει και η λεοπάρδαλη/πάνθηρας που παριστάνεται σε κίνηση με υψωμένο το αριστερό μπροστινό σκέλος. Ο επιμήκης λαιμός με την άγρια κεφαλή στρέφονται κατά τρία τέταρτα προς τα πίσω. Ελαφρά φωτισμένο είναι το έδαφος πάνω στο οποίο πατά ο πάνθηρας, ενώ το υπόλοιπο βάθος είναι σκοτεινό. Οι Κένταυροι κρατούν ο ένας κάνθαρο και ο άλλος λυχνοστάτη. Το ψηφιδωτό είναι κατασκευασμένο με tessellatum, ενώ ο Διόνυσος με vermiculatum. [Εικ. 4] Πρόκειται για ένα από τα αριστουργήματα της τεχνικής vermiculatum. Σημειώνει ο J.J. Pollitt: «Η ικανότητα του ψηφοθέτη στην απόδοση της υφής και του παιχνιδίσματος του φωτός επάνω στην επιφάνεια των πτυχώσεων, στο τρίχωμα της λεοπάρδαλης και στο πρόσωπο του αναβάτη, συναγωνίζονται την τεχνική του ψηφιδωτού του Αλεξάνδρου.»

Το έμβλημα, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα ψηφιδωτά, φαίνεται ότι κατασκευάστηκε στο εργαστήριο του ψηφοθέτη και τοποθετήθηκε σε δεύτερο χρόνο στο δάπεδο. Η τοποθέτησή του θεωρείται λανθασμένη, αφού δεν ισαπέχει από τις οριζόντιες άκρες του πλαισίου ούτε η μέση του βρίσκεται στην ίδια ευθεία με οριζόντιες διαγώνιες των ρόμβων (δες εικόνα).

Παρόμοιο θέμα συναντάμε και στην Οικία του Διονύσου.

Στη διπλανή αίθουσα σώζεται ψηφιδωτό με ρόμβους και σπαστές ταινίες οι οποίες δημιουργούν την αίσθηση τρισδιάστατων κύβων. Στις δύο ταινίες που πλαισιώνουν το κεντρικό τμήμα παριστάνονται ανάμεσα σε κλαδί κισσού δέκα θεατρικά προσωπεία χαρακτηριστικών ρόλων της Νέας Κωμωδίας. Τρία από αυτά είναι γυναικεία και τα επτά ανδρικά, από τα οποία τα πέντε με γένια και τα άλλα δύο αγένεια.

Στην επόμενη αίθουσα ένας Σιληνός, ανασηκωμένος στις μύτες των ποδιών του, χορεύει με τη συνοδεία δίαυλου που παίζει γυμνός Σάτυρος, καθισμένος σε βράχο.

Πηγή: Χρήστης Aurelio firmo, Flickr

Στην τελευταία αίθουσα, ανάμεσα σε δύο ρόδακες, παριστάνεται ένας αμφορέας με κλαδί φοίνικα και κάτω από αυτόν ένα πουλί που τσιμπά καρπούς. Στο κατώφλι του δωματίου παριστάνονται αντιμέτωπα δελφίνια.

Πηγή: Χρήστης Olaf Tausch, Βικιπαίδεια

Τα ψηφιδωτά της οικίας μπορούν να θεωρηθούν ως σύνολο, είναι όμως συζητήσιμη η συνοχή αυτού του συνόλου. Ο Charamond υποστηρίζει ότι η διονυσιακή μορφή συμβολίζει την τραγωδία, τα προσωπεία σχετίζονται με την κωμωδία, οι ορχούμενες μορφές με τα σατυρικά δράματα και το ψηφιδωτό με τον αμφορέα συνδέεται με το ανταγωνιστικό πνεύμα των θεατρικών αγώνων. Οι Κένταυροι, που φαίνονται ξένοι σε σχέση με το δράμα, αλλά και ο ορχούμενος Σάτυρος θεωρούνται ως ηθοποιοί κωμικής σκηνής.

 

---

Βιβλιογραφία - Δικτυογραφία:

Δρ Monika Trümper, Η κατοικία στην υστεροελληνιστική Δήλο, περ. Αρχαιολογία, τ. 114
Anne-Marie Guimier-Sorbets, Η παρουσία του Διονύσου στην ελληνική οικία: τα ελληνιστικά ψηφιδωτά, περ. Αρχαιολογία, τ. 113
Υπουργείο Πολιτισμού, Οδυσσέας, Δήλος
Chamonard, Joseph, Les mosaïques de la Maison des Masques, Exploration Archéologique de Délos, 14, 1933
J.J. Pollitt, Η τέχνη στην ελληνιστική εποχή, εκδ. Δημ. Παπαδήμα, 2011
Π.Ι. Χατζηδάκης, Δήλος, Όμιλος Λάτση