Ο Κρεσφόντης ήταν εγγονός του Ηρακλή από τον γιο του ήρωα Αριστόμαχο, αδελφός του Τήμενου και του Αριστόδημου. Όταν οι Ηρακλείδες αποβιβάσθηκαν στην Πελοπόννησο και υπέταξαν τους κατοίκους της, τα αδέλφια Τήμενος και Κρεσφόντης και τα ανίψια τους Προκλής και Ευρυσθένης, παιδιά του τρίτου αδελφού, μοιράσθηκαν μεταξύ τους τις διάφορες περιοχές με κλήρο, αν και από ορισμένους μυθογράφους υποστηρίζεται ότι μόνο τρεις μεγάλες περιοχές μοιράσθηκαν, η Αργολίδα, η Μεσσηνία και η Λακωνία — την Ήλιδα την είχαν υποσχεθεί στον Όξυλο. Η μοιρασιά έγινε ως εξής:

Ο πρώτος λαχνός ήταν για το Άργος, ο δεύτερος για τη Λακεδαίμονα, ο τρίτος για τη Μεσσηνία. Έφεραν ένα δοχείο γεμάτο νερό και αποφάσισαν να ρίξει εκεί μέσα ο καθένας την ψήφο του. Ο Τήμενος, λοιπόν, και τα παιδιά του Αριστόδημου, ο Προκλής και ο Ευρυσθένης, έριξαν χαλίκια, ο Κρεσφόντης όμως, επειδή ήθελε να κερδίσει τη Μεσσηνία [ήταν το πιο πλούσιο μερίδιο], έριξε μέσα ένα σβώλο από χώμα. Και καθώς αυτός διαλύθηκε, θα έβγαιναν μόνο οι δύο κλήροι. Πρώτον τράβηξαν του Τήμενου, ύστερα των παιδιών του Αριστόδημου, οπότε στον Κρεσφόντη έτυχε η Μεσσηνία. Και πάνω στους βωμούς, όπου θυσίασαν, βρήκαν σημάδια, αυτοί που κέρδισαν το Άργος ένα βάτραχο, οι άλλοι που τους κληρώθηκε η Λακεδαίμονα ένα φίδι, ενώ σε αυτούς που τους έλαχε η Μεσσηνία έτυχε μια αλεπού. Για τα σημάδια οι μάντεις έλεγαν ότι αυτοί που βρήκαν τον βάτραχο θα ήταν καλύτερο να μένουν στην πόλη (γιατί το ζώο δεν είχε δύναμη στις πορείες), αυτοί που βρήκαν το φίδι έλεγαν ότι θα γίνουν φοβεροί στην επίθεση, ενώ αυτοί που βρήκαν την αλεπού πονηροί. (Απολλόδ. 2.8.4)

Όσο για την Αρκαδία, αυτή δεν την κατέκτησαν ποτέ. Η λογική εξήγηση είναι ότι οι νέοι κατακτητές δεν θα είχαν κανένα όφελος από την καταπόνηση των στρατευμάτων τους για την κατάκτηση της πλέον ορεινής και άγονης περιοχής της Πελοποννήσου. Ο μύθος, βέβαια, αποδίδει τη μη κατάκτηση και την ειρήνη με τους Αρκάδες σε χρησμό που είχαν πάρει και που έλεγε να μην πειράξουν αυτόν με τον οποίο θα μοιράζονταν ένα γεύμα. Πράγματι, όταν βρίσκονταν στα σύνορα της Αρκαδίας, ο βασιλιάς Κύψελος της περιοχής έστειλε πρέσβεις με δώρα. Και συνέβη αυτοί οι απεσταλμένοι να συναντήσουν τους στρατιώτες του Κρεσφόντη την ώρα που γευμάτιζαν με τρόφιμα που λίγο πριν είχαν αγοράσει από τους χωρικούς· τους προσκάλεσαν μάλιστα στο τραπέζι να μοιραστούν το γεύμα τους. Στη διάρκειά του ξέσπασε φιλονικία μεταξύ τους, αλλά κάποια στιγμή οι Αρκάδες παρατήρησαν πόσο ενάντιο στο εθιμικό δίκαιο που ασπάζονταν όλοι ήταν να φιλονικούν με τους ανθρώπους που τους πρόσφεραν φιλοξενία. Τότε οι Ηρακλείδες θυμήθηκαν τον χρησμό και υποσχέθηκαν να μην πειράξουν τη χώρα τους. Παραλλαγή του μύθου θέλει τους Ηρακλείδες να αρπάζουν με τη βία σοδειές στα σύνορα της Αρκαδίας. Όταν παρουσιάστηκαν οι απεσταλμένοι του Κύψελου, αρνήθηκαν να δεχθούν τα δώρα που τους έφερναν, γιατί χρησμός τούς είχε απαγορεύσει να συνάψουν συμμαχίες στη διάρκεια της εκστρατείας τους. Ο Κύψελος τους έδειξε τότε τις σοδειές που κρατούσαν στα χέρια τους, που αν και προϊόν αρπαγής θεώρησε πως συνιστούσαν συμμαχία ήδη επισφραγισμένη. Οι Ηρακλείδες το αποδέχθηκαν και απομακρύνθηκαν από την Αρκαδία. Βέβαια, υπάρχει και η πιο απλή εκδοχή που λέει ότι ο Κύψελος κατόρθωσε να γλυτώσει το βασίλειό του δίνοντας στον Κρεσφόντη για γυναίκα του την κόρη του Μερόπη. Το ζευγάρι απέκτησε παιδιά, αγόρια, από τα οποία το νεότερο ήταν ο Αίπυτος. Οι πλούσιοι Μεσσήνιοι εξεγέρθηκαν εναντίον του λόγω της φιλολαϊκής πολιτικής του και τον σκότωσαν, καθώς και τα παιδιά του εκτός από τον μικρότερο που ξέφυγε και ανατράφηκε από τον πατέρα της μητέρας του, τον Κύψελο. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή τον Κρεσφόντη τον σκότωσε ο Ηρακλείδης Πολυφόντης, πήρε το βασίλειο του νεκρού βασιλιά και τη γυναίκα του, όμως ο Αίπυτος που σώθηκε εκδικήθηκε αργότερα τον θάνατο του πατέρα του. Η βασιλεία του Αίπυτου υπήρξε ειρηνική, γι’ αυτό οι Μεσσήνιοι μετονόμασαν τους Ηρακλείδες σε Αιπυτίδες για να τον τιμήσουν. Το έργο του Ευριπίδη Κρεσφόντης, που σώζεται μόνο αποσπασματικά, έχει ως κεντρικό θέμα την ιστορία του φόνου του Κρεσφόντη από τον Πολυφόντη και την εκδίκηση του Αίπυτου.

Σχετικά λήμματα

ΑΡΙΣΤΟΜΑΧΟΣ, ΗΡΑΚΛΗΣ, ΠΟΛΥΦΟΝΤΗΣ, ΤΗΜΕΝΟΣ