ΤΕΥΚΡΟΣ, γιος του Σκάμανδρου, Ελληνική Μυθολογία

Αρχαία ελληνική μυθολογία

Τρώες

ΤΕΥΚΡΟΣ, γιος του Σκάμανδρου

Ο Τεύκρος θεωρείται γενικά γέννημα θρέμμα της φρυγικής γης, γιος του θεού ποταμού Σκάμανδρου και της Ιδαίας, μιας Νύμφης του όρους Ίδη. Ωστόσο, άλλες παραδόσεις τον θέλουν ξένο, οι αττικοί μυθογράφοι, για παράδειγμα, ισχυρίζονταν πως ο Τεύκρος καταγόταν από τη χώρα τους· κυρίως όμως θεωρούνταν Κρητικός από το όρος Ίδη, το ίδιο και ο πατέρας του Σκάμανδρος. Μαζί μετανάστευσαν βόρεια, στη γη που ονομάστηκε από αυτόν Τευκρίδα, αργότερα Δαρδανία από τον επίσης ξένο Δάρδανο και τελικά Τροία από τον Τρώα, δισέγγονο του Τεύκρου και εγγονό του Δάρδανου. Πριν αναχωρήσουν για ξένες γαίες, συμβουλεύτηκαν το μαντείο, όπως συνηθιζόταν σε τέτοιες περιπτώσεις. Και το μαντείο όρισε να εγκατασταθούν εκεί όπου θα δέχονταν επίθεση από τους γηγενεῖς. Αποβιβάστηκαν τελικά στα νότια παράλια του Ελλησπόντου έχοντας συνέχεια κατά νου μήπως τους επιτεθούν οι ντόπιοι για να τους εξοντώσουν. Ωστόσο, αποκοιμήθηκαν, κι όταν ξύπνησαν διαπίστωσαν ότι πράγματι είχαν δεχθεί επίθεση από γηγενεῖς, από τα ποντίκια που είχαν βγει από τη γη και αχρήστευσαν ροκανίζοντας τον οπλισμό τους, τις ασπίδες και τις χορδές των τόξων τους, καθώς και διάφορα σκεύη. Ο χρησμός, λοιπόν, επαληθεύτηκε (συχνά οδηγοί για την ίδρυση πόλεων είναι διάφορα ζώα), οι μέτοικοι εγκαταστάθηκαν εκεί, ονομάστηκαν Τευκροί από τον βασιλιά τους και Τευκρίδα η χώρα και ίδρυσαν ιερό στον Απόλλωνα Σμινθέα —σε αυτή την εκδοχή σμίνθοι λέγονται τα ποντίκια στην κρητική διάλεκτο· σε άλλη εκδοχή ονομάζονται έτσι στην τοπική διάλεκτο. Ντόπιος, Αθηναίος ή Κρητικός, ο Τεύκρος έγινε ο πρόγονος της βασιλικής οικογένειας της Τροίας. Πάντρεψε την κόρη του Βάτεια ή Βατίεια ή Αρίσβη με τον Δάρδανο, που έφτασε από τη Σαμοθράκη στην απέναντι ασιατική γη της Τευκρίδας, και του ένα μέρος της γης του να το κυβερνά. Τότε ο Δάρδανος ίδρυσε την πόλη Δάρδανο, έκτισε την ακρόπολη της Τροίας και, όταν πέθανε ο Τεύκρος, ονόμασε όλη τη χώρα Δαρδανία. Αυτός ο Σαμόθρακας γιος του Δία απέκτησε από την τοπική βασιλοπούλα παιδιά, τον Ίλο και τον Εριχθόνιο, ίσως τον Ζάκυνθο και την Ιδαία, που ονομάστηκε έτσι από την προγιαγιά της από την πλευρά της μητέρας της· ο Ίλος πέθανε άκληρος, ενώ ο διάδοχός του στη βασιλεία Εριχθόνιος παντρεύτηκε την ντόπια πριγκίπισσα Αστυόχη, κόρη του Σιμόεντα, και μαζί απέκτησαν τον Τρώα. Οι ονομασίες Τευκρίδα, Δαρδανία, Τρωάδα προφανώς αντανακλούν φάσεις της ιστορίας της περιοχής, ενώ οι γάμοι με ντόπιες πριγκίπισσες υποδεικνύουν την ενίσχυση του τοπικού στοιχείου.

Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο (5.122· 7.20), οι Τευκροί εγκατέλειψαν κάποτε την Τρωάδα, πέρασαν από τη Θράκη και κατέληξαν στην Αδριατική. Στα ιστορικά χρόνια τα υπολείμματα του μυθικού αυτού λαού ήταν οι Γέργιθες —Γέργιθας τοὺς ὑπολειφθέντας τῶν ἀρχαίων Τευκρῶν (Ηρ. 5.122.9), Γέργιθας Τευκρούς (ό.π. 7.43.12).

Σχετικά λήμματα

ΑΠΟΛΛΩΝΑΣ, ΑΣΤΥΟΧΗ, ΒΑΤΕΙΑ ή ΒΑΤΙΕΙΑΣ ή ΑΡΙΣΒΗ, ΔΑΡΔΑΝΟΣ, ΖΑΚΥΝΘΟΣ, ΙΔΑΙΑ, ΙΛΟΣ, γιος του Δάρδανου, ΣΙΜΟΕΙΣ, ΣΚΑΜΑΝΔΡΟΣ ή ΞΑΝΘΟΣ, ΤΡΩΑΣ

Ο Απόλλωνας και τα ποντίκια

Κατά μία άλλη παράδοση, ο ναός του Σμινθίου Απόλλωνα ιδρύθηκε κάτω από άλλες συνθήκες. Ιερέας του στη Χρύση της Τρωάδας ήταν ο Κρίνης. Αυτός αρχιβουκόλο στα κοπάδια του είχε τον Όρδη. Όταν κάποτε ο Απόλλωνας θύμωσε με τον ιερέα του, έστειλε ποντίκια που κατέστρεφαν όλους τους καρπούς της περιοχής καταδικάζοντας τους κατοίκους σε λιμοκτονία. Θέλοντας πια να καταλαγιάσει τον θυμό του, ο θεός εμφανίστηκε στον Όρδη που τον φιλοξένησε, και ο Απόλλωνας υποσχέθηκε να τους απαλλάξει από το κακό. Τοξοβόλησε τα ποντίκια, τα σκότωσε και έδωσε εντολή στον Όρδη να ενημερώσει τον ιερέα του για την επιφάνεια του θεού. Και ο Κρίνης ίδρυσε ναό του Σμινθίου Απόλλωνα, γιατί στην τοπική διάλεκτο τα ποντίκια ονομάζονται σμίνθοι:

[Σμινθεῦ] ἐπίθετον Ἀπόλλωνος. Σμίνθος γὰρ τόπος τῆς Τρῳάδος, ἐν ᾧ ἱερὸν Ἀπόλλωνος Σμινθίου ἀπὸ αἰτίας τῆσδε. Ἐν Χρύσῃ, πόλει τῆς Μυσίας, Κρῖνίς τις ἱερεὺς ἦν τοῦ κεῖθι Ἀπόλλωνος· τούτῳ ὀργισθεὶς ὁ θεὸς ἔπεμψεν αὐτοῦ τοῖς ἀγροῖς μύας, οἵτινες τοὺς καρποὺς ἐλυμαίνοντο. Βουληθεὶς δέ ποτε ὁ θεὸς αὐτῷ καταλλαγῆναι πρὸς Ὄρδην τὸν ἀρχιβουκόλον αὐτοῦ παρεγένετο, παρ᾽ ᾧ ξενισθεὶς ὁ θεὸς ὑπέσχετο τῶν κακῶν ἀπαλλάξειν, καὶ δὴ παραχρῆμα τοξεύσας τοὺς μῦς διέφθειρεν. Ἀπαλλασσόμενος οὖν ἐνετείλατο τὴν ἐπιφάνειαν αὐτοῦ δηλῶσαι τῷ Κρίνιδι. Οὗ γενομένου ὁ Κρῖνις ἱερὸν ἱδρύσατο τῷ θεῷ, Σμινθέα αὐτὸν προσαγορεύσας, ἐπειδὴ κατὰ τὴν ἐγχώριον αὐτῶν διάλεκτον οἱ μύες σμίνθοι καλοῦνται. Ἡ ἱστορία παρὰ Πολέμωνι. 31-32)

Ἐν δὲ τῇ Χρύσῃ ταύτῃ καὶ τὸ τοῦ Σμινθέως Ἀπόλλωνός ἐστιν ἱερόν, καὶ τὸ σύμβολον τὸ τὴν ἐτυμότητα τοῦ ὀνόματος σῶζον, ὁ μῦς, ὑπόκειται τῷ ποδὶ τοῦ ξοάνου· Σκόπα δ᾽ ἐστὶν ἔργα τοῦ Παρίου· συνοικειοῦσι δὲ καὶ τὴν ἱστορίαν εἴτε μῦθον τούτῳ τῷ τόπῳ τὴν περὶ τῶν μυῶν. τοῖς γὰρ ἐκ τῆς Κρήτης ἀφιγμένοις Τεύκροις (οὓς πρῶτος παρέδωκε Καλλῖνος ὁ τῆς ἐλεγείας ποιητής, ἠκολούθησαν δὲ πολλοί) χρησμὸς ἦν, αὐτόθι ποιήσασθαι τὴν μονὴν ὅπου ἂν οἱ γηγενεῖς αὐτοῖς ἐπιθῶνται· συμβῆναι δὲ τοῦτ᾽ αὐτοῖς φασι περὶ Ἁμαξιτόν· νύκτωρ γὰρ πολὺ πλῆθος ἀρουραίων μυῶν ἐξανθῆσαν διαφαγεῖν ὅσα σκύτινα τῶν τε ὅπλων καὶ τῶν χρηστηρίων· τοὺς δὲ αὐτόθι μεῖναι· τούτους δὲ καὶ τὴν Ἴδην ἀπὸ τῆς ἐν Κρήτῃ προσονομάσαι. Ἡρακλείδης δ᾽ ὁ Ποντικὸς πληθύοντάς φησι τοὺς μύας περὶ τὸ ἱερὸν νομισθῆναί τε ἱεροὺς καὶ τὸ ξόανον οὕτω κατασκευασθῆναι βεβηκὸς ἐπὶ τῷ μυΐ. ἄλλοι δ᾽ ἐκ τῆς Ἀττικῆς ἀφῖχθαί τινα Τεῦκρόν φασιν ἐκ δήμου Τρώων, ὃς νῦν οἱ Ξυπετεῶνες λέγεται, Τεύκρους δὲ μηδένας ἐλθεῖν ἐκ τῆς Κρήτης.

(Στράβ. 13.1.48)

Ο Ευστάθιος παραδίδει ότι οι Τρώες τιμούσαν τους ὁπλοφάγους μῦες (Σχ. Ιλ. 1.57.7) και ο Αιλιανός ότι στην Τρωάδα υπήρχε ναός του Σμινθέως, όπου με δημόσια δαπάνη τρέφονταν ποντικοί· μάλιστα λευκοί ποντικοί είχαν τις φωλιές τους κάτω από τον βωμό του ναού —καὶ τρέφονται μὲν ἐν τῷ Σμινθείῳ μύες τιθασοὶ δημοσίας τροφὰς λαμβάνοντες, ὑπὸ δὲ τῷ βωμῷ φωλεύουσι λευκοί, καὶ παρὰ τῷ τρίποδι τοῦ Ἀπόλλωνος ἕστηκε μῦς (NA 12.5).