Το όνομά τους προέρχεται από τον επώνυμο ήρωα Κίκονα, γιο του Απόλλωνα και της Ροδόπης. Για πρώτη φορά οι Κίκονες αναφέρονται από τον Όμηρο. Στην Ιλιάδα (Β 846) μνημονεύονται ως σύμμαχοι των Τρώων, που είχαν εκστρατεύσει με αρχηγό τον Εύφημο, γιο του Κεάδη από την Τροιζήνα της Πελοποννήσου –Ο Εύφημος ήταν αρχηγός στους κονταρομάχους Κίκονες, / ο γιος του διόθρεφτου Κεάδη από την Τροιζήνα (Β 846-847, μετ. Ν. Καζαντζάκης – Ι.Θ. Κακριδής). Σε άλλο σημείο της Ιλιάδας ο ποιητής αναφέρει έναν άλλον βασιλιά των Κικόνων, τον Μέντη, για τον οποίο δεν αναφέρεται κανένα ανδραγάθημα. Ωστόσο, δεν θα πρέπει να ήταν άνδρας χωρίς σημασία και άγνωστος, μια και ο Απόλλωνας επέλεξε να πάρει τη μορφή του, για να εμφανιστεί στον Έκτορα και να τον παρακινήσει να μην αφήσει τον Μενέλαο να γδύσει από τα όπλα του τον Τρώα Εύφορβο (Ιλ., Ρ 70-83). Πιο εμφανής είναι η παρουσία των Κικόνων στην Οδύσσεια. [Εικ. 1, 2]

Ο Μάξιμος Τύριος ο Σοφιστής, συνοψίζοντας τις περιπέτειες του Οδυσσέα, αναφέρεται και στους Κίκονες:

Ὁμήρῳ δὲ καὶ Ὀδυσσεὺς σοφὸς διὰ πολλὴν πλάνην, πολλῶν δ᾽ ἀνθρώπων ἴδεν ἄστεα, καὶ νόον ἔγνω· τὰ δὲ Ὀδυσσέως θεάματα ἢ Θρᾷκες ἦσαν, ἢ Κίκονες οἱ ἄγριοι, ἢ Κιμμέριοι οἱ ἀνήλιοι, ἢ Κύκλωπες οἱ ξενοκτόνοι, ἢ γυνὴ φαρμακίς, ἢ τὰ ἐν Ἅιδου θεάματα, ἢ Σκύλλα, ἢ Χάρυβδις, ἢ Ἀλκινόου κῆπος, ἢ ἡ Εὐμαίου αὐλή· πάντα θνητά, πάντα ἐφήμερα, πάντα ἄπιστα.
(Dialexeis 16.6.c.1-16.6.c.8)

Οι Κίκονες μνημονεύονται στην Οδύσσεια ως το πρώτο επεισόδιο στις περιπλανήσεις του Οδυσσέα μετά την Τροία (ι 39-53). Ο Οδυσσέας προσορμίστηκε στην Ίσμαρο, πόλη της Κικονίας, την κυρίευσε και τη λεηλάτησε αρπάζοντας γυναίκες και λάφυρα από την πόλη. Σεβάστηκε μόνο τον ιερέα του Απόλλωνα Μάρωνα που, σε αντάλλαγμα του έδωσε πολύτιμα δώρα, ανάμεσα στα οποία και κρασί, με το οποίο θα καταφέρει να ξεγελάσει αργότερα τον Πολύφημο κα να ξεγλιστρήσει από αυτόν. Στο μεταξύ, και ενώ ο Οδυσσέας παρακινούσε τους συντρόφους του να φύγουν αμέσως, εκείνοι παρέμειναν στην ακτή, όπου τρωγόπιναν σφάζοντας αρνιά και βόδια. Έτσι πρόλαβαν οι Κίκονες να συγκεντρωθούν από διάφορες περιοχές της χώρας τους. Πολυάριθμοι και επιδέξιοι πολεμιστές, εξαιρετικοί ιππείς, εκδικήθηκαν τον Οδυσσέα και τους συντρόφους του, σκοτώνοντας πολλούς από αυτούς, έξι από καθένα από τα δώδεκα καράβια, και αναγκάζοντας τους υπόλοιπους να φύγουν νύχτα από τη χώρα τους.

Ο Ηρόδοτος κάνει επίσης λόγο για τους Κίκονες, αναφέροντάς τους ως έθνος που κατά τον 5^ο αι. π.Χ. κατοικούσε στην παραθαλάσσια ζώνη δυτικά των εκβολών του Έβρου, τη χώρα των οποίων διέσχισε ο Ξέρξης με τη στρατιά του. Ο Στράβωνας αναφέρει τις Kικονικές πόλεις Ξάνθεια, Μαρώνεια και Ίσμαρο ή Ισμάρα, κοντά στην Ισμάριδα λίμνη: μετὰ δὲ τὴν ἀνὰ μέσον λίμνην Ξάνθεια Μαρώνεια καὶ Ἴσμαρος, αἱ τῶν Κικόνων πόλεις· καλεῖται δὲ νῦν Ἰσμάρα πλησίον τῆς Μαρωνείας· πλησίον δὲ καὶ ἡ Ἰσμαρὶς ἐξίησι λίμνη (7a.1.44.15-18). Ο Οβίδιος, όταν αναφέρεται στην αρπαγή της Ωρείθυιας από τον Βορέα, γράφει: δεν καμπύλωσε την πορεία του στον αέρα, μέχρι που έφθασε στο βορρά, στις γαίες και την πόλη των Κικόνων (6.708-710). Με τη χώρα των Κικόνων συνδέεται και ο Ορφέας.

Σχετικά λήμματα

ΚΙΚΟΝΑΣ, ΑΠΟΛΛΩΝΑΣ, ΡΟΔΟΠΗ, ΕΥΦΗΜΟΣ, ΜΕΝΤΗΣ, ΜΕΝΕΛΑΟΣ, ΕΥΦΟΡΒΟΣ, ΜΑΡΩΝΑΣ, ΒΟΡΕΑΣ, ΟΡΦΕΑΣ