Ο Κισσέας ήταν βασιλιάς της Θράκης, φίλος του Αγχίση και, σύμφωνα με μια εκδοχή, πατέρας της Εκάβης και του Άσιου από την Τηλέκλεια. Η κόρη του Κισσέα Θεανώ παντρεύτηκε τον Τρώα Αντήνορα, από τον οποίο απέκτησε τον Κόωνα, τον Ιφιδάμαντα και άλλα αρσενικά παιδιά και ίσως μια κόρη. Έγινε ιέρεια της Αθηνάς στο Ίλιον και έστειλε τον μικρό της γιο Ιφιδάμαντα στον παππού του που τον κράτησε και τον μεγάλωσε στην αυλή του. Όταν ο Ιφιδάμαντας αντρώθηκε, ο Κισσέας τον πάντρεψε με τη μικρή του κόρη, για την οποία λεγόταν ότι ο γαμπρός-εγγονός έδωσε εκατό βόδια και είχε τάξει και χίλια γιδοπρόβατα για να την αποκτήσει. Ο Ιφιδάμαντας πήρε μέρος στον Τρωικό πόλεμο στο πλευρό των Τρώων με δώδεκα πλοία στις διαταγές του. Από την πόλη Περκώτη, όπου έπλευσαν, στη νότια ασιατική πλευρά του Ελλησπόντου και στα βόρεια της Τροίας ο Ιφιδάμαντας έφτασε στην Τροία πεζοπορώντας, όμως σκοτώθηκε από τον Αγαμέμνονα σε μονομαχία. Ο μεγαλύτερος αδελφός του Κόωνας προσπάθησε να σώσει το νεκρό σώμα του αδελφού του από την κακοποίηση και τη γύμνωση από τον οπλισμό. Πλήγωσε τον Αγαμέμνονα στο χέρι με δόρυ και άρπαξε τον αδελφό του από τα πόδια για να τον σύρει προς το στρατόπεδο των Τρώων. Αλλά ο Αγαμέμνονας, στοχεύοντάς τον με το χάλκινο κοντάρι του, τον πέτυχε κάτω από την ασπίδα και τον έριξε κάτω. Στάθηκε από πάνω του και του έκοψε το κεφάλι που κύλησε πάνω στο σώμα του Ιφιδάμαντα. (Ιλ., Λ 221-263). Σύμφωνα με τον Παυσανία η σκηνή απεικονιζόταν στη λάρνακα του Κύψελου στην Ολυμπία —Ἰφιδάμαντος δὲ τοῦ Ἀντήνορος κειμένου μαχόμενος πρὸς Ἀγαμέμνονα ὑπὲρ αὐτοῦ Κόων ἐστί· (Παυσ. 5.19.4).

Η μυθολογική παράδοση διέσωσε τη νίκη του βασιλέα Κάρανου των Μακεδόνων εναντίον του Κισσέως, ὃς ἐδυνάστευεν ἐν χώρᾳ τῇ ὁμόρῳ (Παυσ. 9. 40.8), ενώ ο Ευριπίδης αποδίδει τον φόνο του βασιλιά Κισσέα στον Αρχέλαο, απόγονο του Ηρακλή, άμεσο πρόγονο του Αλεξάνδρου και ιδρυτή της βασιλικής οικογένειας της Μακεδονίας. Δεν είναι όμως σαφές αν ο Κισσέας της Θράκης και ο Κισσέας της Μακεδονίας από την τραγωδία Αρχέλαος του Ευριπίδη, που παρουσιάστηκε στη Μακεδονία το 408/7 π.Χ., είναι το ίδιο πρόσωπο. Σύμφωνα με ό,τι διασώζεται από αυτή την τραγωδία (Υγ., Fab. 219), όταν τα αδέλφια του Αρχέλαου τον εξόρισαν από το Άργος, αυτός κατέφυγε στην αυλή του βασιλιά Κισσέα της Μακεδονίας που τότε πολιορκούνταν από εχθρούς ικανούς και έτοιμους να τον συντρίψουν. Ο Κισσέας ζήτησε τη βοήθειά του και σε αντάλλαγμα του έταξε την κόρη του για γυναίκα και το βασίλειό του. Με μία μόνο μάχη ο Αρχέλαος νίκησε και γλίτωσε τη ζωή του Κισσέα. Κακοί σύμβουλοι όμως έπεισαν τον βασιλιά να πατήσει τη συμφωνία που είχε κάνει με τον Αρχέλαο και να τον σκοτώσει. Έβαλε να σκάψουν ένα χαντάκι, το γέμισε με αναμμένα κάρβουνα και το σκέπασε με ξερόκλαδα. Όμως ένας δούλος του βασιλιά προειδοποίησε τον Αρχέλαο για την παγίδα, ζήτησε μυστική συνάντηση με τον βασιλιά και τον έσπρωξε στο χαντάκι. Ύστερα, σύμφωνα με χρησμό του Απόλλωνα, ακολούθησε μια κατσίκα που απάντησε στον δρόμο του και που τον έφερε στη θέση όπου ο Αρχέλαος ίδρυσε την πόλη που ονόμασε Αιγές, τιμώντας το ζώο που τον οδήγησε. Πάντως, είναι εμφανής η προσπάθεια να συνδεθεί ο Αργείος Αρχέλαος, εγγονός του Ηρακλή, άμεσος πρόγονος του Αλεξάνδρου και ιδρυτής της μακεδονικής δυναστείας, με την τοπική παράδοση. Η σύγχυση για το αν πρόκειται για ένα ή δύο πρόσωπα (Κισσέας της Μακεδονίας, Κισσέας της Θράκης), καθώς και η νίκη του Κάρανου επί του Κισσέως αποτελούν αντανακλάσεις στο μυθολογικό πεδίο ιστορικών δεδομένων και παραπέμπουν στη συζήτηση για τα όρια του γεωγραφικού όρου Θράκη και του εθνικού Θράκες και την τελική «επικράτηση του πολιτικού όρου Μακεδονία […] σε βάρος των γεωγραφικών παλαιοεθνικών στοιχείων» (Κώστας Σουέρεφ, «Σημειώσεις ιστορικής τοπογραφίας για τον Θερμαϊκό κόλπο και τις γειτονικές περιοχές», Μύρτος (Μνήμη Ιουλίας Βοκοτοπούλου), Θεσσαλονίκη 2000, σ. 477).

Σχετικά λήμματα

ΑΓΧΙΣΗΣ, ΕΚΑΒΗ, ΑΣΙΟΣ, ΤΗΛΕΚΛΕΙΑ, ΘΕΑΝΩ, ΑΝΤΗΝΟΡΑΣ, ΚΟΩΝΑΣ, ΙΦΙΔΑΜΑΝΤΑΣ, ΑΓΑΜΕΜΝΟΝΑΣ, ΑΡΧΕΛΑΟΣ, ΑΠΟΛΛΩΝΑΣ