Φωβισμός

Το πρώτο καλλιτεχνικό κίνημα της πρωτοπορίας στον 20ο αιώνα, που στάθηκε και η βάση για όλα σχεδόν τα καλλιτεχνικά ρεύματα τα οποία ακολούθησαν.

Ο όρος οφείλεται στο Γάλλο τεχνοκριτικό Λ. Βωξέλ, που στο 1905 αποκάλεσε φώβ (fauves = θηρία) μια ομάδα ζωγράφους οι οποίοι εξέθεσαν στο Παρισινό Σαλόν (Ετήσια Έκθεση της ΄Ενωσης Γάλλων Καλλιτεχνών). Ήταν οι Α. Ματίς, Α. Μαρκέ, Πυί, Mαvγ Kεν, Ο. Φρις, Α. Ντεραίν και Μ. Βλαμένκ.

Πρωταρχικής σημασίας για τη δημιουργία του φωβισμού υπήρξε το έργο του Σεζάν, αλλά και των Βαν Γκογκ και Γκωγκέν. Και οι φωβ, όπως και οι ιμπρεσιονιστές αυτοί ζωγράφοι, χρησιμοποιούν το χρώμα σαν «αρχιτεκτονικό μέσο». Έτσι υποχωρεί σιγά σιγά η έννοια του βάθους και η δισδιάστατη εικόνα αποκτά στο φωβισμό αυτοτέλεια, πράγμα που προετοιμάζει ουσιαστικά τον κυβισμό. Ο Ζωρζ Μπρακ άλλωστε ζωγραφίζει στα πλαίσια του φωβισμού, για να περάσει αργότερα στον κυβισμό. Ταυτόχρονα ελευθερώνεται η ζωγραφική από την παλιά της σύνθεση με τη θρησκεία, την ιστορία, τη λογοτεχνία. Δεν χρειαζόταν πια να είναι τεκμηριωτής προσώπων, γεγονότων, καταστάσεων και οραμάτων ούτε έπρεπε να είναι ερμηνευτικός αντικατοπτρισμός της πραγματικότητας.

Οι φωβ αντιτάχτηκαν στην αέρινη χρωματικότητα των ιμπρεσιονιστών και ενδιαφέρθηκαν για τα καθαρά χρώματα, δίνοντάς τους μια τέτοια έμφαση, που δεν είχε γνωρίσει ως τότε ή ζωγραφική. Διάλεγαν άλλωστε χρώματα που δεν είχαν καμιά σχέση μ' εκείνα της φύσης. Έτσι μπορούσε ο ουρανός και η θάλασσα να είναι κίτρινα και τα δέντρα κατακόκκινα. Απελευθερώθηκε λοιπόν η εικόνα από τη μίμηση της φύσης και απέκτησε έναν έντονο εξπρεσιονιστικό χαρακτήρα. Τα χρώματα τοποθετούνται απευθείας από τα σωληνάρια στην εικονιστική επιφάνεια με «άγρια χαρά».

Οι φωβιστές καλλιτέχνες προέρχονταν από διαφορετικά κυκλώματα και επηρεάζονταν από διαφορετικές κατευθύνσεις, γι' αυτό διαμορφώνονται πλήθος παραλλαγές του ίδιου εκφραστικού στυλ.

Α. Ματίς

Για τον Α. Ματίς τα έργα του  Γκωγκέν είναι μια αποκάλυψη. Οι λαμπερά χρωματισμένες επιφάνειες του ζωγράφου της Ταϊτής, ο ξεκάθαρος τρόπος να απλώνει το χρώμα, δείχνουν στον  Ματίς τον απλούστερο και αμεσότερο τρόπο να φθάσει στην ουσία.

  Βουκολικό

Το φλογερό χρωματολόγιο του Ματίς και των διακεκριμένων ζωγράφων που συμμετείχαν στην ομάδα του δημιούργησαν σκάνδαλο το 1905 στην έκθεση στο Φθινοπωρινό Σαλόνι.

   Η μουσική   Έχει υποχωρήσει η έννοια του βάθους και η εικόνα είναι ήδη δισδιάστατη.

  Η τσιγγάνα   Οι πινελιές δημιουργούν έντονες εκρήξεις με καθαρά χρώματα, ενώ στη μορφή αρνείται κάθε παραχώρηση στην επιφανειακή γοητεία.

   Πορτραίτο με την πράσινη γραμμή  Μια τολμηρή κιτρινοπράσινη ζώνη ως άξονας διχοτομεί κάθετα το έντονης εκφραστικότητας πρόσωπο σε δύο περιοχές, μια σκοτεινή και μια φωτεινή. Τα μαλλιά σε καθαρό μπλε χρώμα. Το έργο εκτέθηκε στο Φθινοπωρινό Σαλόνι και μαζί με άλλα έργα του προκάλεσε έντονες επικριτικές αντιδράσεις, χωρίς να λείψουν όμως και εγκωμιαστικές κριτικές, που τελικά καθιέρωσαν το νέο κίνημα.

Μ. Βλαμένκ

   Σπίτια στο Σατού   Ορμητική και άγρια διάθεση. Επηρεασμένος βαθιά από τα έργα του Γκωγκέν, αν και ο ίδιος δήλωνε πως δεν είχε επισκεφθεί ποτέ Μουσεία και πως ζωγράφιζε μονάχα ό,τι του υπαγόρευε η καρδιά του.

    Τοπίο με κόκκινα δέντρα   Με τον απλό τόνο του χρώματος στον πίνακα αυτό ο Βλαμένκ προσεγγίζει τις εξπρεσιονιστικές τάσεις. Απουσιάζει κάθε επουσιώδες στοιχείο και η ζωγραφική δημιουργεί έντονο συναισθηματικό περιβάλλον.

Α. Ντεραίν

  Γέρικο Δέντρο   Καθαρά φωβιστικό έργο, με υποβλητικούς χρωματικούς τόνους.

  Η γέφυρα του Ουεστμίνστερ   Καμία νατουραλιστική απεικόνιση. Ο ζωγράφος εκφράζει την πραγματικότητα μέσω του καθαρού και έντονου χρώματος που καθορίζει τη φόρμα των αντικειμένων. Μετά από ένα ταξίδι του στην Αγγλία, όπου το ιδιότυπο φως του τοπίου του υποβάλλει ψυχρούς και λεπτούς τόνους, ώστε πετυχαίνει τη γοητεία μιας ατμόσφαιρας αισθήσεων, σύμφωνα με τις φωβιστικές αρχές και τάσεις.

Ζωρζ Μπρακ

Ο Μπρακ εντάσσεται το 1906 στους φωβιστές ζωγράφους, για περίπου δύο χρόνια (1906-1907) με σαράντα περίπου πίνακες. Μετά προχωρά στον κυβισμό μαζί με τον  Πικάσο και τον Χουάν Γκρις.

Στα έργα του διακρίνεται μια θέληση μιας προσχεδιασμένης δόμησης, μιας αυστηρής τάξης που διέπει κάθε πινελιά. Έτσι οδηγείται σε μια απεικονιστική έκφραση που τον διαφοροποιεί από όλους τους άλλους φωβιστές.

  Κίτρινη αποβάθρα ή Βάρκες στον όρμο  

Πανόραμα στην Εστάκ   Έκφραση με λεπτότητα και βαθιά αίσθηση της σύνθεσης. Διδάσκει όπως και ο Ματίς για τη χρήση του χρώματος: χρώμα φλογερό-πυρακτωμένο.

πηγές:

 Πινακοθήκη διάσημων ζωγράφων, επιμέλεια σειράς Αθηνά Σχινά, Αλκυών, Αθήνα 1992

Στέλιος Λυδάκης–Τάκης Βογιατζής, Σύντομο λεξικό όρων της ζωγραφικής, Μέλισσα, Αθήνα 1977

http://www.abcgallery.com/