Ο κυβισμός

Η επιρροή του Cezanne είναι αδιαµφισβήτητη, όταν εκείνος δήλωσε πως "η φύση πρέπει να αποδίδεται με κυλίνδρους, σφαίρες και κώνους". Η εφαρμογή του αξιώματός του στο έργο του "Το καλύβι του Jourdan". Οι αντιλήψεις αυτές αξιοποιούνται από τον Ζ. Μπρακ, τον Π. Πικάσο, Χουάν Γκρις, Φ. Λεζέρ κ.α.

Παράλληλα με τον Σεζάν - που και από την πλευρά. του κυβισμού δικαιολογεί τον τίτλο του «πατέρα της μοντέρνας τέχνης» - σαν προϋποθέσεις για τον κυβισμό πρέπει να αναφερθούν ακόμα η «ανακάλυψη» της γλυπτικής των Νέγρων και της τέχνης των πρωτογόνων, από τις οποίες επηρεάζεται άμεσα ο Πικάσο, ιδιαίτερα στο έργο του «Οι δεσποινίδες της Αβινιόν» (1907).

  μάσκες αφρικάνικων λαών   

Π. Πικάσο

Ο κυβισµός εµφανίστηκε για πρώτη φορά το 1908, προηγήθηκαν όµως δύο χρόνια αναζήτησης και σταδιακής εξέλιξής του. Το έργο του Picasso µας δίνει τη δυνατότητα να παρακολουθήσουµε την εξελικτική πορεία που οδήγησε σ' αυτή την πρώτη παρουσίαση της νέας άποψης για τη ζωγραφική. Όλα αρχίζουν το 1906, όταν ο lσπανός ζωγράφος αισθάνεται πως έπαψε πια να τον ικανοποιεί η τέλεια ισορροπία που χαρακτηρίζει τα έργα του της «ροζ» περιόδου.

(Ο Πικάσο δημιούργησε έργα της «γαλάζιας» και της «ροζ» περιόδου, ζωγραφίζοντας κάθε φορά με κυρίαρχο το αναφερόμενο χρώμα στους πίνακές του).

έργα της γαλάζιας περιόδου 

    έργα της ροζ περιόδου

  Οι δεσποινίδες της Avignon   

Ο πίνακας αυτός, συνδυάζοντας τη γεωμετρική απλοποίηση με την εξπρεσιονιστική εκφραστικότητα των πρωτογόνων και με τη χρωματική λιτότητα, έδωσε μεγάλη ώθηση στο κίνημα του κυβισμού.

Γυναίκα με βεντάλια     Στον πίνακα αυτό ο Πικάσο επηρεασμένος από την πρωτόγονη τέχνη της νέγρικης μάσκας, έχει αρχίσει να δίνει προτεραιότητα στη γλυπτική απλότητα των επιπέδων.

Αντίθετα με τον ιμπρεσιονισμό, που διαλύει τη φόρμα σε φωτεινά χρωματικά μόρια, ο κυβισμός τη στερεοποιεί και την περιορίζει σε γεωμετρικά σχήματα. Είναι γι' αυτό ένα από τα ριζοσπαστικότερα κινήματα, εκφράζει την ανατροπή των εκφραστικών κριτηρίων του 19ου αιώνα και οδηγεί κατευθείαν στην τέχνη του 20ου.

Καθιστή γυναίκα           

πορτραίτο καθιστής γυναίκας     πορτραίτο γυναίκας

Μια δεύτερη φάση αποτελεί ο αναλυτικός κυβισμός που εκδηλώνεται ανάμεσα στο 1909 και 1912 και επιδιώκει την απεικόνιση του αντικειμένου από πολλές πλευρές ταυτόχρονα στον ίδιο πίνακα. Εδώ η φόρμα και ο χώρος μέσα στον οποίο υπάρχει συγχέονται. Συγχέονται ακόμα και τα διάφορα αντικείμενα μεταξύ τους. Έτσι διαμορφώνεται τελικά ένας οπτικός γρίφος. Το χρώμα περιορίζεται σε μερικές μόνο διαβαθμίσεις, συνήθως του καφέ, του γκρίζου και του μπλε.

Εργοστάσιο στο Horta de Ebro    Γυμνή γυναίκα     Με πρώτη ματιά βλέπουμε μια πρισματική διασπορά μορφών στην επιφάνεια του πίνακα, αλλά κοιτάζοντας πιο προσεκτικά μας αποκαλύπτεται μια αρχιτεκτονική δομή που αντιστοιχεί στο εικονιζόμενο πρόσωπο ή αντικείμενο.

  Πορτρέτο του κυρίου Κανβάιλερ      Η αποσύνθεση της μορφής είναι περίπλοκη, τα επίπεδα αλληλοδιεισδύουν το ένα στο άλλο και συγχωνεύονται με τον περιβάλλοντα χώρο.

Εκτιμώντας την πρωτόγονη τέχνη και την τέχνη των παιδιών, που είναι "πρωτόγονη", είπε: "Έπρεπε να φτάσω εβδομήντα χρονών, για να μάθω να ζωγραφίζω ως παιδί..."

πορτραίτο άντρα με καπέλο   Η Παλόμα παίζοντας με ερπετά 

  γυναίκα με ένα λουλούδι  Με κάποια έργα του ο Πικάσο πλησίασε το κίνημα του σουρεαλισμού.

    πορτραίτο   φιγούρες στην ακρογιαλιά            δύο γυμνές φιγούρες

Γκουέρνικα (Βομβαρδισμένη πόλη από χιτλερικά αεροπλάνα)

Συνθετικός κυβισμός: δεν είναι συνέχεια του αναλυτικού, αλλά ολοκλήρωση και τελειοποίησή του. Τώρα οι καλλιτέχνες δεν επιδιώκουν πια την αναλυτική απεικόνιση ορισμένων αντικειμένων, αλλά τη δημιουργία καινούργιων, άγνωστων αντικειμένων, με μέσα καθαρά πλαστικά. Ρεαλιστικά στοιχεία χρησιμοποιούνται σε αντίθεση στα γεωμετρικά. Από το 1912 οι κυβιστές αρχίζουν να ζωγραφίζουν ετερόκλητα στοιχεία (κομμάτια ξύλου, εφημερίδες, υφάσματα κλπ), δίνοντας την εντύπωση του "κολλάζ".

Νεκρή φύση   Τεχνική του κολλάζ. Ο  Πικάσο αναπτύσσει νέες τεχνικές, αλλά ο παρορμητικός του χαρακτήρας τον κάνει να αρνείται οποιαδήποτε συστηματική εφαρμογή. Στην ιδιορρυθμία του αυτή οφείλονται οι τόσο εκπληκτικές αλλαγές ύφους στο έργο του.  

Ζωρζ Μπρακ

Ο Μπρακ ξεκίνησε ως φωβιστής ζωγράφος, για περίπου δύο χρόνια (1906-1907) με σαράντα περίπου πίνακες. Μετά προχωρά στον κυβισμό μαζί με τον  Πικάσο.

Συνθετικός κυβισμός:

Νεκρή φύση σε ένα τραπέζι           

Ποτήρια και εφημερίδα       Επιθυμώντας να ξεφύγει από όρια του παραδοσιακού, ψάχνοντας νέους τρόπους έκφρασης, δοκιμάζει (όπως και ο Πικάσο) πίνακες σε σχήμα οβάλ. Παράλληλα χαράζει λέξεις.

         Το τραπέζι του μουσικού   Το εποπτικό αντικείμενο δεν αποκλείεται, αλλά θεωρείται ως μια μορφή σχέσεων μέσα στο χώρο. Εδώ διαφαίνεται η λέξη "βαλς" που συμπληρώνει αρμονικά μια μουσική σύνθεση. Η σύνθεση θυμίζει κολλάζ και έχει χρώμα, που ο κυβισμός είχε πολλές φορές θυσιάσει.

Χουάν Γκρις

Ο Χουάν Γκρις με τις εκλεπτυσμένες απόψεις του για την καθαρή σύνθεση που χρωματίζεται από μια νοσταλγία του κλασικού.

       Αφιέρωμα στον Πικάσο      Προς το φίλο και σύντροφο, για τις σημαντικές αναζητήσεις τους στο χώρο της τέχνης.

 Νεκρή φύση  Φωτεινά χρώματα και τονισμένα περιγράμματα των αντικειμένων, τα οποία μελετά από διαφορετικές οπτικές γωνίες.

 Νεκρή φύση με μπολ και ανθοδοχείο      Αυστηρό ύφος. Το χρώμα υποχωρεί τείνοντας προς τη μονοχρωμία. Οι φωτοσκιάσεις προβάλλουν τις μορφές σαν λεπτές παραλλαγές διακοσμητικών μοτίβων. Οι καμπύλες γραμμές δημιουργούν την αίσθηση του όγκου.

Στην Ελλάδα πρωτοπαρουσιάζονται κυβιστικές τάσεις στο έργο του Παρθένη γύρω στο 1930. Βασικά ο κυβισμός εκπροσωπείται από το έργο του Ν. Χατζηκυριάκου-Γκίκα.

πηγές:

 http://www.abcgallery.com/

http://artchive.com/ftp_site.htm

 Στέλιος Λυδάκης –Τάκης Βογιατζής, Σύντομο λεξικό όρων της ζωγραφικής, Μέλισσα, Αθήνα 1977

Πινακοθήκη διάσημων ζωγράφων, επιμέλεια σειράς Αθηνά Σχινά, Αλκυών, Αθήνα 1992