Ο κώδικας Morse ή ραδιοτηλεγραφικός κώδικας δημιουργήθηκε από τον Samuel F. Morse το 1835 στην προσπάθειά του να φτιάξει έναν αποδοτικό κώδικα για τη νεαρή τότε τηλεγραφική υπηρεσία. Ο κώδικας αυτός χρησιμοποιήθηκε αργότερα και στην ασύρματη τηλεγραφία και χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα. Η γνώση του κώδικα Morse και ειδικότερα η απόδειξη της ορθής δια χειρός μετάδοσης και δι’ ακοής λήψης μηνυμάτων κωδικοποιημένων κατά τον κώδικα Morse είναι βασική απαίτηση για τον υποψήφιο ραδιοερασιτέχνη.

Η εκμάθηση του κώδικα είναι πάρα πολύ εύκολη, παρά την περί του αντιθέτου αρχική εντύπωση που δίνει! Τα σύμβολά του αποτελούνται από δύο μόνο σύμβολα (δυαδικό σύστημα!). Αυτά τα σύμβολα είναι παλμοί μικρής και παλμοί μεγάλης διάρκειας που ακούγονται στο δέκτη σαν τόνοι συχνότητας γύρω στα 500 με 700 Hz, ανάλογα με την προσωπική προτίμηση του ακροατή. Οι παλμοί μεγάλης διάρκειας έχουν τριπλάσια διάρκεια από αυτήν των παλμών μικρής διάρκειας. Άρα για να μάθει κανείς τον κώδικα δε χρειάζεται παρά να μάθει να ξεχωρίζει καλά μόνο δύο σύμβολα που διαφέρουν μεταξύ τους μόνο ως προς τη διάρκεια. Στο χαρτί και μόνο για τις ανάγκες της παράστασης του κώδικα συμβολίζουμε τους παλμούς μικρής διάρκειας με . (τελεία) και τους παλμούς μεγάλης διάρκειας με – (παύλα). Αντίστοιχα οι ήχοι που συμβολίζουν είναι ΝΤΙ (.) και ΝΤΑΑ (-).

Η χρήση της διαμόρφωσης CW (Continuous Wave, συνεχούς κύματος) συνεχίζεται ακόμη και σήμερα στην Υπηρεσία Ερασιτέχνη και Ερασιτέχνη μέσω δορυφόρου γιατί απαιτούνται αρκετά απλές διατάξεις για την εκπομπή και λήψη των σημάτων που μπορεί να είναι και φορητές, ενώ η ίδια η διαμόρφωση αυτή “περνάει” ακόμη και κάτω από δύσκολες συνθήκες διάδοσης. Βέβαια, υπάρχουν και ιστορικοί λόγοι για τους οποίους διατηρείται η χρήση της.

Οποιεσδήποτε δυσκολίες υπάρχουν στην απομνημόνευση του κώδικα πιστεύω πως έχουν την αιτία τους στη λανθασμένη μέθοδο εκμάθησης που ακολουθήθηκε. Και αυτό το λέω με βάση την προσωπική μου πείρα στο θέμα αυτό, τόσο για μένα τον ίδιο όταν μάθαινα τον κώδικα όσο και για άλλους συναδέλφους και μη.

Σε πολλές Προσκοπικές Ομάδες π.χ., καθώς ο κώδικας Morse περιλαμβάνεται στα Αντικείμενα Προσκοπικής Τεχνικής, υποδεικνύεται στους Προσκόπους η μνημοτεχνική απομνημόνευση των συμβόλων του κώδικα με βάση τον παρακάτω κανόνα:

• Βρίσκουμε λέξεις που να αρχίζουν από το γράμμα που θέλουμε να μάθουμε

• Οι λέξεις αυτές πρέπει να έχουν τόσα γράμματα, όσες τελείες και παύλες έχει το σύμβολο του κώδικα

• Στις τελείες αντιστοιχίζουμε συλλαβές με φωνήεντα και στις παύλες συλλαβές με σύμφωνα, π.χ.: Α -> αν, Β-> βάου κλπ.

Ο τρόπος αυτός μόνο σύγχυση μπορεί να προκαλέσει και βεβαίως οδηγεί σε πολύ χαμηλές ταχύτητες λήψης. Ο λόγος γι’ αυτό φαίνεται να είναι η μεσολάβηση ενός επιπλέον κώδικα μεταξύ του αρχικού αλφαβήτου (Α, Β, Γ,…) και του κωδικού αλφαβήτου (.- , -… , --. , κλπ.).

Ένας γρήγορος και πολύ αποτελεσματικός τρόπος (γιατί δεν είναι σίγουρα ο μοναδικός) για να μάθει κανείς τον κώδικα Morse είναι να χρησιμοποιήσει σχετικές κασέτες ή προγράμματα Η/Υ ώστε να μάθει να ακούει ένα-ένα γράμμα-σύμβολο του κώδικα σαν κάτι το αυτοτελές και ανεξάρτητο. Αρχικά θα ξεκινήσει ακούγοντας ολόκληρο το αλφάβητο του κώδικα και στη συνέχεια θα κάνει μερικές ασκήσεις όπου θα πρέπει να μάθει να ξεχωρίζει καλά τα γράμματα-σύμβολα που μοιάζουν μεταξύ τους. Όταν καταφέρει κι αυτό, έχει πλέον μάθει τον κώδικα και μπορεί να περάσει στο στάδιο της ανάπτυξης ταχύτητας λήψης. Γι’ αυτό θα εξασκηθεί λαμβάνοντας τυχαίες πεντάδες γραμμάτων ή / και αριθμών που η ταχύτητα εκπομπής τους θα αυξάνει προοδευτικά ανάλογα με την επίδοσή του. Αυτήν την διαδικασία θα τη συνεχίσει μέχρι να φτάσει σε μια καλή ταχύτητα λήψης, η οποία είναι γύρω στα 70 γράμματα / λεπτό. Με αυτόν τον τρόπο ο κώδικας γίνεται κτήμα του μαθητή, στο βαθμό βέβαια που θα συνεχίσει να είναι σ’ επαφή με αυτόν σαν ακροατής.

Πολλοί ραδιοερασιτέχνες πιστεύουμε ότι η εκμάθηση της εκπομπής πρέπει να γίνεται αφού πρώτα βεβαιωθούμε ότι η λήψη γίνεται με μια ικανοποιητική ταχύτητα και αποτελεσματικά. Εκεί ιδιαίτερη σημασία έχει η αίσθηση του ρυθμού που υπάρχει στην αλληλουχία μικρών και μεγάλων σε διάρκεια παλμών. Πρέπει να επιμένουμε στη σταθερότητα του ρυθμού αυτού, δηλαδή της αναλογίας μεταξύ της διάρκειας του μικρού και της διάρκειας του μεγάλου παλμού (1:3), καθώς και στη σταθερότητα του ρυθμού μετάδοσης. Καλό είναι ο μαθητής / υποψήφιος ραδιοερασιτέχνης να κατασκευάσει ένα βομβητή για την εκμάθηση της μετάδοσης και να προμηθευτεί ένα φθηνό τηλεγραφικό χειριστήριο (δεν είναι δυσεύρετο, ρωτήστε τους αδειούχους συναδέλφους πού προμηθεύτηκαν τα δικά τους!).