Αρχική

Ιστορικές φωτογραφίες

Όπου είναι δυνατό να επιλέξουμε ως ένα βαθμό ιστορικές φωτογραφίες, καλό θα ήταν να αναζητήσουμε φωτογραφίες που ικανοποιούν μερικά από τα παρακάτω κριτήρια:

· μπορούν να συνδεθούν εύκολα με άλλο πρωτογενές υλικό και στοιχεία (τόσο πρωτεύοντα όσο και δευτερεύοντα),

· μπορούν να αμφισβητήσουν την κοινή σοφία ή τις προσδοκίες και τις θεωρούμενες ως δεδομένες υποθέσεις των μαθητών, τις τυπικές αντιλήψεις,

· παρουσιάζουν κάποιες αντιθέσεις και αμφιβολίες που χρειάζεται να εξηγηθούν ή να ερευνηθούν,

· θέτουν ερωτήματα που μπορούν να απαντηθούν μόνο με τη μελέτη άλλων πηγών,

· προβάλλουν τις ιδιαίτερες ιδέες που προσφέρει μια φωτογραφία όταν συγκρίνεται με άλλο πρωτογενές υλικό (για παράδειγμα τι σκέφτηκε ο φωτογράφος ή ο εκδότης του/της ότι θα ενδιέφερε ιδιαίτερα το λαό, τις συμπεριφορές και τα συναισθήματα που σχεδιάστηκε να προκαλέσει, κλπ.)

Εκμάθηση της «ανάγνωσης» ιστορικών φωτογραφιών

Οι φωτογραφίες είναι μια από τις πολλές πηγές που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για να αναλύσουμε και να ερμηνεύσουμε ένα γεγονός, μια εξέλιξη ή ένα ιστορικό φαινόμενο. Μόνο περιστασιακά μπορεί να είναι το μόνο διαθέσιμο στοιχείο μαρτυρίας (για παράδειγμα φωτογραφίες της καθημερινής ζωής που τραβήχτηκαν μυστικά στο γκέτο της Βαρσοβίας το 1943), αλλά συνήθως άλλες μορφές στοιχείων είναι επίσης διαθέσιμες και συχνά χρειάζεται να τις συμβουλευτούμε έτσι ώστε να καταλάβουμε πλήρως μια φωτογραφία.

Δεν υποστηρίζεται εδώ ότι οι δάσκαλοι της ιστορίας θα έπρεπε να αναπτύσσουν συγκεκριμένες ενότητες στη διδακτέα ύλη για τις ιστορικές φωτογραφίες. Πράγματι, μόνο όταν οι φωτογραφίες εξετάζονται σε ένα πλαίσιο μπορούν να αναλυθούν και να ερμηνευτούν πλήρως. Ωστόσο, υποστηρίζουμε ότι οι μαθητές χρειάζεται να αποκτήσουν ένα αναλυτικό πλαίσιο που θα τους βοηθήσει να εξετάσουν συστηματικά και να ερμηνεύσουν ιστορικές φωτογραφίες και χρειάζονται ευκαιρίες για να εφαρμόσουν αυτό το πλαίσιο και να εξασκήσουν τις αναλυτικές και ερμηνευτικές ικανότητες.

Τι χρειάζεται να γνωρίζουν οι μαθητές;

Πρώτον, ότι οι φωτογραφίες που διατηρούνται για το ιστορικό αρχείο έχουν περάσει μια εντατική διαδικασία επιλογής σε αρκετά επίπεδα. Ο φωτογράφος, όταν τραβάει μια φωτογραφία έχει πάρει αποφάσεις για το θέμα ή τα θέματα, τη σύνθεση της εικόνας, την οπτική γωνία, το φόντο και το πρώτο πλάνο. Όταν εμφανίζει τα αρνητικά ο φωτογράφος έχει κάνει ορισμένες επιλογές για το ποια θα κρατήσει και ποια θα απορρίψει. Μετά ο εκδότης ειδήσεων επιλέγει φωτογραφίες σύμφωνα με το αν έχουν ειδησεογραφική αξία ή όχι, με το πώς συνδέονται με μια συγκεκριμένη ιστορία και με το πώς ταιριάζουν με τη θέση της εφημερίδας για το γεγονός ή το ζήτημα. Τέλος, ο αρχειοθέτης κάνει μια επιλογή για το ποιες φωτογραφίες θα πρέπει να διατηρηθούν για μετά και αυτή η επιλογή μπορεί να αντανακλά τις ιδέες του αρχειοθέτη για το ποιες φωτογραφίες είναι και ποιες δεν είναι ιστορικά σημαντικές, ή απλά, ποιες ταιριάζουν καλύτερα στις υπάρχουσες συλλογές.

Δεύτερον, ότι οι φωτογραφίες σχεδόν πάντα αντανακλούν τους κανόνες και τις προσδοκίες της περιόδου που τραβήχτηκαν. Για παράδειγμα, ο διαπρεπής Βρετανός φωτογράφος Φρανκ Σάτκλιφ, όταν τραβούσε φωτογραφίες στην αλλαγή του αιώνα, παραπονιόταν γιατί συχνά ήταν δύσκολο να τραβήξει φωτογραφίες ανθρώπων εν ώρα εργασίας, επειδή δεν ήθελαν να φωτογραφηθούν με τα ρούχα της δουλειάς. Ήθελαν να αλλάξουν στα «Κυριακάτικά» τους (δηλαδή στα καλά τους κουστούμια ή φορέματα) πριν βγάλουν τη φωτογραφία. Για το λόγο αυτό μια συγκριτική προσέγγιση για την εξέταση ιστορικών φωτογραφιών μπορεί να είναι διαφωτιστική: σύγκριση μιας ομάδας φωτογραφιών που έχουν τραβηχτεί την ίδια περίοδο περίπου και σύγκριση φωτογραφιών με παρόμοιες δραστηριότητες που έχουν τραβηχτεί σε διαφορετικές περιόδους.

Τρίτον, η επεξεργασία και ο επηρεασμός των φωτογραφιών είναι εύκολος. Μία φωτογραφία δεν αναπαράγει υποχρεωτικά την πραγματικότητα. Μπορεί με διάφορα τεχνάσματα είτε να την ερμηνεύει είτε να την παραποιεί. Η τέχνη της ψηφιακής επεξεργασίας της φωτογραφίας έρχεται να περιπλέξει τα πράγματα αφού ο καθένας πλέον μπορεί να επέμβει σε μια φωτογραφία.Ο ιστορικός Νόρμαν Ντέιβις στο βιβλίο του για την Ευρωπαϊκή ιστορία προχώρησε τόσο ώστε να πει ότι «Η φωτογραφική μηχανή, όπως και ο ιστορικός, πάντοτε ψεύδεται». Ο ίδιος ο Ντέιβις δείχνει την πρακτική του ρετουσαρίσματος επίσημων φωτογραφιών την εποχή του Στάλιν, σημειώνοντας πώς ο Τρότσκι είχε απομακρυνθεί από όλες τις επίσημες φωτογραφίες. Υπάρχουν επίσης στοιχεία της εικόνας του Στάλιν να εισάγεται σε φωτογραφίες για να δείξει πόσο κοντά ήταν με τον Λένιν και επομένως την προφανή διαδοχή. Ο Ντέιβις αναφέρεται επίσης στην πρακτική της αφαίρεσης του εκ γενετής σημαδιού από το μέτωπο του Γκορμπατσόφ σε επίσημες φωτογραφίες μέχρι και του 1985. Αλλά όταν οι μαθητές ιστορίας χρησιμοποιούν φωτογραφίες σαν ιστορικές πηγές χρειάζεται να καταλάβουν ότι αυτά τα είδη των παραδειγμάτων με πολιτικά κίνητρα είναι απλώς η κορυφή του παγόβουνου. Η πρακτική της επιρροής φωτογραφικών εικόνων κόβοντας την εικόνα, χρησιμοποιώντας έναν αερογράφο για να απομακρυνθεί κάτι ή κάποιος ή για φαίνεται κάποιος πιο γοητευτικός, τονίζοντας ή αλλάζοντας το φόντο, επηρεάζοντας το φως και τη σκιά, είναι σχεδόν τόσο παλιά όσο και η ίδια η φωτο-δημοσιογραφία. Η εμφάνιση της ψηφιακής φωτογραφίας παρέχει τώρα στο φωτογράφο και στους εκδότες ακόμα μεγαλύτερο περιθώριο για επεξεργασία και αλλαγή του φωτογραφικού αρχείου.

Ορισμένα βιβλία έχουν καλά παραδείγματα που θα μπορούσαν να σχηματίσουν τη βάση για μια συζήτηση μέσα στην τάξη. Αν ο δάσκαλος έχει πρόσβαση στο Διαδίκτυο, τότε θα άξιζε τον κόπο να κατεβάσει φωτογραφίες από μερικά από τα εξαιρετικά φωτογραφικά αρχεία που διατίθενται στον Ιστό). Κάποιοι από τους ιστοτόπους για τη Ρωσική Επανάσταση περιλαμβάνουν παραδείγματα φωτογραφιών όπου έχει εισαχθεί η εικόνα του Στάλιν. Αν ο δάσκαλος έχει επίσης πρόσβαση σε λογισμικό υπολογιστή που του ή της επιτρέπει να επεξεργαστεί φωτογραφίες (όπως το Microsoft Photo Editor), τότε θα ήταν χρήσιμο να κατεβάσει μια ενδιαφέρουσα ιστορική φωτογραφία από το Διαδίκτυο, να την επεξεργαστεί με διάφορους τρόπους χρησιμοποιώντας το κατάλληλο λογισμικό και μετά να χρησιμοποιήσει διάφορες εκδοχές της φωτογραφίας σαν βάση για μια συζήτηση για τις συνέπειες για τον ιστορικό καθώς και για τον καταναλωτή των ειδησεογραφικών μέσων.

Ακόμα καλύτερα, αν οι μαθητές έχουν πρόσβαση σε λογισμικό υπολογιστή για επεξεργασία εικόνας να τους ζητήσουμε να αναλάβουν αυτή την άσκηση σαν εργασία και να γράψουν για τις συνέπειές της. Υπάρχουν δύο βασικά σημεία συζήτησης εδώ. Το πρώτο είναι το πόσο εύκολο είναι να μετατραπεί μια φωτογραφία. Το δεύτερο και πιο περίπλοκο σημείο, είναι πώς μικρές αλλαγές σε μια φωτογραφία (για παράδειγμα μεγαλώνοντας το ύψος ή το πλάτος, κάνοντας πιο έντονη ή απαλή την εστίαση, αλλάζοντας την αναλογία ανάμεσα στο ανοιχτό και το σκούρο, θολώνοντας ή τονίζοντας το φόντο) μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο που τη βλέπουμε και πώς ερμηνεύουμε τις εικόνες μπροστά μας.

Τέταρτον, οι μαθητές χρειάζεται να καταλάβουν ότι ο φωτογράφος μπορεί να επηρεάσει άμεσα τα γεγονότα που φωτογραφίζονται. Ακόμη δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε την περίπτωση της φωτογραφικής σκηνοθεσίας για λόγους προπαγάνδας. Οι περισσότεροι έχουμε δει φωτογραφίες του Χίτλερ που αγκαλιάζει παιδάκια. Ποια σχέση όμως είχε ο πραγματικός Χίτλερ με την ειδυλλιακή εικόνα; Θα πρέπει να έχουμε κατά νου ότι η επιλογή της κατάλληλης στιγμής ακόμα και η γωνία λήψης αλλοιώνουν προς το καλύτερο ή το χειρότερο την εικόνα μιας προσωπικότητας. Δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε και τον υπότιτλο που τη συνοδεύει καθώς της δίνει συγκεκριμένο νόημα.
Ο όρος «φωτο-ευκαιρία» μπορεί να είναι σχετικά πρόσφατος, αλλά η εφαρμογή του δεν είναι. Είναι σημαντικό επομένως οι μαθητές, όταν προσπαθούν να ερμηνεύσουν φωτογραφίες, να σκέφτονται γιατί ο φωτογράφος ήταν εκεί. Υπάρχουν επίσης αποδεικτικά στοιχεία ότι κάποιες από τις πρώτες φωτογραφίες δράσης, εξαιτίας του μεγάλου χρόνου έκθεσης, ήταν ανακατασκευές των γεγονότων παρά φωτογραφίες του «αληθινού πράγματος». Το τελευταίο τέταρτο του αιώνα μάθαμε επίσης κάποια από τα ηθικά ζητήματα που σχετίζονται με το ρόλο του φωτογράφου και του τηλεοπτικού χειριστή φωτογραφικής μηχανής και παραγωγού. Για παράδειγμα, η παρουσία των φωτογράφων υπήρξε μερικές φορές καταλυτική για πολιτική βία; Μερικές φορές οι φωτογράφοι μπροστά σε δημόσιες ή ιδιωτικές τραγωδίες και εγκλήματα επιτρέπουν στην επιθυμία τους για «μια καλή φωτογραφία» να ξεπεράσει τα όρια της ανθρωπιάς (για παράδειγμα τραβώντας φωτογραφίες θυμάτων αντί να τα βοηθούν); Οι φωτογράφοι εφημερίδων και οι ανεξάρτητοι φωτογράφοι, για εμπορικούς λόγους, επεμβαίνουν σε μεγάλο βαθμό στις προσωπικές ζωές των ανθρώπων; Το βασικό σημείο εδώ, επομένως, είναι ότι σε οποιαδήποτε ανάλυση μιας ιστορικής φωτογραφίας ή ομάδας φωτογραφιών, ο μαθητής της ιστορίας θα πρέπει επίσης να σκεφτεί τα κίνητρα του φωτογράφου και τους λόγους για τους οποίους βρέθηκε εκεί και τράβηξε τις συγκεκριμένες φωτογραφίες.

Ανάπτυξη ενός αναλυτικού πλαισίου

Παρόλο που κάθε φωτογραφία είναι μοναδική, είναι ακόμα δυνατό να ισχύσει μια ομάδα γενικών ερωτήσεων σχεδόν σε κάθε ιστορική φωτογραφία, όπως φαίνεται στο αναλυτικό πλαίσιο του Πλαισίου 2 παρακάτω. Συνιστάται εδώ αυτές οι ερωτήσεις να επικεντρωθούν στις ακόλουθες αναλυτικές διαδικασίες:

· περιγραφή,
· ερμηνεία και συμπεράσματα,
· σύνδεση με προηγούμενη γνώση,
· εντοπισμός κενών στα στοιχεία,
· εντοπισμός πηγών για επιπλέον πληροφορίες.

<----- Αρχική

Η διδασκαλία της ευρωπαϊκής ιστορίας τον 20 αι Aνάλυση γραπτών πηγών Ιστορικές γελοιογραφίες Μέθοδος ανάλυσης Ιστορικές φωτογραφίες Συμβουλές για μαθητές ιστορίας Δικτυακοί τόποι ευρωπαϊκής ιστορίας