στ. 1286: μνήμα του πατέρα: ο τάφος του Πρωτέα, για λόγους που εξυπηρετούν το έργο, παίρνει τη θέση των αγαλμάτων που συνήθως βρίσκονται μπροστά στα σπίτια (θεοί πατρώοι) και συχνά χαιρετίζουν οι ήρωες.
Συμπληρωματικά σχόλια στ. 1286: Πρέπει να προσέξουμε ιδιαίτερα τον λειτουργικό ρόλο του μνήματος στη σκηνή. Σε αυτό καταφεύγει η Ελένη, για να αποφύγει τον Θεοκλύμενο ή τον ρακένδυτο και άγνωστό της Μενέλαο στη σκηνή της Αναγνώρισης, πίσω από αυτό κρύβεται ο Μενέλαος, χάρη σε αυτό δείχνει τη φαινομενική του ευσέβεια ο Θεοκλύμενος…
Σκηνοθετική οδηγία στ. 1286: Η είσοδος του Θεοκλύμενου στη σκηνή είναι εντυπωσιακή και η όλη παρουσία θεαματική, από την πλευρά της "όψης". Είναι ντυμένος με μεγαλόπρεπη αιγυπτιακή στολή, συνοδεύεται από δούλους που έχουν μαζί τους τα σύνεργα του κυνηγιού και τους σκύλους (1290-1).
Συμπληρωματικά σχόλια στ. 1286-90: Σε χαιρετάω... σπίτι: Ο Θεοκλύμενος, αυτοσυστηνόμενος, απευθύνει τα πρώτα λόγια του μόλις μπαίνει στη σκηνή στον νεκρό πατέρα του, δίνοντας την εντύπωση στους θεατές ότι τον σέβεται. Ήδη όμως οι θεατές γνωρίζουν από όσα έχει πει η Ελένη και από τη στάση της Θεονόης ότι ο Θεοκλύμενος, θέλοντας να παντρευτεί την Ελένη, παραβαίνει τις υποσχέσεις του πατέρα του.
στ. 1287-90: Για τους αρχαίους ήταν αδιανόητη η ύπαρξη τάφου τόσο κοντά σε κατοικία· γι' αυτό τα λόγια του Θεοκλύμενου, πέρα από το ότι δίνουν στοιχεία για τον χαρακτήρα του, δικαιολογούν στους παραξενεμένους Αθηναίους θεατές και την ύπαρξη του τάφου δίπλα στο ανάκτορο.
Σκηνοθετική οδηγία στ. 1291: Ο Θεοκλύμενος απευθύνεται στους δούλους, οι οποίοι εκτελώντας τις εντολές του μπαίνουν στο παλάτι.
στ. 1294: Εννοεί τους στρατιώτες του, που παραμέλησαν τα καθήκοντά τους και άφησαν να μπει στη χώρα κάποιος Έλληνας.
Σκηνοθετική οδηγία στ. 1299-300: Η Ελένη έχει μπει στο παλάτι, για να αλλάξει εμφάνιση (ρούχα και προσωπείο). Ο Θεοκλύμενος όμως, επειδή δεν τη βλέπει στη συνηθισμένη της θέση, συμπεραίνει ότι έχει φύγει από την Αίγυπτο μαζί με τον ξένο και αποφασίζει να τους καταδιώξει. Ο Μενέλαος, καθώς «έχει ζαρώσει στον τάφο» (βλ. στ. 1323), δεν είναι ορατός από τον Θεοκλύμενο.
Σκηνοθετική οδηγία στ. 1299: «Ο βασιλιάς χτυπάει αυταρχικά την πόρτα στη σκηνή, η οποία ανοίγει διάπλατα, και στους οπαδούς που εμφανίζονται δίνει οδηγίες» (Dale).
στ. 1301: Μάλλον εδώ εννοεί τις πόρτες των στάβλων και των αποθηκών με τα πολεμικά άρματα, που βρίσκονταν στην εσωτερική αυλή του ανακτόρου.
στ. 1301-2: Με την εντολή του Θεοκλύμενου πιθανόν να αδειάζει η σκηνή από τους δούλους, που ίσως φεύγουν, για να φέρουν τα όπλα.
στ. 1303-4: Ο Θεοκλύμενος φαντάζεται ότι η Ελένη και ο άγνωστος Έλληνας δραπέτευσαν από τη στεριά. Αυτό θυμίζει το σχέδιο απόδρασης που είχε προτείνει ο Μενέλαος.
Σκηνοθετική οδηγία στ. 1305: Η Ελένη μπαίνει στη σκηνή και η παρουσία της είναι ανάλογη με τις απαιτήσεις του σχεδίου της: φοράει μαύρα πέπλα, έχει κόψει τα μαλλιά της και θρηνεί. Η όλη σκηνική παρουσία της υποδηλώνει το βαρύ πένθος της.
στ. 1310-11: Όνειρα και χρησμοί ήταν για τους αρχαίους "σήματα", που φανέρωναν στους ανθρώπους τη βούληση των θεών.
Όνειρα στην ΑΕ λογοτεχνία
Συμπληρωματικά σχόλια στ. 1310: Οι αρχαίοι Έλληνες έδιναν μεγάλη σημασία στα όνειρα, τα οποία πίστευαν ότι τα στέλνει ο Δίας στους ανθρώπους, προκειμένου να φανερώσει τη βούλησή του. Αυτό γινόταν μέσω του Ονείρου, γιου της Νύχτας και του αδελφού του Ύπνου. Συχνά μάλιστα κατέφευγαν σε ειδικούς ερμηνευτές, τους ονειροκρίτες, για να μάθουν έναντι αμοιβής τη βούληση των θεών.
στ. 1313: Η Ελένη, αρχίζοντας να εξυφαίνει τον δόλο, προσφωνεί τον Θεοκλύμενο αφέντη, υπονοώντας πως αλλάζει τη στάση της απέναντί του.
Συμπληρωματικά σχόλια στ. 1315: Από το σημείο αυτό αρχίζει η στιχομυθία με την οποία η Ελένη θα προσπαθήσει να εξαπατήσει τον Θεοκλύμενο. Στην εξέλιξη του διαλόγου συναντάμε έντονη τραγική ειρωνεία.
Συμπληρωματικά σχόλια στ. 1316: Πώς να το πω;: Η προσποιητή λύπη της Ελένης και η πραγματική της απροθυμία να πει τις δυσοίωνες λέξεις συμπίπτουν. Αυτή η φοβερά εκτενής στιχομυθία δίνει την καλύτερη ευκαιρία για δίσημους λόγους, με τους θεατές σε επιφυλακή για να αντιληφθούν τα επίμαχα σημεία.
Σκηνοθετική οδηγία στ. 1317: Τα λόγια αυτά πιθανόν ο Θεοκλύμενος να μην τα απευθύνει στην Ελένη, αλλά να τα λέει παράμερα. Εκφράζουν τη χαρά του για τον ανέλπιστο θάνατο του αντιπάλου.
στ. 1319: Η Ελένη εδώ ψεύδεται εμπλέκοντας τη Θεονόη, προκειμένου να μην αποκαλυφθεί το σχέδιό της.
στ. 1321: Το «αυτός» είναι δίσημο. Η Ελένη εννοεί τον Μενέλαο και δίνει μια ευχή, ενώ ο Θεοκλύμενος θεωρεί ότι αναφέρεται στον ναυαγό, για τον οποίο η Ελένη διατυπώνει μια κατάρα.
στ. 1323: Ο Μενέλαος, που έμενε έως τώρα κρυμμένος στον τάφο του Πρωτέα, γίνεται πλέον μέρος του σχεδίου της Ελένης.
στ. 1324: Η αναφορά στο όνομα του Απόλλωνα δείχνει ζωηρή έκπληξη. Ο Απόλλωνας ήταν ο θεός που απέτρεπε το κακό και γι' αυτό ονομαζότανε αποτρόπαιος.
Συμπληρωματικά σχόλια στ. 1325: Τραγική ειρωνεία.
Συμπληρωματικά σχόλια στ. 1330: Κωμικό στοιχείο που προκύπτει από το ότι μιλάει ο Θεοκλύμενος που είναι ο ίδιος βάρβαρος!
Συμπληρωματικά σχόλια στ. 1333: Ο στίχος είναι αποφθεγματικός. Με τον χαρακτηρισμό «ταπεινοί» εννοούνται όσοι έχουν ταπεινή καταγωγή.
στ. 1335: Η Ελένη απαντά με αυτή την «κατάρα» και την προσποιητή θλίψη για τον Μενέλαο στην προηγούμενη ερώτηση του Θεοκλύμενου, που θα μπορούσε να οδηγήσει στην αποκάλυψη των συντρόφων του Μενέλαου.
Συμπληρωματικά σχόλια στ. 1340: Επανέρχεται η κριτική του ποιητή για το μάταιο του πολέμου.
στ. 1342: Με αυτή την ερώτηση ο Θεοκλύμενος δίνει τη δυνατότητα στην Ελένη να αναπτύξει το σημαντικότερο τμήμα του σχεδίου εξαπάτησης.
στ. 1343: Οι αρχαίοι πίστευαν ότι, μέχρι να ταφεί ο νεκρός, η ψυχή του δεν μπορούσε να ησυχάσει. Γι' αυτό θεωρούσαν φοβερό τον θάνατο στη θάλασσα.
Η ψυχή του Ελπήνορα αποζητά την ταφή [πηγή: Οδύσσεια λ 51-78]
στ. 1346: Ο τόνος του Θεοκλύμενου είναι μάλλον ερωτηματικός· αμφιβάλλει αν είναι αληθινή η πληροφορία για τον θάνατο του Μενέλαου.
στ. 1347: Αναφέρεται στη Θεονόη, της οποίας έχει εξασφαλίσει τη σιωπή. Με την ερώτηση αυτή η Ελένη απαντά στον Θεοκλύμενο.
Σκηνοθετική οδηγία στ. 1348: Η ερώτηση του Θεοκλύμενου κρύβει κάποια δηκτικότητα και ειρωνεία. Ο λόγος της Ελένης, που ακολουθεί, έρχεται ως απάντηση σε αυτή την ειρωνεία.
στ. 1357: Η Ελένη εκμεταλλεύεται αμέσως την προηγούμενη δήλωση του Θεοκλύμενου και πέφτει στα πόδια του.
Συμπληρωματικά σχόλια στ. 1360: Ο στίχος εκφράζει τη δικαιολογημένη απορία του Θεοκλύμενου. Συγχρόνως αποτελεί υπαινιγμό για ανάλογο έθιμο των Σπαρτιατών, σύμφωνα με το οποίο, αν φονευόταν ο Σπαρτιάτης βασιλιάς στον πόλεμο, οι Σπαρτιάτες κατασκεύαζαν και έθαβαν το είδωλό του. Η αληθοφάνεια ενισχύεται από το γεγονός ότι την απορία την εκφράζει ένας Αιγύπτιος στη χώρα του οποίου επιφυλάσσεται τόση μέριμνα για το σώμα του νεκρού (ταρίχευση).
Συμπληρωματικά σχόλια στ. 1364: Ο Θεοκλύμενος συμφωνεί πρόθυμα ώστε να γίνουν τα καθιερωμένα της ταφής. Η λύση που δίνει είναι σύμφωνη με το σχέδιο που έχει καταστρωθεί.
στ. 1367: Οι ήρωες του Ευριπίδη χρησιμοποιούν κάθε μέσο, ακόμα και τα λατρευτικά έθιμα, προκειμένου να εξυπηρετήσουν τον στόχο τους.
στ. 1368: Ο βασιλιάς προσπαθεί να κλείσει το θέμα, για να ευχαριστήσει την Ελένη και ταυτόχρονα να επισπεύσει τον γάμο του.
στ. 1369: Είναι ένας έξυπνος τρόπος να συμμετάσχει στον διάλογο ο Μενέλαος. Άλλωστε αυτός θα εκτελέσει την τελευταία φάση της «μηχανής», του σχεδίου δηλαδή της φυγής.
στ. 1375: Η προσφορά αυτή λεγόταν πρόσφαγμα και πίστευαν ότι με αυτήν ικανοποιούσαν την ψυχή του νεκρού.
Συμπληρωματικά σχόλια στ. 1375: Ήταν διαδεδομένη στους αρχαίους λαούς η θυσία πάνω στον τάφο. Οι Πέρσες, για παράδειγμα, θυσίαζαν άλογα (Ξενοφώντας, Κύρου Παιδεία 1.8). Το έθιμο υπήρχε και στη Σπάρτη και το κατάργησε ο Λυκούργος.
στ. 1379: Οι προσφορές προς τους θεούς του Κάτω Κόσμου ήταν δυο ειδών: οι αναίμακτες (π.χ. καρποί, φρούτα κ.λπ.), που έκαιγαν ή απλώς τοποθετούσαν πάνω στον βωμό, και οι αιματηρές, δηλαδή ζώα (π.χ. ταύροι ή άλογα), που δεν έπρεπε να έχουν ελαττώματα ούτε να έχουν χρησιμοποιηθεί σε γεωργικές εργασίες. Τα ζώα αυτά ονομάζονταν άφετα και έβοσκαν ελεύθερα στους περιβόλους των ιερών.
στ. 1381: Πρόκειται για την αρχαία συνήθεια του κενοταφίου για τους νεκρούς οι οποίοι θάβονταν μακριά από την πατρίδα ή δεν είχαν βρεθεί έπειτα από μάχη ή ναυμαχία. Κάτι ανάλογο στον καιρό μας είναι το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη.
Θουκυδίδης, «Ιστορίαι» 2.34.3: Το κενοτάφιο για τους πρώτους νεκρούς του Πελοποννησιακού Πολέμου
στ. 1390: Η περιέργειά του ίσως είναι προσποιητή. Στην πραγματικότητα μάλλον θέλει να σιγουρευτεί για την απόσταση, που του φαίνεται μακρινή.
 στ. 1391: Εννοεί το μίασμα που θα προέλθει από το αίμα των θυσιασμένων ζώων ή από τα αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν στη νεκρώσιμη τελετή. Φυσικά δε χρειαζόταν τόση απόσταση από τη στεριά, αλλά έτσι το πλοίο του Μενέλαου θα μπορούσε να απομακρυνθεί περισσότερο.
στ. 1392: Οι Φοίνικες ήταν γνωστοί ως καλοί ναυτικοί και έμποροι. Γενικά, φοινικικό πλοίο = γρήγορο πλοίο.
Σκηνοθετική οδηγία στ. 1399: Απευθύνεται στην Ελένη.
Σκηνοθετική οδηγία στ. 1401: Απευθύνεται στον Μενέλαο.
στ. 1401-2: Πρόκειται για συνήθεια που ισχύει και σήμερα, σύμφωνα με την οποία αυτός που φέρνει καλές ειδήσεις ανταμείβεται. Εδώ βέβαια με τις προσφορές του Θεοκλύμενου εξυπηρετείται και άλλος στόχος: με τα ρούχα και τα τρόφιμα του Θεοκλύμενου ο Μενέλαος θα μπορέσει να επιστρέψει στην πατρίδα του.
 Συμπληρωματικά σχόλια στ. 1401-7: δε θα σε στείλω... μεγάλη: Κορύφωση της τραγικής ειρωνείας.
Σκηνοθετική οδηγία στ. 1408: Απευθύνεται στην Ελένη.
στ. 1408-10: Είναι ένας συνηθισμένος τρόπος παρηγοριάς να προβάλλεται η ματαιότητα του θρήνου και του πόνου για τους πεθαμένους.
 Συμπληρωματικά σχόλια στ. 1411-3: Στο χρέος σου... μπρος σου: Οι στίχοι είναι δισήμαντοι, καθώς ισχύουν για τον Μενέλαο - και αυτή είναι η αλήθεια - αλλά και για τον Θεοκλύμενο που τους ακούει και νομίζει ότι τον αφορούν.
Σκηνοθετική οδηγία στ. 1420: Με το τέλος του λόγου αποχωρούν από τη σκηνή ο Μενέλαος,  ο Θεοκλύμενος και η Ελένη. Η σκηνή θα παραμείνει άδεια.

 

 

 

Κείμενα σχετικά με την Ελένη τον Μενέλαο και το σχέδιο απόδρασης

[τρόποι πειθούς – η Ελένη]

«Η πλαστή είδηση του θανάτου του Μενέλαου αξιοποιείται στο έπακρο: η Ελένη προσποιείται διαλλακτικότητα και προθυμία να υποταχτεί στον Θεοκλύμενο. Θα έπρεπε όμως πρώτα να προσφερθούν στον πνιγμένο οι νεκρικές τιμές. […] Κάποιες ελαφρές αμφιβολίες του Θεοκλύμενου τις εξουδετερώνει η Ελένη με έναν αναιδέστατο υπαινιγμό για την παντογνωσία της Θεονόης, ενώ όταν φτάνει η στιγμή για τα συγκεκριμένα μέτρα, αφήνει τον λόγο στον Μενέλαο, ο οποίος, όπως υπαινίσσεται ο στίχος 1203, είναι ζαρωμένος δίπλα στον τάφο […] Ο Μενέλαος ζητεί όλα όσα υπηρετούν το σχέδιο: πλοίο, προσφορές, ακόμη και όπλα, και αποκρούει επιδέξια την πρόταση να διεξαγάγει μόνος του την εικονική ταφή»

(Lesky 1993: 252).

[οι χαρακτήρες του Ευριπίδη]

«Τα πρόσωπα του Ευριπίδη υπακούουν λοιπόν στις διάφορες παρορμήσεις της ευαισθησίας τους: δεν δρουν σύμφωνα μ’ ένα ιδανικό προσδιορισμένο με σαφήνεια, αλλά σύμφωνα με φόβους και επιθυμίες. Γι’ αυτό και, όταν οι παρορμήσεις τους είναι ταπεινές ή εγωιστικές, εκδηλώνονται και τα ίδια πρόσωπα ως ταπεινά και εγωιστικά. Ο Ευριπίδης δεν ζωγραφίζει μόνο πάθη αλλά και χαρακτήρες. Και συχνά οι χαρακτήρες του δεν είναι καθόλου ηρωικοί. Ακολουθούν με την ίδια επιμονή το συμφέρον τους ή το πάθος τους»

(Romilly 1997: 156).

[το πολιτισμικό πλαίσιο του έργου]

«Ο πιο διακεκριμένος εκπρόσωπος της σχετικότητας των αξιών […] ήταν ο Πρωταγόρας…Η σχετικότητα όταν αναφέρεται σε αξίες μπορεί να έχει μια από τις δυο σημασίες. α) Δεν υπάρχει τίποτε στο οποίο να μπορούν να αποδοθούν απόλυτα και χωρίς κανένα προσδιορισμό τα επίθετα καλός, κακός και τα όμοια, γιατί το αποτέλεσμα του καθενός είναι διαφορετικό ανάλογα με το αντικείμενο στο οποίο ενεργεί, τις συνθήκες κάτω από τις οποίες χρησιμοποιείται…β) Όταν ένας ομιλητής λέει ότι το καλό και το κακό είναι σχετικά, μπορεί να εννοεί “ότι δεν υπάρχει τίποτα είτε καλό είτε κακό, αλλά η σκέψη το κάνει τέτοιο”»

(Guthrie 1991²: 208-209).

[δόλος – τεχνική προώθησης της δράσης]

«Πρέπει, επιπλέον, να προσθέσουμε ότι οι άνθρωποι, με τη σειρά τους, προσπαθούν να αντιδράσουν στον κόσμο που τους απειλεί, όχι πια μόνο με μια πεισματική και αποφασιστική απάντηση, αλλά και με δολοπλοκίες και πανουργίες που, και αυτές, προωθούν τη δράση και αυξάνουν την πολυπλοκότητά της. Οι άνθρωποι εφευρίσκουν πραγματικά μηχανές»

(Romilly 1997: 44).

Κείμενα σχετικά με τον Θεοκλύμενο

[λειτουργία του Θεοκλύμενου]

«Με την εμφάνιση του Θεοκλύμενου, ο οποίος επιμένει να παντρευτεί την Ελένη, η υπόθεση εκτυλίσσεται γοργότερα. Φαινομενικά ευσεβής –προσφωνεί το μνήμα του πατέρα του, ενώ δεν εκτελεί την επιθυμία του να αποδοθεί η Ελένη στον νόμιμο σύζυγό της– προβάλλει αμέσως τον σκληρό χαρακτήρα του και την αποφασιστικότητά του να παραμείνει η Ελένη στην Αίγυπτο. Η στιχομυθία του με την Ελένη στην αρχή και με τον Μενέλαο αργότερα, μολονότι θυμίζει την αντίστοιχη της Ιφιγένειας με τον βάρβαρο βασιλιά της Ταυρίδας (Ιφιγ. εν Ταύροις, 1157 κ.ε. ), δεν φανερώνει αφελή και εύπιστο άνθρωπο – αλλά αντίθετα άνθρωπο ορθολογιζόμενο και πολύ δύσπιστο. Δεν αποδέχεται εύκολα την είδηση του θανάτου του Μενέλαου. Η πειστικότητα της Ελένης και η επίσημη υπόσχεσή της να τον παντρευτεί, βάρυναν οριστικά στην απόφασή του να εκτελεσθεί η επιθυμία της, δηλαδή ο ενάλιος ενταφιασμός τού –δήθεν –πνιγμένου στη θάλασσα Μενέλαου»

(Χατζηανέστης 1989: 99).

Κείμενα σχετικά με τη στιχομυθία, τους δίσημους λόγους και την τραγική ειρωνεία

[το παιχνίδι της αμφισημίας]

«Το Επεισόδιο παρουσιάζει στιγμές έντασης υπολογισμένες με ιδιαίτερη φροντίδα, κυρίως όμως χαρακτηρίζεται από το παιχνίδι της αμφισημίας. Οι αμφίσημες φράσεις είναι πολύ επιδέξια διατυπωμένες. Παραμένει, όπως πάντα, δύσκολο να αντιληφθούμε μέχρι πού φτάνει η λέξις γελοία, αλλά στο επεισόδιο αυτό υπάρχει το γελοίο περισσότερο από οπουδήποτε αλλού. Ο χαρακτήρας του Θεοκλύμενου σκιαγραφείται με θαυμαστή δεξιότητα, παρόλο που ακολουθεί την κοινή απεικόνιση του βαρβάρου που αγνοεί τον πολιτισμό και την ευγένεια και είναι δύσπιστος και αφελής»

(Giovannini 2004: 172).

[στιχομυθία]

«Η στιχομυθία, ένα στοιχείο που καταλαμβάνει στο έργο του ποιητή σημαντικό χώρο, έχει μελετηθεί υποδειγματικά και γόνιμα από τον Schwinge, ο οποίος ανασκεύασε τη λαθεμένη άποψη του Α. Gross, ότι δηλαδή ο ποιητής τη χρησιμοποιούσε μόνο για να εκφράσει κάποια διέγερση, και έτσι έδειξε όλο τον πλούτο των λειτουργιών της, όπως είναι η κατάστρωση ενός σχεδίου, η πειθώ και η αφήγηση. Ο Ευριπίδης έδωσε σε αυτή τη δύσκολη μορφή διεξαγωγής διαλόγου δείγματα μεγάλης τέχνης. Φυσικά δεν λείπουν μέρη χαλαρά και περιττοί στίχοι»

(Lesky 1993: 396).

Κείμενα σχετικά με την "Ελένη" ως τραγωδία ή τραγικωμωδία

[κωμικά στοιχεία – η Ελένη]

«Η Ελένη αρχίζει να προσποιείται ότι αναγνωρίζει τον Θεοκλύμενον ως κύριόν της και ότι συγκατανεύει εις τον γάμον των. Από το σημείον τούτο αρχίζει το έργον να εμπλουτίζεται με άφθονα κωμικά στοιχεία, τα οποία το καθιστούν ευχάριστον εις τους θεατάς. Οι λόγοι επίσης της Ελένης είναι γεμάτοι από ειρωνείαν, την οποία ο Θεοκλύμενος αδυνατεί να αντιληφθεί»

(Παττίχης 1977: 306).

[κωμικά στοιχεία – η άλλη άποψη]

«Πώς είναι δυνατόν να γράφονται τα ακόλουθα για τη σκηνή εκείνη (1180 κ.ε.), κατά την οποία ο Θεοκλύμενος, μη βλέποντας την Ελένη στον τάφο δίνει εντολή να κυνηγήσουν τους υποτιθέμενους απαγωγείς της, ενώ την ίδια στιγμή βγαίνει από το παλάτι η Ελένη που τον ξαφνιάζει με την πένθιμη περιβολή της; “Αναμφίβολα οι θεατές δεν θα μπορούσαν να συγκρατήσουν τα γέλια τους βλέποντας όλα αυτά· και ο Θεοκλύμενος και η Ελένη τους έκαναν να γελάσουν πολύ” (Παττίχης, σ.43). Είναι δυνατό ποτέ το ωραίο αυτό θεατρικό εύρημα να χαρακτηρισθεί σαν κωμική σκηνή; Έχουμε την εντύπωση ότι πολλά και ωραία θεατρικά ευρήματα στην Ελένη παρερμηνεύτηκαν από πολλούς, οι οποίοι τα θεώρησαν σαν σκηνές ικανές να προκαλέσουν γέλιο. Η ιδιορρυθμία του ποιητή να πρωτοτυπεί στον χειρισμό των μύθων και στην παρουσίαση απροσδόκητων καταστάσεων, δεν εκτιμήθηκε στο μέτρο που έπρεπε από τους κριτικούς. Ο Ευριπίδης στην Ελένη δεν πρωτοτύπησε απλώς στον χειρισμό μύθου, αλλά δημιούργησε “μύθον”»

(Χατζηανέστης 1989: 124-125).

Κείμενα σχετικά τη σχέση του ποιητή με τη μυθική παράδοση

[ευριπίδειες ανατροπές]

«Ένας ποιητής που είναι δεμένος στην παράδοση αναγκάζεται να υποτάξει λίγο πολύ τους ήρωές του στα επεισόδια του μύθου, που είναι από πριν ορισμένα. Η ελευθερία όμως που κρατεί ο Ευριπίδης μπροστά στον μύθο, καθώς δεν τον πιστεύει πια για ιστορία, μόνο τον χρησιμοποιεί σαν ένα απλό υλικό που μπορεί να το μετασχηματίσει όπως κι όσο θέλει, η ελευθερία αυτή του δίνει τη δυνατότητα να πλάσει πραγματικούς ανθρώπινους χαρακτήρες, καθώς αφήνει τη δράση να προχωρήσει όχι όπου επιβάλλει ο παλιός γνωστός μύθος, αλλά όπου είναι φυσικό να προχωρήσει με τέτοιους ή με τέτοιους ανθρώπους»

(Κακριδής 1980: 66).

[συγχώνευση των δύο μορφών της Ελένης]

Οι φιλόλογοι έχουν παρατηρήσει ότι στην εξέλιξη του έργου οι δύο μορφές της Ελένης διαφέρουν όλο και λιγότερο. Αυτό σημαίνει ότι η «αληθινή» Ελένη αρχίζει να υιοθετεί χαρακτηριστικά, τα οποία κανονικά ανήκουν αποκλειστικά στο –κάθε άλλο παρά αθώο– είδωλο. [...] Η «συγχώνευση» αυτή των δυο μορφών της Ελένης ερμηνεύεται από μερικούς ως προσπάθεια του Ευριπίδη να απενοχοποιήσει τον χαρακτήρα της Ελένης και ταυτόχρονα με κάποιο τρόπο να της επιτρέψει να διατηρήσει τα χαρακτηριστικά της παραπλάνησης και της απιστίας για τα οποία παραδοσιακά φημίζεται. [...] Ίσως είναι δυνατόν να βρεθεί μια πολύ ορθότερη λύση εάν οι αντικρουόμενοι λόγοι και εμφανίσεις της Ελένης εξετασθούν σε σχέση με τη φιλοσοφία του Πρωταγόρα και του Ηράκλειτου. [...] Άραγε ο Ευριπίδης είχε κάτι παρόμοιο στον νου του για την Ελένη; Ίσως επιθυμούσε να αποδείξει ότι η ταυτότητά της είναι καλύτερο να γίνει αντιληπτή ως σύνθεση διαφόρων αντιθέσεων, όπως αθωότητας και ενοχής, προδοσίας και πίστης και ίσως ακόμα, θείου και θνητού. Αυτό πράγματι θα μας παρείχε μια λογική εξήγηση για την αποκαλούμενη «συγχώνευση» Ελένης και ειδώλου που παρατηρούμε. [...] Αντί να προσπαθήσει να συμφιλιώσει τις δύο αντίθετες παραδόσεις που αφορούν την Ελένη, φαίνεται ότι ο Ευριπίδης αποφάσισε ίσως να δείξει στο ακροατήριό του τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να είναι και οι δύο αληθινές.

C. Willis (από το πρόγραμμα του Θεάτρου Προσκήνιο, 2004-2005)

 

Γ΄ Επεισόδιο, 1^η σκηνή, στίχοι 1286-1304

Στόχοι: οι μαθητές:

• να κατανοήσουν το περιεχόμενο της ενότητας

• να επισημάνουν τα στοιχεία «όψης» της σκηνής

• να αναγνωρίσουν σκηνοθετικές πληροφορίες στο κείμενο

• να ηθογραφήσουν τον Θεοκλύμενο και να διαπιστώσουν στοιχεία στο ήθος του που αναφέρθηκαν ήδη από τα άλλα πρόσωπα του έργου

Επεξεργασία του κειμένου:

1. Ανάγνωση της ενότητας.

2. Από πού και πώς εισέρχεται ο Θεοκλύμενος στη σκηνή; (σ. 95 σχολ. εγχ.: ΑΣ ΓΙΝΟΥΜΕ ΘΕΑΤΕΣ / 1291-1292: σκηνοθετικές και σκηνογραφικές πληροφορίες: ο Θεοκλύμενος συνοδεύεται από δούλους, που έχουν μαζί τους σκύλους και σύνεργα του κυνηγιού / επιστρέφει από κυνήγι στους αγρούς / εισέρχεται στη σκηνή από την αριστερή πάροδο – η είσοδός του είναι εντυπωσιακή, αντάξια ενός βασιλιά, και η όλη παρουσία του θεαματική από την πλευρά της «όψης»-φανταζόμαστε ότι είναι ντυμένος με μεγαλόπρεπη αιγυπτιακή στολή – οι θεατές έχουν ακούσει πολλά γι’ αυτόν και ανυπομονούν να γνωρίσουν τις επιλογές και τις αποφάσεις του, από τις οποίες θα εξαρτηθεί η εξέλιξη του δράματος)

3. Ποια είναι η πρώτη ενέργεια που κάνει ο Θεοκλύμενος; Πώς τον χαρακτηρίζει αυτή η ενέργειά του; (1286-1290: σκηνοθετική πληροφορία / κοιτάζει τον τάφο του Πρωτέα και απευθύνει τα πρώτα λόγια του στον νεκρό πατέρα του χαιρετώντας τον – η πράξη του δείχνει σεβασμό και τιμή προς τον πατέρα του και το δέσιμο μαζί του – δείχνει επίσης σεβασμό γενικότερα προς τους νεκρούς, και αυτό θα παίξει καθοριστικό ρόλο στη συνέχεια, στην εφαρμογή του σχεδίου απόδρασης Μενελάου και Ελένης – η χρήση του α΄ προσώπου από τον Θεοκλύμενο προσδίδει έμφαση στην προβολή τού σεβασμού του)

4. Ποια είναι η επόμενη ενέργειά του; (1291-1292: σκηνοθετική πληροφορία / ο Θεοκλύμενος δίνει εντολή στους δούλους να μπουν με τους σκύλους και τα σύνεργα του κυνηγιού μέσα στο παλάτι – οι δούλοι μπαίνουν στο παλάτι, πιθανόν από μια από τις πλαϊνές εισόδους – η εντολή του δείχνει την εξουσία του)

5. Σε ποια συναισθηματική κατάσταση βρίσκεται ο Θεοκλύμενος στους στίχους 1293-1298 και ποιο αίτιο την προκαλεί; (1293-1298: ο Θεοκλύμενος είναι θυμωμένος με τον εαυτό του, οργισμένος, γιατί, όπως έμαθε, έχει εισέλθει στη χώρα ένας Έλληνας – αποδίδει ευθύνες και στον εαυτό του για την ελλιπή φύλαξη της χώρας και στους φρουρούς για παράλειψη καθήκοντος – αναρωτιέται μήπως ο Έλληνας είναι κατάσκοπος, αλλά αμέσως μετά υποπτεύεται ότι έχει έρθει για να του πάρει την Ελένη – το πάθος του για την Ελένη είναι αυτό που καθοδηγεί τη σκέψη του – απειλεί ότι θα σκοτώσει τον Έλληνα / η απειλή του επαληθεύει όλες τις προηγούμενες προειδοποιήσεις της Ελένης προς τον Τεύκρο και τον Μενέλαο, και της γερόντισσας προς τον Μενέλαο – σύμφωνα με τα λόγια του ο «κακός» ταυτίζεται νοηματικά με τον «Έλληνα», γιατί από αυτούς αισθάνεται να απειλείται ότι θα χάσει την Ελένη – η χρήση του α΄ προσώπου προσδίδει έμφαση στη δύναμη που απορρέει από την εξουσία του, και γενικά όλος ο λόγος τού Θεοκλύμενου δείχνει την αλαζονεία του, που απορρέει από την εξουσία του)

6. Πώς εξελίσσεται η συναισθηματική κατάσταση του Θεοκλύμενου στους στίχους 1299-1300 και ποιο είναι τώρα το αίτιο που την προκαλεί; (1299-1300: Άα! : επιφώνημα έκπληξης / σκηνοθετική πληροφορία: ένταση της φωνής – δεν βλέπει την Ελένη ικέτισσα στον τάφο και, σε συνδυασμό με την προηγούμενη είδηση, συμπεραίνει ότι την έχει πάρει ο Έλληνας που ήρθε και έφυγαν από την Αίγυπτο / νιώθει πανικό, απογοήτευση)

7. Πώς αντιδρά ο Θεοκλύμενος στους στίχους 1301-1304 και πώς κρίνετε την αντίδρασή του; (1301-1302: δίνει εντολή στους δούλους να ετοιμάσουν τα άρματα για να καταδιώξουν και να συλλάβουν την Ελένη και τον Έλληνα – Έε : επιφώνημα / σκηνοθετική πληροφορία: ένταση της φωνής / σχόλια 5,6 σ. 94 – 1301-1304: εντολή / ήθος Θεοκλύμενου: παρορμητικός, δεν κρατάει την ψυχραιμία του, παραφέρεται, παραλογίζεται, η οργή του φτάνει σε έξαρση, και όλη αυτή η αντίδραση εξαιτίας του πάθους του για την Ελένη, είναι υποταγμένος στα συναισθήματα και όχι στη λογική / η ποθητή γυναίκα – η όλη συμπεριφορά του ταιριάζει με όσα ακούσαμε μέχρι τώρα από τους άλλους ήρωες γι’ αυτόν – ο τρόπος της εμφάνισής του και η αντίδρασή του θυμίζουν τα τελευταία λόγια της Ελένης προς τον Τεύκρο (179-183) – η φανταχτερή εμφάνισή του έρχεται σε αντίθεση με την ψυχική και διανοητική του ένδεια / ειρωνεία)

8. Προωθείται ο μύθος στη σκηνή και πώς; (προωθείται με την ίδια την εμφάνιση του Θεοκλύμενου – θεματικό κέντρο των λόγων του είναι η απόφασή του να κυνηγήσει τους δραπέτες – το πρόσωπο του Θεοκλύμενου είναι επινόηση του Ευριπίδη)

9. Πώς προκύπτει το δραματικό στοιχείο σε αυτή τη σκηνή; (οι τελευταίες εντολές τού Θεοκλύμενου προς τους δούλους προκαλούν δραματική ένταση, καθώς δηλώνουν αυτό που ήδη έχει ειπωθεί από την Ελένη πολλές φορές: ο Θεοκλύμενος δεν θα επιτρέψει να του πάρουν αυτή που έχει επιλέξει για γυναίκα του, δηλαδή την Ελένη)

10. Πώς αξιολογείτε τη σκηνή από σκηνοθετική και σκηνογραφική άποψη; (σκηνή πλούσια: α) σε σκηνογραφία: εντυπωσιακή και μεγαλόπρεπη ενδυμασία του βασιλιά, σύνεργα του κυνηγιού (σκυλιά, δούλοι) – β) σε κινητικότητα: με τον Θεοκλύμενο να δίνει εντολές και τους δούλους να τις εκτελούν)

Εργασίες:

1) Να ηθογραφήσετε τον Θεοκλύμενο από τα λόγια και τις πράξεις του.

2) Με βάση το κείμενο, να περιγράψετε τη σκηνογραφία και σκευή της σκηνής.

3) Κάποια/ες από τις ερωτήσεις της επεξεργασίας που δεν απαντήθηκαν κατά την παράδοση του μαθήματος.

Γ΄ Επεισόδιο, 2^η σκηνή, στίχοι 1305-1424

Στόχοι: οι μαθητές:

• να κατανοήσουν το περιεχόμενο της ενότητας

• να αντιληφθούν την προώθηση του μύθου με την εφαρμογή του σχεδίου απόδρασης

• να αναγνωρίσουν στο κείμενο τις σκηνοθετικές και σκηνογραφικές πληροφορίες

• να παρακολουθήσουν την εφαρμογή του σχεδίου της Ελένης

• να αντιληφθούν τον λειτουργικό ρόλο της στιχομυθίας στην εκτέλεση του σχεδίου απόδρασης

• να ηθογραφήσουν τους τρεις ήρωες της σκηνής και να διαπιστώσουν την υπεροχή της Ελένης και την κυριαρχία της στα δρώμενα της σκηνής

• να εντοπίσουν κωμικά στοιχεία και σημεία τραγικής ειρωνείας

• να γνωρίσουν τα ταφικά έθιμα των αρχαίων Ελλήνων.

Επεξεργασία του κειμένου:

1. Ανάγνωση της ενότητας.

2. Προωθείται ο μύθος στη σκηνή αυτή και πώς; (ναι - με την εφαρμογή του σχεδίου της Ελένης για την απόδραση – 1398: με τη συναίνεση του Θεοκλύμενου)

3. Ποιες σκηνοθετικές και σκηνογραφικές πληροφορίες δίνει το κείμενο για την έναρξη της σκηνής; (σ. 97 σχολ. εγχ.: ΑΣ ΓΙΝΟΥΜΕ ΘΕΑΤΕΣ / στίχοι 1305-1312: η Ελένη εισέρχεται στη σκηνή από την κεντρική είσοδο του παλατιού και η παρουσία της είναι ανάλογη με τις απαιτήσεις του σχεδίου της: φοράει μαύρα ρούχα, έχει κόψει τα μαλλιά της και θρηνεί / η σκηνική παρουσία της δηλώνει το βαρύ πένθος της – έκπληξη του Θεοκλύμενου και από την απροσδόκητη γι’ αυτόν εμφάνιση της Ελένης, σύμφωνα με την προηγούμενη εκτίμησή του, και από την πένθιμη εικόνα της)

4. Σε ποιες ενότητες μπορούμε να χωρίσουμε το κείμενο με βάση τα πρόσωπα που διαλέγονται; (α΄ενότητα: 1305-1369 / στιχομυθία Ελένης-Θεοκλύμενου – β΄ενότητα: 1370-1410 / στιχομυθία Θεοκλύμενου-Μενελάου, που απολήγει σε σύντομο λόγο του Θεοκλύμενου – γ΄ενότητα: 1411-1424 / διάλογος Μενελάου-Ελένης)

5. Ποιες πληροφορίες δίνει η Ελένη στον Θεοκλύμενο για τη νέα κατάστασή της; (1316: ο Μενέλαος πέθανε – 1318-1319: της το είπε η Θεονόη / η Eλένη εδώ ψεύδεται, αλλά και ο άντρας που κρύβεται στον τάφο → 1319-1337: παρουσιάζει τον Μενέλαο και τον συστήνει ως Έλληνα ναύτη του συζύγου της, που επέζησε του ναυαγίου / σκηνοθετικές και σκηνογραφικές πληροφορίες / 1321: δισήμαντος στίχος / σχόλιο 12 σχολ. εγχ. – 1343: ο σύζυγός της μένει άταφος – 1351-1355: δέχεται τώρα να παντρευτεί τον Θεοκλύμενο – 1357-1367: του ζητάει όμως πρώτα να «θάψει» τον άντρα της στη θάλασσα, γιατί έτσι αρμόζει στην περίσταση / σκηνοθετική οδηγία: ίσως η Ελένη επιχειρεί να γονατίσει ελαφρώς – 1369: με πονηριά εισάγει στο παιχνίδι τον Μενέλαο)

6. Ποιον σκοπό εξυπηρετούν οι πολλές ερωτήσεις που απευθύνει ο Θεοκλύμενος στην Ελένη; (δραματική τεχνική → στιχομυθία – με τις ερωτήσεις του Θεοκλύμενου και τις απαντήσεις της Ελένης στήνεται βήμα βήμα η απάτη, ώστε να προκύψει το θέμα της ανάγκης της ταφής του Μενελάου, πάνω στο οποίο στηρίζεται το σχέδιο της απόδρασης, και να ακολουθήσει φυσικά το αίτημα για καράβι – λειτουργικός ρόλος της στιχομυθίας: προωθεί την εξέλιξη του μύθου / προσδίδει γρήγορο ρυθμό / αποτυπώνει την ένταση και το πάθος των προσώπων / κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον των θεατών)

 7. Ποια είναι τα αιτήματα του Μενελάου από τον Θεοκλύμενο; (1375: ένα σφάγιο – 1381: ένα κρεβάτι – 1383: όπλα – 1385: καρπούς – 1387: ένα καράβι με ναύτες – 1395: πρέπει να παρίσταται και η Ελένη)

8. Τι απαντά τελικά ο Θεοκλύμενος στους δύο συζύγους; (1398-1407: δίνει τη συγκατάθεσή του / θα ικανοποιήσει όλα τα αιτήματα του Μενελάου για την «ταφή» / θα του κάνει προσωπικά δώρα, ρούχα και τρόφιμα για το ταξίδι γυρισμού του στην πατρίδα – 1408-1410: απευθυνόμενος στην Ελένη προσπαθεί να την παρηγορήσει)

9. Ποιο είναι το περιεχόμενο του σύντομου διαλόγου Μενελάου-Ελένης στους στίχους 1411-1424; (1411-1417: ο Μενέλαος συμβουλεύει την Ελένη να ξεχάσει τον πρώτο της άντρα και ν’ αγαπά αυτόν που βλέπει μπροστά της / δισήμαντοι στίχοι – 1418-1424: η Ελένη απαντά ότι θα το κάνει κι αυτό, του δίνει οδηγία να μπει στο παλάτι και να αλλάξει ρούχα και του υπόσχεται ότι θα τον ανταμείψει για τη βοήθειά του στην «ταφή» του Μενελάου / δισήμαντοι στίχοι)

10. Σε ποια σημεία υπάρχει τραγική ειρωνεία και κωμικά στοιχεία; (σ. 99 και 101 σχολ. εγχ.: ΑΣ ΕΜΒΑΘΥΝΟΥΜΕ – 1325: κορύφωση τραγικής ειρωνείας και κωμικό στοιχείο – 1330: κωμικό στοιχείο – 1345: τραγική ειρωνεία – 1370: τραγική ειρωνεία – 1401-1402: κορύφωση τραγικής ειρωνείας και κωμικό στοιχείο – 1411-1413: κωμικό στοιχείο – 1418-1419: τραγική ειρωνεία και κωμικό στοιχείο)

11. Ποιο από τα τρία πρόσωπα πρωταγωνιστεί στα δρώμενα της σκηνής; (η Ελένη – έχει πάρει την κατάσταση στα χέρια της και οργανώνει την απόδραση – δίνει μια καταπληκτική παράσταση ευστροφίας, πονηριάς, ετοιμότητας – από την αρχή / 1313, προσφωνώντας τον Θεοκλύμενο Αφέντη αφήνει να εννοηθεί ότι η κατάσταση έχει διαφοροποιηθεί και έμμεσα του δίνει ελπίδες για τον επιθυμητό μελλοντικό γάμο τους / ο δόλος αρχίζει να λειτουργεί – είναι αποφασισμένη να χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα, π.χ. το πρόσωπο της Θεονόης, υπόσχεση γάμου, πέφτει στα πόδια τού Θεοκλύμενου, για να φέρει σε αίσιο πέρας το σχέδιό της – προσπαθεί να πείσει τον Θεοκλύμενο ότι είναι πράγματι δυστυχισμένη και τον εξαπατά με μεθοδικότητα – καθοδηγεί τον Θεοκλύμενο να υποβάλει τις κατάλληλες ερωτήσεις, για να δώσει τις απαντήσεις που εξυπηρετούν το σχέδιό της – με πονηριά εισάγει στο «παιχνίδι» τον Μενέλαο – δεν θυμίζει την Ελένη του προλόγου ή του Β΄ Επεισοδίου όπου έκλαιγε αληθινά / εδώ κλαίει ψεύτικα / είναι ικανή να κρύβει τα πραγματικά της συναισθήματα)

12. Πώς αντιδρά ο Θεοκλύμενος στην απάτη / παγίδα που του στήνουν οι δύο σύζυγοι; (ο Θεοκλύμενος στίχο τον στίχο πέφτει στην καλοστημένη παγίδα της Ελένης – έχει εύλογες απορίες, καθοδηγούμενος βέβαια από την Ελένη – είναι εύπιστος σε ό,τι του λένε ή ζητούν οι δύο σύζυγοι, εκτός από κάποια σημεία όπου εκφράζει επιφυλακτικότητα / 1346 ή δυσπιστία και δισταγμό / 1394, που τα ξεπερνάει όμως αμέσως – χαρακτηρίζεται από μια απλοϊκότητα και μια σχετική βραδύτητα σκέψης – είναι πρόθυμος να βοηθήσει και συναινεί να γίνουν όλα όσα του ζήτησαν οι δύο σύζυγοι – συμπεριφέρεται με ευγένεια και διάθεση φιλοξενίας απέναντι στον Μενέλαο – 1354, 1364, 1368, 1374, 1392, 1398: η συμπεριφορά του καθορίζεται από την ειλικρινή αγάπη του για την Ελένη, λυπάται για τη δυστυχία της και της κάνει όλα τα χατίρια – η βαρβαρότητα της προηγούμενης σκηνής έχει χαθεί – ανυποψίαστος εντελώς για την απάτη που του στήνουν οι δύο σύζυγοι γίνεται αντικείμενο τραγικής ειρωνείας και προκαλεί το χαμόγελο των θεατών)

13. Πώς κρίνετε τον ρόλο του Μενελάου; (πειθαρχεί στο «παιχνίδι» της Ελένης – από τον στίχο 1371 συνεχίζει την παράσταση της Ελένης – κάποια στοιχεία πονηριάς και ευφυΐας διαφαίνονται στον χαρακτήρα του)

14. Ποιες σκηνοθετικές οδηγίες δείχνουν το κλείσιμο της σκηνής; (1399-1401 και 1420-1421: αποχώρηση του Μενελάου από τη σκηνή – ο Θεοκλύμενος και η Ελένη εισέρχονται στο παλάτι – η σκηνή μένει άδεια)

15. Ποια νεκρικά έθιμα των αρχαίων Ελλήνων παρουσιάζονται στο κείμενο; (οι αρχαίοι Έλληνες έδιναν μεγάλη σημασία στην ταφή των νεκρών τηρώντας τα ταφικά έθιμα και αποδίδοντας τις νεκρικές τιμές / σχόλιο 17 σχολ. εγχ. – η ευαισθησία των αρχαίων Ελλήνων για τις ταφικές τελετές έχει βάλει τη σφραγίδα της τόσο στη λογοτεχνία, π.χ. η «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, όσο και σε κείμενα που περιγράφουν τη δημόσια και ιδιωτική ζωή των Ελλήνων – ταφικά έθιμα των αρχαίων Ελλήνων που παρουσιάζονται στο κείμενο: κόψιμο των μαλλιών / ασκημαίνουν το πρόσωπο για να διώξουν τα κακά πνεύματα, μαύρα ρούχα, μοιρολόγια, κενοτάφιο, θυσία ζώου / αιματηρή προσφορά, προσφορά καρπών και σπονδές / αναίμακτη / σχόλια 26,27 σχολ. εγχ. – άλλα έθιμα: μάτωμα του προσώπου με τα νύχια, γένια των ανδρών, πρόθεση του νεκρού, στηθοκοπήματα – ταφικά έθιμα των Αιγυπτίων / Ηρόδοτος: οι γυναίκες άλειφαν το πρόσωπο ή το κεφάλι τους με λάσπη / άντρες και γυναίκες άφηναν τον νεκρό στο σπίτι και γύριζαν στους δρόμους χτυπώντας το πρόσωπο και το σώμα τους / ταρίχευαν το πτώμα, το τύλιγαν με λωρίδες λινού υφάσματος που είχαν κόλλα, το έβαζαν σε ξύλινη κάσα, που είχε σχήμα ανθρώπου, και τοποθετούσαν όρθια την κάσα στον νεκρικό θάλαμο, πβ. πυραμίδες)

16. Ποιες ιδέες αναπτύσσονται στο κείμενο; (1333: οι ταπεινοί κοινωνικά επιβιώνουν και όχι οι ανώτεροι – 1340: ματαιότητα του πολέμου – 1354: έννοια της ανταπόδοσης)

Εργασίες:

1) Να γράψετε την περίληψη της ενότητας.

2) Ποιο από τα τρία πρόσωπα πρωταγωνιστεί στα δρώμενα της σκηνής; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

3) Να βρείτε τα σημεία του κειμένου όπου υπάρχουν κωμικά στοιχεία και τραγική ειρωνεία.

4) Οι στίχοι 1411-1413 και 1418-1419 είναι δισήμαντοι. Να δικαιολογήσετε την παρατήρηση αυτή.

5) Ποια ταφικά έθιμα των αρχαίων Ελλήνων αναφέρονται στο κείμενο; Να βρείτε πληροφορίες για τα ταφικά έθιμα των αρχαίων Αιγυπτίων.

6) Στους στίχους 1313-1397 ο διάλογος των δύο προσώπων παίρνει τη μορφή στιχομυθίας. α) Γιατί, κατά τη γνώμη σας, επιλέγεται αυτή η μορφή διαλόγου εδώ ; β) Tι αντίκτυπο έχει στους θεατές;

(σχολ. εγχ. σ. 102)

7) Ποια συναισθήματα προκαλεί στον θεατή η παρουσία του Θεοκλύμενου πριν και μετά τη στιχομυθία με την Eλένη; (σχολ. εγχ. σ. 102)

8) Κάποια/ες από τις ερωτήσεις της επεξεργασίας που δεν απαντήθηκαν κατά την παράδοση του μαθήματος.

 

 

© Ευαγγελία Οικονόμου

 

Γ΄ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ  (1286-1424)

Ολική θεώρηση

Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία

Φύλλο εργασίας

 

1^η Ομάδα:   Μῦθος

Θέμα:  Η εξέλιξη της υπόθεσης στο Γ΄ Επεισόδιο της τραγωδίας.

Άσκηση: Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο του Γ΄ Επεισοδίου.

---

 

2^η Ομάδα:   Ἦθος

Θέμα: Ο χαρακτήρας,  η συμπεριφορά  και  τα συναισθήματα της Ελένης, του Μενελάου και του Θεοκλύμενου στο Γ΄ Επεισόδιο της τραγωδίας.

Άσκηση: Να χαρακτηρίσετε/ηθογραφήσετε την Ελένη, τον Μενέλαο και τον Θεοκλύμενο από τα λόγια και τις πράξεις τους στο Γ΄ Επεισόδιο.

---

 

3^η Ομάδα:   Διάνοια

Θέμα:  Οι ιδέες που εκφράζονται στο Γ΄ Επεισόδιο της τραγωδίας.

Άσκηση: Να εντοπίσετε τους στίχους στο Γ΄ Επεισόδιο όπου εκφράζονται διάφορες ιδέες από τους ήρωες και να τις αναλύσετε.

---

 

4^η Ομάδα:   Ὄψις

Θέμα:  Η σκηνογραφία και η σκευή στο Γ΄ Επεισόδιο της τραγωδίας.

Άσκηση: Να εντοπίσετε τους στίχους στο Γ΄ Επεισόδιο που δίνουν σκηνογραφικές (και σκηνοθετικές) πληροφορίες για την παράσταση του έργου και να τις εξηγήσετε.

---

 

Κατέβασε φύλλο εργασίας 1286-1424

 

© Ευαγγελία Οικονόμου